• Sonuç bulunamadı

Nötron Y›ld›z›n›n Kabuk Kal›nl›¤›

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Nötron Y›ld›z›n›n Kabuk Kal›nl›¤›"

Copied!
1
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

6 May›s 2006 B‹L‹MveTEKN‹K

Nötron Y›ld›z›n›n

Kabuk Kal›nl›¤›

NASA araflt›rmac›lar›, 2004 y›l› aral›¤›nda bir nötron y›ld›z›nda meydana gelen depre-min yaratt›¤› dalgalar› inceleyerek, bu gi-zemli gökcisminin kabuk kal›nl›¤›n› ölçtüler. Nötron y›ld›zlar›, dev kütleli y›ld›zlar›n çöke-rek ola¤anüstü ölçekte küçülüp s›k›flan mer-kezleri. Günefl’ten en az 4 kez daha kütleli olan y›ld›zlar, 20-30 milyon y›ll›k k›sa ömür-leri süresince merkezömür-lerindeki hidrojen atomlar›n› birlefltirerek giderek daha a¤›r atomlara dönüfltürüyorlar. Ard›fl›k bu süreç sonunda demirle dolup art›k bu a¤›r çekir-dekleri birlefltirecek kadar enerjiyi bulama-yan merkez, d›fl katmanlar›n muazzam küt-leçekim bask›s›n› dengeleyemeyerek aniden çöküyor ve oluflan flok dalgas› y›ld›z›n d›fl katmanlar›n› bir süpernova patlamas›yla uzaya savuruyor. Geride kalan, Güneflimizin kütlesinin 1,4 kat› kadar maddeyi içeren, yaln›zca 20 km çapl› bir küre. ‹çindeki mad-denin bir çay kafl›¤› dolusunun Dünya’da 10 milyon ton çekece¤i bu küre, öylesine s›k›-fl›k ki, atom çekirdekleri içindeki protonlar, elektronlarla birleflerek nötronlara dönüflü-yorlar. Dolay›s›yla yaln›zca nötronlardan oluflan bu kürelere “nötron y›ld›z›” ad› veri-liyor.

27 Aral›k 2004 y›l›nda deprem geçiren SGR 1806-20 adl› nötron y›ld›z›, “magnetar” diye adland›r›lan ve Dünyam›z›n manyetik alan›-n›n trilyonlarca kat› güçte manyetik alanlar› olan özel bir s›n›fa ait. Yay tak›my›ld›z›

böl-gesinde 40.000 ›fl›ky›l› uzakta olan nötron y›ld›z›n›m manyetik alan›nda meydana gelen ani de¤iflimin yol açt›¤› deprem, ola¤anüstü s›k›fl›k kabu¤u çatlat›yor ve Günefl Sistemi-mizin d›fl›nda gözlenen en güçlü X-›fl›n› par-lamas› Dünyam›za kadar ulafl›yor. Patlaman›n Rossi X-Ifl›n› Zamanölçüm Uydu-su taraf›ndan zaptedilen kay›tlar›n› inceleyen araflt›rmac›lar, y›ld›z› bir çalarsaat gibi ç›nla-tan titreflimler (sal›n›mlar) belirliyorlar. Piya-noda ayn› anda bir kaç tufla birden bas›lma-s›yla oluflan akor gibi çeflitli frekanslarla ayn› anda yay›lan sal›n›mlar› inceleyen araflt›rma-c›lara göre bu sal›n›mlar›n ak›s›, geçtikleri kat› ve yar› ak›flkan bölgelere göre farkl›l›k-lar gösteriyor. Ayr›ca kabuk içinde de yeryü-zündeki depremlerin oluflturdu¤u S dalgalar›-na benzer dalgalar olufluyor.

Araflt›rmac›lar›n vard›¤› sonuç: 20 km çapl› oldu¤u varsay›lan nötron y›ld›z›n›n kat› ka-buk kal›nl›¤›, 1,5 kilometre kadar. Nötron y›ld›zlar›n›n iç katmanlar›n›n daha ak›flkan bir maddeden olufltu¤u san›l›yor. Araflt›rma-c›lar, ileride gözlenebilecek daha da güçlü bir X-›fl›¤› patlamas›n›n, bu gizemli gökcisim-lerinin iç yap›s› ve dinami¤i hakk›nda daha da ayr›nt›l› bilgiler verebilece¤ini vurgulu-yorlar. Örne¤in. Bilimcilerin kuflkuland›klar› gibi, maddenin temel yap›tafllar› olan ve nor-mal olarak birbirlerine s›k› s›k›ya ba¤l› olan kuarklar›n nötron y›ld›z› içinde serbest du-rumda bulunduklar›n›n do¤rulanmas›, evre-nin oluflumu ve maddeevre-nin yap›s› konusunda bilgilerimiz tamamlayabilecek.

NASA Bas›n Bülteni, 29 Nisan 2006

SET‹ Umudunu

Canl› Tutuyor

Dünya D›fl› Uygarl›klar Aray›fl› (SETI) proje-sini ünlü gökbilimci Carl Sagan taraf›ndan kuruldu¤u 1980 y›l›ndan bu yana sürdüren Gezegen Araflt›rmalar› Derne¤i, yaln›zca bu aray›fla odakl› 180 cm ayna çapl› bir optik teleskopu 11 Nisan’da hizmete ald›. SETI, flimdiye kadar araflt›rmalar›n› büyük ölçüde radyoteleskoplardan sa¤lad›¤› gözlem zama-n› ile edindi¤i radyo dalga verilerini incele-yerek sürdürüyordu. Projeyi yürüten Har-vard Üniversitesi gökbilimcilerinden Paul Horowitz, yeni teleskopun saniyede 1 tril-yon ölçüm yapt›¤›n› ve daha küçük bir te-leskopla yürütülmekte olan optik tarama alan›n› 100.000 kat büyüttü¤ünü söylüyor. Teleskopun ifllemcileri, Dünyada bas›lm›fl tüm kitaplar› bir saniyede okuyabilecek ifl-lem gücüne sahip. Gökyüzünü her gece ta-rayacak olan teleskop için özel olarak gelifl-tirilen bir kameraysa, saniyenin milyarda bi-ri süreli bir ›fl›k at›m›n› bile yakalayabilecek yetenekte. SETI araflt›rmac›lar›na göre, ya-banc› uygarl›klar, varl›klar›n› bildirmek için radyo dalgalar›n›n yan› s›ra görünür ›fl›k sinyalleri de gönderebilirler. Çünkü görü-nür ›fl›k ince demetler haline s›k›flt›r›labili-yor ve yüksek frekans› sayesinde muazzam ölçekte bilgi iletebiliyor. Örne¤in, 2006 y›l› teknolojisiyle bile, bir lazer gibi yo¤un bir ›fl›k demetinin parlakl›¤›, çok k›sa bir an için y›ld›z›m›z Günefl’in parlakl›¤›n›n 10.000 kat› olabiliyor.

Gezegen Araflt›rmalar› Derne¤i Bas›n Bülteni, 11 Nisan 2006

B ‹ L ‹ M V E T E K N L O J ‹ H A B E R L E R ‹

R a fl i t G ü r d i l e k

Referanslar

Benzer Belgeler

(Bu beyaz cüce, Mira B olarak adland›r›l›yor.) Mira B’nin Mira üzerinde ne gibi etkinleri-. nin oldu¤unun anlafl›labilmesi için, Hubble Uzay Teleskopu’nu yani,

Günefl, öteki y›ld›zlara göre bize çok yak›n oldu¤u için, Günefl gözlemleri bize öteki y›ld›zlarla ilgili bilgi..

Gökyüzünde birbirlerine göre farkl› görünür h›zlarla hareket ettikleri için, bir gökcismi baflka- s›n›n önünden geçebilir.. Bu olaylara

(Turuncu cüce y›l- d›zlar, Günefl’ten biraz daha küçük ve so¤uk, ama buna karfl›n daha uzun ömürlü y›ld›zlard›r. Böyle bir y›ld›z, çevresine daha az

Örne¤in, yaz aylar›n- da gökyüzünde bulunan Ku¤u’nun parlak y›ld›z- lar›ndan biri olan Al- bireo’ya küçük bir te- leskopla bakarsan›z biri gök mavisi, öte- kiyse

atarcalarda oldu¤u gibi, güçlü radyo sin- yalinden baflka, daha zay›f ama düzenli ikinci sinyalin saptanm›fl olmas› bile aç›klanabiliyor.. fiöyle ki, atarcan›n ters

Bu projektör, orta öl- çekli uzay tiyatrolar›nda kullan›ma yöne- lik olarak tasarlanm›fl olsa da, çok daha büyük salonlarda kullan›lan baz› projek- törlerin sahip

Bu projektör, orta öl- çekli uzay tiyatrolar›nda kullan›ma yöne- lik olarak tasarlanm›fl olsa da, çok daha büyük salonlarda kullan›lan baz› projek- törlerin sahip