Dr. Hatice MUTLU EYİSON
Sağlık fiziksel, ruhsal ve sosyal boyutları ile bir bütündür.
Her boyut birbirini etkiler.
Hastalık ise biyolojik, sosyal, çevresel,
ailesel, psikososyal, psikoseksüel yönden çok boyutlu bir olgudur.
Fiziksel yapı ve işlevlerin bozulması ruhsal durumu etkilerken, ruhsal çatışma ve
gerginlikler de fiziksel işlevleri bozar.
Bu nedenle psikolojik ve sosyal sorunların
yönetimi çok önemlidir.
Psikososyal tehlikeleri;
«iş doyumu, iş örgütlenmesi ve yönetimi, çevresel ve örgütsel koşullar ile işçilerin
uzmanlığı ve gereksinimleri arasındaki etkileşimler» bağlamında tanımlamıştır.
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)
İş tasarımının, iş örgütlenmesinin, iş yönetiminin ve gerçekleştirildiği toplumsal ve çevresel koşulların psikolojik, toplumsal veya fiziksel hasara yol açma potansiyeli taşıyan boyutlarıdır.
Psikososyal Tehlike
İşyerinde Stres: Çalışanın, iş organizasyonu, çevresi, işin zararlı ve çekinilecek yönlerine duyusal, bilişsel, davranışsal ve fiziksel
reaksiyonu.
(Avrupa Komisyonu)
İşyerinde Psikolojik Taciz (mobbing): İntikamcı, acımasız, şeytanca ve onur kırıcı eylemler
aracılığı ile bir işçiye ya da işçi grubuna zarar vermeyi amaçlayan saldırgan davranış.
(küçük düşürücü ya da yıkıcı, sürekli ya da tekrarlayan davranışlar)
(ILO)
İşyerinde Cinsel Taciz: Arzu edilmeyen, çalışanın onurunu zedeleyebilecek ve işi için tehlike oluşturabilecek cinsel ilgi.
İşyerinde Şiddet: Çalışanların işle ilgili
ortamda saldırı, istismar, tehdit ve diğer
şiddet davranışlarına maruz kalmaları.
WHO’nun iştiraki ile Avrupa’nın belli başlı ülkelerindeki iş sağlığı ve güvenliği
kurumlarıyla birlikte psikososyal riskleri
önlemeye yönelik bir program başlatılmıştır.
Bu programın ilk çalışmalarından biri,
İş kaynaklı psikososyal tehlike ve risklerin neler olduğunun belirlenmesi ve
tanımlanması
Kategoriler İçerdikleri
İşin içeriği İşte çeşitliliğin çok olması Belirsizliğin çok olması gibi İş yükü ve iş temposu Fazla çalışma yada atıl kalma
Zaman baskısı gibi..
İş programları Vardiyalı çalışma
Uzun saatler boyunca tek başına çalışma
Kontrol Çalışanların kararlara düşük
katılımı
Çevre ve ekipman Yeterli ekipmanın olmaması gibi
Kategoriler İçerdikleri
Kurum kültürü Yetersiz iletişim
Kişisel gelişim için desteğin olmaması
İşletmedeki görevi Rol belirsizliği Rol çatışmaları
İnsanlara ilişkin sorumluluklar
Kariyer gelişimi Düşük ücretler
İş güvencesizliği gibi..
İş ve iş dışı yaşam etkileşim İş ve ev yaşamının birbiriyle çelişen istekleri olması
Evdeki desteklerin azlığı Çift kariyer sorunları
Şiddet ve yıldırma
Stres
İş doyumu
Ruhsal sağlık sorunları
Psikososyal etmenler iş kazalarının
doğrudan nedenleri olarak tanımlandığı gibi, aynı zamanda bireylerde iş stresinin
yaşanmasına neden olup dolaylı yollardan
da iş kazası riskini artırmaktadır.
Kişinin kendisini tehdit altında hissetmesine neden olan, fiziksel veya psikolojik zorlanmalar karşısında,
savunma ya da uyum sağlama amacıyla verdiği tepkidir.
«Çalışanın yetenekleri ve becerileri, işin gereksinimleri ile uyuşmadığında oluşan, zararlı fiziksel ve duygusal yanıtlardır»
OSHA, 1999
«İş organizasyonu, çevresi, işin zararlı ve çekinilecek yönlerine duyusal, bilişsel, davranışsal ve fiziksel bir reaksiyondur» Avrupa Komisyonu
Yaş ve cinsiyet
Eğitim durumu
Medeni durum
Çalışma yaşamı
Sosyoekonomik düzey
Yaşam değişi oranı
Göç
Doğurganlık özellikleri
Mental durum muayeneleri
Uluslararası geçerli ve güvenilir ölçek ve formlar kullanılabilir:
Beck Anksiyete Ölçeği
Beck Depresyon Ölçeği
Maslach Tükenmişlik Ölçeği
Uyku düzeni sorgulama formu
Dikkat Dağınıklığı Testi
Olumlu örgüt iklimi (hiyerarşik yerine yatay örgütlenme)
Sosyal destek sistemleri, Koçluk
Katılımcı yönetim, Örgütsel rollerin belirlenmesi ve çatışmanın azaltılması
Kariyer planlama ve geliştirme
Zaman yönetimi
Ücret yönetimi
Etkin iletişim
Stres yönetimi eğitimi, Personeli güçlendirme ve ekip çalışması, Stres danışmanlığı
Çalışma ortamının iyileştirilmesi (aydınlatma, gürültü, temizlik, termal konfor, ergonomi, vb.)
1. Altın, M., & Taşdemir, Ş. (2017). İş Sağlığı ve Güvenliği. Eğitim Yayınevi.
2. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/201 20630-1.htm
)
3. İş Sağlığı ve güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik (18.01.2013 tarih ve 28532 sayılı resmi gazete)
4. Özkiliç, Ö. (2005). İş Sağliği ve Güvenliği, Yönetim
Sistemleri ve Risk Değerlendirme Metodolojileri. TİSK Yayınları, Ankara.
5. Selek, H. S. (2016). İş sağlığı ve güvenliği (İSG):
temel konular-teori-uygulama-yönetmenlik. Seçkin Yayıncılık.
