Dr. Hatice MUTLU EYİSON
Dünyada bilinen 5 ila 7 milyon farklı türde
kimyasal bulunmaktadır.
Her yıl Dünyada,
tarımda kullanılan kimyasal maddeler,
gıda katkı maddeleri,
ilaçlar,
enerji üretiminde kullanılan yakıtlar,
kimyasal tüketim maddeleri, vb. dahil en az 400 milyon ton kimyasal madde
üretilmektedir.
Sanayi Ürünleri
Kozmeti k
Tekstil
Boya
Sanayi
İlaç Sanayi Tarım
İlaçları Temizlik Ürünleri
Oyunca k
Gıda
Bu kimyasal maddelerden
5.000 – 10.000 ticari kimyasal madde türü TEHLİKELİ,
150 – 200 çeşidi de KANSEROJEN olduğu bilinmektedir.
Her yıl 1200 YENİ kimyasal madde
üretilmekte.
Kimyasal tehlikeler, günümüzde
işçilerin sağlığı için
en ciddi risktir.
Ani, tekrarlanan veya uzun süreli
maruziyet sonucunda SAĞLIĞA zarar verme riski olanlar
Fiziko-kimyasal özellikleri nedeniyle FİZİKSEL VE KİMYASAL zarar verme riski olanlar
ÇEVREYE zarar verme riski olanlar
P. POLAT
Çok toksik
Toksik
Zararlı,
Aşındırıcı,
Tahriş edici,
Alerjik ,
Kanserojen,
Mutajen,
Üreme için toksik maddeler.
Canlı organizmalar için zehirli ve zararlı olan,
Çevrede yok olmayıp kimyasal artıklar olarak kalıcı olan,
Biyolojik anlamda birikim yaratan
maddelerdir.
1-Fiziksel ve kimyasal özellikleri
2-Maruz kalma şekli ve süresi
3. Maruz kalan kişinin özellikleri
4-Çevresel özellikler (Fiziksel ortam)
Aynı elementlerden meydana gelip kimyasal sembolleri aynı olsa bile
AROMATİK (halkalı yapı) ve ALİFATİK (düz zincirli) hidrokarbonların etkileri farklıdır.
Aynı zincir yapısına sahip olmakla beraber bir maddenin POLİMERİ ve MONOMERİ farklı etkiler gösteri
Maddenin organizmaya
◦ giriş yolu,
◦ maruz kalma sıklığı ve
◦ maruz kalma süresi
kimyasalların toksisitesini etkiler.
Bir defada alınan ve 14 günlük gözlem sonucu deney hayvanlarının %50sinin ölmesine neden olan ve vücut
ağırlığının kg’ı başına verilen dozdur.
Zehirleyici kimyasalın hava veya su
içerisindeki konsantrasyonudur ki bu, deney hayvanlarının 4 saat içinde %50sinin
ölmesine neden olan dozdur.
KİMYASALLAR İÇİN İŞYERİ ORTAM HAVASINDA BULUNMASINA İZİN VERİLEN
BÜTÜN İŞÇİLER İÇİN
UZUN SÜRELİ TEKRAR EDEN MARUZİYETLER SONUCUNDA TERS ETKİ GÖSTERMEDİĞİNE İNANILAN DEĞERLERDİR.
ABD’de Oluşturulan Sınır Değerler ACGIH
(The American Conference of Govermental
Industrial Hyginists) değerleri 3 kategoride
tanımlanmaktadır:
Bir işçinin her hangi bir yan tesir olmaksızın 8 saat/gün 40 saat/hafta maruz kaldığı
ORTALAMA konsantrasyondur.
Bir işçinin herhangi bir yan tesir olmaksızın 15 dakikalık sürede kimyasala maksimum maruz kalmasıdır.
Maruziyetler 15 dakikadan uzun olmamalı ve bir günde 4 defadan fazla
tekrarlanmamalıdır.
Ardı ardına gelen maruziyetler arasındaki
süre en az 60 dakika olmalıdır.
Bir iş gününün herhangi bir kısmında
aşılmaması gereken konsantrasyon.
Bu değerin çalışma süresi içinde bazı
zamanlarda aşılması akut tehlike oluşturmaz.
Burada önemli olan konu, ortalama değerin ESD düzeyini aşmamasıdır.
Örneğin 8 saatlik bir iş günü veya 40 saatlik bir çalışma haftası boyunca değişik
zamanlarda yapılan ölçümlerde bazen öngörülen sınır değeri aşan değerler bulunabilir.
Ancak, ölçümlerin ORTALAMA değeri
belirlenen sınır değerin altında olmalıdır.
Günlük uygulamalarda daha çok ESD
kullanılmaktadır.
İşyeri ortamında hiçbir zaman
ulaşılmaması veya aşılmaması gereken bir düzey anlamına gelir.
MAK değeri olarak belirlenen bu kritik düzeyin aşılması durumunda akut olarak toksik belirtilerin ortaya çıkacağı
öngörülmektedir.
Bu nedenle MAK değerin akut toksik
belirtilere yol açan maddeler için kullanılması
daha uygun olmaktadır.
KİMYASALLAR VÜCUDA 3 ŞEKİLDE GİRERLER;
SOLUNUMLA
DERİ VE GÖZLERDEN ABSORBE EDİLEREK
SİNDİRİMLE
Aşındırıcılar
Yanıklara neden olan kimyasal maddeler
Kanserojenler
Mutajen maddeler
Teratojenik etki gösteren kimyasallar
Suya duyarlı kimyasallar
Kriyojenik maddeler
Piroforik maddeler
Madde 17 – Bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesinin (c) bendinde ve 16 ncı
maddesinin (d) bendinde belirtilen
kayıtlar maruziyetin sona ermesinden sonra EN AZ 40 YIL SÜRE ile
saklanacaktır.
İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde
işveren bu kayıtları Bakanlığa vermek
zorundadır.
İşçilerin sağlık gözetiminde dikkat edilmesi gereken hususlar : 1. Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalanların sağlık
durumunu izlemekle görevli hekim ve diğer sağlık görevlileri, maruziyet koşullarını bilecektir.
2. İşçilerin sağlık durumunun izlenmesi, iş hekimliği prensip ve uygulamalarına göre yapılacaktır. Sağlık durumunun izlenmesi aşağıdaki hususları içerecektir.
a) İşçilerin mesleki ve tıbbi öz geçmişleri ile ilgili kayıtların tutulması.
b) İşçilerle kişisel görüşmeler yapılması.
c) Mümkün olduğu hallerde biyolojik kontroller yapılması, erken teşhis ve tedavinin sağlanması.
d) Sağlık gözetimi yapılan her bir işçide, iş hekimliğindeki en son
tıbbi bilgilere göre gelişmiş testler uygulanması.
Madde 2 - Bu yönetmelik,
a) Tehlikeli kimyasalların tespiti, sınıflandırılması, etiketlenmesi ve ambalajlanmasına ilişkin usul ve esasları,
b) Tehlikeli kimyasalların üretimi, depolanması, taşınması faaliyetlerine ilişkin esasları,
c) Tehlikeli kimyasallar ve tehlikeli eşyanın kullanımı ve piyasaya arzına ilişkin esasları,
d) Kimyasalların ithalat ve ihracatına ilişkin usul ve esasları,
e) Tehlikeli kimyasallar ve tehlikeli eşya ile iştigal olunmasına ilişkin hükümleri, f) Kimyasallar ile tehlikeli eşyanın piyasa gözetimi ve denetimine ilişkin
hükümleri,
g) Güvenlik Bilgi Formlarının hazırlanmasına ve dağıtımına ilişkin usul ve esasları,
kapsar.
Ancak,
a) Son ürün konumunda kullanıcıya ulaşan,
1- İnsan sağlığı ve veteriner amaçlı kullanılan tıbbi müstahzarlar, 2- Kozmetikler,
3- Atık madde ve karışımları ile tehlikeli eşya atıkları, 4- Gıdalar,
5- Hayvan yemleri, 6- Pestisitler,
7- Radyoaktif maddeler ve radyoaktif madde içeren müstahzarlar ile eşya,
8- Patlayıcılık ve piroteknik etki elde etmek amacı ile piyasaya arz edilen patlayıcılar ile harp levazımatı ve infilak
malzemeleri,
b) Taşımacılığa ilişkin sınıflandırma, etiketleme ve ambalajlama kuralları,
bu yönetmeliğin kapsamı dışındadır."
Güvenlik açısından tehlikeli kimyasallar aşağıdaki gibi sıralanabilir.
Yanıcı,
Parlayıcı,
Patlayıcı,
Oksitleyici.
11.Toksikoloji Bilgileri 12.Ekolojik Bilgiler 13.Bertaraf Bilgileri 14.Taşımacılık Bilgileri
15.Yönetmeliklere göre Sınıflandırma 16.Diğer Bilgiler
1.Kimyasal Madde veya Ürünün ve Firmanın Tanımı2.Kimyasal Bileşimi / Varsa bileşimdeki Tehlikeli ve Sağlığa Zararlı Maddeler Hakkında Bilgi
3.Tehlike Tanımı
4.İlk Yardım önlemleri 5.Yangınla Mücadele6.Kaza sonucu dökülme, sızıntı gibi olaylara karşı önlemler
7.Kullanma ve Depolama
8.Maruz kalma / Kişisel korunma 9.Fiziksel ve Kimyasal Özellikler 10.Stabilite ve Reaktivite
MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI
1.
Altın, M., & Taşdemir, Ş. (2017). İş Sağlığı ve Güvenliği. Eğitim Yayınevi.
2.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/201 20630-1.htm
)
3.
İş Sağlığı ve güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik (18.01.2013 tarih ve 28532 sayılı resmi gazete)
4.
Özkiliç, Ö. (2005). İş Sağliği ve Güvenliği, Yönetim
Sistemleri ve Risk Değerlendirme Metodolojileri. TİSK Yayınları, Ankara.
5.
