T.C.
KIRIKKALE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
DOĞU DİLLERİ VE EDEBİYATLARI ANABİLİM DALI FARS DİLİ VE EDEBİYATI BİLİM DALI
MUSTAFA SÜRÛRÎ EFENDİ’NİN MESNEVÎ ŞERHİ (III. Cilt) (Metin- Dizin)
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan Ahmet TÜRKMEN
Danışman:
Prof. Dr. Adnan KARAİSMAİLOĞLU
Eylül- 2018 KIRIKKALE
T.C.
KIRIKKALE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
DOĞU DİLLERİ VE EDEBİYATLARI ANABİLİM DALI FARS DİLİ VE EDEBİYATI BİLİM DALI
MUSTAFA SÜRÛRÎ EFENDİ’NİN MESNEVÎ ŞERHİ (III. Cilt) (Metin- Dizin)
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan Ahmet TÜRKMEN
Danışman:
Prof. Dr. Adnan KARAİSMAİLOĞLU
Eylül- 2018 KIRIKKALE
II KABUL- ONAY
Sayın Prof. Dr. Adnan KARAİSMAİLOĞLU danışmanlığında Ahmet TÜRKMEN tarafından hazırlanan “MUSTAFA SÜRÛRÎ EFENDİ’NİN MESNEVÎ ŞERHİ (III. Cilt)” adlı bu çalışma jürimiz tarafından Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fars Dili ve Edebiyatı Bilim dalında Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
Prof. Dr. Adnan Karaismailoğlu (Başkan)
………
Dr. Öğr. Üyesi Yakup Şafak
……….
Dr.Öğr. Üyesi Ebubekir S. Şahin
……….
III KİŞİSEL KABUL
Yüksek Lisans Tezi olarak sunduğum “MUSTAFA SÜRÛRÎ EFENDİ’NİN MESNEVÎ ŞERHİ (III. Cilt)” adlı çalışmanın, tarafımdan bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir yardıma başvurmaksızın yazıldığını ve faydalandığım eserlerin kaynakçada gösterilenlerden oluştuğunu, bunlara atıf yapılarak faydalanılmış olduğunu beyan ederim.
…/…/2018 Ahmet TÜRKMEN
İmza
IV ÖNSÖZ
Kültür ve edebiyat tarihimizin en önemli şahsiyetlerinden biri olan Mevlânâ Celâleddîn Muhammed-i Rûmî’nin Mesnevî’si dini, felsefi, ahlaki, ictimai konuları en güzel ve güzide hikayelerle anlattığı edebi bir şaheserdir.
Bu değerli eser asırlarca Türk ve İslam dünyasında etkili olmuş, birçok alim ve mutasavvıf tarafından şerh edilmiştir.
Mesnevî’nin tamamını şerh etmeye muvaffak olan şahıslardan biri de 16. Yüzyılın büyük alimlerinden Mustafa Sürûrî Efendi’dir. 6 büyük ciltte Farsça olarak birçok ayet ve hadisler, hikayeler, beyitler ve vecizelerle sade ve akıcı bir üslupla kaleme alınan bu eser adeta bir ansiklopedi hüviyetindedir. Son yıllarda Sürûrî şerhi üzerine gerek İran’da gerek Türkiye’de yapılan çalışmalar artmaya başlamıştır. Bu çalışmalara üçüncü cilde ait değerli bir yazmanın metnini hazırlayarak katkıda bulunmak istedik.
Çalışmamızda Beyazıt Kütüphanesi B-3770 numaralı nüshayı esas aldık. 962/1555 tarihinde istinsah edilmiş olan bu değerli yazmanın metnini günümüz ilmî araştırmalar prensipleri çerçevesinde, yeni imla özelliklerine uyarak neşre hazırladık. Metni çözmede karşılaştığımız zorlukları diğer birkaç yazma ile karşılaştırarak gidermeye çalıştık. Metinde gerekli olan yerlere hareke koyduk. Ayet ve hadisleri alfabetik olarak metnin arkasında sunduk. Beyitleri köşeli parantez içerisinde numaralandırdık.
Metindeki zorunlu ilaveleri ise normal parantez içinde verdik. Metin ile ilgili farklılıklar dipnotlarda belirtildi.
Çalışmalarımızın bu sahada yapılacak çalışmalara yardımcı olmasını ümit ediyor, edebiyatın her alanında engin bilgilerinden faydalandığım ve özellikle Hazret-i Mevlânâ’yı daha derin tanımama vesile olan tez danışmanım sayın Prof. Dr. Adnan KARAİSMAİLOĞLU Beyefendiye, tez yazım aşamasında bana yol gösteren ve tezimin her aşamasında yardımlarını esirgemeyen sayın Öğr. Üyesi Dr. Yakup ŞAFAK ve Öğr. Üyesi Dr. Ebu Bekir Sıddık Şahin Beyefendilerine ve Yüksek Lisans döneminde derslerinden feyiz aldığım sayın Prof. Dr. Yusuf ÖZ ve sayın Yrd. Doç.
Dr. Fahrettin COŞGUNER Beyefendilerine minnet ve teşekkürlerimi sunarım.
Ahmet TÜRKMEN KIRIKKALE- 2018
V ÖZET
Ahmet Türkmen, Mustafa Sürûrî Efendi’nin Mesnevî Şerhi ( III. Cilt ), Kırıkkale 2018 Bu çalışmanın konusu Mustafa Sürûri Efendi’nin Mevlânâ Celâlededdîn-i Rûmî’nin 6 ciltlik büyük eseri Mesnevi’nin şerhinin üçüncü cildini teşkil etmektedir.
Sürûrî Efendi’nin büyük gayretiyle yazılan Mesnevî Şerhi adlı eseri Mevlânâ’nın bu eserine Fars dilinde yazılan ilk şerh olması bakımından son derece önem arz etmektedir. Mesnevî Şerhi tasavvufi öğretiler ile beraber, bazı beyitlerin Türkçe çevrisinin verilmesi ve Sürûrî Efendi döneminde konuşulan Farsça’yı anlamak açısından da önemlidir.
Çalışmada esas alınan nüsha hicri 962/1555 yılında istinsah edilen yazma eserdir. Eser diğer bazı nüshalar ile de karşılaştırılmış ve okunması zor olan kelimeler diğer nüshalara başvurularak çözümlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Mevlânâ, Mesnevî, Sürûrî
VI ABSTRACT
Ahmet Türkmen, Thesis entitled Masnavi Commentary by Mustafa Sururi Efendi, (III Volume) , Kırıkkale 2018
The subject of this study is composed of the commentary by Mustafa Sururi Efendi on Rumi's six-volume opus magnum Masnavi's third volume. The Masnavi commentary by Sururi Efendi, written diligently, is a crucial study as it is the first Persian language commentary on Rumi's Masnavi. It contributes to the sufi discipline and includes the Turkish translation of some of the verses. It is also important to understand the Persian language of the writer's time. My study is based on the manuscript version copied in 962/1555. The mentioned manuscript was also compared with other copies and the words hard to read were analyzed applying to other copies.
Key Words: Rumi, Masnavi, Sururi Efendi
VII KISALTMALAR
B Şerh-i Sürûrî, Beyazıt Ktp. nr. 3770.
b Bin (oğlu)
bkz. Bakınız
bs. Baskı
C Şerh-i Sürûrî, Süleymaniye Ktp. Carullah nr. 1715.
c. Cilt
h. Hicri
h.ş Hicri Şemsi
Ktp. Kütüphanesi
m. Miladi
mm. Milimetre
nr. Numara
nşr. Neşreden
S Şerh-i Sürûrî, Süleymaniye Ktp. Kadızademehmed. Nr. 278.
s. Sayfa
str. Satır
T Şerh-i Sürûrî, Topkapı Ktp. nr. 1361.
trc. Tercüme eden
v.d. ve devamı
Y Şerh-i Sürûrî, Beyazıt Ktp. nr. 3581.
yk. Yaprak
Z Şerh-i Sürûrî, Beyazıt Ktp. nr. 3772
VIII İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ ……….IV ÖZET ………...V ABSTRACT ………...VI KISALTMALAR ………..VII
GİRİŞ………....1
MEVLÂNÂ’NIN HAYATI VE ESERLERİ ………1
1. MEVLÂNÂ’NIN HAYATI ……….1
2. MEVLÂNÂ’NIN ESERLERİ ………..3
BİRİNCİ BÖLÜM ………..………5
SÜRÛRÎ’NİN HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ ………..5
1. SÜRÛRÎ’NİN HAYATI ………..……….5
2. SÜRÛRÎ’NİN EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ ………6
İKİNCİ BÖLÜM ………..………..8
1. MESNEVÎ ŞERHİ’NİN YAZMA NÜSHALARI ………8
2. HAZIRLANAN METİNDE KULLANILAN YAZMA NÜSHASI VE İMLA ÖZELLİKLERİ ………..………10
SONUÇ ………..………..………..14
KAYNAKÇA ………..………..………15
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ………..………..………..19
ŞERH-İ MESNEVÎ-İ SÜRÛRÎ III. CİLT (FARSÇA METİN) ………1
AYET FİHRİSTİ ……….……….383
HADİS FİHRİSTİ ………400
1 GİRİŞ
MEVLÂNÂ’NIN HAYATI VE ESERLERİ
1. MEVLÂNÂ’NIN HAYATI
Büyük düşünür, bilge, mutasavvıf ve şair Mevlânâ Celâlededdîn-i Rûmî 6 Rebiülevvel 604/ 30 Eylül 1207 tarihinde bugünkü Afganistan’ın Belh şehrinde dünyaya geldi.
Belh Mevlânâ’nın zamanında Horasan bölgesinin önemli merkezlerinden biriydi.
Birçok şair, arif ve mutasavvif bu bölgede yetişmiştir.
İsmi Muhammed’dir. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî diye meşhur olmuştur. Babası Sultânu’l-ulemâ diye tanınan Bahâeddîn Veled’dir.1
Bazı kaynaklara göre soyu Hazret-i Ebû Bekir’e dayanan Mevlânâ’nın2 babası Bahâeddîn Veled özellikle Moğol istîlâsından kaynaklanan karışıklıktan ve ünlü âlim Fahreddîn-i Râzî’nin görüşlerine bağlı olan Hârizmşah Muhammed’in kendisine karşı tutumundan rahatsızlık duyar ve ailesi ve yakınlarından bir grupla birlikte Belh’ten ayrılır. Hac maksadıyla yola çıkan kafile Nişâbur’da büyük sûfî Ferîdeddîn-i Attâr ile karşılaşır.3
Hac Vazifesini yerine getiren kafile Şam’a, oradan da Anadolu’ya geçer. Malatya’dan Erzincan’a varan kafile, Erzincan Akşehir’de dört yıl ikamet ettikten sonra Larende’ye (Karaman) ulaşır.4 Babası Larende’de adına yaptırılan medresede en az yedi yıl müderrislik yapar, sonra ise Sultan Alâeddîn Keykubad’ın ricası üzerine Konya’ya yerleşir. Mevlânâ, Larende’de annesi Mümine Hatun’u kaybeder, annesinin defnedildiği yere daha sonra Karaman Mevlevihanesi inşa edilir.5
Babasının vefatından sonra onun yerine geçen Mevlânâ o sıralarda Konya’ya gelen Seyyid Burhaneddîn’in müridi olarak 9 yıl kadar tahsiline devam eder. Bu dönemde Şam’da tahsil görür ve fıkıh, tefsir, hadis, Arap dili ve edebiyatı gibi çeşitli ilimlerde söz sahibi olur. 6
1 Mevlânâ, Mesnevî, çev. Adnan Karaismailoğlu, I. cilt. Ankara 2007 (T. C. Konya Valiliği İl Kültür ve Türizm Müdürlüğü Yayınları), Çeviri: “Mevlânâ’nın Hayatı ve Çevresi, s. 18.
2 Bedîüzzaman Furûzânfer, Mevlânâ Celâleddin, Tahran, Mû’în Yayınevi, 1385 h.ş, s. 28.
3 Yakup Şafak, Mevlâna Celâleddin-i Rûmi, Konya Büyükşehir Belediyesi, Konya, 2007, s. 6.
4 Mevlânâ, Mesnevî, çev. Adnan Karaismailoğlu, I. cilt. Ankara 2007 (T. C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları), Çeviri: “Mevlânâ’nın Hayatı ve Çevresi, s. 21.
5 Reşat Öngören, “Mevlânâ”, DİA, XXIX. cilt. 2004, s. 442.
6 Reşat Öngören, Mevlânâ, s. 442.
2 Mevlânâ 1244 yılında Şems-i Tebrîzî ile tanışır. Bu buluşma ve tanışma Mevlânâ üzerinde büyük bir etki yaratır. Hayatının dönüm noktalarından biri olan bu aşinalıktan sonra Mevlânâ aşk, cezbe, vecd ve coşku içerisinde şiirler söylemeye başlar.7
Mevlânâ’nın Şems-i Tebrîzî ile tanışması, çevresiyle alâkasını kesmesi, medrese derslerini ve müritlerini tamamen bırakması onun müritlerini rahatsız etmeye başlar.
Bazı müritler Şems’e karşı kin besler. Bu durum Şems-i Tebrîzî’nin Konya’yı terk etmesiyle sonuçlanır ve Mevlânâ Şems-i Tebrîzî’nin dönmesi için mektuplar yazar.
Şems Konya’ya döner ve Mevlânâ ile tekrar buluşur. Fakat müritler ve halk Şems hakkında tekrar dedikodular yapmaya başlayınca Şems kendisini Mevlânâ’dan ayırmak istediklerini ve bu gidişinin dönüşü olmayacağını belirtir ve 645/1247’de ortadan kaybolur.8
Mevlânâ, Şems-i Tebrîzî’nin kaybolmasından sonra kuyumcu Selâhaddîn’i halifesi olarak belirler. 10 senelik beraberliğin ardından Selâheddîn’in 1258’de vefatından sonra bu defa Çelebi Hüsâmeddîn Mevlânâ’nın sırdaşı ve halifesi olur. Çelebi Hüsâmeddîn Mevlânâ’dan tasavvufî hakikatleri dervişlere öğretecek bir eser yazması ricasında bulunur, o da Mesnevî’nin ilk on sekiz beytinin yazılı halini Çelebi’ye uzatır ve sırdaşının ricasını kabul eder.9
Mevlânâ 5 Cemâziyelâhir 672 (17 Aralık 1273) Pazar günü akşamüstü ebedi sevgilisine kavuşur ve ertesi gün büyük bir kalabalık tarafından Şeyh Sadreddîn’in ve Kadı Sirâceddîn’in kıldırdığı cenaze namazına müteakip Konya’da defnedilir.10
7 Yakup Şafak, Mevlâna Celâleddin-i Rûmi, s. 8.
8 Reşat Öngören, Mevlânâ, s. 444.
9 Yakup Şafak, Mevlâna Celâleddin-i Rûmi, s. 9-10.
10 Bedîuzzamân Furûzânfer, Mevlânâ Celâleddîn, s. 169.
3
2. MEVLÂNÂ’NIN ESERLERİ
İslam Dünyasında, özellikle Türk kültür ve edebiyatında derin izler bırakmış olan Mevlânâ’nın eserleri Farsça’dır. Mevlânâ’dan geriye manzum ve mensur eserler kalmıştır. Bununla beraber eserlerinde önemli miktarda Arapça şiiri vardır Türkçe ve Rumca bazı örneklere de rastlanır.
2.1. Mesnevî: Mesnevî-i Şerîf ya da Mesnevî-i Manevî adıyla ünlenen bu eser, Mevlânâ Celâleddîn Rûmî'nin altı ciltlik şaheseridir. Mesnevî aslında birbiriyle kafiyeli ikişerli mısralardan oluşan nazım şeklidir. Sözlükte “ikişer ikişer”
anlamındaki mesnâ kelimesinin nisbet eki almış biçimi olan mesnevî edebiyat terimi ve nazım şekli olarak ilk defa Fars edebiyatında kullanılmıştır.11
Mevlânâ Mesnevi’de tasavvufi hakikatleri anlatır çeşitli hikayeler etrafında fert ve toplumu ilgilendiren hemen her türlü konuyu Kuran-i Kerim ve hadisler ışığında ele alır. Hakîm Senâî ve Ferîdüddîn-i Attâr gibi ünlü şairler Mevlânâ’dan önce Mesnevî şiir kalıbını kullanarak eserler kaleme almışlarsa da Mevlânâ Mesnevî’si ile bu tarzın en değerli eserini vermiştir.
Yaklaşık 25700 beyitten oluşan Mesnevî’nin tam olarak ne zaman yazılmaya başlandığı konusunda kesin bilgi bulunmamaktadır. Fakat Mevlânâ II. cildin yazımına h. 662 yılın recep ayının 15. gününden (13 mayıs 1264 m.) devam ettiğini belirtir.12 Bedîuzzamân Furûzânfer ise Mesnevî’nin ilk cildinin 657-660 yılları arasında yazıldığına işaret eder.13
2.2. Dîvân-ı Kebîr: Büyük divan anlamına gelen Dîvân-ı Kebir Mevlânâ’nın gazel, terci‘-bend, terkîb-i bend ve rubailerini ihtivâ eder. Bu büyük eser şiirlerin vezinlerine göre 21 divan ile rubailer divanından oluşuyor. Mevlânâ bu eserinin büyük bölümünde mahlas olarak Hâmûş kelimesini veya Şems-i Tebrîzî’nin adını kullanmıştır.14 Bazı şiirlerinde ise mahlas yoktur az sayıdaki bazı manzumelerinde ise Hüsâmeddîn ve Selâheddîn kelimelerini mahlas olarak kullanılmıştır.15 Divan-i Şems diye de anılan bu eserdeki şiirlerin büyük bölümü Mevlânâ’nın Şems ile tanışmasından sonraki döneme aittir.
11 İsmail Ünver, “Mesnevi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 29. c, 2004, s. 320.
12 Semih Ceyhan, “Mesnevî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 29. c, 2004, s. 325.
13 Bedîuzzamân Furûzânfer, Mevlânâ Celâleddîn, 3. Baskı, Tahran, Moein, 1387 h.ş, s. 167.
14 Yakup Şafak, Mevlâna’nın Eserleri, Konya, İl Kültür ve Turizm Yayınları, 2004, s. 71-72.
15 Muhammed Rizâ Şefî’i Kedkeni, Şems Gazellerinden seçmeler, 15. Baskı, Tahran, Emirkebir Yayınevi, 1381 h.ş., s. 45.
4 2.3. Fîh-i mâ fîh: Mevlânâ’nın oğlu Sultan Veled ve diğer müritleri tarafından yazıya geçirilen Mevlânâ’nın mensur eserlerindendir. Eski nüshalarda Esrâr-ül Celâliye adıyla da bilinen bu eser Mevlânâ’nın sohbetlerinin derlemesidir.16
2.4. Mektûbât: Mevlânâ’nın değişik zamanlarda çeşitli şahsiyetlere yazdığı mektuplardan oluşmaktadır. Çeşitli nedenlerden dolayı kaleme alınmış olan bu mektupların çoğunda bir kimse tavsiye edilmekte veya birisinin sorunları çözülmeye çalışılmaktadır.17
2.5. Mecâlis-i Seb’a: yedi vaaz anlamına gelen Mecâlis-i Seb’a Mevlânâ’nın vaaz ve meclislerinde öğüt amaçlı buyurduğu mensur sözleridir. Mevlânâ Mecâlis-i Seb’a’da hatiplerin yöntemiyle kelamın başında Kuran’ı Kerim’den bir ayet getirir, ayeti şerh ve tefsir ettikten sonra Hazret-i Muhammed’den bir hadis nakleder ve onu şiir ve hikayelerle süsleyip örnekler verir.18
Bu eserlerin tamamının bilimsel neşri yapılmıştır ve Türkçeye çevrilmiştir.
16 Zebihullâh Safâ, Târîh-i Edebiyât der Îrân, III. cilt, II. bölüm, 7. Baskı, Tahran, Firdevs yayınları, 1369 h.ş., s. 1206.
17 Yakup Şafak, Mevlâna’nın Eserleri, s. 90.
18 Abdulhuseyn Zerrinkûb, Sırr-ı Ney, I. cilt, 11. Baskı, Tahran, Ilmi yayınları, 1386 h.ş., s. 126.
5 BİRİNCİ BÖLÜM
SÜRÛRÎ’NİN HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
1.1. SÜRÛRÎ’NİN HAYATI
Osmanlı dönemi âlimi ve divan şairlerinden Muslihuddîn Mustafa Sürûrî 897/1492 yılında Gelibolu’da doğdu.19 Asıl adı Mustafa ve mahlası Sürûrî’dir.20 Zengin bir tüccar olan ve oğlunun tahsili için masraftan kaçınmayan babası Şâban Efendi21 II Beyazid’in şehzadeliği esnasında Amasya’da defterdarlığını yapmıştır. Kara Dâvud İzmidî, Nihâlî, Tâcîzâde Câfer Çelebi, Taşköprizâde Mustafa Efendi ve Abdülvâsi’
Efendi’den eğitim alan Sürûrî 927/ 1521’de Fenârîzâde Muhyiddîn Efendi’nin İstanbul kadılığı döneminde bab mahkemesi nâibliğiyle memuriyete başladı.22 Muhyiddîn Efendi 929/1522-1523’de Anadolu kazaskeri olunca onun tezkirecilik hizmetini yapmaya başladı.23 Bu dönemde gizli bilgileri oğlu vasıtasıyla eski hocalarından Abdülvâsi Efendi’ye sızdırmakla suçlanan ve görevinden istifa eden Sürûrî Emir Buhârî zaviyesinin şeyhi Nakşibendî Mahmut Efendiden inâbe alarak tasavvufa yöneldi.24 930/1524’te Gelibolu’daki Sarıca Paşa Medresesi’ne müderris oldu. 933/
1526-27 yılında Pîrî Mehmed Paşa Medresesi’nin ilk müderrisi oldu ve rutbe-i erbain kadar yükseldi ve zaviyenin seccâdenişini oldu. 954/ 153-38 yılında hocası Fenârîzâde’nin vefatından duyduğu üzüntüyle bütün malvarlığını sattı ve evinin yakınında bir mescit yaptırdı ve inzivaya çekildi.
955/1548 yılında Kanûnî Sultan Süleyman’ın büyük oğlu Şehzade Mustafa’nın hocalığına davet edilince Karaman’a gitti. Şehzade Mustafa’nın 27 Şevval 960/ 6 Ekim 1553’te katledilmesi üzerine tekrar inzivaya çekildi ve 7 Cemâziyelevvel 969/ 13 Ocak 1562’de kolera hastalığından vefat etti.25
19 İsmail Güleç, “Sürûrî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 38. c, 2010, s. 170.
20 Nev’îzade Atâî, Hadâiku’l Hadâik fi tekmileti’ş -Şekâik, [nşr. Abdulkadir Özcan], İstanbul, Çağrı Yayınları, 1989. S. 23
21 Şemsettin Sami, Kâmûsu’l- Alâm, İstanbul, h 1311, IV, s 2558.
22 İsmail Güleç, Sürûrî, s 170.
23 İsmail Güleç, “Gelibolulu Muslihuddin Sürûrî, Hayatı, Kişiliği, Eserleri ve Bahrü’l- Ma’ârif İsimli Eseri”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 2001, XXI, s. 212.
24 Mehmet Süreyya, Sicill-i Osmanî, İstanbul, h. 1311, III, s 12.
25 İsmail Güleç, Sürûrî, s 171.
6 1.2. SÜRÛRÎ’NİN EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ
Farsça, Arapça ve Türkçe pek çok şiir kaleme alan büyük mutasavvıf Sürûrî Kanûnî Sultan Süleyman döneminin en meşhur şarihi olarak bilinmektedir. Tasavvuf ve dinî bilimlerde devrinin tanınan şahsiyetlerinden biri olan Sürûrî Efendi Farsça kaleme aldığı 6 ciltlik Mesnevî şerhinde Farsça grameri, şiir, tasavvufi ve dinî öğretilere olan hakimiyetini en belirgin şekilde göstermektedir.
Eserlerinin büyük bölümünü şerh, tercüme ve hâşiyeler oluşturmaktadır. Sürûrî’nin en meşhur eserleri;
1. Bahrü’l Maârif: Sürûrî’nin en meşhur eseridir ve Türk edebiyatının en muntazam belâgat eseri olarak bilinir26.
2. Mesnevî Şerhi: Mesnevî’nin Anadolu’daki Farsça ilk tam şerhi olan27 bu eser Mesnevî’nin 6 defterindeki bütün beyitlerini ihtiva eder. Eserde beyitler anlatılırken tasavvuf erkanının menkıbeleri zikredilir, ayetler ve hadisler ile Mevlânâ’nın şiirleri tefsir edilir. Ayrıca yazar bazı yerlerde beyitlerin Türkçe çevrisini de vermekte, gramer konularına değinmektedir.
3. Şerh-i Bostân: İran’ın büyük şairlerinden Sa‘di’nin meşhur eseri Bostân’ın şerhidir. Kitap Farsça kaleme alınmıştır.
4. Şerh-i Gülistân: Şirazlı Sa‘di’nin diğer meşhur eseri Gülistan’ın şerhidir. Eser Farsça kaleme alınmıştır.
5. Şerh-i Dîvân-ı Hâfız: İranlı şair Hâfız Şirâzî’nin divanına yazan şerhidir. Bu şerh Hâfız Divânına yazılan en eski şerhtir.28
Sürûrî’nin diğer eserleri ve tercümelerinin bazıları şunlardır:
Ahkâm-ı nücûm, Bahrü’l-Ma‘ârif, Dîvân-ı Sürûrî, el-Hikâyetü’l-garîbe, Tefsîrü’l- Kur’âni’l-‘Azîz, Tefsîru sûreti Yûsuf, Tercüme-i Risâle-i çûb-i Çînî, Tercüme-i Acâib- i mahlûkât, Tercüme-i Ravzu’r-reyâhîn fî hikâyeti’s-sâlihîn, Tercüme-i Zâhiretü’l-
26 İsmail Güleç, “Sürûrî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 38. c, 2010, s. 171.
27 İsmail Güleç, “Sürûrî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 38. c, 2010, s. 171.
28 Tahsin Yazıcı, “Hâfız-ı Şîrâzî”, DİA,XV, s. 160.
7 mülûk, Şerhu’l-Binâ, Şerhu’l-Kâfiye, el-Miftâh fî şerhi Merâhi’l-ervâh, Şerhu’l- Misbâh fî’n-nahv, Şerhu Îsâgucî, Şerh-i Mu‘ammâyât-ı Câmî, Şerh-i Şebistân-ı hayâl, Şerh-i Mûcez mine’t- Tıb, Hâşiyetü’l-Hidâye, Hâşiye ale’t-Telvîh li’t-Taftazânî, Hâşiye alâ Envâri't-tenzîl ve esrâri't-te’vîl
8 İKİNCİ BÖLÜM
SÜRÛRÎ’NİN MESNEVÎ ŞERHİ ( III. Cilt )
2.1. MESNEVÎ ŞERHİ’NİN YAZMA NÜSHALARI
Sürûrî Efendi’nin Mesnevî Şerhi’nin çeşitli nüshaları Türkiye’de ve yurtdışında farklı kütüphanelerde mevcuttur. Mesnevî Şerhi’nin III. cildinin çeşitli
kütüphanelerde bulunan nüshaları ve özellikleri aşağıdaki gibidir:
1. İstanbul, Beyazit Ktp., nr. 3770, 3-4 c. 250 x 140- 190 x 95 mm. 501 yk. 25 str., Nesih, miklebli, hafif oyuk şemseli, yeşil bez kaplı cild. 962 h.
2. Tahran, Melek Milli Ktp., nr. 1154, 1- 6 c. 280 x180 mm. 489 yk., 21 str., nestâlik, Derviş Mustafa b. Muhammed b. Ahmed el- Konevî, Cemaziülevvel 992 h.
(1584 m.)
3. Konya, Mevlânâ Müzesi Ktp., nr. 2048, 265 x 170- 192 x103 mm. 130 yk., 23 str., sayfa kenarları surh cetvelli, beyitlerin üstlerine surh çizgi çekilmiş, miklebli, çiçek tezyinatlı şemseli, kenarı cetvelli, kahverengi meşin cilt, 980 h. (1572 m.)
4. İstanbul, Kadızâde Mehmed (Süleymaniye Ktp.), nr. 278, 300 x 192- 221 x 104 mm. 177 yk., bb. Str., Tâlik, İbrahim b. Veli, 996 h. (1588 m.), Miklebli, sırtı ve kenarları meşin, kağıt kaplı cilt. (Kadızâde Mehmed Efendi vakfı, mühürlüdür.)
5. Konya, Mevlâna Müzesi Ktp., nr. 2053, 285 x 180- 222 x 123 mm. 235 yk., 29 str., Nesih. Başlıklar surhla yazılmış, kenarı içteki altın yaldızlı olmak üzere üç cetvelli, şemseli, koyu renkte, Osmanlı cildi.
6. Konya, Mevlâna Müzesi Ktp., nr. 2057, 265 x 160- 203 x 92 mm. 273 yk, X- XI h. yy (XVI- XVII m. yy.)
7. İstanbul, Nâfiz Paşa (Süleymaniye Ktp.) nr. 559, 260 x 140- 195 x 90 mm. 272 yk. 27 str. Tâlik, Miklebli, sırtı ve kenarları meşin, üstü yeşil bez kaplı cilt.
8. İstanbul, Beyazit Ktp., nr. 3581, 210 x 155- 160 x 100 mm. 252 yk. 21 str.
Tâlik, 1013 h. (1604 m.)
9. İstanbul, Nâfiz Paşa (Süleymaniye ktp.), nr. 564, 296 x 177- 207 x 107 mm.
231 yk., 29 str., Nesih. Tirşe Kaplı, Mukavva cilt. (Derviş İbrahim vakfı)
10. Bursa, Haraçcıoğlu Hüseyin Ağa ktp., nr. 921, 297 x 190- 227 x 127 mm. 214 yk., 31 str., bb. Yy. Hamdi Dede, Şemseli, Miklebli, Meşin cilt.
11. Cambridge, Belonging (E. G. Browne). Nr. 9, 1-3. c., 255 x 143 mm. 244 yk.
32 str. Nestâlik, Rebiülevvel 1089 h. (1678 m.)
9 12. Konya, Mevlâna Müzesi Ktp., 1-3. c., 295 x 200- 250 x 160 mm. 109 yk., 35 str. Tâlik.29
13. Saray Bosna, nr. 3770, Gazi Hüsrev Beğ Ktp. Sefer 959 h.
29 Mehmet Önder, Mevlâna Bibliyografyası, İş Bankası Kültür Yayınları, II. cilt, Ankara, 1974, s. 128- 134.
10
2.2. HAZIRLANAN METİNDE KULLANILAN YAZMA NÜSHASI VE
İMLA ÖZELLİKLERİ
Bu çalışmada 3770 numaralı Beyazit Kütüphanesinde bulunan ve Mesnevî Şerhi’nin 3 ve 4. cildini ihtiva eden nüsha esas alınmıştır. Nüshanın üçüncü cildi,
میکح ساپس و دمح .میحرلا نمحرلا الله مسب ب رکش و تسا بیغ دونج وا یاهتمکح هک ار ی
ی ار یمیلع سایق
یب وا یاهتفص هک ...تسا میظع قلخ رب قولخم هک میرک لوسر هب دودعمان دورد و تسا هبیع و روصق
ile başlıyor ve,
ر ضیف نم ًاببس انیلع لعجا و کتفأر لضف نم ًاباب انل حتفا .بابسلأا ببسم ای و باوبلاا حتفم ای مهللا و کتمح
نیملاعلا بر للهدمحلا ile bitiyor.
B nüshası olarak adlandırdığımız bu eserin dördüncü cildinin sonunda istinsah tarihi h. 962 yıl olarak kaydedilmektedir. Eserin üçüncü cildinin sonunda istinsah tarihi ayrıca verilmişmemiştir. Nüsha, Sürûrî’nin yaşadığı dönemde yazıldığından dolayı önem arz etmektedir.
Bu nüshada kullanılan imla özellikleri günümüz Fars dili ve gramerine göre tabii olarak farklılıklar göstermektedir. Bunlar, günümüz Farsça yazım kurallarına göre yazılmıştır.
Sürûrî’nin Mesnevî Şerhi’nin III. cildindeki en yaygın imla özellikleri aşağıdaki gibidir:
هب önedatı sözcüklere bitişik şekilde yazılmıştır. Örnek:
یزور تقوب ج هلولیق ناگتشرف یعم ۀناخب
.دندمآ نامقل
Geniş zaman belirteci olan یم masdara bitişik şekilde yazışmıştır: örnek:
ازم رصانع رصانع تج
اذهل و تشگ هیاریپ و یامرفراک ار دیامرفیم
...
ار edatı kelimeye bitişik yazılmıştır. Örnek:
ارناشیا ...نامقل یا دنتفگ .دید یمن Ek fiil 3. Tekil şahısta elif (ا) yer yer düşürülmüştür. Örnek:
هک ار ینامحر ینارون کلف تسترابع
.تینامحر تفص ءلایتسا زا
ه harfı ile biten çoğu kelimeler Farsça اه çoğul ekini alınca bu ه düşürülmüştür. Örnek:
مرجلا یاهّصق یم ناشیا تکلاه ببس و نیشیپ یاهتما .دنونش
گ harfı ک şeklinde yazılmıştır. Şarih çoğu yerde گ harfini ک harfinden ayırt etmek için یمجع فاک هب ibaresini eklemiştir. Örnek:
رسک هب ناکورک ظفل یمجع فاک
حتف واو نوکس و ار حتف و یمجع فاک
.قاستد یکرت هب
Kaynaştırma harfi ی yerine bazen ا (elif) harfı yazılmıştır. Örnek:
نوخ ماطف زا شااذغ
.دش ریش
11 رت karşılaştırma son eki kelimeye bitişik yazılmıştır. Örnek:
یا رب هکره رک اعد ناش
وا دزن هب هک یزیچ زا دوش رود دشاب هد رتتسود
.دشاب زیچ همه زا
Sürûrî Efendi’nin Mesnevî şerhinin tümünde olduğu gibi eserin üçüncü cildinde de bazı özellikler öne çıkmaktadır.
Şarih sadece beyitleri şerh etmekle yetinmemiş, kurduğu cümlelerde secili nesir kullanmıştır. Örnek:
شکاخ ،رامخ یب رمخ شبآ ،راخ یب روخب شمیسن .هتساریپ تمعن عاونا هب و هتسارآ ناما و نما هب دوب یروشک حلاصم بیترت رد راگزور و دزادنا دنمک شنانکاس تادارم دیص رد کلم .رام یب ۀنیفد شنیمز و راخ یب لگ درپ هنیزخ و شخب جنگ ناشیا هد رد .دزا
لاع یغاب ر و یغاد تشهب لد رب هللا نوچ وا نشلگ ره زا و یغارف م
جات غورف ار شاهلگ ،یسوواط ۀولج ار شناتخرد ،تخب ناوج ریپ شا هفوکش .تخت و جات رادومن شنبلگ شنیحایر و هداشگ یزا ّزب ناکد اهنمچ یوسراچرب شنانبلگ .شورف ربنع شیاوه ،شوپ هّلح شنیمز ،یسوواک ه رب ط هاگرذگ ر یراّطع لب
یحوبص ۀمزمز هب شناغرم ،هدرک هام ندرگ رد نیراگن تسد شاهرانچ .هداهن
زا شناوج ناتخرد .هتساخون یناوج شخاش ره و هتسارآ یدهاش یلگ ره .هدینادرگ هاگآ ار سدق مزب ناتسم هویم و هدیمخ ناریپ نوچ یرابرپ ...هدیسر شتآ یب یتشهب یاولح نوچ شیاه
Sürûrî beyit şerhlerinde çoğu zaman mısraları ayırarak onların arasına kendi cümlelerini yerleştirmiş, şiiri nesre dönüştürmüştür. Bazı yerlerde ise iki mısrayı beraber getirmiş ve ayrı cümlede beyit hakkında açıklama yapmıştır. Örnek:
هدب یرون ارم ظفاح متسین ظفاح ،
یب ات مین ناوخب فحصم
هدب یرون ارم سپ .م یب ندناوخ تقو هدید ود رد
هرگ .هدقع یب و Mesnevî’nin diğer nüshalarında farklı şekilde kaydedilen beyitler ya da mısralar da verilmiştir. Örnek:
،رابغ یاجب خسن ضعب رد .رابغ یب دشاب هک یلقع کنخ یا راثع
سا ندمآ ینعمب تسا .ت
Eserde bazı beyitler ya da ibarelerin Türkçe karşılığı da verilmiştir. Örnek:
نان و ینابرق واگ .کنت یاه
هقفوی یکرت هب
Yazar ayrıca bazı bölümlerde Farsça dil bilgisine de değinmiştir. Örnek:
حلفم ظفل .دوش حلفم نیلوا ماقم زا لعاف مسا
ینعم هب حلاف زا تسا رفظ و زوف
Şerhte fiil fail uyumu, zaman kullanımı gibi Farsça gramer açısından kurallara uymayan cümlelerle karşılaşmak mümkündür. Örnek:
مرسپ و دوش باجتسم نم یاعد ات نک اعد میلعت ارم یتفگ و یدمآ یگرزب شیپ وا .دوب ریسا یرسپ ار ینزریپ نم شیپ و ددرگ دازآ یم
دیآ .
12 B Nüshasının ilk iki sayfası:
13 B nüshasının (III c.) son 2 sayfası:
14
SONUÇ
Bu çalışma XVI. yy Osmanlı âlim ve şairlerinden Sürûrî Efendi mahlaslı Muslihuddîn Mustafa b. Şa’ban’ın (ö. 969/ 1562) Mesnevi’ye yazdığı şerhin III. cildini ihtiva etmektedir.
Osmanlı sahasında yazılmış ilk Farsça şerh olarak bilinen bu değerli eserin müellifi, eserin nüshaları ve üçüncü cildin metni metni bu tezin konusunu teşkil etmektedir.
Öncelikle Mevlânâ’nın hayatı ve eserleri, sonra müellifin hayatı, eserleri ve edebi kişiliği hakkında özet bilgiler verilmiş, sonra Sürûrî şerhinin yazma nüshaları tanıtılmış, çalışmamıza esas olan 962/ 1555 (Beyazit Ktp. nr 3770) nüshanın hususiyetleri bildirilmiş; bizim hazırladığımız metnin imla özellikleri beyan edilmiştir.
Metnimizde Mesnevi beyitleri ile metnimizde ayet ve hadisler farklı renk kullanılarak ayırt edilmiş, yaprak numaraları normal, beyit numaraları köşeli parantez içinde sunulmuştur. Sonda ayet ve hadis fihristi verilmiştir.
Oldukça hacimli olan metin, müellifin geniş malumatını ve üslubunu güzel bir şekilde aksettirmektedir. Farsçası sade ve anlaşılır tarzdadır. Konular, ayet ve hadislerin yanı sıra çeşitli hikâye, beyit ve atasözü ile zenginleştirilmiştir.
15 KAYNAKÇA
Akün, Ömer Faruk, “Sürûrî”, İslam Ansiklopedisi, XI. Cilt, 1993, s. 249-250.
Amîd, Hasan; Ferheng-i Amîd, İntişârât-ı Emîn Kebîr, Tahran, 1381.
Ateş, Ahmed, İstanbul Kütüphanelerinde Farsça Manzum Eserler, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1968.
Baştürk, Orhan, Süruri’nin Mesnevî Şerhi (Tanıtım-İndeks- Tenkitli Metin 1b- 40a), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, 1997.
Bağcı, Ali, Muslihiddîn Mustafa b. Şaban Sürûrî’nin Şerhu Merâhi’l-Ervâh Adlı Eserinin Edisyon Kritiği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yalova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yalova, 2015.
Bankır, Mehmet Malik, Şerh-i Cezîre-i Mesnevî (metin-inceleme- sözlük),Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2004.
Bektaş, Ömer, Rusuhi İsmail Efendi ve Mesnevi-i Şerif Şerhi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 1993.
Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri, çev. A. Fikri Yavuz - İsmail Özen, Meral Yayınları, İstanbul, 1972.
Can, Şefik, Mevlânâ, Hayatı, Şahsiyeti, Fikirleri, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1997.
Ceyhan, Semih, “Mesnevî”, DİA, XXIX. Cilt, 2009, s.325-334.
Çelik, Ahmet Faruk, Sürûrî’nin Hâfız Dîvânı Şerhi’nin
İncelenmesi,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 1998.
Çetin, Nihâd M., “Mesnevî’nin Konya Kütüphanelerindeki Eski Yazmaları”, Edebiyat Fakültesi Şarkıyât Mecmûası, Sayı 4, İstanbul, 1961, s. 97-118.
Devellioğlu, Ferit; Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Yayınları, Ankara 1999.
Sarı, Mevlût, Arapça – Türkçe Lügat, İstanbul, 1984 Dihhudâ, Alî Ekber-i, Lugât-nâme.
Dini Kavramlar Sözlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2006.
Durgun, Selahattin, Sarı Abdullah ve Şerh-i Mesnevî (Cevâhir-i Bevâhir-i Mesnevî), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 1993.
16 Elbir, Bilal, Sürûrî’nin şerh-i şebistân-ı Hayâl’i Metin-İnceleme, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2003.
Eflâkî, Ahmed, Menâkibu’l-Arifîn, çev. Tahsin Yazıcı, Kabalcı Yayıncılık, İstanbul, 2011.
Furûzanfer, Bedîüzzamân, Mevlânâ Celâleddîn, çev. Feridun Nafiz Uzluk, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1986.
Gölpınarlı, Abdülbakî, Mesnevî ve Şerhi, I-VI, 3. baskı, Kültür Bakanlığı, Ankara, 2000.
Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-şuara, Hazırlayan: İbrahim Kutluk, c.I-II, Ankara, 1971 Kanar, Mehmet, Büyük Farsça Türkçe Sözlük, Birim Yayınları, İstanbul, 2015.
Karaismailoğlu, Adnan – Okumuş, Said – Coşguner, Fahrettin, Mevlâna Bibliyografyası, Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Konya, 2006.
Karaismailoğlu, Adnan, Mevlâna ve Mesnevî, Akçağ Yayınları, Ankara, 2001.
Karatay, Fehmi Edhem, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Farsça Yazmalar Kataloğu, İstanbul, 1961
Konuk, Ahmet Avni, Mesnevî –i Şerif Şerhi, II,haz. Selçuk Eraydın, Mustafa Tahralı, Gelenek Yayınevi, İstanbul, 2004.
Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, haz. Hayrettin Karaman - Ali Özek - İbrahim Kâfi Dönmez - Mustafa Çağrıcı - Sadrettin Gümüş - Ali Turgut, Türk Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1997.
Mengi, Mine; Metin Şerhi, Tahlili ve Tenkidi Üzerine, Divan Şiiri Yazıları, Akçağ Yayınevi, Ankara, 2000.
Mu’în, Muhammed, Ferheng-i Fârsî, Cilt 1-6, İntişârât-ı Emîr-i Kebîr, Tahran, 1371.
Nicholson, Reynold Allin, Mevlâna Celâleddîn Rûmi, çev. Ayten Lermioğlu, Kervan Kitapçılık, İstanbul, 1975.
________, Şerh-i Mesnevî-i Ma’nevî-i Mevlevî, I-VI, bâ pîştgoftâr-i Celâleddîn-i Âştiyânî, tercüme ve ta’lîk: Hasan-i Lâhûtî, Şirket-i İntişârât-i İlmî ve Ferhengî, Tahran, 1375 hş., 2. Baskı 1378 hş.
________, Mevlâna Müzesi Müzelik Yazma Kitaplar Kataloğu, Ankara, 2003.
________, Mevlâna Müzesi Yazmalar Kataloğu, I-IV, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1994.
________, “Mevlevîlik”, İslam Ansiklopedisi, VIII. Cilt, 1979, s.164-171.
________,“Mesnevî”, İslam Ansiklopedisi, VIII. Cilt, 1979, s.127-133.
17 ________, Mesnevî ve Şerhi, Cilt 1-6, 3. Basım, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000.
________, Mesnevi Üzerine Araştırmalar, H Yayınları, İstanbul, 2010.
________, Metin Tenkidi Hakkında (Dasitân-ı Tevârih-i Mülûk-i Âl-i Osman), Mevlâna Araştırmaları 1-2-3 Editör. Adnan Karaismailoğlu, Akçağ Yayınları, Ankara, Cilt 1: 2007; Cilt 2: 2008; Cilt 3: 2009.
Mevlâna, Mesnevi, trc. Veled İzbudak, c.I-VI, İstanbul 1990
Mevlâna Celâleddîn, Mesnevî, çev. Adnan Karaismailoğlu, Cilt I-VI, Akçağ Yayınları, Ankara, 2012.
Mevlâna Celâleddîn, Mesnevî, Cilt I-VI, çev. Derya Örs, Hicabi Kırlangıç, Ekim Yayınları, İstanbul 2007, Türkiyât Mecmuası, Cilt 7-8, 1942, s. 253-267.
Muallim Nâci, Lügat-i Nâci, İstanbul, 1987
Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî, c. I-IV, İstanbul, 1308-1311 H. “Sürûrî, Muslihuddîn Mustafa”, İslâm Ansiklopedisi, XXXVIII.Cilt, TDV Yayınları, İstanbul, 2010, 170-172.
Okatan, Halil İbrahim, Sürûrî Divanı: Hayatı, Eserleri, İnceleme, Kendi Yayınları, Ankara, 2010.
________, Sürûrî’nin Bahru’l-Ma‘ârifi: İnceleme ve Mukaddime Metni, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir, 1986.
________, Sürûrî’nin Şehzâde Mustafa Medhiyyesi Yâhut Kasîde-i Masnû’a, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2013.
________, “Sürûrî”, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, VII. cilt, Akm Yayınları, Ankara, 2007.
________, “Gelibolulu Musluhiddîn Sürûri, Hayatı, Kişiliği, Eserleri ve Bahrü‟l- Maârif İsimli Eseri”, Osmanlı Araştırmaları, The Journal of Ottoman Studies XXI:
211–236, 2001.
Okur, Hüseyin, Muslihiddîn Mustafa b. Şaban es-Sürûrî’nin Şerhu’l-Misbâh Adlı Eserinin Edisyon Kritiği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, 2011.
Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Büyük Lügat, Heyet, İstanbul, 1992
Önder, Mehmet–Binark, İsmet–Sefercioğlu, Nejat, Mevlâna Bibliyografyası, I-II, Ankara, 1973.
Öngören, Reşat, “Mevlânâ” DİA, XXIX. Cilt, 2004, s.441-448.
Örs, Derya; “Mevlânâ ve Kur’an”, Nüsha Dergisi, Sayı 7, 2002, s. 45-55.
18 Rûmî, Mevlâna Celâleddîn, Mesnevî Mevlâna, çev. Adnan Karaismailoğlu, Cilt I-VI, Akçağ Yayınları, Ankara, 2012.
Rûmî, Mevlâna Celâleddîn, Mesnevî, Cilt I-VI, çev. Derya Örs, Hicabi Kırlangıç, Ekim Yayınları, İstanbul 2007.
Sürûrî Müslihiddîn Mustafa (Gelibolulu), Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C.
8, Dergâh Yay, İstanbul, 1998, s. 78.
Şafak, Yakup, Sürûrî’nin Bahrü’-Ma’ârifi ve Enîsû’l-Uşşâk ile Mukayesesi Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, 1991.
Tahirü’l-Mevlevî, Mesnevi Şerhi, c. I-XIV, İstanbul 1971 https://www.yazmalar.gov.tr/
https://tez.yok.gov.tr/
http://www.islamansiklopedisi.info/
http://www.konyayazmakutup.gov.tr/
https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/
http://www.suleymaniye.yek.gov.tr/
http://tdkterim.gov.tr/bts/
http://quran.ksu.edu.sa/
19 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ŞERH-İ MESNEVÎ-İ SÜRÛRÎ (FARSÇA METİN)
III. CİLT
1
یرورس یونثم حرش
2 یرورس یونثم حرش
( میحرلا نمحرلا الله مسب )1b روصق یب وا یاهتفص هک ار یمیلع سایق یب رکش و تسا بیغ دونج وا یاهتمکح هک ار یمیکح ساپس و دمح
وسر هب دودعمان دورد و ،بیع و لاق .تسا میظع قلُخ رب قولخم هک میرک ل
و ٍمیِظَع ٍقُلُخ ٰىَلَعَل َكَّنِإ َو یلاعت الله
راوگرزب باحصا ۀرمز رب ملاس و میرکت ۀفحت و میحر و تسا فوئر نانمؤم هب هک میلح قفشم رب دودحمان دمح دنمتسم و هنیمک نیا دعب اما .داب راصنا و نیرجاهم همه هب مارکا و میلست ۀیده و مود دلجم حرش نوچ هنیرید
ار یونثم باتک و ریرقت نایب هتسخ رطاخ هب و درک ریرحت نابز هتسکش ملق هب ار یولوم رفس یناث دلج نایب و
یم اجنآ تقیقح نابلاط تبغر و دیماجنا مامتا هب نوچ ار مود حرش نیا هب هینامحر ۀبذاج و یناحور ۀیعاد دید
م رد ار مادقا مادقا موس دلجم حرش ن مارم ریرقت تجاح رد و ملاک ریرحت نادی
نادب سپ .تفرگ نداه ترضح هک
ترثک رب هیبن یهیبنت تسا یونعم ّرس رهاوج ۀنیزخ هک یونثم باتک زا موس رتفد ۀچابید رد هرس سدق انلاوم رصت و دیناود نادیم رد ار یزات بسا و دیناسر میدقت هب یهاشداپ ّرس دیاوع ترفو رب و یهلا مکح دیاوف درک حی
س جراعم ِیلعا هب لاعِا ۀطساو هک َت ْؤُی نَم َو هک تسا تمکح تامارک جرادم یصقأ هب اقترا ۀطبار و تاداع
رب لمتشم کیره اما تسا یلمع و یملع هب مسقنم هّیلزا تمسق هب هچرگا تمکح و ا ًریِثَك ا ًرْیَخ َيِتوُأ ْدَقَف َةَمْك ِحْلا مش یب نونف رب یوتحم و تسا رایسب ماسقا یم ملاک طسب ءاضتقا ماقم نیا قیقحت و را
ۀفرخزم تمکح ات دنک
زا لایخ ۀداز و دریذپ زایتما تواقش یّدؤم زا تسا تداعس ثروم هچنآ و ددرگ زاتمم هیهلا تمکح زا هّیدر مظن ،تسا هتفگ انلاوم تمدخ هک نانچ دوش زّیمتم للاجلاوذ ۀداد دوش مک تواقش هک یهاوخ وت رگ زا ات نک دهج
دوش مک تمکح وت
یخ رد دیاز عبط زک یتمکح لا
للاجلاوذ لضف رون یب یتمکح
کش و ّنظ دیازف ایند تمکح کلف قوف دوب ینید تمکح
( هک دنک تادلجم یاضتقا قیقحت نیا ۀدهع زا ندمآ نوریب و رد اما تسا رایسب وا ثحابم و تمکح ماسقا )1a
راچ رصتخم ۀمدقم دیهمت زا رتفد نیا ۀچابید حرش .تسین ه
هیبنت و تمکح ینعم حرش رد همدقم وا ماسقا ضعب رب
نادب . زا تسا ترابع تفرعم لها فرع رد تمکح هک
اضتقم هک یجهن رب هیور لاعفا و لاوقا نتسناد و تسه هک نانچ ،نآ ماکحا و فاصوا و ءایشا قیاقح نتسناد سق ود هب دوش مسقنم تمکح سپ .ار لاعفا دیدست و لاوقا بیوصت دشاب روصت یملع .یلمع یکی و یملع یکی م
قیاقح سفن یف هک نانچ ،نآ قحاول و ماکحا هب قیدصت و د َوب تادوجوم یملع و هیناسنا تقاط ردق هب دشاب رملأا
طرش هب ،لعف ّدج هب دشاب توق زّیح رد هچنآ جارخا تهج زا تسا تاعانص تلوازم و تاکرح تسرامم هب لامک هب ناصقن زا دوب یّدؤم هکنآ د ینعم ود نیا هکره و هیرشب تقاط بسح رب
لماک یمیکح دوش لصاح وا ر
یا رد ار تمکح ا ًریِثَك ا ًرْیَخ َيِتوُأ ْدَقَف َةَمْك ِحْلا َتْؤُی نَم َو ۚ ُءاَشَی نَم َةَمْك ِحْلا يِتْؤُی یلاعت الله لاق .د َوب ریسفت لها اجن
.دنا هدرک ریسفت لمع قافتا و ملع قیقحت هب تیاکح با ماما ثیللاو اعت قح هک هدومرف هیلع الله ةمحر و ٌلیِلَق اَیْنُّدلا ُعاَتَم ْلُق هک هدناوخ کدنا ار ایند عاتم و لام یل
ا ًریِثَك ا ًرْیَخ َيِتوُأ ْدَقَف هک هتخاس فوصوم ریخ ترثک هب هک ار نتسناد ار ایند لها هک دیاب تمکح لها مِلاع سپ.
3 نیبج رب ناشیا تمدخ غاد و دنکن تمزلام هداد ریثک ریخ ار وا هک دشکن دوخ لاوحا
لیلق عاتم ار ایند لها و دنا
رعش ،تسا دراو یضترم ملاک رد و انیف رابجلا تمسق انیضر لام ءادعلال و ملع انل
بیرق نع ینغی لاملا ناف لازیلا یقبی ملعلا نا و
ت یرگید و کامس قوف یکی ؛دش میس و رز ،نوراق هب و سیردا هب دنداد ملع نتسناد تمکح نوچ .کمس تح
سا تادوجوم ۀمه تادوجوم دوش مسقنم تادوجوم ماسقنا رابتعا هب نآ و تشذگ تراشا هک نانچ تسه هک نانچ ت
رب فوقوم نآ دوجو ریخلا هکنآ مود .دشابن هّیرشب ۀّیدارا تاکرح رب فوقوم نآ دوجو هکنآ یکی .دنا مسق ود د زین تادوجوم ملع سپ .دوب هیرشب ۀّیدارا ح ارنآ و لوا مسق هب ملع یکی .دوب مسق و
رگید و دنناوخ هّیرظن تمک
تطلاخم هچنادب ملع یکی مسق ود هب دوش مسقنم هیرظن تمکح و .دنیوگ هّیملع تمکح ار نآ و مود مسق هب ملع زاب ریخا مسق نیا و دوب دناوتن دوجوم دوبن هدام تطلاخم هچنآ هب ملع یرگید و دوب نآ دوجو طرش یا هدام هب
وبن طرش هدام تطلاخم یکی دوش مسق ود نیرب سپ دوش مولعم هدام تطلاخم رابتعا هب هچنآ مود و لّقعت رد د
( هعیبطلا دعبام ملع ار لوا .تسا مسق هس هّیرظن تمکح هجو ملع ار موس و یضایر ملع ار مود و دنناوخ )2b
آ زا ضعب هک مسق دنچ رب دوش لمتشم مولع نیا زا یکی ره و یعیبط ۀلزنم هب یضعب و دشاب لوصا ۀباثم هب ن
ف یراب تفرعم یکی .دوب نف ود لوا ملع لوصا اما .عور بابسا و یدابم وا نامرف هب هک وا ناب ّرقم و یلاعت
دنناوخ یلوا ۀبلق ار نآ و ،نآ ریغ و مودق و ثودح و ناکما و تادوجوم رگید نوچ ،دوب عون دنچ نآ عورف و
وحا و تماما ،ت ّوبن ِتفرعم ملع لوصا اما .دنام نادب هچنآ و داعم لا
و هسدنه و ةئیه تسا عون دنچ یضایر
هک هّیملع تمکح اما .تسا لیوطت یضتقم نآ لیصفت و تسا عون دنچ یعبط ملع لوصا اما و یقسوم و باسح عم لاوحا ماظن هب دشاب دؤم هک یهجو رب .دوب یناسنا عون ۀّیعانص لاعفا و هّیدارا حلاصم نتسناد نآ شاعم و دا
یلامک هب ندیسر یضتقم و ناشیا هجوتم هک
یم مسقنم زین نآ و نآ یوس هب دنا ریبدت و قلاخا بیذهت ملع هب دوش
نوچ .تسا هّیمکح نونف هب لوکوم نآ لیصافت و تسا رایسب هبعش و عورف ار نیا و ندمآ تسایس و لزانم هک تسا ینعم نیا نایب دوصقم و دش مولعم تمکح ماسقا ضعب جرادم هب تسا ناسنا یاقترا ببس تمکح
مک یم .تاداعس جراعم هب وا یلاتعا بجوم و تلاا .تسیچ هیناسنا سفن هک دشاب مولعم هک دیاب
هیناسنا سفن تفرعم رد لوا دصقم شیوخ تاذ هب تلاوقعم کاردا دوب وا نأش زا هک تسا طیسب رهوج دنیوگ زین هقطان سفن ارنآ ناسنا سفن هکنادب ریبدت و و یوق طّسوت هب سوسحم نیا رد فرصت و سوفن نایم زا هّیناسنا سفن و .تسین سوسحم نآ تلاآ
.دنناوخ قطن توق ارنآ هک تسا توق کین صاصتخا ،تاناویح مود دصقم تادوجوم فرشا ناسنا هکنآ نایب رد ؛
نادب .تسا ملاع نیا30
مسج هک یور نآ زا هّیعیبط ماسجا هک دنا
نا یواستم رگید کی اب و جازتما رصانع نایم نوچ و تسین یتلیضف و یفرش یرگید رب ار یکی و تبتر رد د
لاتخا روص و یدابم رثا تسا یونعم تدحو نآ هک یقیقح لادتعا هب بکرم برق تردق هب و دیآ یم دیدپ ط
یم لوبق هفیرش م ار روُص لوبق هّدام تادامج زا هچنآ سپ .دوش یم رهاظ ناشیا رد نّیبت و بّترت دنک
عاط رت
فیرش جازم لادتعا تهج زا تسا ا رایسب ِبتارم ار فرش نآ و نارگید زا تسا رت
ات .رامش یب جرادم و تس
ّیصاخ و دوش فرشم سفن نادب سپ .دیآ لصاح هّیتابن سفن لوبق ار بّکرم هک دسر یدح هب ادتغا نوچ گرزب ت
وجوم :تادوجوم 30
- ا لص
4 ( میلام بذج ندومن و نیا زا نوچ و دوش رهاظ میلام ریغ عفد و )2a
توق هک دسر یناویح هب درذگب ماقم
و توهش تسارف و یرحت و تسایک و طایتحا یود زا تاناویح نایم رد هجرد توافت و ددرگ لباق ار یبضغ
دوش یم رداص لاعفا ضعب زا هک یدح هب ات .تسا تیاهن یب هک
تردق تمکح هب و ددرگ ریحتم نیا رد دنمدرخ
َأ يِذَّلا .ناحبس دنک فارتعا شیوخ عناص یضعب کاردا و تسایک هک یدح هب ات . ٰىَدَه َّمُث ُهَقْلَخ ٍءْيَش َّلُك ٰىَطْع
قم و ملعم بسا دننام .دوش لصاح ار وا دوبن روطفم وا رد هک یلامکا هب دنک میلعت و بیدأت لوبق هک دسر یما
زاب یدح هب ات دوب رتشیب ناحجر ار وا تبترم دوب تدایز وا رد توق نیا هکنادنچ و ملعم ،لاعفا ۀدهاشم هک دسر
تاکاحم هب دننیب هچنآ هک نانچ .میلعت رد دوب یفاک ار ناشیا هک یبعت و یتضایر یب دنناسر میدقت هب نآ ریظن
نیتسخن هبترم و دوب تاناویح بتارم تیاهن نیا و دسر ناشیدب نوچ و ددرگ لصتم هبترم نیدب .ناسنا هبترم زا
نا ۀبترم هب و دنک یقرت هبترم نیا زا و لامک بتارم نیا زا دعب درذگب هّیناویح تعیبط یاضتقم زا و دسر ناس
ادقم رب ناصقن سفن تامدقم طابنتسا و تلاآ لاجعتسا اب و دتفا مامت وا رد یوق هکره سپ .دوب تیؤر و تدارا ر
یناصقن زا ار مک وا رب یناعم نیا هکنآ رب دوب هدایز وا فرش و تلیضف دیناسر دناوت رتهب یلامک هب
و دشاب رت
و لقع تلیسو هب ورب یناعم نیا هکنآرب هک دوب ار یناسک تاجرد نیا لیاوا تاعانص جارختسا شّد ِج ت ّوق
لوقع هب یتعامج نآ زا دعب و دنک یم هفیطل تلاآ و هقیقد یاهتفرح بیترت و هفیرش رد رایسب لمأت و راکفا و
و یلعا ناشیا زا و دننک ضوخ لیاضف انتقا و فراعم و مولع قیاقح تفرعم ماهلا و یحو هب هک یناسک فرشا
طسوت یب هیهلا ترضح نابرقم زا ماکحا و داعم و شاعم روما میظعت و قلخ لیمکت رد و دننک یم یقلت ماسجا
یم راودا و میلاقا لها و تداعس و تحار ببس وا توافت زا رتشیب .دوب یناسنا عون جرادم تیاهن نیا و دنوش
تاناویح عاونا رد دوب هکئلام بتارم هب لوصو و فرشا ملاع هب دوب لاصتا یادتبا دسر تلزنم نیرب نوچ و .
قم هک ریدتسم یطخ دننام دسر مهاب دوجو هریاد هچنآ و دوب تدحو ماقم نآ تیاهن ات هدرجم سوفن و لوقع و سد
ن زا داضت و بّترت و دوش یهتنم طیاسو سپ .دسر زاب هطقن نادب ات دنشاب هدرک زاغآ یا هطق و أدبم و دزیخرب
( .دوش یکی داعم ٰىَقْبَی َو دنامن دوب قلطم قح نآ هک بلاطم تیاهن و قیاقح تقیقح زج و دزیمایب رخآ و لوا )3b
. ِما َرْكِ ْلْا َو ِل َلاَجْلا وُذ َكِّب َر ُهْج َو رد موس دصقم ۀبتر فرش دصقم ود زا نوچ یهلا تمکح هطساو هب وا یقرت و یناسنا ترطف لصا رب هیبنت
هدرک ینازرا ار وا هک یتیصوصخ و تشگ رهاظ ناهج تادوجوم رگید رب وا تلیضف و ناسنا دش مولعم .دنا
هک یتسناد و رمز هب لصتم هک تسا تاوهش تاّذلتسم هب عوقو ناسنا ۀبترم رد و لزانم نیرت تسپ
تاناویح ۀ
ریاس زا وا تراسخ و لهج یمظع تداعس و یربک تلود تیوقت تهج زا هکلب تسا َكِئَٰلوُأ .تسا هدایز تاناویح
ُّلَضَأ ْمُه ْلَب ِماَعْنَ ْلأاَك .
هیلزا تداعس هب دعتسم هک عون نیا زا لاعتم کلم ۀجوتم و لامک بلاط هک یتفای نوچ و
علطم شریمض هک ایلوا و ایبنا نوچ دشاب و تایاغ ۀمه تیاغ وا دوجو و ددرگ تدحو ضیف رهظم و یهلا رون
ایاهن عیمج ۀمه تیاهن کلافلاا تقلخ امل کلاول هک نانچ .دش دناوت تانئاک ۀدبز و تادوجوم ۀصلاخ و دوش ت
م ۀبترم تدارا هب تسا هار ار وا و تسا هتفای یطسو ۀبترم ترطف رد ناسنا مرجلا .تسا ینعم نیا وا قادص
و یلعا بط مزاول زا هک ت ّرضم عفد و تعفنم بذج و اذغ رد هکنآ رهب زا یندا ۀبترم تعیبط هب هّیناویح تعی
یب وا یاذغ اریز تسا هدایز تاناویح ریاس زا وا جایتحا و رایتخا تسا نجع و نحط و داصح و عورف بیترت
تغابد و تطایخ و جسن و لزغ فرصت یب وا سابل و دیاین تسد هب بیکرت و زبخ و شحلاس و دوشن رسیم
دراد فورصم نادب شیوخ تمه رگا سپ .ددنبب تروص بیذهت تعانص یب سیفن وا سابل ،رتذیذل وا یاذغ هک
رت
ت و تمکح و شناد عیمج دشاب رت فیطل وا حلاس و و یوهش هک توق ود نیا یافتسا رس رد تمهن و ف ّرص
5 دوخ و دهد داب هب هیامنارگ رمع لصاح و دنک فرص تسا یبضغ بلاطم یصقا هب و دزاس تاناویح کیرش ار
تداعس دیلک هک یتمکح رگا و دسرن ای دسر زین عیفر ترضح هب لوصو رد و تلاامک باوبا حاتفتسا رد تسا
هب و دنک لامعا تاجردلا ردت
تسا زوکرم لامک لین هب وا تعیبط رد هک یقوش دیارگ فراعم و مولع یوس جی
رآ یا هبترم هب یا هبترم زا ار وا ۀلقصم هب وا حور ۀنیآ و دبات وا رب یهلا رون ات دناسر یقفا هب یقفا زا و د
ا تمکح هیلع الله یلص الله لوسر لاق .ددرگ تایّلجت راونا لباق و دوش هدودز تعیبط راگنز ز نم ةملک ملس و
( مدرم و شنیرفآ ۀناخراک دوصقم ردارب یا سپ .ایندلا نم هل ریخ لجرلا اهملعتی ةمکحلا د )3a
شنیب ۀدید ۀمدم
م هب هک دیاب یم مرجلا .ییوت تانئاک ۀرجش و هرمث و تاقولخم ۀدبز و نانچ وت تاذ هک یوشن یضار یمیهب ماق
زخ رد هچ ره هک فیطل نانچ وت تافص و تسا فیرش نامسآ دبنگ هک .تسینازرا وت رب همه تسا نادزی نیا
ّبص باتهام ،وت عاّبط باتفآ ،وت فقو نیمز نحص و وت فقس
،وت غا برغم هب ات قرشم زا ،وت هار لیلد بکاوک
زار ۀدیرج ملق و حول ،وت هاگاشامت تیب .وت زاین ۀلبق یسرک و یشرع ،وت
وت قاتشم نایب و رک وت جنگ تمکح ملع وت قاشع نایناحور وت یوخ تیشخ و رکف
وت رهش نامیا کلم و تسوت رهب زا لقن و لقع ت قاط رضخا فقس وت دنسم ربغا شرف
و
وت رادلد ایلوا و تسوت راوخمغ ایبنا وت قادصم تجح نآرق و رای نافرع رون
تحصان اهلا لد هیبنت تظعاو یبیغ م وت ق ّلاخ تظفاح یولع دییأت ترصان
ادخ ملاک ریسفت لها َةَمْك ِحْلا َناَمْقُل اَنْیَتآ ْدَقَل َو
سفن لامکتسا املع فرع رد تمکح هک دندرک فیرعت ار تمکح
یناسنا عب و تقاط ردق هب هلضاف لاعفا رب هّمات ۀکلم باستکا و هّیرظن مولع نتفرگ هب تسا ه تمکح دنتفگ یض
دنتفگ یضعب و کرش یفن و دیحوت تخانش اب تسا لماک یلعف و بیاص یلوق ریرقت رد هّیلقع ۀّلدا تماقا تمکح
ادب و .نآ هب هّیعمس لیلاد تفاضا و تسا کرش یفن لیبس رب نامیا و دیحوت ن
دونج و تسا یهلا مکح همه نیا هک
ر اب ت ّوبن نادیم ۀصرع زا یهاگ هک یهاشداپ ترضح هب و دنیآ دیدپ ربخ و تایآ تروص رد رفظ و حتف تایا
ایش رکاسع رب ات دنیآ وت تناعا بلاط ار لامک جنگ دقن و ییآ بلاغ و روصنم دونج نآ ددملاوه و سفن و نیط
هب یهاگ و یوش َّل اًدوُنُج َو مکح
نیمک زا اَه ْو َرَت ْم و یرای هب و دنزیگنا رابغ ماهلا و هبذج توسک زا وت ۀنیس هاگ
س رب تلصو تبرق کلم رد ارت و دنزادرپ یوسام لیخ ز ار ام رات .دنزیخرب وت یراکددم و دنناشنب تخت ر
یم زیزعلا هرس الله سدق انلاوم ترضح اذهل یدیرملا حاورا اهب یوقی اللهدونج مکحلا دیامرف
اهتمکح ینعی ن
اهرکشل نادب ار نادیرم یاهناج هک نیمز یور رد تسا یلاعت قح یاهرکشل نع مهملع هزنی و دهد یم تیوقت
اهظا هب و ینعی ملظلا ةبیاش نع مهلدعو لهجلا هبیاش زا ار ناشیا ملع دنادرگ یم کاپ و هزنم اهتمکح نآ ر
.ملظ شزیمآ زا ار ناشیا لدع و لهج شزیمآ تیاکح یزور باوج دندرک ملاس وا رب و دندمآرد دندمآ نامقل ۀناخ هب ناگتشرف یعمج هلولیق تقو هب (
ناشیا .داد )4b
ینک مکح ات نیمز رد میزاس یم هفیلخ ارت ،مییوت راگدرورپ ترضح ناگتشرف ام نامقل یا دنتفگ .دید یمن ار ترضح زا تسا مزج مکح رگا هک داد باوج نامقل .یتسار هب نامدرم نایم و ًاعمس راک نیدب نم راگدرورپ
یم لوبق ًةعاط دهد قیفوت ارم هک میراد یم دیما و منک
رایتخا ار تیفاع دنا هدرک ریخم ارم رگا و دنک یرای و
.موش یمن هنتف ض ّرعتم و منک تفاضا ورب تمکح و دیدنسپ ار وا لوق یلاعت قح و دمآ تفگش نیا ار هکئلام
ملک رازه هد هک یا هباثم هب درک تسا لوقنم وا زا تمکح ۀ
و لهج زا یکی ره هک دزرا یملاع هب هملک ره هک
پ حیابق ریاس یم اذهل و دنک کا
نع مهملح و ایرلا ةبیاش نع مهدوجو دیامرف شزیمآ زا ناشیا دوجو ةنّسلا ةبیاش
6 تسین قّلعتم مولع زا یضعب هک دوب دناوت ینعم نادب نیا و تهافس شزیمآ زا ار ناشیا ملح و ایر نوچ لاعفا هب
مولع و هیهلا ءامسا و درجم قیاقح نتخانش و یلاعت و هناحبس قح تفرعم یناعم زا هّیقوذ فراعم و تادهاشم
لبق نآ زا مولع ضعب و .تسا حاورا مولع نیا و هیلک دادس و ناقیا یضتقم اما تسا قلعتم لاعفا هب هک تسا
خ یوق هب هک ددم .هیئزج سوفن مولع نوچ دشابن لاعفا تّلق تهج زا دادس و ناقیا یاضتقا مدع نیا و ار شیو
ضح برق راثآ ۀدهاشم مدع و یعاود تایئزج و تایلک .تسا عماج مولع زا یضعب و دوب دناوت ّلج و ّزع قح تر
نآ لوصا هک ار لمع ۀیعاد ت ّوق تهج هب تایّلک نادب وا عورف و تایئزج تیطوبضم و تسا ضیاف حاورا زا
برق راثآ ۀدهاشم و طسوتم هک تسا بولق مکح ریخا مسق نیا و لزی مل لامج راونا ۀعلاطم و یلع و ّلجع قح
ا ک ۀدهاشم ۀجرد هب تسا یقترم کاردا درجم ۀبترم زا تمکح سپ .سوفن و حاورا نایم رد تس ۀعلاطم و لام
م لهج ۀبیاش زا وا ملع و دبای توق نادیرم حاورا مرجلا . للاجلاوذ ترضح برق تقداصم و لامج دوش هزن
ا ملح و دشاب رود ایر ۀبیاش زا وا دوجو .ددرگ ا ّربم ملظ شزیمآ زا وا لدع و اریز ددرگ ارعم هفس تیمصو زا و
تّلق زا تبترم نیرتورف رد نداتسیا و تّمه تساسخ هک یلعا سنا تذل زا ینشاچ هکره مرجلا .تسا تفرعم
کح دونج ددم ۀطساو هب نوچ دشکن یندا بناج هب وا رطاخ دشچ شوغآ هب شوک زا و دیآ نیع هب ملع زا هیهلا م
جنس قشاع شوغآ هچنآ هک تسا نیقی و دسر هب دجنگن ملاع شوگ رد د
زا لهج ُل ِطاَبْلا َقَه َز َو ُّقَحْلا َءاَج مکح
ر ملع میرح تحاس زا هفس و دریگ هرانک دوجو ّدحرس زا ایر و دنک تلحر لدع نهاریپ زا ملظ و درادرب تخ
پ .دوش رود ملح ( یشیامن و هبذج ،یهجوت ره هب و دیآ شیپ یشیاشگ و یششک یششوک ره س
.دیامن یور )4a
و ام مهیلا برقی هب دنادرگ کیدزن و داهتجلاا و ةعاطلا نم مهیلع یسع ام مهل ریسی و ةرخلآا مهف نم مهنع دعب
اط زا هچنآ ار ناشیا درک ناسآ و دوب رود ناشیا زا هچنآ ترخآ رارسا مهف زا ناشیا ناشیا رب داهتجا و تع
رم یور رد روصم لامج داهتجا و تقاط ردق هب هک اریز دوب راوشد ایند قیاوع زا خلاسنا ۀزادنا هب و دنیب دا
.دوش حتفنم ناشیا رب یبقع ۀدهاشم قیارط رعش
دهد ار وا شتلع زا رپ ناج اهتنم یب شوخ دناتس ناج
و دوج نیازخ حاتفم دوجو و لذب و انف رایتخا نوچ بجوم الله یف هدهاشم نوچ و توهش ِتذل تفداصم ببس
ا َو هک تسا هلا هاگرد لبس نتخانش قم رب لمع هک ار بلاط کلاس اَنَلُبُس ْمُهَّنَیِدْهَنَل اَنیِف اوُدَهاَج َنیِذَّل
هیهلا مکح یاضت
عاضب توهش و دوجو زا یتعاط رهب و دهد تسد هدهاشم ار وا هدهاجم رهب و دناسر یم میدقت هب دیاب یم رد یت
هب و ددرگ یم هدایز هب تا ّربملا یطعم و تاریخلا ضیفم ای وا تبحم هّیحملا تّحص اذا ةّیضرم ۀیضق مکح
و تاعاط فیاظو تماقا رد تقشم و تفلک فیلاکتلا تطقس یم طقاس تادابع فیارش تمادا
کولس و دوش
هب سپ دریذپ یم تلوهس تدهاجم کلاسم ندومن هب تدابع جهانم س مکح
رب دامتعا تسد نودرفملا قبس اوری
یب ترضح تیانع نماد مدق هب وا تفرعم هار ،هدز نوچ
یب ششخب رب لاکتا ۀطساو هب و دومیپ دیاب تمکح
من بلط زا وا تّنض یب شیاشخب و تّنم تیب .دوسآ دیاش ی
یدرک هچ سپ و شیپ هدش مگ یا یدرم هب ورب وت هر کنیا
یناشف رپ وچ وت غرمیس پ هگان
ینام فاق هوک س
یتفر هنهرب اپ و رس یرمع یتفرن هر هب یمدق نکیل
ص نیا زا وچ رتهم تفس رهگ فد
وریس تفگ نودرفملا قبس ا
تسا ماک ود وت یوپ و کت نیدنچ تسا مامت نیمه نیا زا رذگب دوخ
ندید و تسا نتفر وت ز لوا ندیسر و ندرب همه رخآ
