BİTKİSEL UYGULAMA TEKNİĞİ

(1)

ANKARA ÜNİVERSİTESİ

KALECİK MESLEK YÜKSEKOKULU

PEYZAJ ve SÜS BİTKİLERİ PROGRAMI

BİTKİSEL UYGULAMA TEKNİĞİ

DİKİM YOLUYLA BİTKİLENDİRME

(2)

7. DİKİM

YOLUYLA

(3)

Plantasyon sahasında başarılı bir dikimin gerçekleşmiş olması için aşağıda sıralananların mutlaka yapılmış olması gerekmektedir. Dikimin temel esasları şu şekilde sıralanabilir;

1. Plantasyon sahasında gerekli etütlerin yapılması (arazi koşulları, iklimsel özellikler ve toprak özellikleri)

2. Bitkilendirme alanının özelliklerine uygun bitki türü seçimi 3. Sağlıklı ve kaliteli fidan materyali seçimi

4. Dikim öncesi bitkilere uygulanan işlemlerin dikkatli yapılması 5. Uygun dikim zamanının belirlenmesi

6. Türe ve yetişme ortamı koşullarına uygun dikim tekniklerinin belirlenmesi 7. Dikim sonrası bakım ve koruma işlerinin düzenli yapılması.

Öğr.Gör.Hande ASLAN

Ankara Üniversitesi Kalecik Meslek Yüksekokulu Peyzaj ve Süs Bitkileri Programı

(4)

Dikim sırasında dikkat edilmesi gereken temel unsurlar ise şu şekildedir;

1. Dikim yapılacak alan özellikle bitkinin kök sitemine ve taç genişliğine uygun bir alan olmalıdır.

2. Özellikle kentsel alanlarda yapılacak dikim çalışmalarında, kanalizasyon, doğal gaz, su, elektrik gibi alt yapı sistemleri ile cadde ve sokak lambalarından önerilen uzaklıklarda yapılmasına özen gösterilmelidir.

3. Dikilecek fidan tipine bağlı olarak uygun zamanda ve koşullarda dikim

gerçekleştirilmelidir.

4. Toprak koşullarının uygun olmadığı durumlarda gerekirse ıslah yöntemlerine

başvurulmalıdır.

(5)

6. Açılan çukurlar önce bir miktar hazırlanan toprakla doldurulmalı, üstüne fidanlar, kök boğazı hizası toprak seviyesine gelecek şekilde yerleştirilmeli ve dikim çukurları tabaka tabaka sıkıştırılarak doldurulmalıdır.

7. Kökler dikim çukurunda toprakla tam temas içinde olmalı ve boşluk kalmamalıdır.

8. Hangi dikim yöntemi uygulanmış olursa olsun kökler dikim sırasında muhafaza edilmelidir. 9. Kökler bir tarafa toplanmamalı, eğilmemeli, değişik şekillerde kıvrılıp bükülmemelidir. 10. Dikimin fidanların dik durumda kalmasını sağlayacak şekilde yapılması önemlidir. 11. Dikimlerde kimyasal gübre yerine organik gübre kullanılmalıdır.

12. Dikilen fidanlar rüzgâr etkileri ve çarpmalara karşı büyüklüklerine uygun hereklerle desteklenmelidir.

(6)

FİDANLARA DİKİMDEN ÖNCE UYGULANAN İŞLEMLER

FİDANLARIN STOKLANMASI/ GÖMÜ:

Dikilecek fidanların sökümden dikime kadar muhafaza edilmeleri çok önemlidir; dikim çalışmaları 3-4 günden fazla gecikirse fidanların serin ve gölge bir yerde kazılan hendeklerde gevşetilmiş demetler halinde bekletilmesi gerekir. Yapılan bu işlemegömü denir.

(7)

Gömü yeri, dikim alanının yakınında, rüzgâr ve güneşe karşı korunaklı, hafif ve süzek toprağa sahip olmalıdır.

Gömü uygulaması fidan köklerinin dikim anına kadar taze kalmasını sağlar, kurutucu güneş, rüzgar ve don tehlikelerine karşı korur.

(8)

KÖK BUDAMASI:

Sökülen fidanlar uzun köklü iseler, bunların dikim sırasında kıvrılıp, kök zararlarına uğramaması ve bitki gelişimini de olumsuz yönde etkilememesi için budanması gerekir.

(9)

DİKİM ZAMANI

Genellikle vejetasyon dönemi dışındaki, sonbahardan ilkbahara kadar olan süre içerisinde bitki dikimi yapmak en doğrusudur.

Yaprak döken türlerde sonbahar, herdemyeşil türlerde ise erken sonbahar veya geç ilkbahar ayları uygun dönemlerdir.

(10)

DİKİM SIRASI

• Bir peyzaj projesi uygulama alanında önce boylu ağaçlar, sonra orta ve sırayla küçük boylu ağaçlar ve çalılar dikilir.

• Drenaj ve sulama sistemi yapıldıktan sonra çim alanları tesis edilir ve en son çiçekler proje alanına dikilir.

(11)

DİKİM ARALIKLARI

1. Dikim aralığı bitki türüne, varyetesine ve bitkinin ön görülen görsel etkisine bağlıdır. • Küçük boylu çalılar 40 – 50 cm

• Orta boylu çalılar 60 – 80 cm

• boylu çalılar 90 cm’ den az olmayan aralıklarla dikilmelidir.

2. Çalılar yaya yolları ve yapılara 90 cm’ den daha yakın dikilmemelidir.

3. Dikilen ağaç ve çalıların çevresinde açık bir mekan bırakılmalıdır. Böylelikle bitkinin büyüme süreci içinde düzgün bir form oluşturması ve sağlıklı büyüyebilmesi sağlanabilir.

4. Aksi durumlarda seyreltme ve aralama kesimleri yapılmalıdır.

(12)

Dikimler düzensiz dikim, düzenli dikim ve karışık olmak üzere üç şekilde uygulanır.

DÜZENSİZ DİKİM

Belirli bir dikim mesafesi ve aralığına bağlı kalmadan yapılan dikimlerdir. Peyzaj proje uygulamalarında genellikle bu dikim şekli uygulanır.

DÜZENLİ DİKİM

Peyzaj proje alanında üniform bir ağaçlandırma yapılmak isteniyorsa o zaman belirli aralık ve geometrik şekillere göre düzenli dikim yapılır

Karışık dikimde tespit edilen fidanlar kullanılacak sayılarına ve türlerine göre dikim yapılmadan önce sahaya getirilir. Karışıma girecek türler birkaç ağaç, grup (30–40 m çapında bir alan girecek fidan sayısı), büyük gruplar ( 40–60 m çapında) halinde bitki sayısına göre dikilir. Daha sonra tüm alanlarda esas türün dikimi yapılır.

KARIŞIK DİKİM

(13)

Fide ve fidan dikim yöntemleri kullanılan fidan materyalinin özelliklerine göre ikiye ayrılır:

1. Çıplak köklü (topraksız) fidan dikimi •Yarma dikimi

•Çukur dikimi

2. Topraklı ve kaplı fidan dikimi

(14)

Çıplak köklü (topraksız fidan dikimi)

1. Ucuz ve hızlı bir yöntemdir.

2. Topraklı ve kaplı fidan dikim yöntemine göre dikim başarısı daha düşüktür. 3. Başlangıçtaki büyüme duraklaması nedeniyle gelişme daha yavaştır.

4. Düzenli ve sürekli sulama yapıldığında başarı oranı daha da artar.

5. Çıplak köklü fidanlar, özellikle dikim zamanı nispi hava rutubeti yüksek olan yerlerde ve iyi gevşek topraklarda daha güvenle kullanılır.

(15)

Fidanların sökümü ve dikimi arasındaki süreyi minimumda tutmak, fidanların nakli esnasında kökleri rüzgar ve güneş zararından korumak gibi hususlara dikkat edilirse, çıplak köklü fidanların dikiminde başarı şansı artacaktır.

Çıplak köklü fidanların dikimi, dikim yeri açısından yarma dikimi ve çukur dikimi olmak üzere ikiye ayrılır.

(16)

Çıplak köklü (topraksız fidan dikimi)

• 10-20 cm boyundaki çıplak köklü fidanlarda uygulanır. • Yeterli yağışı olan geniş peyzaj alanlarında tercih edilir. • Gevşek ve nemli topraklarda kullanılan bir yöntemdir.

(17)

• Bu küçük fidanların dikiminde kökler henüz küçük olduğundan, klasik anlamda bir çukur açma gerekmeyebilir. Bu tekniklerde çeşitli tipte el veya ayak plantuvartarı, kama beli veya çeşitli tipte çapa kullanılır. Toprak durumuna göre seçilen dikim aletlerinden biri toprağa dikine batırılarak toprakta bir yarık açılır. Fidan kökü bu toprağa yerleştirilir.

• Uygulanan yöntemlerin en basiti adi plantuvar dikimidir. Plantuvar topraktan çıkartılırken fidan kökleri kıvrılmayacak şekilde açılan yere yerleştirilir.

(18)

• Ayak belli bir açı ile toprağa yerleştirilir ve ileri itilerek dikey pozisyona getirilir. Ayak plantuvarı çıkarılarak fidan açılan yere uygun derinlikte yerleştirilir. Çıkarılan plantuvar fidandan 5 cm öteye tekrar batırılır.

• Dikim plantuvarı çekilir ve böylece köklerin alt taraftan sıkıştırılması sağlanır. Daha sonra dikim plantuvarı ileri doğru itilerek toprağın üst tarafındaki köklerin sıkıştırılması sağlanır. Son açılan yerden 5 cm öteye dikim plantuvarı batırılır.

• Dikim plantuvarı önce ileriye sonra geriye doğru çekilrek açılmış yarık tamamen kapatılır. Son açılan delik ayak topuğu ile bastırılarak kapatılır. Fidanın etrafındaki toprak ayak darbeleriyle sıkıştırılır.

(19)

Yeterli yağış ve sulama imkânı olan yerlerde daha çok plantuvar dikimi

uygulanırken kurak bölgelerde

çapa dikimi

tercih edilir.

(20)

• Çapa dikimi çeşitli tipte çapalarla gerçekleştirilir. Genel olarak çapa dikiminde çapa kuvvetlice ve mümkün olduğunca dik olarak toprağa saplanır, çapa sapı yukarı kaldırılırken aletin ağzı toprakla bir çapa çukuru açar, sonra işçi çapayı kendine çeker. Bu şekilde; çukurun üstü de genişler ve 20-25 cm derinlik ile 10-15 cm genişlikte bir çukur açılmış olur.

• Aynı işçi veya diğer bir işçi, fidanı çukura oturturken çapa ileri doğru itilerek çukurdan çıkarılır. Bu suretle çapa levhası arkasında yığılan toprak, çapa çukuruna dökülerek fidan köklerini örter.

• Bundan sonra çapa biraz beriden tekrar toprağa saplanır itilir ve ayak topuğu ile vurularak, kök çevresindeki toprak daha iyi sıkıştırılmak suretiyle dikim tamamlanır

(21)

Çıplak köklü (topraksız fidan dikimi)

2.Çukur dikimi

Bu teknik 20 cm den daha boylu çıplak köklü fidanlarda uygulanır. Daha büyük hacimde açılan çukurlara yapılan dikimdir.

Çukurda iyi bir toprak işlenmesi sağlandığından geçirgenliği az, çok taşlı ve kayalık topraklarda uygulanabilen bir dikim metodudur.

Özellikle ağır topraklarda ve kayalık arazilerde çukurların daha da genişçe açılmasına gayret edilmelidir.

(22)

Çukur dikimde bir çapa yardımı ile 50x50 cm’lik bir alan üst toprak açığa çıkana kadar canlı ve ölü topraktan temizlenir.

(23)

Temizlenen alanın ortasına köklerin tabii durumunu bozmayacak, onları içine alabilecek büyüklükte bir çukur açılır.

Bu çukur tekrar gevşetilmiş toprakla doldurulur ya da kökleri kapsayacak genişlik ve derinlikte bir çapa veya bel küreği ile bellenerek işlenip gevşetilir. İçinde olan taş ve kök parçaları alınır. Sonra çapa ile bir çukur oluşturulur.

(24)

Çapa, işlenmiş topraktan çıkartılmadan kendimize doğru çekilir ve diğer el ile fidan çapanın açtığı çukura oturtulur.

(25)

Çapa kaldırıldığında arkasında birikmiş olan toprak kısmen çukuru doldurur. Bu sırada fidanı hafif yukarı doğru çekilerek köklerin kıvrılmamasını ve fidanın fazla gömülmemesi sağlanır. Sonra geri kalan toprak yığını da çapa ile iterek dikim tamamlanır.

(26)

Son olarak fidanlar ayakların arasına alınarak ve çepeçevre toprağa bastırarak, köklerin toprakla daha iyi Teması sağlanır.

Dikimden sonra fidan çevresinde toprak gevşetilerek veya gevşek toprak serilerek su tutabilecek bir çanak oluşturulmalıdır.

(27)

Fidan çukuruna, büyük toprak topakları, diri ve ölü örtü artıkları, yaprak, dal vs. parçalar girmemelidir. Aksi halde kökler toprakla iyi temas etmez.

(28)

Bunun dışında genelde çukur dikiminde; adi çukur dikimi, çukurda derin dikim, çukurda tepe dikimi, gibi çeşitli yöntemler söz konusudur.

Adi çukur

dikimi

Çukurda tepe

dikimi

Çukurda derin

dikim

Çukurlu tepe

dikimi

Tepe dikimi

(29)

Çukurda derin dikim (Resim) kazık köklü türler için uygundur.

Çukurda tepe dikimi sığ köklü türler için uygundur. Bunun için çapa veya bel kürekle

açılan çukurdan çıkan toprağın humuslu kısmı ile çukurun ortasında, el ile bir tümsek oluşturulur.

(30)

1. Kökün çukurda kıvrılmış ve bükülmüş şekilde dikiminin yapılmış olması

2. Fidanın alt dallarının toprak içinde kalacak şekilde derin dikim yapılması

3. Fidanın üst kökler açıkta kalacak şekilde sığ yapılarak dikilmesi

Ç

ukur dikim yönteminde kök ve gövde bakımından başarıyı etkileyen en

önemli hatalar şunlardır:

(31)

Topraklı veya kaplı fidan dikimi

1. Topraklı ve kaplı fidanlar dikilirken dikim alanına köklerinin bulunduğu ortam ile götürülmelidir.

2. Bulundukları toprak kitlesi içinde nem olduğundan, fidan dikimini takip eden kurak dönemden daha az etkilenir.

3. Kök sökümü, nakil ve dikim sırasında oldukça az zedelenmektedir.

4. Bu nedenler topraklı ve kaplı fidan dikiminde başarılı sonuç elde edilmesini sağlar. 5. Dikim belirli bir mevsime bağlı değildir.

6. Söküm, ambalaj ve taşıma giderlerinden dolayı masraflı bir yöntemdir.

(32)

• Topraklı fidanın kökünü saran toprak kitlesi büyüklüğünde ve altı daha geniş bir çukur açılır.

• Çukurdan çıkan üst toprak ayrı, alt toprak ayrı yerlere konmalıdır. Çukurun dibi bel kürekle mümkün olduğunca derin işlenmelidir.

• Üst toprakla fidanın üstüne oturtulacağı tümsek oluşturulmalıdır.

• Topraklı fidan, kök boğumu toprak seviyesinde kalacak (kurak yörelerde 3·5 cm derin olabilir) şekilde çukur dibinde oluşturulan tümseğe dik duracak şekilde oturtulur ve fidan kıpırdatılmadan etrafındaki boşluk dışarıda kalan toprakla doldurulur.

• Büyük çukurlarda iyi bir oturma sağlamak için bir seferde değil, kat kat doldurma yapılır ve her kat çiğnenerek sıkıştırıldıktan sonra bir üst katın toprağı konur.

(33)

 Çıplak köklü ya da topraklı fidanlar kullanılarak yapılan uygulamalarda boylu fidanlarda fidanın rüzgârdan etkilenmemesi ve dik durması için dikim sırasında tekli, ikili veya üçlü desteğin yerleştirilmesi gerekir.

 Peyzaj uygulamalarında çukurların civarından organik materyalce zengin üst toprak ve yanmış ağır gübresi verilmesi uygundur.

 Sonbaharda dikilen boylu fidanların kök boğumu çevresinde 5, 15 cm kadar kalınlıkta gübre veya saman, ayrışmış yaprak çürüğü ile bir malçlama yapmak fidanı don etkilerinden de korur.

(34)

Yararlanılan Kaynaklar:

Ürgenç, S.İ. 1998. Ağaçlandırma Tekniği Yenilenmiş ve Genişletilmiş İkinci Baskı. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, Yayın No: 441, 600, İstanbul.

Seçkin, Ö.B. 2003. Peyzaj Uygulama Tekniği. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, Yayın no: 453, 528, İstanbul.

Turna,İ. 2017. Kentsel Alanların Tesisi , Kent Ormancılığı Dersi Basılmamış Ders Notu, Trabzon. Özdemir, A. Bitkisel Uygulama Tekniği, Peyzaj Uygulama Tekniği Dersi Basılmamış Ders Notu, Ankara.