ANKARA ÜNİVERSİTESİ KALECİK MESLEK YÜKSEKOKULU PEYZAJ ve SÜS BİTKİLERİ PROGRAMI ÇİZİM TEKNİĞİ DERSİ DERS NOTLARI- I

(1)

Öğr.Gör.Hande ASLAN

Ankara Üniversitesi Kalecik Meslek Yüksekokulu

Peyzaj ve Süs Bitkileri Programı ÇİZİM MALZEME VE ALETLERİ

1. Çizim kâğıtları 2. Çizim kalemleri 3. Mürekkepler 4. T cetveli

5. Pistole (Eğri cetveli) 6. Yay cetveli

7. Ölçekli cetvel 8. Gönye 9. Pergel 10. Açı ölçer

11. Şablonlar (Yazı ve şekil şablonları) 12. Letraset

13. Temizleme süngeri ve silgi 14. Çizim masası

1. Çizim Kağıtları

Çizimler çok çeşitli kağıtlar üzerine yapılabilir. Bu kağıtlar gerek saydamlık gerekse renk ve kalınlık yönünden farklılıklar gösterirler. Hemen her tip çizim kağıdında öncelikle aranacak nitelik, dayanıklı olması ve zamanla bozularak özelliklerini yitirmemesidir.

Çizim kağıtları çeşitlik en ve boylarda top halinde veya standart ölçülere göre kesilmiş olabilirler. Ülkemizde teknik çizimde A serisi kağıtlar kullanılmaktadır. Standart Kağıt ölçüleri aşağıdaki şekildedir (mm cinsinden).

Çizim kağıtlarının kalınlıkları da değişmekte olup, 1 metrekaresinin ağırlığı gram cinsinden ifade edilir.

1.1. Eskiz kağıtları (skeç kağıtları) • Yarı şeffaf kağıtlardır.

• Değişik ağırlıkta ve genişlikte, ince kağıtlardır. • Üzerinde genellikle kurşun kalemle çalışmalar yapılır.

(2)

Peyzaj ve Süs Bitkileri Programı

• Kolayca yırtılabilmesi ve çini mürekkebinin üzerinden kazınması mümkün olmadığından son projelerin çizilmesi için uygun değildir.

1.2.Aydinger kağıtları

• Çini mürekkebi ile çalışmaya uygun kağıtlardır.

• Üzerinde silme ve düzeltmelerin kolayca yapılabilir. Üzerinde kazıma yapılabilir. • Neme karşı hassastırlar.

• Kağıtların kalınlıkları ağırlıklarına bağlıdır. Ağırlıkları 1 m² sinin gram cinsinden miktarı olup, en çok kullanılanlar 90-110 gr/m² olanlardır.

• Özellikle peyzaj mimarlığı çalışmalarında en çok tercih edilen kağıtlardandır.

1.3.Ozalit kağıdı

• Aydinger üzerine çizilen çalışmaların kopya edilmesi için kullanılan kağtlardır.

Eskiz ve aydınger kağıdının haricinde mat kağıtlar, kuşe kağıtlar, şeffaf filmlerden (asetat) de çizim çalışmalarında yararlanılmaktadır. Kuşe kağıtlar üzerinde mürekkep yayılmaz. Özellikle keçe kalem çalışmaları için tercih edilmektedir. Şeffaf filmler (asetat olarak da adlandırılır) mürekkepli teknik resim çalışmaları için uygundur. Karakalem çalışmaları için uygun olan çeşitleri de bulunmaktadır.

2. Çizim Kalemleri

Amaca uygun özelliklerdeki kağıtların sağlanmasından sonra yine bu kağıtlar için uygun olan kalemlerin seçilmesiyle çizimlere başlanabilir. Bu amaç için çeşitli çizim kalemleri mevcuttur. Çizim kalemleri kurşun kalemler ve çini mürekkebi ile çalışan kalemler olmak üzere iki şekilde sınıflandırılır.

2.1. Kurşun kalemler

• Tüm çizim çalışmalarında en çok kullanılan kalemlerdir.

• Kurşun kalemler ile istenilen ton ve kalınlıkta çizgiler kolayca elde edilebilir. • Yanlışları silmek ve değiştirmek kolaydır.

• Mürekkepli kalemlere göre daha az kalıcıdır. Zamanla rengi açılabilir.

Kurşun kalemler, sert veya yumuşak oluşlarına göre sınıflandırılarak numaralandırılmıştır. B serisi kurşun kalemler: Yumuşaktır. B’den 8B’ye kadar yumuşaklık artar.

H serisi kurşun kalemler: Sert uçludur. Sertlik derecesi H’den 10H’ye kadar aratarak devam eder. HB, M, F serisi kurşun kalemler: Orta sertlikte kalemler de vardır.

(3)

Peyzaj ve Süs Bitkileri Programı

 8B- 6B kalemler çok yumuşak olup, koyu siyah portre çizimleri için kullanılır.  5B- 3B kalemler serbest el çizim ve skeçler için tercih edilir.

 2B- F kalemler eskiz çizim ve yazılar için kullanılır.  H parşömen kağıdı üzerine yazı için idealdir.

 2H orta sertliktedir. Dış hatların ve hassas çalışmaların çizimine uygun bir kalemdir.

Kurşun kalemlerin karbon ucuna ‘Min’ denir. Karbon uç normal kurşun kalemlerde olduğu gibi ahşap muhafaza içinde veya serbest olarak özel bir kalem içinde bulunabilir. Bu kalemlere portmin denir. Portminler serbest el eskiz çalışmalarında kullanılırlar.

Özel karbon yazı çubukları, yassı skeç kalemleri, marangoz kalemi de denilen geniş yassı uçlu kurşun kalemler, renkli kalemler, keçe uçlu ispirtolu kalemler, skeç dolma kelemleri de değişik amaçlar için kullanılan çizim kalemlerindendir.

2.2. Mürekkepli kalemler

Çizimlerin uzun ömürlü ve kopya alınabilen yapıda olması için çini mürekkebiyle mürekkeplenmesi gerekir. Mürekkepli çizimlerde trilin, grafos, rapido gibi kalemler ve kalemli uçlar kullanılır. Basitten gelişmişe doğru sıralandığında en basit yazı kalemi trilindir.

Trilin; İki yanağı ayarlanarak birbirine istenilen mesafede tutulabilen, bu suretle istenilen kalınlıkta çizgi çizilebilen çatal uçlu madeni bir çizim aletidir. Şablon ile yazı yazmak için kullanılmaz.

Grafos; İçine çini mürekkebi doldurulabilen bir dolmakalem kısmı ile buna takılabilen değişik şekil ve kalınlıkta uçlardan meydana gelir. Serbest el yazısı ve çizim için kullanılabilen bir çeşit dolmakalemdir. Şablon ile yazı yazmada kullanılmaz. Grafos uçlar A, T, O, N, Z, R, S gibi seri uçlardan oluşur. Grafos takımlar bakımı ve kullanılışı zor olması sebebiyle günümüzde pek kullanılmamaktadır.

Rapido; Kalem kısımları değişik kalınlıklarda çizgi çizmeyi sağlayacak uçlara sahiptir. İyi yazı takımlarının uçları aşınmaz ve elmastır. Tungsten uçlu takımlar ve paslanmaz çelik uçlu takımlar vardır. Rapido kalemler ile yapılacak çizimlerde kenarları mikalı gönye ve cetveller kullanılmadır. Kenarları mikalı çizim aparatları mürekkebin kağıt üzerine dağılmasını ve yayılmasını önler.

3. Mürekkepler

Kurşun kalemle aydınger kağıdı üzerine çizilmiş proje ve resimlerin ozalit kopyalarının alınabilmesi için çini mürekkebi ile çizimlerinin mürekkeplenmesi gerekir. İyi bir mürekkep;

 Akıcı,

 Su ile yıkanmayan,  Kolay ve hızlı kuruyan

(4)

Peyzaj ve Süs Bitkileri Programı  Tortu yapmayan,

 Çizim kağıdı üzerine iyi yapışabilen özellikte olmalıdır.

4. T cetveli

Görünüşü T harfine benzediği için bu isim verilmiştir. Masa üzerinde düşey yönde hareket eden uzun bir kol kısmı ile masa kenarına paralel hareket eden kol kısmına dik olarak bağlı olan iki parçadan oluşur. Baş kısmı hareketli veya sabit olabilir.

T cetvelinin başının çizim masasına sabitlenmesi ile birbirine paralel veya istenilen aralıklarda yatay veya düşey çizgiler çizilebilir. Gönyenin T cetveline yaslanması ile değişik açılarda çizgiler çizmek de mümkündür.

5. Pistole (Eğri çizgi cetveli)

Daire yaylarına uymayan eğrilerin çiziminde kullanılan cetvellerdir.

6. Yay cetveli

İstenilen şekle sokulabilen, pergel ya da pistole yardımıyla çzilemeyen eğrilerin çiziminde kullanılan cetvellerdir.

7. Ölçekli cetvel

Üçgen kesitli, her bir yüzünde farklı bir ölçek bölümü bulunan cetvellerdir. Plan ölçeğine uygun seçilen ölçek mesafesi tayin edilmek istenilen iki nokta veya çizgi üzerine konulduğu zaman doğrudan uzunluklar okunabilir.

8. Gönye

Dik veya belli açılarda eğik çizgilerin çiziminde kullanılan bir araçtır. 45° veya 60° lik ayarlanabilir tipte olurlar. Büyük çoğunlukla T cetveli yardımı ile kullanılırlar.

9. Pergel

(5)

Peyzaj ve Süs Bitkileri Programı 10. Açı ölçer

Her türlü açının ölçülmesi ve çizilmesinde kullanılan araçlardır.

11. Şablonlar

Seri ve düzgün şekilde çeşitli tipte ve büyüklükte yazı yazmak, çizgi çizmek, belirli şekiller çizmek için hazırlanmış araçlardır. Genellikle yazı ve şekil şablonları olmak üzere iki tiptedirler.

Şekil şablonları arasında farklı iriliklerde daire, elips, düzgün çokgen ve geometrik şekiller çizmeye yarayan şablonlar vardır.

Yazı şablonları ile de farklı yazı tiplerinde ve boyutlarında yazılar yazmak mümkün olabilmektedir.

12. Letraset

Plastik kağıtlar üzerine yerleştirilmiş harf, rakam ve sembollerden meydana gelmiş hazır bir yazı aracıdır. Her türlü yüzey üzerine yazı yazılabilmesini mümkün kılar.

Yazı yazılmak istenen yüzey üzerine konulan letraset sayfası, arkadan sert ve yuvarlak uçlu bir kalemle bastırılarak, plastik kağıt üzerindeki harflerin istenilen kağıt üzerine tek tek aktarılması suretiyle kullanılır.

13. Silgi ve Temizleme süngeri

Kurşun kalemli çizimlerin silinmesinde olduğu gibi çini mürekkebi ile yapılan hataların silinmesi için de silgiler bulunmaktadır. Fakat yine de özellikle aydınger kağıdı üzerinde çini mürekkebi ile yapılan hatalarda daha çok jiletle kazıma yöntemi uygulanmaktadır. Kazıma işi mutlaka sert bir zemin üzerinde yapılmalı, kazıma işinden sonra kazınan yer normal bir silgi ile silinerek yüzeyin tekrar pürüzsüz hale gelmesi sağlanmalıdır. Aksi halde üzerine tekrar çizim yapıldığında mürekkep dağılacaktır.

Kağıt üzerinde biriken silgi artıklarını uzaklaştırmak için de temizlik fırçaları ve temizleme süngerleri kullanılabilmektedir.

14. Çizim masası

Sürekli gönye ve T cetveli kullanımı gerektiren çalışmalar için, çizimi yapacak kişinin boyuna ve çalışmanın özelliğine göre ayarlanabilen masalar tercih edilmelidir. Masalar genellikle yerden 75-80 cm yükseklikte, 70-100 cm eninde ve 110-150 cm boyundadırlar.

Çizim masalarının üzerlerinin kesici veya delici aletler ile çizilmemesine, delinmemesine dikkat edilmelidir. Eğer böyle bir sorun söz konusu ile masa yüzeyi bir kağıt veya naylon ile kaplanmamalıdır. Aksi takdirde düzgün çizimler elde etmek mümkün değildir.

(6)

Peyzaj ve Süs Bitkileri Programı YARARLANILAN KAYNAKLAR

Uzun, G. 1994. Çizim Tekniği. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Ders Kitapları Yayınları, No:1, 3-40 s., Adana. Özkan, B., 1996. Peyzaj Mimarlığı Çizim Tekniği, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın no: 515, İzmir.