Language / Literature Volume 13/28, Fall 2018, p. 469-482
DOI: 10.7827/TurkishStudies.14270 ISSN: 1308-2140
Skopje/MACEDONIA-Ankara/TURKEY
Research Article / Araştırma Makalesi A r t i c l e I n f o / M a k a l e B i l g i s i
Received/Geliş: Ekim 2018 Accepted/Kabul: Aralık 2018 Referees/Hakemler: Prof. Dr. Sevinç ÜÇGÜL - Doç. Dr. Gamze ÖKSÜZ - Dr. Öğr. Üyesi Filiz İlknur CUMA
This article was checked by iThenticate.
MİHAİL BULGAKOV’UN GENÇ BİR DOKTORUN ANILARI ESERİNDE NATÜRALİST ÖGELER
Leyla HACIZADE*
ÖZET
20. yy. Rus edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Mihail Afanasyeviç Bulgakov, eserlerinde toplumsal ve siyasi eleştirilere yer vermiştir. Bundan dolayı yaşadığı dönemde siyasi ve edebi çevrelerce dışlanmış olsa da, sonraki dönemlerde yapıtlarının değeri anlaşılmıştır. Alışılagelmiş çerçevelerin dışında yazmayı tercih eden yazar, bu tarzıyla döneminin ötesine geçmeyi başarmıştır.
Çalışma konusu olarak seçilmiş olan Genç Bir Doktorun Anıları eseri Bulgakov’un ilk dönem eserleri arasındadır. Genç Bir Doktorun
Anıları, bir taraftan gerçeklere dayanmaktadır ama diğer taraftan da
gerçek dışı unsurlar barındırmaktadır. Yazarın en bilinen eseri Usta ve
Margarita romanındaki tarzın ilk belirtilerini bu eserde görmek
mümkündür.
Makalede hedeflenen temel amaç, Genç Bir Doktorun Anıları adlı eserdeki natüralist ögeleri tespit etmektir. Çalışmada eser analizi gerektiği için, inceleme yöntemi kullanılacaktır. Bunun yanısıra, karşılaştırma yöntemiyle Natüralizm akımının Realizm ve Postmodernizm akımlarıyla olan etkileşimine değinilecektir. Bu çalışma, bir akım özelliklerinin eser üzerinde uygulanması bakımından bir analiz niteliği taşımaktadır.
Edebi bir akım olarak 19. yy.’da ortaya çıkmış olan Natüralizm, Realizmden aldığı unsurlarla Postmodernist unsurları kendi içinde harmanlamıştır. Natüralizmin, kullandığı yöntemlerle Realizm ve Postmodernizm arasında yer alan ve her ikisinden de izler taşıyan bir akım olduğu söylenebilir. Akımların karşılıklı etkileşimlerine çalışmada ayrıca yer verilecektir. Çalışma konusu olan Genç Bir Doktorun Anıları
eseri, bu akımın en özgün örneklerinden biri olarak düşünülebilir. Bu çalışmada Natüralizmin gözlemcilik, pozitif bilimlerin etkisi, bireyin genel anlamda soyaçekim özelliklerinin etkisiyle açıklanabilir olması gibi özellikleri Genç Bir Doktorun Anıları eserinde tespit edilecek ve eserden örneklerle açıklanacaktır.
Anahtar Kelimeler: Rus edebiyatı, Mihail Bulgakov, Natüralist
ögeler, Realizm, Postmodernizm.
NATURALISTIC ELEMENTS IN MIKHAIL BULGAKOV'S A COUNTRY DOCTOR’S NOTEBOOK
ABSTRACT
Mikhail Afanasyevich Bulgakov, one of the important names of 20th. century Russian literature, has included the political and social criticism in his works. Therefore, even though he was excluded by political and literary circles, when he was alive, the value of his works was understood in subsequent time. Writer who preferred to leave outside the conventional framework, had managed to go beyond his time with this style.
A Country Doctor’s Notebook, which has been selected as the study
subject, is among the early works of Bulgakov. A Country Doctor’s
Notebook, is based on the real one hand but on the other hand consists
unreal elements. It’s possible to see the first signs of the style of the author’s best-known novel Master and Margarita in this work.
The basic aim in this article is to identify the naturalistic elements in A Country Doctor’s Notebook. It’ll be used analysis methods, so that in the study it’ll be required an analyzing the work. In addition, it’ll be touched on the interaction of Naturalism with Realism and Postmodernism by comparative method. This study is an implementation of the literary movement’s features on the work, so it has the characteristics of analysis.
Naturalism which has occurred in the 19th century as a literary movement, collated in itself Postmodernist and Realistic elements. It can be sait that, Naturalism is a movement located between Realism and Postmodernism with the methods used and bears stamps of the both movements. It will also be included in the study the interaction of the movements. Our study subject work A Country Doctor’s Notebook can be considered as one of the most original examples of this movement. In this study, there will be identified the naturalistic elements like observation, the effect of positive sciences, the fact that a person can be generally explained by the influence of heredity features, in A Country Doctor’s Notebook; and these elements will be clarified with the examples from the work.
STRUCTURED ABSTRACT
Mikhail Afanasyevich Bulgakov (1891 Kiev-1940 Moscow), is considered as one of the original representatives of 20th century Russian literature history. Bulgakov, like many Russian poets and
writers, was also deeply affected by all the turmoils of the post-revolutionary period. But despite all the moral and material hardship, like Anna Akhmatova, Andrei Platonov, Boris Pasternak, Bulgakov has also managed to maintain his identity as the real author and made no compromises on his art and style against all the pressures he faced. Despite the the fact that Bulgakov had been a doctor after finishing the Medical Faculty, he had chosen the literature and dedicated his life to literary works. But however, because of his works criticizing that period, the state administration seriously excluded his works from society. At the beginning the author was known by the wide circle, but then he had been deliberately tried to be lived down. He was excluded from literary environment that he fondly joined, he was even not invited to the Authors Congress held in 1934. But the author was fearlessly anyway and had continued his literary works until the last day of his life.
Bulgakov's works reflect his witty sense of humor. It can be seen the famous writer’s love for especially Gogol’s and Saltykov-Schedryn’s style in his using of satire and grotesque like them. Bulgakov, that reminds of Chekhov with his lots of drama works, however resembles Gogol’s style and socially critical approaches any more. Looking at the overall chronology of the author's literary works, it’s seen that realistic style far outweighed in the period of youth, and subsequently he worked on the use of grotesque elements. In this regard, A Country Doctor’s
Notebook written in the period of youth, and Master and Margarita – a
masterpiece of maturity period are the good examples.
Despite the fact that Naturalism is considered with Realism, it could separated off from Realism, with its own distinctive outlines. Both literary movements’ basic principles are based on facts. Naturalism handles a human not with his morality or intelligence capabilities, but with his individual qualities. The founder of Naturalism is the French author Emile Zola. Zola, explains their differences with the realists:
"Observer is the person that sights natural events as they are, without causing any changes in them. But the experimenter is the person that views the cases, not by way revealed of nature, but by forming them for any purpose in some circumstances." Philosophical basis of Naturalism
is empiricism and positivism. Naturalism sees society as a laboratory and man as an experimental object. Author, removes Literary from being a transfer of classical sense and includes it into the boundaries of positive science. Now the writer has a new mission: Being an observer.
Naturalism has supported that it has also the understanding of Postmodernism- “everything goes”, because it includes positive sciences, especially medical in literature. In this case, it can be made a statement like: Naturalism, existed in the period between Realism and Postmodernism, then continued to obtain in Postmodernism, so it bears the stamps of both literary movements. The common methods used in Naturalism and Postmodernism are the most important things that nestle these movements. The most important one of these methods is grotesque. Thanks to this method which combines unreal elements of fantasy with humor and satire, transitions between unreal and reality can be made easily. This method showed up in the Romantic era firstly and continued to be used as phantasmagoria in the postmodern era.
In the study, Bulgakov's work named A Country Doctor’s Notebook is discussed in the light of this information and studied carefully; while
determining the naturalistic elements in the work, care it’s tried not to confuse them with the realist or postmodern elements. It shoul be note that some detected elements can be included into the boundaries of Realism and also some elements into the boundaries of Postmodernism.
In Bulgakov's work named A Country Doctor’s Notebook, that is the reflection of early period in which the writer went into the medical profession, there are mostly realistic elements and data from the field of medicine as a positive science. But in this study it is chosen determination of naturalistic elements seen in A Country Doctor’s
Notebook. There also reasons of naturalistic elements, in order to
explain better the surreal and the reality. It’s also briefly discussed the theoretical knowledge of Realism, Naturalism and Postmodernism.
In order to determine the naturalistic elements in the work there are used methods of views and especially in context of literary movements comparison. Although autobiographical elements have been mentioned in the work, the author-work-based methods of criticism is not used widely so that not to deviate from the basic aim of the study.
The work’s contents and subject are as follows: Mikhail Bulgakov, starts to write A Country Doctor’s Notebook in 1917. The work is based on the author's own work impressions. Aftter the graduation from Faculty of Medicine of Kiev University (1916), Bulgakov, worked as a doctor one and a half year in a village of Smolensk. Naturally, he saw all the troubles and difficulties of being a doctor in the village.
Work is written in the style of daily and consists of the stories called “The Embroidered Towel” (Полотенце с петухом), “The Blizzard” (Вьюга), “The Steel Windpipe” (Стальное горло), “Black as Egypt’s Night” (Тьма египетская), “Baptism by Rotation” (Крещение поворотом), “The Vanishing Eye” (Пропавший глаз), “The Speckled Rash” (Звездная сыпь), “Morphine” (Морфий), “The Murderer” (Я убил). Each story in the work is independent formly from the others. But these stories form a wholeness with their subjects and contents. It’s possible to see the people and cases, by an observer point of view of the village doctor, that totally doesn’n know that region. This work of Bulgakov is not as comprehensive work as Master and Margarita, besides it reflects the author's using the grotesque style in itself. The absurdity that is clearly revealed in Master and Margarita, seen in A Country Doctor’s
Notebook partly. For this reason, in this study it will also be discussed
the postmodernist elements seen in the work, in which the naturalistic elements outweigh more than the realistic tradition. A Country Doctor’s
Notebook underlies our study, because in this work there seen the
impacts of the period in which the author worked as a doctor. This work, has also been adapted to the screen by 8 episodes in English as series in 2012 by director Alex Hardcastle and screenwriters Shaun Pye, Alan Connor, Mark Chappell (British Sky Broadcasting Limited).
This work, which was written in youth period of Bulgakov’s life, includes parts from his life. The medicine, to which Bulgakov gives frequently place in his works, also has kept an important place in A
Country Doctor’s Notebook. Our study is not the author-work-based,
however autobiographical elements are not overlooked in the work. Here it’s basicly aimed to touch on the stamps of Naturalism in the work. We believe that this issue is quite interesting, because the arguments of
study iclude both Realism and Postmodernism. This case clarifies the tendency of author to Postmodernism in the later periods of his literary life.
In naturalistic works it had been realized the tendency from society to individual in times. In these works, the individuum tries to keep up with the environmental conditions eluding his superhuman characteristics. This effort of individuum in naturalistic works, determination of his life and character by the environmental conditions are observed totally documentary and almost photographer. Characters in A Country Doctor’s Notebook also try to keep up with the environmental conditions. Meanwhile, the author certainly does not interfere with his heroes, he just conveys it to the reader with an objective point of view as an observer.
The scenes, spaces and characters in the work are given in real and this is the effect that Naturalism took from Realism. Another effect of positive science is given with medical terms.
Relations between the reality and the unreal reinforced with naturalistic elements, so a fiction of work became more perfect. In the study these features have been considered on a side note, grotesque elements used with the effect of Postmodernism, stream of consciousness, intertextuality, plural perspective, “eveything goes” understanding, deconstructive elements are shown with examples from the work.
Mikhail Afanasyevich Bulgakov, with his extraordinary style, was the writer far ahead of his time and his period’s artists. One of the author’s youth period Works- A Country Doctor’s Notebook is also a productive platform for analysing.
Keywords: Naturalism, Postmodernism, Realism, Naturalistic
elements, Mikhail Bulgakov, Naturalistic Elements in Mikhail Bulgakov's A Country Doctor’s Notebook.
Giriş
Mihail Afanasyeviç Bulgakov (1891 Kiyev-1940 Moskova), 20. yy. Rus edebiyat tarihinin özgün temsilcilerinden sayılmaktadır. Devrim sonrası dönemin bütün çalkantıları birçok Rus şair ve yazarı gibi Bulgakov’u da derinden etkilemiştir. Fakat yaşadığı tüm maddi ve manevi sıkıntılara rağmen Anna Ahmatova, Andrey Platonov, Boris Pasternak gibi Bulgakov da gerçek yazar kimliğini korumayı başarmış, maruz kaldığı tüm baskılar karşısında sanatından ve tarzından ödün vermemiştir (S. Yermolinski’den yapılmış alıntı için bkz. Bulgakov, 2014, ss. 9-43). Bulgakov, Tıp Fakültesini bitirip doktor olmasına rağmen edebiyatı seçmiş ve yaşamını edebi çalışmalarına adamıştır. Fakat ne var ki, dönemi eleştiren eserlerinden dolayı eserleri devlet yönetimi tarafından ciddi anlamda dışlanmıştır. Başlarda hakkında geniş çevrelerce bahsedilen yazar, bilinçli olarak unutturulmaya çalışılmıştır. Severek girdiği edebi ortamdan dışlanmış ve hatta 1934 yılında düzenlenen Yazarlar Kongresine davet edilmemiştir (Kaşoğlu, 2001: 165). Fakat yazar yine de yılmamış, yaşamının son gününe kadar edebiyat çalışmalarını sürdürmüştür.
Bulgakov, yazmış olduğu Zoyka’nın Evi (Zoykina Kvartira), Beyaz Muhafızlar (Belaya
Gvardiya), Turbinler’in Günleri (Dni Turbinıh), Köpek Kalbi (Sobaçye Serdtse), Kaçış (Beg), Son Günler (Posledniye Dni) gibi eserlerle Rus edebiyatını zenginleştirmiştir (Nikolayev, 2000). Yazarın Usta ve Margarita isimli eseri ise onu dünyaya tanıtmıştır.
Bulgakov’un eserleri, onun esprili mizacını yansıtmaktadır. Ünlü yazarın, özellikle Gogol ve Saltıkov-Şçedrin tarzına olan sevgisini, onlar gibi hiciv ve grotesk kullanım özelliğinde görmek mümkündür. Tiyatro alanında da pek çok çalışması bulunan Bulgakov, bu açıdan Çehov’u akıllara getirse de üslup ve sosyal eleştirel yaklaşım olarak Gogol’e daha çok benzemektedir. Edebi çalışmalarının genel kronolojik sıralamasına baktığımızda yazarın, gerçekçi üslubunun gençlik döneminde daha ağır bastığı, sonraki dönemlerde ise grotesk unsur kullanımına ağırlık verdiği görülür. Bu açıdan, gençlik döneminde yazmış olduğu Genç Bir Doktorun Anıları ile olgunluk dönemi ve şaheseri Usta ve Margarita iyi birer örnek sayılabilir.
Bulgakov’un, doktorluk mesleğine yeni atıldığı dönemin yansıması (Rogover, 1999: 274.) olan Genç Bir Doktorun Anıları eserinde gerçekçi unsurlar ve pozitif bilim olan tıp alanıyla ilgili veriler daha fazla yer almaktadır. Fakat bu çalışmada Genç Bir Doktorun Anıları eserinde görülen natüralist unsurların tespit edilmesi inceleme konusu olarak seçilmiştir. Eserdeki natüralist ögelerin neler olduğu, gerçeklikle gerçeküstüyü daha iyi ortaya koyabilmek için sebepleriyle birlikte açıklanacaktır. Bu çalışmayı yaparken, aynı zamanda Realizm, Natüralizm ve Postmodernizm akımlarının teorik bilgilerine de kısaca değinmek gerekecektir.
Çalışmada eserdeki natüralist ögelerin ortaya çıkarılabilmesi için inceleme ve özellikle akımlar çerçevesinde karşılaştırma yöntemleri kullanılacaktır. Eserdeki otobiyografik unsurlara değinilecek olsa da, çalışmanın esas amacından uzaklaşmamak için yazar-esere dayalı eleştiri yöntemine geniş yer verilmeyecektir.
Natüralist ögelerin eser üzerinde incelemesine geçmeden önce, söz konusu eserin ve bu ögelerin daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle Realizm, Natüralizm ve Postmodernizm akımlarıyla ilgili kısa teorik bilgilere yer verilmesi daha iyi olacaktır. Fakat karşılaştırmalı olarak verilen bilgilerde Natüralizmin özellikleri ayrıca vurgulanacaktır.
Natüralizmin Realizm ve Postmodernizmle Etkileşimi
19. yy.’ın sonlarında Avrupa’da doğmuş olan Natüralizm, dünya edebiyatında önemli bir iz bırakmıştır. Önde gelen natüralistler olarak Emile Zola, Alphonse Daudet, Guy de Maupassant, Goncourt Kardeşler, Franz Kafka, Jack London, John Steinbeck, Türk edebiyatından Selahattin Enis, Nâbizâde Nazım, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Rus edebiyatından ise Pyotr Boborıkin, Mihail Artsıbaşev, Aleksandr Kuprin, Mihail Bulgakov, Vikentiy Veresayev, İvan Bunin, Aleksandr Amfiteatrov, İvan Panayev, Viktor Pelevin gibi isimleri sayabiliriz (Daha geniş bilgi için bkz. Safa, 2007; Aytaç, 2009; https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_literature/3284).
Natüralizm, Realizm akımıyla birlikte anılsa da, kendine özgü ana hatlarıyla ondan ayrılmayı başarmıştır. Her iki akımın da temel ilkesi gerçekler üzerine kurulmuş olmalarıdır. Natüralizm akımı insanı ahlak veya zeka özelliklerine göre değil, bireysel nitelikleriyle ele alır. Natüralizm’in kurucusu, Fransız yazar Emile Zola’dır. Zola, Realistlerle aralarındaki farkları şöyle açıklar: "Gözlemci demek,
doğadaki olayları hiçbir değişikliğe uğratmadan, olduğu gibi inceleyen kişi demektir. Deneyci ise olayları doğanın ortaya çıkardığı biçimlere göre değil de herhangi bir amaçla kendisinin onlara şu ya
da bu koşullar altında verdiği biçimlere göre inceleyen kişidir."
(https://www.turkedebiyati.org/edebiyat_akimlari/naturalizm.html). Natüralizmin felsefi dayanağı ampirizm ve pozitivizmdir. Natüralizm akımı toplumu bir laboratuvar, insanı da bir denek olarak görür. Yazar, edebiyatı klasik duygu aktarımı olmaktan çıkarır, onu pozitif bilimin sınırları içine dahil eder. Artık yazarın yeni bir görevi vardır: gözlemci olmak.
Natüralizm, belirtilen özellikler doğrultusunda, pozitif bilimleri, özellikle tıp alanını edebiyata dahil ettiği için Postmodernizmin her şey gider anlayışını da taşıdığını ortaya koymuş olur. Bu durumda şöyle bir açıklama yapılabilir: Natüralizm, Realizmle Postmodernizm arasındaki dönemde var olmuş, daha sonra Postmodernizm içerisinde varlığını sürdürmeye devam etmiş, bu yüzden her ikisinden de izler taşıyan bir akımdır (Daha ayrıntılı bilgi için bkz. Rüstemov, 2007).
Natüralizm ve Postmodernizmi iç içe geçiren en önemli şey, her ikisinde de kullanılan ortak yöntemlerdir. Bunlardan en önemlisi grotesktir. Gerçek dışı, hayal ürünü unsurları mizah ve hicivle birleştiren bu yöntem sayesinde gerçekle gerçek dışı arasında geçişler kolayca yapılabilmektedir. İlk olarak Romantik dönemde ortaya çıkan bu yöntem, Postmodern çağda da fantasmagori olarak kullanılmaya devam etmiştir. Araştırmacı İlyas Akman, Postmodern Dönemde Gerçekliğin Yitimi ve
Bilge Karasu’nun Eserleri adlı makalesinde konuyla ilgili olarak şöyle belirtmektedir: “Gerçeklik ve
düşsellik/kurgusallık kıstası elden kayıp gittiği için bu dönem eserlerinde neyin düşsel/kurgu neyin gerçeklik olduğu tam olarak tespit edilemez ve düşsel/kurgu ile gerçeklik iç içe geçer. Özetle şu söylenebilir ki postmodern dönemde, gerçekliğin yitirilmesiyle gerçeklik ve gerçek olmayan (rüya, temsil, simülasyon) arasındaki sınır ortadan kalkar.” (Akman, 2017: 33).
Çalışmada, Bulgakov’un Genç Bir Doktorun Anıları eseri, bu bilgiler ışığında ele alınmış ve dikkatli bir şekilde incelenmeye çalışılmıştır; eserdeki natüralist unsurlar tespit edilirken, onların realist veya postmodern unsurlarla karıştırılmamasına özen gösterilmiştir. Tespit edilen bazı unsurların Realizm, bazılarının da Postmodernizm sınırlarına dahil edilebileceğini de belirtmekte fayda var. Fakat sıkça yapılan bir hataya düşmemek gerekir, şöyle ki, 19. yy.’ın sonlarında ortaya çıkmış olan Natüralizm ile aynı yüzyılda 40’lı yıllarda Rus edebiyatında görülen Natural’naya Şkola (Doğalcılık okulu) (Doğalcılık Okulu ile ilgili daha ayrıntılı olarak bkz. Olcay, 2006) karıştırılmamalıdır. Çünkü Natüralizm bir akım iken, Natural’naya Şkola, bir okuldur. Söz konusu okul, dönem Rusya’sında serflikle kapitalist ögeler arasındaki zıtlıkları konu edinmiştir. Günlük olayların anlatımını tercih eden bu okul, aynı zamanda eleştirel Realizme temel oluşturmuştur. Bu bakış açısı Realizme götürmüş, Realizm de Natüralizme zemin hazırlamıştır (http://svitova-litera.at.ua/load/russkaja_literatura/pravila/naturalizm_naturalnaja_shkola/87-1-0-955).
Genç Bir Doktorun Anıları’nda Natüralist Ögeler
Teorik olarak kısaca Natüralizme değindikten sonra inceleme konusu eserle ilgili bilgilere ve inceleme çalışmalarına geçilebilir. Eserin içeriği ve konusu şu şekildedir:
Mihail Bulgakov, Genç Bir Doktorun Anıları’nı 1917 yılında yazmaya başlar. Eser, yazarın kendi çalışma izlenimlerine dayanmaktadır. Kiyev Üniversitesi Tıp Fakültesinden (1916) mezun olan Bulgakov, kendisi bir buçuk yıl kadar Smolensk ilinin bir köyünde doktor olarak çalışmıştır. Doğal olarak bir köyde doktor olmanın tüm sıkıntı ve zorluklarını bire bir yaşamıştır.
Eser günlük tarzında yazılmış olup “Horozlu Havlu” (Полотенце с петухом), “Tipi” (Вьюга), “Çelik Soluk Borusu” (Стальное горло), “Zifiri Mısır Karanlığı” (Тьма египетская), “Ters Vaftiz” (Крещение поворотом), “Kayıp Göz” (Пропавший глаз), “Yıldız Döküntü” (Звездная сыпь), “Morfin” (Морфий), “Ben Birini Öldürdüm” (Я убил) adlı öykülerden oluşmaktadır. Eserdeki her öykü biçimsel açıdan diğerlerinden bağımsızdır. Fakat bu öyküler konu ve içerikleriyle bir bütün oluşturmaktadır. Bölgeye, ortama yabancı olan köy doktorunun insanları ve olayları bir gözlemci bakış açısıyla görmek mümkündür. Bulgakov’un bu eseri Usta ve Margarita kadar kapsamlı bir eser olmasa da yazarın grotesk kullanma üslubunu kendisinde yansıtmaktadır. “Olağanüstü gözlem yeteneği, gerçekçi düzyazının sınırlarını sık sık aşmaktaydı” diye belirtir edebiyat bilimci ve senarist Yermolinski (S. Yermolinski’den yapılmış alıntı için bkz. Bulgakov, 2014: 26). Araştırmacı Svetlana Le Fleming de, Bulgakov’un Fantastik ve Grotesk Kullanımı adlı makalesinde “Bulgakov’un grotesk kullanımının, iki zeminin karşılaştırılması ve karşılıklı etkileşimi üzerine temellendirildiğini” yazmıştır (Le Fleming, 1977: 30). Usta ve Margarita adlı eserinde açık bir şekilde ortaya çıkan mantık dışılık Genç Bir Doktorun Anıları eserinde yer yer görülmektedir. İşte bu sebeple, bu çalışmada gerçekçi geleneklerden öte natüralist ögelerin ağır bastığı eserde görülen postmodernist ögelere de değinilecektir. Genç Bir Doktorun Anıları’nın, çalışmamızın temelini oluşturmasının sebebi de yine yazarın doktorluk yaptığı dönemlerin etkilerinin görülmesidir. Bu eser, aynı zamanda 2012 yılında yönetmen Alex Hardcastle ve senaristler Shaun Pye, Alan Connor, Mark Chappell (British Sky Broadcasting Limited) tarafından 8 bölümlük bir dizi halinde İngilizce olarak ekrana uyarlanmıştır.
Vladimir Bomgard, Moskova’dan Muryevo köy hastanesine, kendi isteği doğrultusunda doktorluk yapmak için gönderilmiştir. Bomgard, burada başından geçen olayları günlüğüne yazmaya başlar. Her ne kadar eserin kahramanı Bomgard gibi görünse de, ilerleyen kısımlarda ortaya iki doktor karakteri (Yaşvin ve Polyakov) daha çıkar ve her üç karakterin de aslında tek bir kişi olduğunu belirtmek istemektedir yazar. Öykü dizisinde yer alan üç doktor karakteri de ince çizgilerle yazarın kendisine dayanmaktadır. Eserin ismi de anıların tek bir kişiyle bağlantılı olduğuna işaret eder. Bu durumu, eserin İngilizce ekrana uyarlanmış versiyonunda da görmek mümkündür.
Bulgakov, üç karakterin de tek bir kişi olduğu mesajını, her üçünü de hemen hemen aynı şartlarda göstererek vermektedir, şöyle ki: üçü de tıp fakültesinden mezun olunca köy hastanelerine gönderilmiştir. Bomgard, idealist biridir ve yaşadığı tüm zorluklara, şartlarının tüm imkansızlıklarına rağmen iyi bir doktor olmaktan vazgeçmemiştir; tüm bu güçlükler onun karakterini ve doktorluk tecrübelerini pekiştirmekten öteye gidememiştir. Diğer karakter Polyakov’un, yaşadığı aşk ve çektiği acılar, onu bir morfin bağımlısı olmaya itmiştir. Bu bağımlılığından artık kurtulamayacağını anlayan kahraman, intihar etmeyi seçer. Üçüncü karakter ise doktor Yaşvin’dir. Şartlarının zorluğu, kaçırılması, onun bir başkasını öldürmesine sebep olmuştur.
Şimdi, Natüralizmin ilkelerinin eserdeki örneklerini sırasıyla gözden geçirelim:
Natüralist yazarlar sosyal gerçekleri yansıtırken daha çok toplumdaki çirkinlikler ve olumsuzluklar üzerinde durmuşlar; genellikle sorunlu, toplum dışına itilmiş kişileri anlatmışlardır. Yoksul işçiler, köylüler, ayyaşlar, hırsızlar, fahişeler vb. natüralist yazarların, üzerinde çok durduğu karakterlerdir. Realist yapıtlarda zaman zaman uzak ülkelerdeki yaşam ve insanlar, geniş zamanların anlatımı vardır. Natüralist yazarlar ise yapıtlarında kendi toplumlarının gerçeklerini ve içinde bulundukları zamanı anlatmışlardır (http://www.edebibilgiler.com/documents/naturalizm.html). Bulgakov, bu durum anlatımında fantastik ögeleri natüralist detaylarla bir arada vermektedir (Le Fleming, 1977: 36). Grotesk yönteminin kullanılma sebebine (Kaşoğlu, 2001: 110) bakılırsa, aynı durumun Bulgakov için de geçerli olduğu söylenebilir. O da, yaşadığı yabancılaşmış, güvensizleşmiş bir toplumu ifade aracı olarak bu yöntemi seçmiştir.
Bu açıdan sık sık tıbbi terimlerin geçtiği Genç Bir Doktorun Anıları eserindeki “Morfin” adlı bölüm, aslında postmodernist unsurların en çok kullanıldığı bölümdür. Postmodern eserlerin vazgeçilmez motiflerinden olan aklın sınırlarını zorlayıcı, olağanüstü fantasmagorik (gerçeküstü, hayali) ögeler, yine bu akımın tercih ettiği ve insan aklının, mantığının devre dışı kaldığı alkol/uyuşturucu bağımlılığı, akıl hastalığı (şizofreni) gibi durumlarla pekiştirilir (Gritsanov & Mojeyko, 2001, ss. 601-605). Bu bölümde morfin bağımlısı Polyakov’un görmüş olduğu halüsinasyon buna en güzel örnektir:
“İşte orada, dereden, tepenin üzerinden sarı saçlı, ufak tefek yaşlı bir kadının hızla bana doğru geldiğini fark ettim; küçük adımları alacalı kloş eteğinin altından seçilmiyordu. İlk önce ona aldırış etmedim ve ürkmedim. Fakat bir tuhaflık vardı: Neden bu soğuk havada başı açık ve üzerinde yalnızca bir bluzla dolaşıyordu bu yaşlı kadın? Hem nereden çıkmıştı, kimin nesiydi? … Sadece sis, bataklık ve orman! Sonra birden soğuk bir ter aktı sırtımdan. Anlamıştım! Yaşlı kadın koşmuyor, basbayağı yere değmeden uçuyordu. İyi mi? Fakat bana çığlık attıran bu değil, kadının elinde tuttuğu yabaydı. … Bu arada kalbim beni yarı yolda bırakmasın da, bir an önce sıcak odama varıp kanlı canlı Anna’yı göreyim diye dua ediyordum sadece. Ve tabii biraz morfin alayım diye…” (Bulgakov, 2016: 135)
Natüralizme göre insanın her türlü duygu, düşünce ve eylemi, soyaçekim özelliklerinin ve içinde yetiştiği sosyal çevrenin etkisiyle açıklanabilir. Kişiyi yönlendiren iradesi değil, soyaçekimin özellikleri ve sosyal çevredir. Natüralistler insan kişiliğini, insanın duygu, düşünce ve eylemlerini kalıtım ve çevrenin ürünü olarak açıklamışlardır. Çevresinin ve kalıtımının ürünü olan birey, toplum ve ekonomik baskı altında ezilir ve içten gelen içgüdüsel dürtüleriyle davranır. Yazgısını belirleyebilecek gücü olmadığından yaptıklarından da sorumlu olmaz, yaşamının akışını değiştiremez.
İnsan, kendi başına kötü değildir, yaptığı iş de onu kötü yapmaz; toplum, bu insanların iyi birer birey olmalarını engellemektedir. Bu özellikler, inceleme konumuz olan eserde de hissedilmektedir. Yazar, okuruna, kahramanının bulunduğu şartları o kadar doğal anlatmıştır ki, genç doktorun karakter oluşumu bu şartların doğal bir sonucuymuş gibi görülmektedir. Cemil Göker, Fransa’da Edebiyat
Akımları adlı çalışmasında natüralist yaklaşımın ürünü olan bu hususu “Zola, Taine gibi, içinde
yaşanan ortamın insan üzerinde etkisi olacağı düşüncesini benimsemiştir” (Göker, 1982: 61) şeklinde dile getirmiştir. Bu duruma en güzel örneği, incelediğimiz eserdeki doktor Yaşvin ve Polyakov karakterlerinde görebiliriz. Yaşvin ve Polyakov da tıpkı Bomgard gibi birer doktordur. Polyakov, Bomgard’ın öğrencilik döneminden arkadaşıdır, daha sonra çalıştığı bölgede onun yerini alır. Fakat iki ay sonra Bomgard’a acil gelmesini söyleyen bir mektup yollar. Bomgard oraya gittiğinde onun kendisini vurduğunu görür ve şaşırır, çünkü Polyakov her zaman çok aklı başında biridir. Ölen genç doktor, arkadaşına günlüğünü bırakır. Her zaman mantıklı davranan Polyakov’un neden değiştiği günlükte anlaşılmaktadır. Bir opera şarkıcısına aşık olan genç doktorun hayatı, terkedilince değişir. Atanmış olduğu ıssız köy hastanesindeki gecelerden birinde dayanılmaz karın ağrısı sonucu kendisine ağrı kesici olarak yapılan morfinin gün be gün bağımlısı olmaya başlar. Kahraman kendisi, değişimin farkındadır ve durumunu şu sözlerle dile getirir:
“O an ilk kez sinirlenebileceğime, hatta haksız durumdayken insanlara bağırabileceğime yönelik nahoş bir his uyandı içimde.
Yine de hemen gerçekleşmedi bu. … Şişenin dibinde birazcık kalmıştı. Şırıngaya çektim, dörtte birini dolduracak kadar çıktı.” (Bulgakov, 2016: 123-124)
“Doktor Polyakov bir hırsız yani. …
… Evet, aşağılık biriyim. Kesinlikle öyle. Ahlaki değerlerimi yitirmeye başladım, ama çalışabilirim. Hastalarımdan hiçbirine bir zarar veremem, kötülük edemem ben.” (Bulgakov, 2016: 133)
“Gerçekten bu kadar dağılmış mıyım? Bu notlar şahidim olsun.” (Bulgakov, 2016: 134)
“Anna: Bir baksana, damarların görünüyor. Bir deri bir kemik kalmışsın… Şu yüzüne bir bak.” (Bulgakov, 2016: 136)
Diğer karakter Yaşvin ise, çalıştığı hastaneye gelmiş olan Petlyura’nın adamları tarafından rehin alınır ve bu adamlardan birini öldürmek zorunda kalır. Yaşvin öldürmeyi istemese de şartlar bunu gerektirmiştir. Kahramanın mecbur kaldığını ve aslında öldürme eylemine çok uzak olduğunu şu sözlerden anlayabiliriz:
“Öldürmek bizim mesleğimizin doğasında yok.” (Bulgakov, 2016: 145)
Yazarın, “Morfin” bölümünde vermiş olduğu Sergey Polyakov’un, zamanla bir morfin bağımlısı olması ve ölmesi aslında onun suçu değil, çevresel şartların sonucudur. Çoğu natüralist yazara göre birey topluma uyum sağlamaya çalışmalıdır; bu yazarlar soyaçekim kanunlarını temel almışlardır. Soyaçekim, karakterlerin özgür iradesiyle tezat oluşturabilir ve hatta ölümcül bir sonla, bir felaketle bitebilir. Kahramanın köyde doktor olarak çalışmaya başlaması, mesleğini icra ederken karşılaştığı olaylar ve sonunda morfin bağımlısı olmasını determinist açıdan ele alırsak, natüralistlerin görüşü pek de yanlış sayılmaz:
“Morfin sağ olsun, beni ondan kurtardı. Onun yerine morfin var.” (Bulgakov, 2016: 136) “Yoksunluk çektiğim zamanlarda en küçük tıkırtıdan korkuyorum, insanlara nefret duyuyorum.” (Bulgakov, 2016: 137)
Natüralistlerin temel aldığı görüşlerden biri olan Darwin’in yaklaşımına göre, insanın hür iradesi, manevi değerleri, ve psikolojisi pek de önem arz etmez. İnsan her şeyiyle, tümüyle maddi ve sosyal çevrenin, fizyolojinin ve eğitimin sonucudur. Bu anlayışa göre insan, diğer canlılardan ayrılmayan bir varlıktır ve canlı doğada bitki ve hayvanlarla aynı seviyededir (Çetişli, 2001: 86). Yazarın esas kahramanı Bomgard ve diğer iki genç doktor, çevrelerine uyum sağlamaya çalışmaktadırlar, fakat gerçekten de orada bu uyumu sağlamışlar mıdır, yoksa hayatlarını mı feda etmişlerdir? Yaşadıkları onları nasıl etkilemiş ve değiştirmiştir? Bulgakov, bunu kesinlikle cevaplandırmaz. O sadece her natüralist yazar gibi duygularını katmadan ve maksimum objektiflikle sadece olayları okurlarına aktarmaktadır. Olayların seyrine göre kararı verecek olan okurun kendisidir. Örneğin, Bomgard’ın, ‘Kayıp Göz’ bölümünde yazmış olduğu şu satırlar, kahramanın kendisiyle yaptığı bir monologdur:
“Böylece bir yıl geçti. Bu eve geldiğimden beri tam bir yıl olmuştu. O zaman da şimdiki gibi yağmurdan bir tül örtüyordu pencereleri, o zaman da huş ağaçlarının son sarı yaprakları düşüyordu hüzünle. Etrafta değişen hiçbir şey yoktu sanki, fakat ben çok değişmiştim. Yıldönümü kutlamamı anılarımla baş başa yapacağım.” (Bulgakov, 2016: 69)
Natüralist yazar, bir gözlemci gibi davranır, bu sebeple oldukça nesneldir; anlattıklarına kişiliğini katmaz, o bir ‘tutanakçı’dan başkası değildir. Emile Zola: "Hayata elverişli bir nesne
olmadığı için azota kızan, buna karşılık hayata elverişli bir nesne olduğu için de oksijene sevgi gösteren bir kimyacı düşünebilir misiniz?" diye sorar ve natüralist bir yazarın "suç karşısında içten
davranmak, erdem karşısında alkış tutmak" ihtiyacı duymayacağını belirtir. Yazar hem bir gözlemci, hem de deney yapan bir bilim adamı gibi davranır ( http://modfrancelit.ru/naturalizm-naturalizm-vo-frantsii/). Natüralizm daha çok gerçeğin sevimsiz yönüyle ilgilenir. İsmail Çetişli, bu durumu şu sözlerle açıklamıştır: “Natüralist edebiyatta genel ve koyu bir kötümserlik söz konusudur. Bunun ilk sebebi, bağlı oldukları materyalizm ve determinizmdir. Her türlü manevi, ruhi, ahlaki değerlerin reddi, toplumun müesseselerine olan inançsızlık, insanın irade hürriyetini inkar gibi hususlar, natüralistleri bedbin eder.” (Çetişli, 2001: 87). Bulgakov, diğer natüralist yazarlar gibi, her şeyi gerçeklik, olduğu gibi aktarma, bilimsellik ve belgesellik özelliklerini verme amacıyla ameliyat sahnelerini ve hastalıkları tüm itici yönleriyle tasvir etmiştir eserde.
Bir bireyin, yaşadığı şartlarda karakterinin pozitif bilim ve objektiflik esasında yapılanması görülmektedir Genç Bir Doktorun Anıları’nda. Doktorun karakterinin ilk baştaki özellikleri ve eserin sonundaki değişimi okurun gözleri önünde yavaş yavaş gerçekleşmektedir. Örneğin:
“İşte böyle geçti bütün yıl. Şu anda fırtına gibi akıp geçtiğini anlamış olmama rağmen, geçerken birçok yönü, birçok görünümü varmış gibi, karışık ve korkutucu gelmişti. Aynaya bakıyorum da geçen yılın bıraktığı izleri görüyorum. Yüzümde. Gözlerim daha sert, huzursuz bakar olmuş, ağzım da daha kendinden emin ve erkeksi… Burun kemerimin üzerindeki kırışıklık sonsuza dek var olacak tıpkı anılarım gibi.” (Bulgakov, 2016: 76)
“Coşkuyla hasta kayıt defterinin sayfalarını çevire çevire bir saat inceledim, kaç hasta gelmiş saydım. Bir yılda 15.613 ayakta hasta, 200 yataklı hastam olmuş ve sadece altısı ölmüş. Defteri kapatıp ayaklarımı sürüye sürüye yatmaya gittim. Yirmi dört yaşını doldurmuş biri olarak yatakta yatıyor, uyuklaya uyuklaya artık çok tecrübeli olduğumu düşünüyordum. Korkacak bir şeyim kalmış mıydı? Hayır. Kulağına bezelye tanesi kaçan çocukların kulaklarındaki bezelyeleri çıkarmış, birçok kez kesip biçmiştim. Ellerime artık cesaret gelmişti, titremiyorlardı. Her türlü yanıltıcı oyunu görüp, köylü kadınların o hiç kimsenin anlayamadığı konuşmalarını anlar olmuştum. Sherlock Holmes’ün gizemli dosyaları çözdüğü gibi çözüyorum onları da.” (Bulgakov, 2016: 81)
Bulgakov’un kendisinin de bir doktor olması, eserdeki tıp bilgilerinin ve terimlerinin verildiği kısımlarda okurun, bu bilgilerin güvenilir bir kaynaktan geldiğini düşünmesini ve eserin natüralist bir eser olmasını sağlamıştır. Yazar, oldukça başarılı bir şekilde tıp bilgilerinin inceliklerini gerçekçi
olarak ve açıkça aktarmıştır. Gerek genç doktorun hastalarını tedavi ettiği, gerekse de ameliyat sahnelerinde okur, kendisini o ortamda hissedebilmektedir. Bu da, yazarın, pozitif bilimle edebiyat sanatını bir araya getirmedeki üslubunun mükemmelliğini ortaya koymaktadır. Eserde her şey bilimsel bir yöntemle anlatıldığı için yazarın öznel hiçbir görüşüne yer verilmemiştir, nitekim bu, natüralist eserlerin spesifik özelliğidir. Çünkü onlara göre büyük eserler bilimsel olmalı ve şahsi olmamalıdır (Aliyev & Nadjiyeva, 1997: 186). Örneğin:
“Her şey hazırdı. Sağlık memuru ameliyat sehpasının yanında durmuş anestezi maskesini ve kloroform şişesini hazırlıyordu.” (Bulgakov, 2016: 64)
“Kaç yaraya dikiş attım, kaç plörezi gördüm, kaç kaburgayı açmak için zorladım! Kaç pnömoni, tifo, kanser, frengi, fıtık (düzelttiğim), hemoroit, sarkom…” (Bulgakov, 2016: 81)
“Bütün belirtileri; kısık sesini, boğazındaki korkunç kızarıklığı, yine boğazındaki tuhaf, beyaz lekeleri ve göğsündeki mermerimsi döküntüleri birleştirerek sorunun ne olduğunu tahmin ettim. İlk iş korkuyla ellerimi cıva klorürlü bir topakla ovuşturdum; “Galiba ellerime öksürdü” diye huzursuz edici bir düşünceyle zehirlenmiştim. Sonra çaresiz bir halde, tiksintiyle elimde hastamın boğazını muayene ettiğim cam spatulayı çeviriyordum.” (Bulgakov, 2016: 88)
Eserde Natüralizmin Postmodernizmle iç içe geçtiği en önemli anlardan biri, natüralist yöntemlerden biri sayılan kesin ve kaynağı belli veriler kullanma yönteminin, zaman zaman, postmodern yöntemlerden olan metinlerarasılığı da içine aldığı kısımlardır. Örneğin:
“Evet, burada Döderlein’ın kitabı: Cerrahi Doğum. Kitabın parlak sayfalarını aceleyle hışırdatarak çevirmeye başladım.” (Bulgakov, 2016: 63)
“Savaş ve Barış’ta Petya Rostov’un başından da böyle bir şey geçiyordu uyukladığı sırada. Bana onu hatırlattı. Lev Tolstoy harika bir yazar!” (Bulgakov, 2016: 122)
“Cesur, başarılı ve daha önemlisi devamlı Sevil Berberi ve Valkyrie operalarına gitmesine karşın kitap okumaya da vakit bulan biriydi.” (Bulgakov, 2016: 144)
Natüralist roman, bir tür belgesel roman olarak yazılır ve neredeyse maddeleştirilir (Kefeli, 2009: 49). Nitekim, inceleme konusu olan eserde de doktor günlük tutmakta ve bu günlük bir tür belge niteliği taşımaktadır. Kahraman, köydeki günlerini ve başından geçmiş olan tüm olayları hemen hemen neredeyse maddeleştirmiştir. Örneğin:
“Kısa keseceğim: Arabacıyla Graçovka şehriyle Muryevo Hastanesi arasındaki kırk verstlik yolu almamız tam yirmi dört saat sürdü. Hatta tuhaf denecek kadar tam. 16 Eylül 1917’de öğlen saat ikide harika bir şehir olan Graçovka’nın sınırındaki son ambarın oradaydık. 1917’de, yine aynı unutulmaz yılda, 17 Eylül günü ikiyi beş geçe Muryevo Hastanesi’nin bahçesindeki çiğnenmiş, solmuş ve Eylül yağmurlarıyla yumuşamış otların üzerinde duruyordum.” (Bulgakov, 2016: 1)
“Bir keresinde uykuya dalmıştım. O geceyi çok iyi hatırlıyorum. 29 Kasım’dı.” (Bulgakov, 2016: 34)
“Etiketin üstündekiler Demyan Lukiç’in el yazısıyla yazılmıştı: “Güzelavratotu tentürü…” Vesaire… “16 Aralık 1916.”
Diğer bir deyişle, dün bu kadına hatırı sayılır ölçüde güzelavratotu yazmıştım, doğum günümde, 17 Aralık’ta da boş bir şişeyle yanıma gelmişti bir daha istemek için.” (Bulgakov, 2016: 47)
Eserin “Morfin” adlı bölümündeki genç Polyakov’un Bomgard’a verdiği defteri tamamen günlükten oluşmaktadır ve hepsinin de ayrı kesin tarihleri vardır (bkz. Bulgakov, 2016: 116-142)
Eserde kullanılmış olan postmodernist yöntemlerden biri de, bilinç akışı yöntemidir. Bilindiği üzere, bu yöntem, psikolojiden edebiyata geçmiş olup, daha çok çağdaş edebiyatta iç çözümleme tekniğinin yerine kullanılmaya başlanmıştır (Tekin, 2002, ss. 259-275). Eser baştan sona günlük
tarzında yazılmış olduğu için kahramanın bilinç akışını açıkça görebilmemiz mümkündür. Fakat bu yöntemin en iyi görüldüğü kısımlar, ‘Morfin’ adlı bölümdeki Polyakov’un günlüğüdür. Burada doktorun, morfin bağımlısı olmaya başlaması, kullanımı sırasındaki ruh hali vb. bilinç akışı yönteminin de yardımıyla açıkça hissedilebilmektedir:
“Saçmalık. Saçma bir halüsinasyon. Öylesine bir halüsinasyon işte.” (Bulgakov, 2016: 135) “Benim yerime de kadın bir doktor…
Anna burada kalıyor… Beni görmeye gelecek ama… Arada 30 verst olmasına rağmen.” (Bulgakov, 2016: 136)
Bulgakov, daha karakter belirlenmesinde sıra dışı sanatını ortaya koyarak aynı zamanda bu üç kahramanı aracılığıyla okurlarına farklı bakış açıları da sunmaktadır. Üç farklı kişi, üç farklı tercih söz konusu: iyi bir doktor olmak, intihar etmek, başka birini öldürmek. Bu da aslında objektif ve kahramandan bağımsız, müdahale etmeyen natüralist bir yazarın esere kattığı çoğul bakış açısıdır. Çoğul bakış açısı, bilindiği üzere, postmodern yöntemlerden biridir. Kahramanların, alışılmışın dışında bir yöntemle verilmiş olması, ayrıca o güne kadarki kabul görmüş karakter tasvirlerinin de kurallarını yıkmıştır. Bu durumda ise bu yöntemin de yapıbozumcu olduğu söylenebilir.
İncelemede sonuca değinmeden dikkat çeken bir unsuru daha belirtmekte fayda var: Bomgard’ın soyadına baktığımızda bunun Rus değil, bir Hollanda soyadı olduğunu görmekteyiz. Bu durum oldukça ilginçtir ve akıllara Turgenyev’in Arife eserindeki İnsarov’u getirmektedir. Çünkü o da bir Bulgar’dır. Turgenyev, ana karakterini Rus değil de Bulgar olarak verirken, söz konusu eylemleri o dönem Rus gençlerinin yapabileceğine inanmadığını da göstermiştir. Aynı durum Genç Bir Doktorun
Anıları için de geçerli olduğu için akıllara şu durumu getirmektedir: Mihail Bulgakov’un da böyle
idealist bir doktoru Rus olarak vermemesinin sebebi de bu olabilir. Bomgard’ın bulunduğu ortamın şartları ne kadar zorlu olursa olsun, bu şartlar sadece onun karakterini ve tecrübelerini geliştirmiştir. Genç idealist doktor bir Rus olsa, bu şartlarda farklı bir değişime mi maruz kalabilirdi.
Sonuç
Bulgakov’un gençlik döneminde yazmış olduğu bu eseri, yazarın kendi yaşamından kesitler sunmaktadır. Bulgakov’un eserlerinde sıkça yer verdiği tıp, Genç Bir Doktorun Anıları’nda da önemli yer tutmuştur. Çalışmamız, her ne kadar eser-yazar bağıntılı olmasa da, eserdeki otobiyografik unsurlar gözden kaçmamaktadır (http://www.bulgakov.ru/z/youngdoctor/). Burada asıl değinilmek istenen, eserdeki Natüralizm izleridir. Bu konunun oldukça ilginç olacağı kanaatindeyiz, çünkü inceleme sonuçları hem Realizmi, hem de Postmodernizmi içine almaktadır. Bu durum, yazarın, edebi yaşamının ilerleyen dönemlerinde Postmodernizme yönelmesini de açıklamaktadır.
Çalışmada natüralist ögeler incelenmeden önce bazı teorik bilgilere ve Natüralizmin Realizm ve Postmodernizmle olan ilişkisine değinilmiştir. İnceleme sonucu şu tespitler yapılmıştır:
Natüralist eserlerde zamanla toplumdan bireye yönelme gerçekleşmiştir. Bu eserlerde, birey, insanüstü özeliklerinden sıyrılarak çevrenin ve şartların durumuna ayak uydurmaya çalışmaktadır. Natüralist eserlerde bireyin bu çabası, hayatının ve karakterinin çevre koşullarıyla belirlenmesi, tamamen belgesel ve neredeyse fotoğrafçı bir gözle verilmektedir. Genç Bir Doktorun Anıları eserinde de karakterler, çevre şartlarına uyum sağlamaya çalışmaktadırlar. Bu sırada yazar kesinlikle kahramanlarına müdahale etmez, bir gözlemci gibi sadece objektif bir bakış açısıyla okuruna sunar. Eserdeki olay, mekan ve kişiler tüm gerçekliğiyle verilmektedir ve bu da Natüralizmin Realizmden aldığı bir etkidir. Bir diğer etki olan pozitif bilim, tıbbi terimlerle ortaya koyulmaktadır. Eserde gerçekle gerçek dışı arasındaki bağ, natüralist ögelerle pekiştirilmiş, böylece eserin kurgusu daha mükemmel hale gelmiştir. Çalışmada bu özelliklere ayrıca dikkat edilmiş,
Postmodernizm etkisiyle kullanılan grotesk unsurlar, bilinç akışı, metinlerarasılık, çoğul bakış açısı,
her şey gider anlayışı, yapıbozumculuk unsurları, eserden örnekleriyle birlikte gösterilmiştir.
Mihail Afanasyeviç Bulgakov, sıra dışı üslubuyla, yaşadığı dönem sanatçılarının çok ilerisinde bir yazar olmuştur. Yazarın gençlik dönemi yapıtlarından Genç Bir Doktorun Anıları eseri de inceleme açısından oldukça verimli bir zemin sunmaktadır.
KAYNAKÇA
Akman, İlyas (2017). Postmodern Dönemde Gerçekliğin Yitimi ve Bilge Karasu’nun Eserleri Turkish
Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 12/22, Summer 2017, p. 27-42, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net,
DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12123, ANKARA-TURKEY. Aliyev, E. A. , & Nadjiyeva, F. S. (1997). Teoriya Literaturı. Bakü: Mütercim.
Aytaç, G. (2009). Genel Edebiyat Bilimi. İstanbul: Say Yayınları.
Bulgakov, M. (2014). Usta ile Margarita, (Aydın Emeç, Çev.). (7. basım). İstanbul: Can Sanat Yayınları.
Bulgakov, M. (2016). Genç Bir Doktorun Anıları. (Tuğba Bolat, Rusça aslından Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Çetişli, İ. (2001). Batı Edebiyatında Edebi Akımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
Göker, C. (1982). Fransa’da Edebiyat Akımları. Ankara: Dil ve Tarih, Coğrafya Fakültesi Basımevi. Gritsanov A. A., & Mojeyko, M. A. (Ed.). (2001). Postmodernizm. Entsiklopediya. Minsk:
İnterpresservis Knijnıy Dom.
Kaşoğlu, A. (2001). Mihail Afanasyeviç Bulgakov’un “Usta ve Margarita” Romanında Anlatım Sanatı (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Kefeli, E. (2009). Metinlerle Batı Edebiyatı Akımları. İstanbul: Akademik Kitaplar.
Le Flemıng, S. (1977). Bulgakov's Use of the Fantastic and Grotesque. New Zealand Slavonic
Journal, (2), p. 29-42. http://www.jstor.org/stable/40921040 adresinden alındı.
Nikolayev, P. A. (Ed.). (2000). Russkiye pisateli 20 veka-Biografiçeskiy Slovar. Moskva: Nauçnoye İzdatel’stvo “Bol’şaya Rossiyskaya Entsiklopediya”, İzd. “Randevu-Am”.
Olcay, T. (2006). Rus Edebiyatında Doğalcı Okul. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Basım ve Yayınevi Müdürlüğü.
Rogover, Ye. S. (1999). Russkaya Literatura XX Veka. Sankt-Peterburg: İzd. “PARİTET”. Rustemov, Y. (2007). Felsefenin Esasları. Bakü: “Nurlar” Neşriyat-Poligrafiya Merkezi. Safa, P. (2007). Edebi Akımlar ve Fikir Cereyanları. İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Tekin, M. (2002). Roman Sanatı (Romanın Unsurları) I. İstanbul: Ötüken Neşriyat. http://modfrancelit.ru/naturalizm-naturalizm-vo-frantsii/ [Erişim Tarihi: 25.10.2017].
http://svitova-litera.at.ua/load/russkaja_literatura/pravila/naturalizm_naturalnaja_shkola/87-1-0-955 [Erişim Tarihi: 20.10.2018].
http://www.bulgakov.ru/z/youngdoctor/ [Erişim Tarihi: 30.10.2017].
https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_literature/3284 [Erişim Tarihi: 30.10.2017].
