Osmanlı Bankasının Doğuşu:
Bank-ı Osmanî - Ottoman Bank
1856-1863
Bank-ı Osmanî (Ottoman Bank), Peter Pasguali ve Stephen Sleigh adındaki iki İngiliz girişimci tarafından tasarlanan ilk şekliyle, Osmanlı İmparatorluğu'nda henüz az gelişmiş olan ticari bankacılık alanına girmeyi
hedefliyordu. Kraliçe Viktorya'nın
U
Mayıs1856 tarihli fermanı ve 500.000 C sermayeyle kurulan banka, 13 Haziran’ da kapılarını halka açtı. Dönemin hükümdarı Abdülmecid, birkaç ay önce ilan ettiği Islahat Fermanı’ nda,
"Devlet-i Aliyemin tashih-i usul-ı sikke ile umur-ı mâliyesine itibar verecek banka misillû şeyler’’ in (Ülkemin para düzenine ve mali işlerine saygınlık verecek banka gibi kurumların) kurulmasını istiyordu. Osmanlı Bankası bu isteğe cevap verebiliyordu ama asıl ihtiyaç duyulan devlet bankası görevini üstlenebilecek nitelikte değildi. Özel bir İngiliz bankası olarak, birkaç şubede mütevazı işlemlerle yetinmek zorundaydı.
Osmanlı Bankası'nın kuruluşunu belgeleyen Kraliçe Viktorya'nın fermanı, U Mayıs 1856.
Osmanlı Bankası nın sermayesinin 500,000 E den 1,000,000 £'e çıkaran fermanı, 25 Kasım 1862.
C h £q u e N ‘ - y^ ûlC o K I C D O &0<\ o r ^ ~ <ûOOO *> & 3 M > 7 3 < $ < *
( & a /* t en te u itJ & ltr*.l)
G
¿ ¿ //€ / //¿ u ( /7 iz . y b / f j / is ( T f ( Ç n £ ^ tM € / a / f 'u /t' d e
/ a J e m tn e J o u te c& o /^ ctsK -fC
ş?/ (J ^ U c u e ı*-tL iYU&Cs -/V5W i W ¿(nicem iz - tju ^ n i v J«ejMc4
e(- >/n < c a ı < & . rf c -o c > - ^ * w / 0 V ~ ' ^ ^ W ® ' J^/trL-^Co û n rm **^ ü 1p w **t r r ? -& « O z v / k - n / t * . : “ “ üSüsr'“ » M H h ‘ ^ -S O S M A N LI B AN K ASI A r ş iv le r i
27 Nisan 1909 giinii tahttan indirilerek Selanik'teki Allatini Köşkü'nde ikamete mecbur edilen Sultan II. Abdülhamid'in Osmanlı Bankası nda bulunan 52.971 liralık birikmiş mevduatından 40.375.79 lirasını Deutsche Banka ödemek üzere düzenlenen ve devrik padişah tarafından imzalanan 15 Temmuz 1909 tarihli çek.
'M
O O O o <
1 Mayıs 1926 dan 31 Ağustos 1926'ya kadar Osmanlı Bankasının Trabzon şubesinde çalışan Eyübzade Bedri Rahmi Beyin (Bedri Rahmi Eyüboğlu) personel dosyasındaki fotoğrafı ve sicil belgeleri.
I
V P 11) 00002.
' ' BANQUE IMPÉRIALE OTTOMANE
.¡/‘m//ti1 (/<: tyîntvuıe/ A O E N C E d . t )
PARTIE A ANNO i EK PAR LE (CANDIDAT
i. Nom K Prénom.
x. Renseignements sur le pire:
J fydfXAcUe e 4 aetu. f drJitr • rllxA /tf - T O İ y | bt Profession
{ '> Oemtttk a$ 4 j . h l 0 irdt_ '
j rfy Indiquer t'U est en me ou décédé et '¡‘.Cf. d é V e n IHJÊ-liant a dernier fat depuis quand.
[ T Lieu A date de lUuwanrc. le y f J o n a ets / f - r,
! |. Religion. u^feed+t. Cm t ( c-S. Nationalité ( Sujet ou Protégé ). o j u r . f l f v
-ti. Indications se rapportant à l'étal civil du candidat:
a) Célibataire eéLfLùtxJ-endsU.!..
b) Marié. *
Pn/onl» (nombre sexe <f âge/ 0 Vtu(
Pu fouit (nombre sexe i âge)
rfy Ouvrir.
I nfants (nombre, sexe A dge ) e) Séparé depuis le
Pnfanlt (nombre, sexe <f dgej O Ptamé
R E M B O U R S A B L E Â C O N ST A N T IN O P LE
.'t1. 'İ V ’! *> <’
i>u ■' : * ' : i . • u K n « U \ıV ..,. iiM I* 4 ı.8 !™
f (
ffî& j ıMi
Londra'ya sipariş edilen banknotların gecikmesi özerine, 12 Ağustos-12 Eylül 1914 tarihleri arasında. İstanbul'daki Zellich matbaasında kasa makbuzlarının arkasına basılan ve 17 Ağustos'tan itibaren tedavüle çıkarılan 1 liralık OsmanlI Bankası banknotu. 130.000 adet basılan banknottan günümüze ulaşan tek örnek, Tahsin isbiroğlu'nun koleksiyonunda yer alan bu banknottur.
OSMANLI
BANKASI
M Ü Z E S İ
OsmanlI Bankası'nın Bankalar Caddesi'ndeki eski genel müdürlük binasında kurulan Osmanlı Bankası Müzesi, Garanti Bankası’nın çatısı altında faaliyet gösteren Osm anlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi nin bünyesinde yer alıyor. Bankanın zengin arşivinden yararlanılarak, binada bulunan kasa dairelerinin içinde ve etrafında düzenlenen müze, Osmanlı İmparatorluğu'nun merkez bankası, emisyon bankası ve hazinedarı olarak görev yapan Osm anlı Bankası'nın tarihine ışık tutuyor.
Müzede sergilenen obje ve belgeler, bankanın merkezi rol oynadığı geç Osm anlı ve erken Cumhuriyet dönemlerinin az bilinen dünyasının kapılarını aralıyor. Kronolojik olduğu kadar tematik bir mantığı da içeren müzede, bir yandan Osmanlı Bankası'nın 80 yıllık süreçte geçirdiği önemli değişiklikler, yaşanan krizler ve gelişm eler ele alınırken, diğer yandan aynı dönem in şube binaları, m üşterileri, faaliyet alanları ve çalışan profili vurgulanıyor.
Müzenin kurgusu, bankanın 1856'da kurulması ve 1863 yılında devlet bankası statüsüne yükseltilmesiyle başlıyor. 1870'lerde yaşanan sıkıntılı yıllardan sonra, 1880'den itibaren görülen büyüme ele alınıyor ve bankanın 1 9 U öncesinde ulaştığı en güçlü döneme kadar olan süreç işleniyor. Bu noktadan itibaren kurgu, tem atik bir anlatıma yöneliyor. Osm anlı toplumunu, siyasetini ve ekonomisini yansıtan arşiv belgeleriyle; bankanın borsa operasyonları, ülke çapına yayılm ış şubeleri, çeşitli müşteri kategorileri ile banka çalışanlarından kesitler sunuluyor, tanıdık simalar inceleniyor. Kronolojik akışa tekrar dönülerek, Birinci Dünya Savaşı'nda yaşanan zorluklar, Ankara Hüküm etiyle ilk tem aslar ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulm asıyla birlikte o lu şa n yeni dengelerin ele alın d ığı bölüm lerle m üzenin ana k u rg u su sona eriyor.
Müzenin ana sergilem e alanının ortasında bulunan dört kasa dairesi, belirli tipteki belgeleri ayrıntılı şekilde sergilem ek için kullanılıyor, iç içe geçm iş yapılarıyla bizzat bir müze
objesi olan dört kasada, bankanın muhasebe defterleri, müşteriler tarafından emanet edilen hisse senetleri ve tahvillerin yanı sıra, müşteri dosyaları, personel dosyaları ve banknotlar sergileniyor. Kasaların dışındaki mekânda ise ziyaretçilerin bizzat inceleyebileceği yüzlerce dosya, müşteri kartı, hisse senedi ve fotoğraf yer alıyor.
Adını dönemin 20 kuruşluk sikkelerinden alan Mecidiye Kasası'nda, Osmanlı Bankasının en önemli işlevleri arasında yer alan kağıt para ihracı ve Osm anlı para sistem i hakkında bilgi veren belgeler tanıtılıyor. 1863-1914 yılları arasında banka tarafından basılan her bir banknotun hikayesinin, tasarımı, provaları, kayıtları ve örnekleriyle birlikte anlatıldığı iki katlı kasada, Osmanlı Bankası arşivinin yanı sıra, Tahsin İsbiroğlu'nun koleksiyonundan seçilen banknotlar da sergileniyor.
Müze güzergâhının bitiminde yer alan bilgisayar ekranları, ziyaretçilerin, bankanın tarihini oluşturan belgelere daha yakından ve interaktif şekilde erişmesini sağlıyor. Kronolojik ve tematik olm ak üzere iki alternatif kurgudan hareketle kullanılabilen ekranlardan, Osmanlı Bankası tarihinin başlıca dönemleri, siyaseti ve ekonomisiyle, dönemin önemli kişi ve olayları hakkında ayrıntılı bilgilere ulaşılabiliyor. Her dönem veya temanın alt başlıklarında yer alan olay ve gelişmeler, belgeler eşliğinde tanıtılıyor.
Müzede sergilenen malzemenin çoğunu, faaliyette bulunduğu döneme ait belge ve bilgilerle devlet arşivlerine alternatif teşkil eden Osmanlı Bankası Arşivleri oluşturuyor. Arşivdeki belgeler, başka kaynaklardan elde edilen belge, obje ve fotoğraflar kullanılarak zenginleştiriliyor. Her öğesinin, ait olduğu dönemin siyaseti, ekonomisi, toplumu, hatta gündelik yaşamı ve kültürüyle ilişkilendirilebilecek birer ipucu olarak değerlendirildiği Osmanlı Bankası Müzesi, yalnızca bir kurumun öyküsünü aktarmakla kalmıyor, kendi başına bir anlatım mekânı oluşturuyor. Ana eksenini Osmanlı Bankası tarihinin oluşturduğu müze, içeriği ve tasarımıyla, toplum sal tarih bilincinin yaratılmasına imkân sağlıyor.
OSMANLI BANKASI ARŞİV VE ARAŞTIRMA MERKEZİ OSMANLI BANKASI M Ü Z E S İ BİR GARANTİ KURULUŞUDUR
VOYVODA CADDESİ NO:35-37 KARAKÖY 80000 İSTANBUL TEL: +90 212 292 76 05 FA K S :+90 212 292 16 67 E-POSTA: archiveOottomanbank.com
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
