Doç. Dr. Ender DURUALP
OYUN
Çocuklar için yaşamı öğrenme aracı olan
oyun, çocuğun fiziksel, psiko-motor, duygusal, sosyal, zihinsel ve dil gelişimlerinde çok
büyük öneme sahiptir. Oyun oynamayan
çocuğun bedensel, zihinsel ve ruhsal yönden
sağlıklı olduğunu söylemek mümkün değildir.
Fiziksel gelişim ve Oyun
Oyun, çocuğun kas gelişimi, güneş ve temiz havadan yararlanması ve terleme yolu ile
bedendeki zehirli atıkların atılması, çocukta biriken enerjinin boşaltılması gibi çocuğun fiziksel gelişimini çeşitli yollardan etkiler.
Çocuğun beyin ve fiziksel gelişiminde etkili
olan oyunlar, duyuların ve kas sistemlerinin
gelişimine ve kontrolüne katkıda bulunur.
Çocuğun koşma, atlama, sıçrama, sürünme gibi fiziksel güç gerektiren oyunlar oynaması büyük kas motor gelişimini desteklerken, aynı zamanda dolaşım, solunum, sindirim ve
boşaltım sistemlerinin düzenli çalışmasını sağlar. Aynı zamanda oksijen alımı, kan
dolaşımı ve dokuların besin taşımasını artırır.
Oyun sırasında çocuğun bazı hareketleri sürekli tekrarlaması performansını
kolaylaştırır ve kendine olan güvenini olumlu yönde etkiler. Hareketli oyunlar, çocukların aşırı ve hızlı kilo almasını önlemesi ve
teknolojik araçlara bağımlı hale gelmesini
engellemesi açısından da önemlidir.
Hareketli oyunlar, çocuğun çevresini, yaşadığı dünyayı tanımasını ve keşfetmesini sağlar.
Çocuk doğadaki canlı cansız tüm nesnelerin özelliklerini tanıma fırsatı bulurken, denge, hacim, ağırlık gibi pek çok kavramı doğal bir şekilde öğrenir. Çocukta biriken enerjinin
harcanması ise çocuğun nörotik, içe dönük ve alıngan bir yapıya sahip olmasını engeller.
Ayrıca oyun yolu ile çocuk dinlenir, sağlık ve
temizlik alışkanlıkları kazanabilir.
Çocukların enerjilerini harcamak için fiziksel- hareketli oyunlara gereksinim duyduğu, bu tür oyunlar sayesinde çocukların daha iyi uyuduğu ve yemek yediği, sonuçta sağlıklı olarak büyüme ve gelişme gösterdikleri
bilinmektedir.
Motor gelişim ve Oyun
Çocuklar oyun oynarken fiziksel olarak
hareket ettiklerinden dolayı motor gelişimleri de olumlu olarak etkilenir. Oyun aktif bir
yaşam biçimi sağlanmasında en doğal yollardan biridir. Okul öncesi dönemde yoğurma maddeleri ile oynama, makasla kesme, kalem ve fırça kullanma gibi
etkinliklerin çocuğun el ve parmak
becerilerinin gelişimine katkıları büyüktür.
Çocuğun oyunda koparma, kesme, tutma, bağlama, çözme, düğmeleme, yoğurma,
delme, boyama, dikme, örme ve geçirme gibi etkinlikleri tekrarlaması, küçük kasların
gelişimi destekler ve sonuçta günlük yaşamda
kullanılan birçok becerinin kazanılmasını ve
kullanılmasını sağlar.
Açık havada oynanan oyunlar, jimnastik ile ilgili oyunlar ve oyunlarda top, ip çember, bisiklet gibi araç ve gereçlerin kullanılması
büyük kasların motor gelişimini olumlu yönde destekler. Oyun, çocuğun gücünü artırır, tepki yeteneğini geliştirir, büyük ve küçük kaslarını gerekli hızda kullanmayı sağlar, durgun ve
dinamik dikkati geliştirir, organlar arasında eşgüdüm ve denge sağlar, çeviklik ve
bedensel esneklik kazandırır.
Duygusal gelişim ve Oyun
Oyun çocuğun ruh sağlığı açısından büyük
önem taşır ve duygusal ilişkilerin başlatılması için en uygun ortamları hazırlar. Çocuğun
duygusal yaşantısı ile oyun arasında bir ilişki olduğu ilk kez Freud tarafından ortaya
konulmuştur. Mutluluk, sevinç, acı, korku, kaygı, dostluk, düşmanlık, kin, nefret, sevgi, sevme, sevilme, güven duyma, bağımlılık,
bağımsızlık, ayrılık, ölüm gibi pek çok
duygusal tepkiyi çocuk oyun yolu ile öğrenir.
Yaşamında gözlediği anne, baba, öğretmen gibi birden fazla rol üstlenen bireylerin
birbirleri ile duygusal ilişkilerini ve tepkilerini oyunda yaşayabilir ve kendi ailesinde
gözlediği anne ile çocuk arasındaki duygusal
ilişkiyi oyunda ortaya koyabilir.
Duygusal gelişimde oyun çocuğa; duygusal tepkileri denetim altına almayı, çevredeki büyüklerin sürekli ilgisini beklemekten
kurtulmayı (benmerkezcilik), duygusal
sorunlarını ortaya koymayı, sevinç, mutluluk, hoşlanma gibi duyguları hissetmeyi, kendine güveni ve estetik duyguları geliştirmeyi
öğretir ve sevgi gereksinimini sağlar.
Çocuk korku ve kaygı gibi olumsuz
duygularını oyunda dramatize etme fırsatı bulur ve duygularını anlama ve ifade etme kolaylaşır. Oyun yolu ile diğer bireylerle olan iletişim becerilerinden keyif alır, yaşamda
uyulması gereken kuralları öğrenir ve
saldırganlığı kontrol altına alma becerisi
geliştirir. Çocukların iç dünyasındaki olumlu ve olumsuz gelişmeleri bilmek ve olumlu hale getirebilmek için yönlendirmek oyunla
mümkündür.
Sosyal gelişim ve Oyun
Çocuk, sırasını beklemek, paylaşmak,
başkalarının haklarına saygı duymak, hakkına ve eşyasına sahip çıkmak, sınırlamalara saygı duymak, düzen ve temizlik alışkanlıkları
edinmek, söylenenleri dinlemek, kendini ifade
edebilmek gibi toplum kuralları ve gereklerini
en kolay ve zararsız biçimde oyun sırasında
öğrenir.
Oyun, çocukların duygusal çatışmaları
çözmelerine, dünya hakkında çeşitli hipotezler geliştirip onları test etmelerine, toplumdaki
çeşitli sosyal rolleri ve statüleri keşfetmelerine ve akranları ile iyi ilişkiler kurmaya yarayacak sosyal becerileri geliştirmelerine yardımcı olur.
Çocuklar oyun oynarken sosyal ortamlarla karşılaşmakta ve bu ortamlarda işbirliği
yapmayı, yardımlaşmayı, paylaşmayı ve sosyal
sorunları uygun yolla çözmeyi öğrenir.
Bu sosyal beceriler çocuklara sosyal
çalışmalara tepkide bulunmada, olaylara başkalarının bakış açısından bakmada,
vicdanı oluşturmada ve değerlendirmeler
yapmada, arkadaşlık kurmada, hoşgörülü
olmada, kendine güvenmede yardım eder.
Çocuk Oyun Sırasında;
Toplumsallaşmayı öğrenir.
Toplumsal yaşamda cinsel rolünü kavrar.
Kendi ve diğerleri kavramlarını kazanır.
Çaba harcamayı, başladığı bir işi bitirmeyi, zevk almayı öğrenir.
Kendi hak ve özgürlüklerini koruyabilir.
Başkalarının hak ve özgürlüklerine saygı göstermeyi öğrenir.
Yardımlaşmayı, paylaşmayı, işbirliğini ve
birlikte çalışmayı öğrenir.
Önder ya da üye olmayı, yenme ve yenilmeyi öğrenir.
Görgü kurallarını öğrenir ve uygular.
Deneme-yanılma yolu ile doğruyu bulmayı öğrenir.
İletişim kurmayı, duygu ve düşüncelerini ifade etmeyi öğrenir.
Çevresindeki nesne ve canlıları korumayı onlara zarar vermemeyi öğrenir.
Doğa ve insan sevgisi, yurt sevgisi, ülkeye
bağlılık gibi kavramları öğrenir.
Zihinsel gelişim ve Oyun
Oyun, çocuğun dünyayı ve çevresini
keşfetmesine, gerekli bilgileri edinmesine ve merak duygusunu tatmin etmesine olanak
sağlar. Oyun yolu ile çocuk mantık yürütmeyi, seçim yapmayı, sebep-sonuç ilişkileri
kurmayı, dikkatini toplamayı, kendini bir
amaca yöneltmeyi öğrenebilir.
Çocuk şekil, renk, boyut, ağırlık, sayma, tartma, zaman, mekân, uzaklık ile ilgili kavramları, erime, kuruma, buharlaşma, soğuma gibi doğa olaylarını öğrenmeyi,
eşleştirme, sıralama, sınıflama, analiz, sentez,
değerlendirme, problem çözme gibi zihinsel
süreçlerin işleyişini hızlandırmayı, nesneleri
tanımayı, tanımlamayı, işlevlerini kavramayı
ve kullanmayı oyun yolu ile kazanır.
Oyun en etkili, en kolay ve formel olmayan öğrenme yoludur. Oyun sırasında çocuklar, dikkatlerini yoğun bir biçimde çalıştıkları işe verirler, güdülenirler ve bundan oldukça fazla keyif alırlar. Bu bağlamda oyun öğrenmeye
odaklanma aracı olarak kolaylaştırıcı rol
oynar. Oyun temelli öğrenme kalıcı ve aktif
bir öğrenme yaşantısı sunar.
Dil gelişimi ve Oyun
Oyun, çocuğun sözcük dağarcığını geliştirir, çocuğa rahat konuşma ve düşüncelerini
açıklama alışkanlığı kazandırır, soru sormayı, yeni bilgiler edinmeyi, nesneleri, araç-
gereçleri tanımayı, adları öğrenmeyi, işlevleri
kavramayı ve onları kullanmayı öğretir.
Çocuk oyun sırasında dili; sözlü olarak ifade edilenleri anlama, yeni sözcükler kazanma, duygu ve düşüncelerini anlatma, problem çözümleyebilme, tahminlerde bulunma, bilgi aktarma amacıyla kullanır.
Çocuklar dil ve düşünceyi etkin bir biçimde
kullanmayı oyun yoluyla geliştirir. Semboller
kullanma, nesneleri, kişileri, durumları zihinde
canlandırma ve imgeler oluşturma da oyun
sırasında gelişir. Somut işlemlerden soyut
düşünmeye doğru geçiş oyunlar sırasında
deneyimlenir.
Kaynaklar
Aral, N., Gürsoy, F. ve Köksal, A. (2001). Okul öncesi eğitimde oyun. İstanbul: Ya-Pa Yayın Pazarlama San. ve Tic. A.Ş., Kaptan Ofset.
Durualp, E. ve Aral, N. (2014). Oyunun gelişimi ve türleri. Her yönüyle okul öncesi eğitim 3. (Ed: A.B. Aksoy), (s. 231-254).
Ankara: Hedef CS Basın Yayın.
Maden-Ellialtıoğlu, F. (2005). Okul öncesi dönemde oyun ve oyun örnekleri. İstanbul: Ya-Pa Yayın Pazarlama San. ve Tic. A.Ş.
Sevinç, M. (2004). Erken çocukluk gelişimi ve eğitiminde oyun.
İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
Seyrek, H. ve Sun, M. (2005). Okul öncesi eğitimde oyun. İzmir:
Müzik Eserleri Yayınları.
Tuğrul, B. (2014). Oyunun gücü. Oyun. (Ed: A.B. Aksoy), (3-24), Ankara: Hedef Yayıncılık.
