Doç. Dr. Ender DURUALP
Oyunun Tarihçesi
Oyun, canlıların var olmasıyla başlamıştır.
İnsanlık tarihi kadar eskidir.
Etrafımızdaki hayvanları izlediğimizde onların
oynadıkları oyunları görebiliriz.
İnsanoğlunun ataları, çevrelerinde
gördüklerini taklit ederek, yaptıklarını
hareketlerle birbirlerine anlatarak farkında olmadan oyunu yaratmışlardır. Avını avlayan insan, avını nasıl avladığını taklitlerle diğer insanlara anlatmıştır.
Bu hareketler, zamanla bilinçli yapılan
büyüsel, dinsel törenlere dönüşmüş ve oyun
bu aşamada kültürel bir özellik kazanmıştır.
Büyüklerin avlarını nasıl avladıklarını
anlatırken onları izleyen çocuklar, büyüklerin yaptıklarını günlük yaşamlarında taklit
etmişler ve büyüklerine özenerek benzer
hareketleri yapmaya başlamışlardır. Bu tür
oyunlar, çocuklar tarafından nesilden nesile
geliştirilerek aktarılmış ve bugünkü oyunları
oluşturmuştur.
Çocuk oyunları içerisinde taşla ve aşıkla (koyun ve keçi gibi hayvanların arka ayak diz bölgesinden çıkan kemiklerle) oynanan
oyunları genelde en eski oyunlar olarak kabul edilmektedir.
British Museum’da bulunan ve İ.Ö. 800
yıllarında topraktan yapılmış bir heykel, iki
kızı aşık oynarken göstermektedir.
Eski Mısır’da bulunan Orta Krallık dönemi duvar resimlerinde ise oyun tahtası üzerinde oynanan oyunlar, sıçrama oyunları, yine İ.Ö.
2600 yılında Mısır’da Ak-hor mezarında
bulunan duvar resminde bir kız, el vuruşma oyunu oynarken gösterilmektedir.
Efes harabelerinde Roma’dan kalma mermer bloklar üzerinde üç taş ve dokuz taş oyun
yerleri belirlenmiştir.
En eski taş oyunlarından biri beş taş ülkemizde
de bilinmektedir.
Yunan çömlek resimlerinde tavlaya benzer bir oyuna rastlanmıştır.
Girit Uygarlığı’nın kalıntılarında da bebeklere, minyatür ev eşyalarına rastlanmıştır.
Eski Yunan ve Mısırlılarda çıngırakların ve bebek ve bebek oyunlarının bilindiği görülmektedir.
Mısırda bir kız küçük yaşta ölmüş ve bebeğiyle birlikte gömülmüştür. Kolları hareket eden bu bebek British Museum’da bulunmaktadır.
Eski Hindistan’da oyun tahtası üzerinde zarla oynanan oyunlar ve topaç çevirme ile ilgili
duvar resimleri bulunmuştur.
Çember çevirme ve suda taş kaydırma oyunu çok eskiden beri bilinmektedir.
Dünyanın birçok yerinde oynanan ip oyunu
eski oyunlardan biridir.
Tüm dünyada en eski oyun araçlarından biri top ve en eski oyunlarından biri top
oyunlarıdır. Eski Mısır’da açılan mezarlarda
deriden yapılmış toplar bulunmuştur.
Fransa’da 17. yüzyılda çok sayıda oyuncak bebek odası üretilmiştir.
18. yüzyılda kağıt oyuncak yapımında
dekoratif bir materyal olarak kullanılmıştır.
Hareket edebilen oyuncak yapımı gelişmiştir.
19. yüzyılda kesip çıkartılan bebekler önem kazanmıştır. Bu yüzyılın en tipik oyuncağı el kuklalarıdır.
Gölge oyununun geçmişi çok öncelere
dayanmaktadır.
Anadolu’da yaşayan uygarlıklara ait birçok mezar taşında da çocuk yaşantısıyla ilgili bilgiler bulunmaktadır. Maraş’ta Genç Hitit Dönemi’ne ait aşık kemiği ve kırbaçla
oynayan çocuk resimlerine rastlanmaktadır.
Türklerdeki oyunlarla ilgili yazılı bilgileri Dede Korkut Hikâyeleri’nde bulmak
mümkündür. Diğer önemli bir kaynak ise
Evliya Çelebi’nin Seyahatname adlı eseridir.
Anadolu’da ağaç gövdesinden boru şeklinde üfleyerek ses çıkaran oyuncaklar yapmışlar ve askercilik ve cengaverlik oyunları
oynamışlardır.
Anadolu’da çocuklar oyuncağını doğada
bulduğu malzemelerden yararlanarak kendisi üretmiştir.
Eski Çin kaynakları uçurtmanın üç bin yıldan
fazla geçmişi olduğunu belirtmiştir.
Kaynaklar
Aral, N., Gürsoy, F. ve Köksal, A. (2001). Okul öncesi eğitimde oyun. İstanbul: Ya-Pa Yayın Pazarlama San. ve Tic. A.Ş., Kaptan Ofset.
Durualp, E. ve Aral, N. (2014). Oyunun gelişimi ve türleri. Her yönüyle okul öncesi eğitim 3. (Ed: A.B. Aksoy), (s. 231-254).
Ankara: Hedef CS Basın Yayın.
Maden-Ellialtıoğlu, F. (2005). Okul öncesi dönemde oyun ve oyun örnekleri. İstanbul: Ya-Pa Yayın Pazarlama San. ve Tic. A.Ş.
Sevinç, M. (2004). Erken çocukluk gelişimi ve eğitiminde oyun.
İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
Seyrek, H. ve Sun, M. (2005). Okul öncesi eğitimde oyun. İzmir:
Müzik Eserleri Yayınları.
Tuğrul, B. (2014). Oyunun gücü. Oyun. (Ed: A.B. Aksoy), (3-24), Ankara: Hedef Yayıncılık.
