BİTKİSEL UYGULAMA TEKNİĞİ

(1)

ANKARA ÜNİVERSİTESİ

KALECİK MESLEK YÜKSEKOKULU PEYZAJ ve SÜS BİTKİLERİ PROGRAMI

BİTKİSEL UYGULAMA TEKNİĞİ

AĞAÇLARIN RESTORASYONU

(2)

Öğr.Gör.Hande ASLAN

Ankara Üniversitesi Kalecik Meslek Yüksekokulu Peyzaj ve Süs Bitkileri Programı

ANIT AĞAÇ KAVRAMI

Yaş, çap ve boy itibariyle kendi türünün alışılmış ölçüleri üzerinde boyutlara sahip

olan; ilginç kök, gövde ve dal formu nedeniyle izleyenlerin belleğinde kimi simgeler çağrıştıran; yöre folklorunda, kültür ve tarihinde özel yeri bulunan, geçmiş ile günümüz, günümüz ile gelecek arasında iletişim sağlayabilecek uzunlukta doğal ömre sahip olan ağaçlar anıt ağaçlardır. (Asan, 1992).

(3)

Diğer taraftan, çalı ve bodur ağaç formunda olan ve ne kadar yaşarsa yaşasın, çap ve boy gibi görsel ölçütler yönünden doyurucu olmayan, yöre kültürü ve tarihi açısından herhangi bir anlam taşımayan yaşlı ağaççıklar da, bilimsel açıdan ne denli önemli olursa olsun anıt ağaç sayılmazlar.

(4)

ANIT AĞAÇ RESTORASYON TEKNİKLERİ

Ağaç restorasyonu; ağaç yaralarının tedavisi, ağaçların bağlanması, kuşaklanması ve desteklenmesi ve ağaç kovuklarının tabi olacağı işlemleri kapsamaktadır.

Geleneksel olarak ağaçların yaralarına ve meyve ağaçlarında aşı yapılırken çamur ve kil kullanılmaktadır. Ancak bu uygulamalar mantar ve bakteri gelişimi için rutubetle beraber uygun yaşam koşullarını meydana getirdiği için sakıncalıdır. Ağaç yaralarıyla beraber çamur çürümeyi hızlandırmaktadır.

(5)

1. AŞAMA: Ağaç yaralarının tedavisi

Ağaçların yaraları çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Bunlar atmosferik nedenler( rüzgâr, kar, fırtına v.s.), insanlar(ateş, kesme, araç çarpması v.s), hayvanlar, böcekler, diğer bitkiler gibi etmenler ağaç yaralanmalarına neden olabilir.

Ağaç yaraları kapanması, yara yüzeyinin çevresinde oluşan yara kabarcığı “callus” teşekkülü ile başlar. Yaraları kapanmayan ağaçlar hastalanır, kurur veya şekil bozukluğuna uğrarlar.

(6)

• Ağaç yaraları, öncelikle 120 gram bakır sülfat ve 5 litre su karışımıyla temizlenmelidir.

• Temizleme işleminden sonra yaralar macunla örtülür. Örtülen yaranın hava ve her türlü zararlılarla teması kesilmiş olur.

• Macun olarak tavsiye edilen karışımlar; kreozot-kömür katranı karışımı, kreozotzift karışımı, Bordeaux boyası v.b karışımlar kullanılabilmektedir.

(7)

2. AŞAMA: Ağaç Kovuklarının Tabi Olacağı İşlemler

Ağaçların gövde, dallarında çeşitli büyüklüklerde çürük ve kavuklar görülür. Bunlar kendi hallerine bırakılırsa zamanla ağaçların kurumasına, rüzgar ve fırtınada kırılmasına neden olurlar. Devrilen veya kırılan ağaçlar çoğu zaman insan yaralanmalarına hatta ölümlerine neden olabilmektedir.

(8)

• Ağaç kovuklarının öncelikle hastalığın arız olduğu hastalıklı kısımlarının temizlenmesiyle başlanır. Sağlam odun kısmına kadar çeşitli alet ve ekipmanlarla temizlemeye devam edilir.

• Yara yüzeyi steril malzemelerle temizlenir.

• Kovuk ve yara toprak altına uzanıyorsa hastalık temizleninceye kadar kök kısmına inilmelidir.

(9)

• Kovuklara verilecek son şekil çok önemlidir. Öncelikle yağış sularının ağacın içine girecek tarzda olmamalıdır.

• Hava ile temas kesilmesi için kovuk yüzeyi koruyucu macun ile kapatılmalıdır.

• Derin kovuklar temizlendikten sonra paslanmaz krom telle kapatılarak, krom tel paslanmaz çivilerle ağaca monte edilmelidir.

• Krom tellerin üstü özel bir karışım ve ağacın rengine uygun pasta ile kapatılmalıdır. Kapatılan kovuklar böcek ve mantarlara karşı iki yılda bir kez ilaçlanmalıdır.

• Destek dokusu zayıflamış ağaçların yara dokusu üstünden ve altından uygun şekilde kuşaklanmalıdır.

(10)

3. AŞAMA: Ağaçların Bağlanması, Kuşaklanması ve Desteklenmesi

Ağaçlar, bazen çok sayıda dallardan oluşan bir gövde yapısına sahip olabilmektedir. Özellikle V şekilli dallanmalarda ağaç büyüyüp geliştikçe yarılma ve kırılma riski artmaktadır. Ağaçlardaki bu tür kusurlar genelde genç çağlarda yapılmayan budamalar veya yanlış budamalar sonucu ortaya çıkmaktadır.

Ağaçların tarihi değerleri bakımından muhafaza edilmeleri gerektiğinde bağlama, kuşaklama ve destekleme tedbirlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Ağaçlarda türlere göre destek ihtiyacı farklılık göstermektedir.

(11)

• Bağlama:

Mekanik direnci azalmış olan ağaçlarda alınması gereken önlemlerin biri de bağlamalardır.

Bağlamalar uygulama yöntemi ve destekleme amacına göre sabit bağlama ve esnek bağlama olmak üzere başlıca 2’ye ayrılmaktadır.

(12)

Sabit Bağlama:

Sabit bağlama, ana çatallarda uygulanması gereken bir önlemdir. Ana çatalların yarılma riski taşıdığı durumlarda bağlantı yerinin altından, ortasından ve üstünden geçirilecek vidalı metal çubuklarla, yarılma riski taşıyan dal yada çatalların biri birinden destek alacak şekilde bağlanması gerekir.

(13)

Esnek Bağlama:

Esnek bağlama ana dallarda uygulanması gereken bir önlemdir. Ana dallar dağınık vaziyette olup yayılma ve ayrılarak kırılma riski taşıdıklarında bu dalların çelik kablolarla ikil, trigonal ya da döner tipte biri birine bağlanarak

rüzgar, fırtına ve kar baskılarına karşı dirençli hale getirilmesi gerekir. Esnek bağlamayı gerekli kılan ağaçlar ilgili formlarda belirtilmiş ve ayrıca değerlendirme bölümünde açıklanmıştır.

(14)

• Kuşaklama:

Kuşaklama, gövdede oluşmuş kovuk tedavileri sonrasında azalan gövde direncini artırmak amacıyla uygulanan bir yöntemdir. Kuşaklamada, gövde direncinin zayıfladığı ve kırılma riski taşıdığı bölümde vidalı metal çubuklarla gövde bölümleri biri birine bağlanarak yarılma ve kırılmalara karşı dirençli hale getirilmektedir

(15)

• Destekleme:

Destekleme, mekanik direnci zayıflamış olan ve kırılma riski taşıyan kalın çaplı alt dallarla, eğrilmiş durumda bulunan ana gövdelerde uygulanması mümkün olan bir yöntemdir. Esnek bağlamanın yeterli olmadığı durumlarda başvurulması gerekir. Bu yöntem, devrilme riski taşıyan ana gövde ve kırılma riski taşıyan alt dalların metal, ahşap veya beton malzemeli payandalarla desteklenmesi esasına dayanmaktadır.

Uygulanmasında desteğin yerleştirildiği zemin sağlamlaştırılması ve destekle gövde veya ana dal arasına yaralanmaları önlemek amacıyla esnek yastıklar yerleştirilmesi gerekir. Destekleme, engelleyici etkileri nedeniyle yol ağaçlarında uygulanma olanağı az olan bir yöntemdir

(16)

• Yararlanılan Kaynaklar:

• ACATAY,A.,1971, Ağaç yaralarının tedavisi, İ.Ü.Orman fakültesi yayın no:162, Kurtulmuş matbaası,İstanbul -1971 • ASAN, U., 1986, Anıt Ormanlarımız.(1) Çevre ve Ormancılık Dergisi,Sayı 2,s.27-35,1986.

• ASAN,U., 1994, Marmara Bölgesinde ve Özellikle İstanbul’daki Tarihi ve Anıtsal Ağaçların Envanteri. ORARUM Proje No:1990/002. 73 sahife.(F.YALTIRIK ve A.UZUN ile).1994

• ASAN, U., 1998, Beykoz ve Üsküdar’ın Anıtsal Ağaçları. Beykoz İlçesi Çevre Sorunları Simposyumu, Bildiriler Kitabı. Türk Deniz Araştırmaları Vakfı Yayınları, No 3. S.34-42. 1998.

• ASAN, U., 2006, Anıt ağaçların tanımı, teknik özellikleri ve korunmaları, seminer notları

• BOZKUŞ, F., DİRİK, H. ve diğerleri “Bebek parkı - Ortaköy - Dolmabahçe - Kabataş ana arterinde yer alan ağaçlara ait silvikültürel bakım Raporu”,İstanbul-2005

• DİRİK, H.,2006 “Süs bitkilerinde budama ilkeleri ve uygulama teknikleri” seminer notu