Ünite 4
Bilimsel Makale Çeşitleri
Y R D . D O Ç . D R . R A M A D A N E Y Y A M Y R D . D O Ç . D R . N A Z A N D O Ğ R U E R
Bilimsel Makale Çeşitleri
Bilimsel makaleler, literatür taraması yapan araştırmacılar için öncelikli başvuru kaynağıdır.
Bilimsel makale: Belirli bir konuda yapılmış bilimsel ve özgün bir araştırmanın sonuçlarını açıklayan bir yazının, editörün ve hakemler kurulunun inceleme ve onayından geçtikten sonra, bilimsel bir makalede yayınlanması.
Literatür taraması yapan bir araştırmacı, farklı türlerde makalelerle karşılaşabilir ve bu kaynaklar arasında ayrım
yapabilmek önemlidir çünkü araştırmacının, araştırma sorusuna göre ağırlık vermesi gereken kaynaklar değişiklik gösterebilir.
2
Bilimsel Makale Çeşitleri
Örnek: Bir araştırmacı “Öfke kontrolünü sağlamada bilişsel yaklaşımlar, davranışçı
yaklaşımlardan daha etkili midir?” şeklindeki ilgili bir araştırma sorusuna yanıt ararken öncelikli
incelemesi gereken makaleler “Öfke kontrolü ile kişilik özellikleri arasında ilişki var mıdır?”
şeklindeki bir soruya yanıt ararken incelenmesi gereken makalelerden farklılık göstermektedir.
3
Bilimsel Makale Çeşitleri
Bilimsel makaleler;
Araştırma makaleleri,
Değerlendirme (derleme) makaleleri,
Kuramsal makaleler,
Yöntembilimsel makaleler,
Olgu sunumları, ve
Editöre mektup
şeklinde sınıflandırılabilir.
4
Araştırma Makaleleri
Bilimsel makale denilince akla ilk olarak araştırma makaleleri gelmektedir.
Araştırma makaleleri: Kabul edilmiş bir bilimsel
yönteme (araştırma sorusu, araştırmanın nasıl yapıldığını açıklayan yöntem, bulguların sunumu, bulguların
tartışılması) göre yapılan araştırmalardır.
Bu araştırmalar aynı zamanda amprik araştırmalar
olarak da tanımlanmaktadır. Amprik araştırmalarda veriler, envanter, ölçek, görüşme ya da gözlem gibi teknikler
aracılığıyla toplanır.
5
Araştırma Makalelerinin Bölümleri
6
Giriş
• Araştırma sorusunun açıklandığı, araştırılan konu ile ilgili literatüre yer verildiği ve
araştırmanın amacının tanımlandığı bölüm
Yöntem
• Araştırma yönteminin tanımının yapıldığı,
araştırma grubunun nasıl belirlendiğini, araştırmada kullanılan ölçme
araçlarının neler olduğunu, veri toplama sürecinin
nasıl olduğunu ve
araştırmada kullanılan istatistiksel tekniklerin açıklandığı bölüm
Araştırma Makalelerinin Bölümleri
7
Bulgular
• Yapılan analizler
sonucunda elde edilen sonuçların açıklandığı bölüm
Tartışma
• Yapılan araştırmalardan elde edilen sonuçların ne anlama geldiğini, var olan literatürdeki araştırma
bulgularını da dikkate alarak yorum ve tartışmaların
yapıldığı, araştırmanın
sınırlılıklarının belirtildiği, araştırılan konu ile ilgili
daha sonraki araştırmacılara önerilerin yapıldığı bölüm
Araştırma Makaleleri
Amprik araştırmaların nasıl yapılacağı başlı başına bir kitabın konusu olabilir.
Çünkü, bir araştırma makalesi planlamak,
araştırmayı yapmak, elde edilen bulguları analiz etmek ve bu bulguları tartışabilmek için literatür taramasının ötesinde bilgiye ihtiyaç
duyulmaktadır.
8
Araştırma Makaleleri
Bir araştırma makalesinin içeriği
9
araştırma sorusu
araştırmanın hipotezleri
bağımlı ve bağımsız
değişkenleri deseni evreni ve örneklemi veri toplama
yöntemi analiz
yöntemleri
uygulamaları yapmak
Araştırma Makaleleri
Bahsi geçen süreçleri tamamlayabilmek için bilimsel araştırma yöntemleri, ölçme ve değerlendirme,
istatistik derslerinde anlatılacak olan bilgilere ihtiyaç vardır.
Bu derste ve bu bölümde ise öğrencilerin,
araştırmacıların karşılaştıkları makale türlerini ayırt etmelerini sağlamak amaçlanmaktadır.
Yine de giriş niteliğinde kısaca bir bilgi de bundan sonraki slaytlarda verilmiştir.
10
Araştırma Makaleleri
Amprik araştırmalarda, araştırmacının amacına bağlı olarak nicel ya da nitel yöntemler kullanılabileceği gibi iki yöntem de aynı anda da kullanılabilir.
Nicel Araştırmalar: Değişkenler arasındaki ilişkileri sayısal olarak ortaya koymaya çalışan araştırmalardır.
Nicel araştırmalarda tarama modeli (deseni) ve deney deseni olmak üzere iki araştırma deseni kullanılmaktadır.
11
Araştırma Makaleleri
Tarama Modeli: Geçmişte ya da halen var olan durumu varolduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımıdır.
Örnek: Ergenelerde madde kullanım sıklığını
belirlemeyi amaçlayan bir araştırmada bir anketle araştırmaya katılan ergenlerin sigara, alkol ve diğer uyuşturucu maddeleri kullanım sıklığını belirlemeye çalışmak.
12
Araştırma Makaleleri
Deneysel Model: Neden-sonuç ilişkilerini araştıran, araştırmacının kontrolü altında gözlenmek istenen
verilerin üretildiği araştırma modelidir.
Örnek: Madde kullanımını önleme amacıyla
hazırlanan bir psiko-eğitim programının ergenlerin madde kullanımı üzerinde etkili olup olmadığını
araştırmak.
13
Araştırma Makaleleri
Nitel Araştırma: Gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve
olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği
araştırmalardır.
Nitel araştırmalarda derine gidilerek, yüzeyin altındakini çıkarmak esastır.
Örnek: Araştırmacı tarafından hazırlanan bir görüşme formu ile ebeveynlerin ergenlik dönemindeki çocuklarına yönelik
algılarının değerlendirilmesini amaçlayan bir araştırma.
14
Araştırma Makaleleri
En iyi araştırma deseni nedir?
Bu soruya verilecek tek bir doğru yanıt yoktur.
Bazen öğrenciler, en iyi araştırma deseni neyse ona göre bir çalışma yapmak istiyorum diye biliyorlar .
Fakat araştırma deseni, araştırmacıların araştırma sorularını yanıtlamak için kullandıkları bir araç olarak düşünülmelidir.
Doğru soru şu olabilir: Benim araştırma sorum için en uygun araştırma deseni nedir?
15
Değerlendirme (Derleme) Makaleleri
Değerlendirme makaleleri: Belirli bir alanda ya da konuda literatürde yer alan bilgilerin tanımlandığı ve bu çalışmaların çözümsel değerlendirmelerinin yapıldığı araştırmalardır.
Değerlendirme makalelerinde araştırmacı dhaa önceden yayınlanmış çalışmaları düzenleyerek, onları organize
ederek, üzerinde çalıştığı problemi gözler önüne sermeye çalışır.
Bu nedenle de değerlendirme makalelerinin yapısı araştırma makalelerinden farklılık gösterir.
16
Değerlendirme (Derleme) Makaleleri
Örnek: Araştırma makalelerinin yöntem kısmında yer alan araştırma grubunun nasıl belirlendiği,
araştırmada kullanılan ölçme araçlarının neler olduğu ile ilgili bilgiler değerlendirme
makalelerinde bulunmamaktadır.
Benzer şekilde araştırma makalelerinde yer alan bulgular, bölümü de değerlendirme makalelerinin parçalarından birisi değildir.
17
Değerlendirme (Derleme) Makaleleri
Değerlendirme Makalelerinin İçeriği
18
• Problem durumu açıklanır.
• Araştırma sorusu ile ilgili önceki açıklamalar incelenir.
• Literatürdeki ilişkiler, zıtlıklar, boşluklar ve tutarsızlıklar tanımlanır.
• Problemin çözülmesi için yapılması gerekenler konusunda önerilerde bulunulur.
Kuramsal Makaleler
Kuramsal Makaleler: Değerlendirme
makalelerine oldukça benzemekle birlikte kuramsal makalelerde araştırma makalelerinin sonuçları
ancak kuramsal konuları etkileyecekse sunulur.
Kuramsal makalelerde araştırmacı, yeni bir
kuramın ortaya konması söz konusu olabileceği gibi literatürde var olan bir kuramın analizinin yapılarak kuramın zayıf ya da güçlü yanlarını ortaya koymaya çalışabilir.
19
Yöntembilimsel Makaleler
Yöntembilimsel Makaleler: Yeni yöntemsel
yaklaşımların, var olan yöntemlerdeki değişimlerin açıklandığı, toplumsal araştırmalarda nitel ve nicel araştırmaların etkililiğinin tartışıldığı
makalelerdir.
Bu makalelerde yöntemsel süreçlere veya veri analizi süreçlerine odaklanılır.
20
Olgu Sunumu
Olgu sunumunun amacı, ender olarak
karşılaşılan, dikkat çekiciliği olan olguların ya da tedavileri sırasında rutin uygulamalara yanıt alınamayan, değişik ve belki de daha
önce hiç bilinmeyen durumların ilgi çekici, kolay okunur ve anlaşılır olarak
sunulmasıdır.
21
Editöre Mektup
Editöre Mektup: Bir dergide daha
önceden yayınlanmış bir makale ile ilgili
olarka bir uzmanın o makaleye ilişkin yorum ve önerilerini içeren ve dergi editörüne
gönderilen yazı.
22
Sonuç
Bilimsel makaleler kendi içerisinde çeşitlilik göstermektedir.
Bu çeşitliliğin aslında birbiriyle ilişkili iki önemli nedeni vardır:
1. Araştırmaların amaçlarının farklı olması
2. Araştırmalardaki veri toplama süreclerinin farklı olması.
Literatür taraması sonucunda farklı niteliklere sahip
makalelere ulaşan araştırmacıların hangi tür makalelere
öncelik vereceğinde belirleyici olan unsur araştırmacının sorusudur.
23
