SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TARİH ANABİLİM DALI
YENİÇAĞ TARİHİ BİLİM DALI
KONYA’DA SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT
1687-1688
(34 Numaralı Şer‘iye Siciline Göre)
YÜKSEK LİSANS TEZİ
HAZIRLAYAN
Yasemin OLGUN
DANIŞMAN
Prof. Dr. Bayram ÜREKLİ
ÖN SÖZ
Şer‘iye Sicilleri, Osmanlı devletinin klasik döneminden başlayarak son
yıllarına kadar devam eden şer’i mahkemelerde kadılar tarafından tutulan kayıtların
toplandığı defterlerdir. Bu yüzden bu defterlere şer‘i mahkeme defterleri, kadı
defterleri sicil-i mahfuz gibi isimler verilmiştir. Biz de bu çalışmamızda 34 Numaralı
Konya Şer‘iye Sicilini esas alarak dönemin Konya toplumunu bir sondaj yaparak
incelemeye çalıştık. Karaman Eyaletinin paşa sancağı Konya şehridir. Geçmişten
günümüze önemi artarak devam eden bu şehrin, tarihinin araştırılması her dönemde;
yol güzergâhında bulunması, eyalet merkezi olması, asker için bir kaynak
oluşturması gibi sebeplerden dolayı önemli sayılmıştır. Biz de bu çalışmalara azda
olsa bir katkı sağlaması açısından bu araştırmayı yapmaya çalıştık.
Çalışmanın ana kaynağı 34 numaralı sicil 1098-1099/ 1687-1688 tarihleri
aralığını kapsamaktadır. Çalışma giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Giriş
bölümünde; Şer‘iye sicillerinin tanımı yapılarak, 34 Numaralı Şer‘iye Sicili hakkında
kısa bilgiler verilerek Konya Şehri’nin kısa bir tarihçesi verilmiştir. Birinci Bölümde;
Konya’nın idari yapısı ve belgelerdeki idari konular incelenmiştir. İkinci Bölümde;
sosyal hayata ait konular, Üçüncü Bölümde; ekonomik hayata ait konular, Dördüncü
Bölümden ise hukuka ait konular ele alınmıştır.
Bu çalışmada; belgeler elden geldiği ölçüde doğru okunmaya ve
yorumlanmaya, hatalar ve yanlışlar asgariye indirilmeye çalışılmıştır. Bu çabaya
rağmen yine de eksiklerin, hataların ve yanlış okumaların ve yorumlamaların olması
mümkündür.
Hazırlamış olduğumuz çalışmanın hazırlık aşamasında bana destek olan ve
çalışmalarıma yön veren değerli danışman hocam Prof. Dr. Bayram ÜREKLİ’ ye
teşekkürlerimi sunarım.
Yasemin OLGUN
T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
öğ re nc in in Ö ğr en ci ni n
Adı Soyadı YASEMİN OLGUN Numarası: 154202031006
Ana Bilim/ Bilim Dalı TARİH ANABİLİM DALI/ YENİÇAĞ TARİHİ BİLİM DALI
Programı Tezli Yüksek Lisans
☒
Doktora☐
Danışman BAYRAM ÜREKLİ
Tezin Adı Konya’da Sosyal ve Ekonomik Hayat 1687-1688 (34 Numaralı Şer‘iye Siciline Göre)
ÖZET
Osmanlı Devletinde hukuki olaylarla ilgili kadıların verdikleri karar suretlerini, hüccetleri ve yargıyı ilgilendiren çeşitli yazılı kayıtları içeren defterler olarak bilinen şer’iye sicilleridir. Şer‘iye sicilleri dönemin Osmanlı ailesi, toplumu ekonomisi ve hukuki birçok alanına ayna tutmaktadır. Bu sebeple “Konya’da Sosyal ve Ekonomik Hayat 1687-1688 başlıklı bu tezin ana kaynağını 34 Numaralı Konya Şer‘iye Sicili oluşturmaktadır.
Bu tezin konusu 1687-1688 yıllarında Konya’da sosyal siyasi ekonomik yapının incelenmesi olarak belirlenmiştir. Çalışma dört ana başlık halinde incelenmiştir. İlk başlık Sosyal hayata dair konular; Konya’da sosyal yapı ve hiyerarşi, nüfus, aile. İkinci başlık Osmanlı da idari işleyiş ve Konya’daki merkez taşra ilişkisi olarak ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ekonomik yaşam ele alınmış, Konya şehrindeki mülk satışları, kira, vergi gibi konular incelenmiştir. Dördüncü kısımda ise hukuki işleyiş incelenmiş, kadı, miras, vasi ve vekil tayinleri incelenmiş, sosyal sorunlar ve sosyal suçların değerlendirilmesi yapılmıştır.
Bu tezin amacı, 1687-1688 yıllarında Konya şehrinin özelliklerini belirleyerek devlet merkezi ile Konya şehri arasındaki yazışmalar, yönetilen insanların günlük yaşantıları, davaların işleyişi, davaların sonuca bağlanması gibi dönemin siyasi, hukuki ve ekonomik ilerleyişine ışık tutmak amaçlanmıştır.. Çalışmanın sonunda sicilin transkripsiyonun verilmesi ile de Şer‘iye sicilleri halkasına bir yenisini ekleyerek şehir tarihçiliğine katkıda bulunmak amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Konya, Konya şehir tarihi, sosyal ve ekonomik hayat, Konya şer‘iye sicili, kâdı, mahkeme, mahalle.
T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
SUMMARY
In the Ottoman Empire, written records of all legal cases related to verdicts made by the judges, judges and jurisprudence related to the book with various are known as the registers. The Şer’iye registers mirror the Ottoman family, society and economy and many legal fields of the period. For this reason, the main source of this thesis, Economic and Social Life 1687-1688 in Konya, is the Konya Şer’iye Register of number 34.
The aim of this thesis is the study of analyzed social, political, and economic structures in Konya between 1687-1688. The study was organized in four main chapters. The first topic related to social life; social structure and hierarchy in Konya’s, population, family. The second part emphasizes am the administrative relationship between the Ottoman Empire center and provincial. In the third chapter, economic life is discussed and property sales, rent, tax in Konya are examined. In the fourth chapter, legal process, as well as, and women, inheritance, guardianship and proxy appointments has been examined and social problems and social crimes are evaluated.
The aim of this thesis is to shed light on the political, legal and economic progress of the period such as the correspondence between the state center and the city of Konya by determining the characteristics of the city of Konya between the years of 1687-1688, the functioning of the state, the daily life of the subject people, the operation of the cases, the conclusion of the cases. with the issuance of the transcription of the record, it is aimed to contribute to the historiography of the city by adding a new one to the Şer'iye registry ring.
Key Words: Konya, The Konya’s city history, social and economic life, sharia registers, judge, court, district.
Ö ğr en ci ni n
Adı Soyadı YASEMİN OLGUN Numarası: 154202031006
Ana Bilim/ Bilim Dalı TARİH ANABİLİM DALI/ YENİÇAĞ TARİHİ BİLİM DALI
Programı TezliYüksekLisans
☒
Doktora☐
Danışman BAYRAM ÜREKLİ
Tezin İngilizce Adı Social and Economic Life in Konya 1687-1688 (According to the Şer‘iye Number 34)
İÇİNDEKİLER
BİLİMSEL ETİK SAYFASI ... ii
YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU ... iii
ÖN SÖZ ... iv
ÖZET ... v
SUMMARY ... vi
KISALTMALAR ... xxvi
GİRİŞ ... 1
I.ÇALIŞMANIN KONUSU, AMACI VE METODU ... 1
II.ŞER’İYE SİCİLLERİ’NİN, MUHTEVALARI VE TARİHİ ÖNEMLERİ 2
A-Kadılar Tarafından Düzenlenen Belgeler ... 4
B-Merkezden Gelen Belgeler ... 7
III. 34 NUMARALI KONYA ŞER’İYE SİCİLİ ... 12
IV. KONYA ŞEHRİ ... 13
BİRİNCİ BÖLÜM ... 16
KONYA’NIN İDARİ YAPISI ... 16
A-Osmanlı Taşra İdaresi ve Konya ... 16
B-Karaman Eyaleti ve Eyalet Merkezi Olarak Konya ... 18
C-Merkez-Taşra İlişkisi ... 21
İKİNCİ BÖLÜM ... 23
KONYA’DA SOSYAL HAYAT ... 23
A-Konya’da Sosyal Yapı ... 23
B-Nüfus ... 26
C-Aile ve Oluşumu ... 27
1.Aile Kurmaya İlk Adım Namzedlik ve Namzedden Ayrılma ... 28
2.Nikâh(Evlenme) ... 30
3.Boşanma (Talâk) ... 33
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ... 38
KONYA’DA EKONOMİK HAYAT ... 38
A-Mülke Dair Hüccetleri ... 38
1-Ev Satışları ve Konya Evleri ... 39
2-Bağ, Bahçe Satışları ... 42
3-Dükkân Satışları... 44
B-Hibe Kayıtları ... 45
C-Alacak Davaları ... 47
D. Vergi Konuları ... 49
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ... 52
HUKUKA AİT KONULAR ... 52
A-Mahkeme ve Görevliler ... 52
1-Kâdı... 53
2-Naib... 55
3-Kassam ... 55
B-Miras Davaları ... 56
C-Mahkeme Tarafından Yapılan Keşifler ... 58
D-Vasi ve Vekil Tayini ... 61
E-Hastalıkların Tedavisi İçin Rıza Senetleri ... 62
G- Köle ve Cariye Azadı ... 66
H-Sosyal Sorunlar ve Sosyal Suçlar ... 67
1-Darp ve Yaralama Davaları ... 67
2- Katl (Öldürme) Davaları ... 69
3- Hırsızlık ve Mal Gaspı Davaları ... 70
4-Eşkiyalık Davaları ... 72
5-Fi‘l-i Şeni ve Kapıya Katran Sürme Davaları ... 73
SONUÇ ... 76
KAYNAKÇA ... 78
EKLER ... 86
A-Konya Ev Planı (Celile Berk) ... 86
B-Konya Şehir Fotoğrafları ... 87
1.Alâeddin Tepesinden Şehre Bakış: ... 87
2.Alâeddin Cami Damından Kuzey İstikametine Bakış: ... 87
3.Alâeddin Tepesinden Batıya Bakış: ... 88
4.Alâeddin Cami Damından Mevlâna Türbesi İstikametine Bakış ... 88
C- Konya Şehir Planı ... 89
METİNLER ... 90
2-1 Vergi Gelirleri ... 91
2-2 Gedik Bölükbaşıya Verilenler ... 91
2-3 Karahisar Begine Verilenler ... 92
3-1 Giderler ... 92
3-2 Sûret ... 93
4-1 Vergi Gelirleri ... 94
4-2 Vergi Gelirleri ... 95
5-1 Müderris Mehmed Efendiye Fermân ... 95
4-3 Harcamalar-Masraflar ... 96
5-2 Masraflar ... 96
5-3 Hâne Sayıları ve Gelirler ... 97
6-1 Yeğen Osman Paşaya Verilen Hediyeler ... 98
9-1 II.Süleymân’nın Tahta çıkış Fermânı ... 98
9-2 Sadrazam Siyavuş Paşa’nın Mektubu ... 99
11 –1 Mevlâna Süleymân’ın Ta’yinî ... 100
11-2 Menzilci Ta ‘yîni ... 100
12 –1 Konya’ya Kaim-makam Ta‘yîni ... 102
12-2 Medrese-i Karâtay Müderris Ta‘yîni ... 102
13-1 Esb-Keşân için Paşa Mektubu ... 103
13-2 Konya Kazasından Müftüyü Şikâyet ... 103
13-3 Mütesellim Seyyid Mehmed Ağa Hakkında Fermân ... 103
14-1 Mîrâs Da‘vâsı ... 104
14-2 Vasî Ta‘yîni ... 105
14-3 Muhâla‘a ... 105
15-1 Boşanma Da‘vâsı ... 106
15-2 Mîrâs Da‘vâsı ... 106
15-3 Vasî Ta‘yîni ... 107
16-1 Arapça Belge ... 107
16-2 Mülk Satışı(Ev) ... 107
16-3 Nâmzetden Ayrılma ... 108
17-1 Mîrâs Da‘vâsı ... 109
17-2 Alacak Da‘vâsı ... 110
18-1 Mîrâs Da‘vâsı ... 110
18-2 Mîrâs Da‘vâsı ... 111
19-1 Mîrâs Da‘vâsı ... 112
19-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 112
19-3 Mülk Satışı(Bağ) ... 113
20-1 Görevi Kötüye Kullanma ... 113
20-2 Mülk Satışı(ev) ... 114
20-3 Vefat Eden Kişinin Eşyalarının Alınması ... 115
21-1 Vakfî’ye Da‘vâsı ... 115
21-2 Alacak Da‘vâsı ... 116
21-3 Mülk Satışı(Ev) ... 116
22-1 Muhâla‘a ... 117
22-2 Alacak Da‘vâsı ... 118
22-3 Vasî Ta ‘yîni ... 118
23-1 Mülk Satışı(Ev) ... 119
23-2 Mülk Satışı(Ev) ... 119
23-3 Vasî Ta ‘yîni ... 120
24-1 Mülk Satışı(Bağ) ... 120
24-2 Alacak Da‘vâsı ... 121
24-3 Arapça Belge ... 122
25-1 Mülk Satışı(Ev) ... 122
25-2 Mülk Satışı(Ev) ... 122
25-3 Mülk Satışı(Ev) ... 123
26-1 Mülk Satışı Anlaşmazlığı ... 123
26- 2 Vakıf Da‘vâsı ... 124
27-1 Alacak Da‘vâsı ... 125
27-2 Vasî Da‘vâsı ... 126
28-1 Mülk Satışı(Bağ) ... 127
28-2 Mülk Satışı(Ev) ... 127
28-3 Mülk Satışı(Ev) ... 128
29-1 Alacak Da‘vâsı ... 128
29-2 Mirâs Da‘vâsı ... 129
29-3 Mülk Satışı(Ev) ... 129
30-1 Darp Olmuş Belge ... 130
30-2 Mîrâs Da‘vâsı ... 130
31-1 Alacak Da‘vâsı ... 131
31-2 Mülk Satışı(Dükkan) ... 132
32-1 Mülk Satışı(Ev) ... 132
32-2 Mülk Anlaşmazlığı Da‘vâsı ... 133
33-1 Ahmed Paşa’nın Zehâyir Hücceti ... 134
33-2 Mîrâs Da‘vâsı ... 135
33-3 Nafaka Da‘vâsı ... 135
34-1 Mülk Anlaşmazlığı Da‘vâsı ... 136
35-1 Mîrâs Da‘vâsı ... 137
35-2 Doğal Afet Can Kaybı (Ölüm Keşfi) ... 138
36-1 Mülk Anlaşmazlığı Da‘vâsı ... 139
36-2 Vasî Ta‘yîni ... 140
37-1 Vasî Ta ‘yîni ... 141
37-2 Mülk Satışı(Tarla) ... 141
37-3 Mülk Satışı(Bağ) ... 142
38-1 Mîrâs Da‘vâsı ... 142
38-2 Alacak Da‘vâsı ... 143
38-3 Tâlak Da‘vâsı ... 144
39-1 Vasîyet Da‘vâsı ... 144
39-2 Muhâla‘a ... 145
39-3 Mülk Satışı(Ev) ... 146
40-1 Mîrâs Da‘vâsı ... 146
40-2 Rüşvet Da‘vâsı ... 147
41-1 Doğal Afet Can Kaybı ... 148
41-2 Hibe Da‘vâsı ... 148
42-1 Mîrâs Da‘vâsı ... 149
42-2 Mülk Satışı(Tarla) ... 150
42-3 Mülk Satışı(Ev) ... 150
43-1 Hüriyet Da‘vâsı ... 151
43-3 Mülk Satışı(Ev) ... 152
44-1 Hırsızlık Da‘vâsı ... 153
44-2 Alacak Da‘vâsı ... 153
44-3 Mülk Satışı(Ev) ... 154
45-1 Mülk Satışı(Ev) ... 154
45-2 Vasîyyet Da‘vâsı ... 155
45-3 Vasî Ta ‘yîni ... 156
46-1 Mülk Satışı ve zaman aşımı ... 156
46-2 Mülk Satışı(Ev) ... 157
46-3 Can’a Kast Da‘vâsı ... 158
47-1 Mülk Anlaşmazlığı ... 158
47-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 159
48-1 Mülk Satışı(Ev) ... 160
48-2 Mülk Satışı(Ev) ... 160
48-3 Arapça Belge ... 161
48-4 Mülk Satışı(Ev) ... 161
49-1 Mülk Satışı(Ev) ... 161
49-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 162
49-3 Vasîyi Muhtar Ta‘yîni ... 162
50-1 Mülk Satışı(Ev) ... 163
50-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 163
50-3 Arapça Belge ... 164
51-1 Kaybolan Kısrak Da‘vâsı ... 164
51-2 Mirâs Da‘vâsı ... 165
52-1 Hırsızlık Da‘vâsı ... 166
52- 3 Mülk Satışı(Ev) ... 167
53-1 Mîrâs Da‘vâsı ... 168
53- 2 Baliğ Olmayan Kızın Nikâhlanması Da‘vâsı ... 168
53-3 Va‘sî Ta‘yîni ... 169
54-1 Mülk satışı (Ev) ... 169
54-2 Va‘sî Ta‘yîni ... 170
55-1 Askerlikten Firâr ... 171
55-2 Va‘sî Ta‘yîni ... 172
55-3 Va‘sî Ta‘yîni ... 172
56–1 Va‘sî Ta‘yîni ... 173
56–2 Muhâla‘a ... 173
56–3 Mülk Satışı Anlaşmazlığı ... 174
57-1 Ölü Bulunan Kimesne ... 174
57-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 175
57-3 Vâ‘sînin Vesâyet Eşyâlarını Kabz Etmesi ... 176
58-1 Ölüm Keşfi Da‘vâsı ... 176
58-2 Asker Firârı ... 177
58-3 Muhâla‘a ... 177
59-1 Hırsız Eşkiyâ’sınn Yaptığı Faaliyetler ... 178
59-2 Tüfenklerin Nakli ... 179
59-3 Va‘sî Ta‘yîni ... 179
60–1 Mütesellim Zülmu ... 180
60–2 Mülk Satışı(Bağ) ... 180
61-1 Mülk Satışı(Tarla) ... 181
61-2 Mülk Satışı(Ev) ... 182
61-3 Nafaka Da‘vâsı ... 182
62-1 Askerlikten Firâr ... 183
62-2 Mülk Satışı(Ev) ... 183
63-3 Muhâla‘a ... 184
63-1 Zeâmmet Da‘vâsı ... 185
63-2 Katır Kiralaması ... 185
63-3 Mülk Satışı(Bağ) ... 186
64-1 Katır Kiralama ... 186
64-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 187
64-3 Mal Gasbı ( Beygir) ... 188
65-1 Mülk Satışı(Ev) ... 188
65-2 Mülk Satışı(Dükkân) ... 188
65-3 Mülk Satışı(Ev) ... 189
66-1 Ölüm Keşfi Talebi ... 190
66-2 Mal davası (Öküz ve Merkeb) ... 190
67-1 Alacak Da‘vâsı ... 191
67-2 Askerikten Firâr ... 192
68-1 Talâk ... 192
68-2 Zeâmet ... 193
68-3 Fiil-i Şenni Da‘vâsı ... 194
69-1 Talâk ... 194
70-1 Karz Da‘vâsı ... 196
70-2 Devr Akçesi Da‘vâsı ... 196
71-1 Ölüm Keşfi ... 197
71-2 Mukâtaâ Tevcihi ... 198
71-3 Mülk Satışı (Ev) ... 198
72-1 Tımâr Tahsîli ... 199
72-2 Boşanma Dâ‘vâsı ... 200
73-1 Tarla Anlaşmazlığı ... 200
73-2 Mülk Satışı(Ev) ... 201
74- 1 Mirâs Da‘vâsı ... 202
74-2 Mülk Satışı(Ev) ... 203
75-1 Alacak Da‘vâsı ... 203
75-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 204
76-1 ‘Avârız Davası ... 205
76-2 İbtâl ... 206
76-3 Mülk Satışı(Arsa) ... 206
77-1 Vakıf Malı Davası ... 206
77-2 Mülk Satışı (Ev) ... 207
78–1 Mirâs Da‘vâsı ... 208
78-2 Nâmzedden Ayrılma ... 208
78-3 Mülk Satışı (Ev) ... 209
79-1 Timâr Tefvizi ... 209
79-2 Mirâs Da‘vâsı ... 210
80-1 Kısrak Davası ... 211
80-2 Mirâs Da‘vâsı ... 211
81-1 Mülk Satışı(Ev) ... 212
81-2 İftirâ Atılan Kişinin Olayı İsbatı ... 213
81-3 Va‘sî Ta‘yîni ... 214
82-1 Debbâğların İştira Davası ... 214
82-2 Mülk Satışı(Ev) ... 215
82-3 Mirâs Da‘vâsı ... 215
83-3 Hırsızlık Da‘vâsı ... 217
84-1 Mülk Satışı (Tarla) ... 217
84-2 Darb Da‘vâsı ... 218
84-3 Mülk Satışı(Ev) ... 218
84-4 Sar‘a Zahmeti Marazı ... 219
85-1 Mires‘ Davası ... 219
85-2 Hamamda Fevt Bulunan Kişinin Ölüm Teşhisi ... 220
85-3 Vasi Tayini ... 221
86-1 Mirâs Da‘vâsı ... 221
86-2 Mirâs Da‘vâsı ... 222
86-3 Tedâvi Akdi(Mesane Taşı) ... 223
87-1 İbtâl ... 223
87-2 Va‘sî Muhtâr İsbatı ... 223
87-3 Namzed Da‘vâsı ... 224
88-1 Mülk Satışı(Ev) ... 225
88-3 Muhâla‘a ... 226
89-1 Vakıf Mütevelliliği ... 226
89-2 Mehir Da‘vâsı ... 227
90-1 Va‘sî Ta‘yîni ... 228
90-2 Hane’ye Tecavüz Da‘vâsı ... 228
90-3 Mülk Satışı(Bağ) ... 229
91-2 Mülk Satışı(Ev) ... 230
92-1 Mirâs Da‘vâsı ... 231
92-2 Muhâla‘a ... 232
92-3 Mütevelli Tayini ... 232
93-1 Mülk Satışı (Bağ) ... 233
93-2 Emanet Alınan Paranın Kaybolması ... 233
93-3 Mülk Satışı(Ev) ... 234
94-1 Darb Da‘vâsı ... 234
94-2 Mülk Satışı(Ev) ... 235
94-3 Vasî Tayîni ... 236
95-1 İbtal ... 236
95-2 Kadına Darp ve Çocuğunu Düşürme ... 236
95-3 Muhâla‘a ... 237
95-4 Muhâla‘a ... 237
96-1 Mülk Satışı(Ev) ... 238
96-2 Mirâs Da‘vâsı ... 238
96-3 İbtal ... 239
96-4 Hibe Da‘vâsı ... 239
97-1 İhtilaflı Vakıf Arazisi ... 239
98-1 Alacak Da‘vâsı ... 241
98-2 Fıtık Tedâvisi ... 242
99-1 Cinâyet Davası ... 242
99-2 Mülk Satışı(Ev) ... 243
99-3 Mülk Satışı(Ev) ... 243
100-1 Taşkınbaba Zaviyesi’nin Vakıf Arazileri Hudûdlarında İhtilaf ... 244
101-1 İbtal ... 246
101-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 246
101-3 Mülk Satışı(Bağ-Arsa) ... 247
101-4 Darb Neticesi Düşük Yapma İddiası ... 247
102-1 Alacak Da‘vâsı ... 248
102-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 248
102-3 Mülk Satışı(Ev) ... 249
103-1 Menzilleri Gasb ve Helak Olan Menzilciye Yardım... 249
103-2 Darb Neticesi Düşük Yapma Davasından Ferağat Etme ... 250
103-3 Kavgada Ayıran Kişiye Küfr Edüb Yumrukla Vurmak ... 250
104-1 Taşla Vurarak Yaralayıb Öldürme ... 251
104-2 Kayıb Merkeb Da‘vâsı ... 252
104-3 Ölüm Keşfi ... 253
105-1 Vâsî Ta‘yîni ... 253
105-2 Fıtık Tedâvisi ... 254
106-1 Sınır İhtilafının Görüşülmesi ... 255
106-2 Muhâla‘a ... 256
107-2 Mülk Satışı(Ev) ... 258
107-3 Mülk Satışı(Bağ) ... 258
108-1 Zorla Mühâla’a ... 259
108-2 Vâsî Ta‘yîni ... 259
108-3 Vâsî Ta‘yîni ... 260
109-1 Mirâs Da‘vâsı ... 260
109-2 Alacak Da‘vâsı ... 261
110-1 ‘Avârız Vakfına Ait Mülk İcaresi ... 262
110-2 Mülk Satışı(Ev) ... 263
110-3 Mülk Satışı(Ev) ... 263
111-1 Köle Azadı ... 264
111-2 Mirâs Da‘vâsı ... 264
111-3 Mülk Satışı(Dükkan) ... 265
112-1 Kapıya Katran Sürme İddiası ... 265
112-2 Alacak Da‘vâsı ... 266
112-3 Köle Azadı ... 267
113-1 Muhallefatdan Hisse Taksimatı ... 267
113-2 Eceli ile Ölen Küçük Çocuk Hakkında ... 268
114-1 Eceli ile Ölen Kişi Hakkında ... 269
114-2 Hücceti Zabt ... 269
115-2 Mülk Satışı(menzil) ... 271
115-3 Vâsî Ta‘yîni ... 271
115-4 İptal ... 272
116-1 Vâsî Ta‘yîni ... 272
116-2 Vakf İçin Mülk Satın Alma ... 272
116-3 Vâsî Ta‘yîni ... 273
116-4 Vâsîlikden Ferağat ... 273
117-1 Ölüm Keşfi ... 274
117-2 Varislerin Neseblerinin Tesbiti ... 274
118-1 Eksik Belge ... 275
118-2 Mülk Satışı(Ev) ... 275
118-3 Fi’l-i Şenî Da‘vâsı ... 276
118-4 Vâsî Ta‘yîni ... 276
119-1 Eve Zorla Girme Da‘vâsı ... 277
119-2 Mülk Satışı (Bağ) ... 277
119-3 Nâmzedden Ayrılma ... 278
120-1 Nafaka Takdiri ... 278
120-2 Alacak Da‘vâsı ... 279
120-3 Mülk Satışı(Bağ) ... 280
121-1 Mülk Satışı(Bağ) ... 280
121-2 Mülk Satışı(Ev) ... 281
121-3 Tedâvi Akdî(Ur Marazı) ... 281
121-4 Tedâvi Akdî(Mesane Taşı) ... 282
122-1 Darb Da‘vâsı ... 282
122-3 Mirâs Da‘vâsı ... 284
123-1 Darb Da‘vâsı ... 284
123-2 Darb Da‘vâsı ... 285
123-3 Vâsî Ta‘yîni ... 286
124-1 Ölüm Keşfi ... 286
124-2 Mülk Satışı(Ev) ... 287
124-3 Mülk Satışı(Ev) ... 287
125-1 Mirâs Da‘vâsı ... 288
125-2 Darb Da‘vâsından Vazgeçme ... 289
126-1 Mülk Satışı(Bağ) ... 290
126-2 Alacak Da‘vâsı ... 290
126-3 Alacak Da‘vâsı ... 291
127-1 Mirâs Da‘vâsı ... 292
127-2 Mühâla’a ... 292
127-3 Mülk Hibesi ... 293
128-1 Mütevelli Ta‘yîni ... 294
128-2 Hırsızlık Da‘vâsı ... 294
128-3 Mülk Hibesi ... 295
129-1 Gasb Da‘vâsı ... 296
129-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 296
129-3 Fıtık Tedâvisi ... 297
130-1 Alacak Da‘vâsı ... 297
130-2 Mülk Satışı(Ev) ... 298
130-3 Kayyum Ta‘yîni ... 299
131-1 Vâsî Ta‘yîni ... 299
131-2 Mirâs Da‘vâsı ... 300
132-1 Tarla Tefvîz-i ... 301
132-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 301
132-3 Mülk Satışı(Ev) ... 302
133-1 Alacak Da‘vâsı ... 302
133-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 303
133-3 Bargir Da‘vâsı ... 304
134-1 Alacak Da‘vâsı ... 304
134-2 Mirâs Da‘vâsı ... 305
134-3 Arapça Belge ... 306
135-1 Tekalîf Da‘vâsı ... 306
135-2 Ölüm Diyeti ... 306
135-3 Talak Da‘vâsı ... 307
136-1 Vakıf Hibesi ... 308
136-2 Alacak Da‘vâsı ... 309
136-3 Fi’l-i Şenî Da‘vâsı ... 309
137-1 Mirâs Da‘vâsı ... 310
137-2 Alacak Da‘vâsı ... 311
137-3 Fıtık Tedâvisi ... 312
138-1 Mülk Satışı(Ev) ... 312
138-2 Mülk Hibesi ... 313
138-3 Nafaka Takdiri ... 313
139-1 Mirâs Dâ’vası ... 314
139-2 Mülk Satışı (Bağ) ... 315
139-3 Mülk Satışı(Bağ) ... 315
140-1 Alacak Da‘vâsı ... 316
140-2 Mülk Satışı(Ev) ... 317
140-3 Nafaka Takdîri ... 317
141-1 Mülk Hibesi ... 318
141-2 Mirâs Da‘vâsı ... 318
141-3 Nafaka Da‘vâsı(Arapça Belge) ... 319
142-1 Mirâs Da‘vâsı ... 319
142-2 Yaralı Bulunan Çocuğun Keşfi ... 320
142-3 Vâsî Ta‘yîni ... 321
143-1 Bargir Da‘vâsı ... 321
143-2 Yaralı Olarak Bulunan Çocuk Hakkında ... 322
143-3 Küçük Cariye Azadı ... 322
144/1 Mülk Satışı(Bağ) ... 323
144-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 323
144-3 Mülk Satışı(Ev) ... 324
145-1 Vakıf Da‘vâsı ... 324
145-2 Mülk Satışı(Ev) ... 325
146-1 Fıtık Tedâvisi ... 326
146-2 Fıtık Tedâvisi ... 327
146-3 Mirâs Da‘vâsı ... 327
146-4 Arapça Belge ... 328
147-1 Mülk Satışı(Ev) ... 328
147-2 Vasî Tayîni ... 329
148-1 Kısastan Feragat Davası ... 329
148-2 Fıtık Tedâvisi ... 330
148-3 Mülk Satışı(Bağ) ... 330
148-4 (Arapça) ... 331
149-1 Köle Da‘vâsı ... 331
149-2 Köle Da‘vâsı ... 332
149-3 Vasî Tayini ... 332
150-1 Darb Da‘vâsı ... 333
150-2 Darb ve Yaralama Da‘vâsı ... 333
150-3 Mirâs Hissesi Satışı ... 334
150-4 Fıtık Tedâvisi ... 334
151-1 Mülk Satışı (Ev) ... 335
151-2 Mirâs Da‘vâsı ... 336
152-1 Mülk Hibesi ... 337
152-2 Alacak Da‘vâsı ... 337
152-3 Mülk Satışı (Ev) ... 338
153-1 Mülk Satışı(Dükkân) ... 339
153-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 339
153-3 Mirâs Da‘vâsı ... 340
155-1 Alacak Da‘vâsı ... 340
155-2 Darb Da‘vâsı ... 341
155-3 Ölüm Keşfi ... 342
156-1 Darb Da‘vâsı ... 342
156-2 Vasiyet ... 343
156-3 Mülk Satışı (Ev) ... 344
157-1 Mires‘da Mehr Talebi ... 344
157-2 Diyet Da‘vâsı ... 345
157-3 Fıtık Tedâvisi ... 346
158-1 Mülk Satışı (Bağ) ... 346
158-2 Fıtık Tedâvisi ... 347
158-3 Fıtık Tedâvisi ... 347
159-1 Mires‘ Da‘vâsı ... 347
159-2 Köle Azâdı ... 348
159-3 Vasî Ta‘yîni ... 349
160-1 Vergi Anlaşmazlığı ... 349
160-2 Hırsızlık Da‘vâsı ... 350
160-3 Vasî Ta‘yîni ... 351
161-1 Alacak Da‘vâsı ... 351
161-2 İftira Da‘vâsı ... 352
161-3 Gasb Da‘vâsı ... 352
162-1 Maktûl Kimesne’nin Bulunup Defnedilmesi ... 353
162-2 Diyet Da‘vâsı ... 353
162-3 Vasî Ta’yini ... 354
162-4 Mehir Da‘vâsı ... 354
163-1 Mirâs Da‘vâsı ... 355
163-2 Mülk Satışı (Eşya ile Mülk Takası) ... 356
164-1 Vakıf Dükka’nın Kiralanması ... 357
164-2 Alacak Anlaşmazlığı ... 357
164-3 Mülk Hibesi(Ev) ... 358
165-1 Emanet Edilen Para’nın Harcanması ... 359
165-2 Fıtık Tedâvisi ... 359
165-4 Darp Da‘vâsı ... 360
166-1 Mülk Satışı (Ev) ... 360
166-2 Ölüm Tescili ... 361
166-3 Vasî Ta’yini ... 362
167-1 Vasiyet ... 362
167-2 Vasî Ta’yini ... 363
167-3 Vasî Ta’yini ... 363
168-1 Mirâsdan Mehr ve Hisse Alımı ... 364
168-2 Muhâla‘a ... 365
168-3 Fıtık Tedâvisi ... 365
169-1 Mirmiran ve Mütesellimlerin Haksız Yere Odun ve Akçe Talebinden
Men Olunması ... 365
169-2 Mülk Satışı(Dükkan) ... 366
169-3 Vasî Ta’yini ... 367
170-1 Vasî Ta’yini ... 367
170-2 Mülk Satışı(Ev) ... 368
170-3 Fıtık Tedâvisi ... 368
170-4 Vasî Ta’yini ... 369
171-1 Mirâs Dâ’vası ... 369
171-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 370
171-3 Vasî Ta’yini ... 370
172-1 Alacak Dâ’vası ... 371
172-2 Vekîl Tayini ... 371
172-3 Mülk Satışı(Ev) ... 372
173-1 Mirâs Dâ’vası ... 372
173-2 Mülk Satışı (Bağ) ... 374
174-1 Mülk Satışı Anlaşmazlığı(Bağ) ... 374
174-2 Vakfa Ait Ödeme ... 375
174-3 Mülk Satışı (Ev) ... 376
175-1 İbrahim Beğ Vakfının Duvar Tamiri ... 376
175-2 Mirâs Dâ’vâsı ... 377
175-3 Cariye Azadı ... 377
176-1 Mirâsla Borç Ödeme ... 378
176-2 Muhâla‘a ... 379
176-3 Mülk Satışı(Bağ) ... 379
177-1 Haksız Vergi Alımında Sulh ... 380
177-2 Develerin Darp Dâ’vası ... 380
177-3 Mülk Satışı(Ev) ... 381
178-1 ‘Avârız Evkafının Mütevellisinden Alınan Para ... 382
178-2 Alaaddin Câmi‘i'nin Tamiri ... 382
179-1 Mirâs Dâ’vâsı ... 383
179-2 Diyet Talebi ... 384
179-3 Emanet Verilen Altunun İstenmesi ... 384
180-1 Alacak Davâsı ... 385
180-2 Alacak Davâsı ... 386
180-3 Hırsızlık Dâ’vası ... 386
181-1 Hırsızlık Dâ’vası ... 387
181-2 Emanet Verilib Kayboldu Denilen Eşyalar ... 387
181-3 Mirâs Davâsı ... 388
182-1 Alacak Da‘vâsı ... 389
182-2 Mülk Satışı(Tarla) ... 389
182-3 Mirâs Da‘vâsı ... 390
183-1 Mülk Satışı (Ev) ... 391
183-2 Adam Öldürmede Diyet Davâsı ... 391
183-3 Mülk Satışı (Bağ) ... 392
184-1 Fatih Mescid-i Mülkü Anlaşmazlığı ... 392
184-2 Mülk Satışı(Ev) ... 393
185-1 Mühâla’a Davâsı ... 394
185-2 Mülk Satışı (Ev) ... 394
185-3 Mülk Satışı (Bağ) ... 395
186-1 Mülk Satışı (Bağ) ... 396
186-2 Alacak Davâsı ... 397
186-3 Vasî Ta‘yîni ... 397
187-1 Verâset Davâsı ... 398
187-2 Adam Kaçırma Da‘vâsı ... 398
187-3 Evinde Ölü Bulunan Kişinin Keşfinin Yapılması ... 399
188-1 Hırsızlık Da‘vâsı ... 400
188-2 Evinde Ölü Bulunan Kişinin Katili Hakkında ... 400
188-3 Fıtık Tedâvisi ... 401
189-1 Mirâs Da‘vâsı ... 401
189-2 Mirâs Da‘vâsı ... 402
190-1 Mirâs Da‘vâsı ... 403
190-2 Mülk Satışı (Bağ) ... 404
190-3 Vasî Ta‘yîni ... 404
191-1 Muhâla‘a ... 404
191-2 Mirâs Da‘vâsı ... 405
192-1 Fazladan ‘Avârız Vergisi Alınması Da‘vâsı ... 406
192-2 Emânet Da‘vâsı ... 407
192-3 Mülk Satışı (Bağ Satışı) ... 407
193-1 Alacak Da‘vâsı ... 408
193-2 Vakfın Tevliyet Da‘vâsı ... 408
193-3 Alacak Da‘vâsı ... 409
194-1 Ölümü Tasdîk ve Mirâs Da‘vâsı ... 409
194-2 Mülk Satışı (Ev) ... 410
195-3 Mülk Satışı (Ev) ... 410
196-1 Ekimi Fermânla Yasaklanan Kara Arpadan Vergi Alınması Da‘vâsı . 411
196-2 Vasî Ta‘yîni ... 412
196-3(Arapça) ... 413
197-1 Muhâla‘a ... 413
197-2 Ölümü Tasdîk ve Mirâs Da‘vâsı ... 413
197-3 Nâmzedlikten Ayrılma ... 414
197-4 Vasî Ta‘yîni ... 414
198-1 Kayıp Merkebin Sâhipliği Da‘vâsı ... 414
198-2 Muhâla‘a Da‘vâsı ... 415
198-3 Mirâs Da‘vâsı ... 416
199-1 Mirâs Da‘vâsı ... 416
199-2 Bağ Alışverişi Anlaşmazlığı ... 417
199-3 Mal Karşılığı Mirâstan Çekilme ... 418
200-1 Kanûnsuz Şekilde Vergi Alma ... 418
200-2 Muhâla‘a ... 420
201-1 Alacak Da‘vâsı ... 420
201-2 Mirâs Da‘vâsı ... 421
201-3 Darb Da‘vâsı ... 422
202-1 Hâc yolunda Ölenin Mirâs Da‘vâsı ... 422
202-2 Mirâs Kalan Borç Da‘vâsı ve Sulh ... 423
203-1 Vasî-i Muhtâr İddi’â Etme Da‘vâsı ... 424
203-2 Cinâyet Suçlamasından Ba’zı Kişileri Temize ... 424
203-3 Mülk Satışı (Ev) ... 425
204-1Ölenin Ölümünü Tasdîk ve Borç Da‘vâsı ... 426
204-2 Mal Karşılığı Mirâstan Çekilme Da‘vâsı ... 426
204-3 Fıtık Tedâvisi ... 427
205-1 Vakfın Tevliyet Da‘vâsı ... 427
205-2 Mahalleden İhrâc Edilmek İstenen Zimmîlerin Mahalleli Tarafından
Korunması Da‘vâsı ... 428
206-1 Nâmzedlikten Ayrılma ... 429
206-2 Mirâs Da‘vâsı ... 429
206-3 Fıtık Tedâvisi(Ur Marazı) ... 430
207-1 Borç Karşılığı Mal Alınması Yoluyla Sulh ... 430
207-2 Mülk Satışı (Bağ) ... 431
208-1 Kışın Emânet Bırakılan Koyunların Masrafları Da‘vâsı ve Sulh ... 432
208-2 Mülk Satışı (Ev ve Dükkan) ... 433
208-3 Nâmzedlikten Ayrılma Beyânı ... 433
209-1 Nâmzedlikten Ayrılma ... 434
209-2 Bâğ Satışı Sıres‘ında Ölen Kadının Vârisinin Satışı Tamamlaması .... 434
209-3 Mülk Satışı (Ev) ... 435
209-4 Alacak Da‘vâsı ... 435
210-1 Ortak Masraflar İçin Toplanan Para Konusunda Anlaşmazlık ... 436
210-2 Mülk Satışı (Ev) ... 436
210-3 Mülk Satışı (Ev) ... 437
211-1 Muhâla‘a ... 437
211-2 Borç Da‘vâsı ... 438
211-3 Vasî Ta‘yîni ... 438
212-1 İftira Da‘vâsı ... 439
212-2 Mülk Satışı (Tarla) ... 440
212-3 Vasî Ta‘yîni ... 440
213-1 İftira- Darp Da‘vâsı ... 441
213-2 Alacak Da‘vâsı ... 441
213-3 Tedâvi Akti ... 442
214-1 Haksız Olarak Alınan Yemlîk Vergisine Karşılık Sulh ... 442
214-2 Tarla Da‘vâsı ... 443
215-1 Karaman Beylerbeyinin Odun Tedâriki Da‘vâsı ... 444
215-2 Vasi Ta‘yîni ... 444
216-1 Vakıf Arazisi Da‘vâsı ... 445
216-2 Mülk Satışı (Ev) ... 446
216-3 Mülk Satışı (Bağ) ... 446
217-1 Mülk Satışı(Ev) ... 447
217-2 Mülk Satışı (Ev) ... 447
217-3 Tarla Da‘vâsı ... 448
218-1 Namzetlikten Ayrılma ... 448
218-2 Namzetlikten Ayrılma ... 449
218-3 Mülk Satışı (Ev) ... 450
219-1 Mülk Satışı ( Bağ) ... 450
219-2 Vasi Ta‘yîni ... 451
219-3 Mülk Satışı (Bağ) ... 451
220-1 Mülk Satışı (Bağ) ... 451
220-2 Mires‘ Da‘vâsı ... 452
220-3 Mülk Satış Anlaşmazlığı ... 452
221-1 Mülk Satışı (Bağ) ... 453
221-2 Tedâvi Akti(Ur Marazı) ... 453
221-3 Arapça Belge ... 454
221-4 Mülk Satışı (Ev) ... 454
222-1 Mires‘ Da‘vâsı ... 454
222-2 Tekâlif-i Şâkka Men’i Hakkında Fermân ... 455
222-3 Mülk Satışı (Ev) ... 456
223-1 Darb Da‘vâsı ... 456
223-2 Ölüm Tescili ... 457
223-3 Darb Da‘vâsı ... 457
224-1 Alacak Da‘vâsı ... 458
224-2 Vasi Ta‘yîni ... 459
224-3 Mülk Satışı (Ev) ... 459
225-1 Mires‘ Da‘vâsı ... 460
225-2 Mülk Satışı (Ev) ... 461
226-1 Mires‘ Da‘vâsı ... 461
226-2 Mülk Satışı (Bağ) ... 462
226-3 Vasi Ta‘yîni ... 463
227-1 Katır Satışı ... 463
227-2 Mülk Satışı (Bağ) ... 463
227-3 Mülk Satışı (Bağ) ... 464
227-4 Vasi Ta‘yîni ... 464
228-1 Muhâla‘a ... 465
228-2 Alacak Da‘vâsı ... 465
228-3 Mülk Satışı (Ev) ... 466
229-1 Mülk Satışı(Ev) ... 466
229-2 Mülk Satışı (Tarla) ... 467
229-3 Mülk Satışı (Bağ Arsası) ... 468
230-1 Borç Da‘vâsı ... 468
230-2 Muhâla‘a ... 469
230-3 Mülk Satışı (Bağ) ... 470
231-1 Tekâliften Feragat Ettiğini Tescil ... 470
231-2 Mires‘ Da‘vâsı ... 471
231-3 Mülk Satışı (Bağ) ... 471
232-1 Mülk Satışı (Ev) ... 472
232-2 Mires‘ Da‘vâsı ... 472
232-3 Mülk Satışı (Ev) ... 473
233-1 Alacak Da‘vâsı ... 473
233-2 Ölüm Tescili ... 474
233-3 Vasi Ta‘yîni ... 475
234-1 Tarla Kiralama ... 475
234-2 Mülk Satışı Anlaşmazlığı ... 476
234-3 Vasi Ta‘yîni ... 477
235-1 Alacak Da‘vâsı ... 477
235-2 Vasi Ta‘yîni ... 478
235-3 Vasi Ta‘yîni (Arapça) ... 478
236-1 Vakıf Tevliyet Anlaşmazlığı ... 478
236-2 Mires‘ Da‘vâsı ... 479
237-1 Hibe Da‘vâsı ... 480
237-2 At Anlaşmazlığı ... 481
238-1 Alacak Da‘vâsı ... 482
238-2 Mülk Satışı(Ev) ... 483
238-3 Mülk Satışı(Ev) ... 484
239-1 Muhâla‘a ... 484
239-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 485
239-3 Mülk Satışı(Tarla) ... 485
240-1 Mires‘ Da‘vâsı ... 486
240-2 At Anlaşmazlığı ... 486
240-3 Mülk Satışı (Ev) ... 487
240-4 Muhâla‘a ... 488
241-1 Muhâla‘a ... 488
241-2 Fıtık Tedâvisi ... 489
241-3 Mülk Satış (Ev) ... 489
242-1 Muhâla‘a ... 490
242-2 Nafaka Da‘vâsı(gaib olmuş eş) ... 490
242-3 Buğday Tarlasının Koyunlara Telef Ettirilmesi Da‘vâsı ... 491
243-1 Alacak Teslimi Tescîli ... 491
243-2 Cariye Olduğunu Tescil ... 492
244-1 Vasiyet ... 493
244-2 Mülk Satışı (Ev) ... 494
244-3 Mehir Da‘vâsı ... 494
245-1 Mires‘ Da‘vâsı ... 495
245-2 Mülk Satışı (Bağ Satışı) ... 495
245-3 Alacak Da‘vâsı ... 496
246-1 Öşür Anlaşmazlığı ... 496
246-2 Mülk Satışı (Tarla Satışı) ... 497
246-3 Mülk Satışı (Bağ Satışı) ... 498
247-1 Mülk Satışı (Bağ Satışı) ... 498
247-2 Nafaka Takdîri ... 499
247-3 Mires‘ Da‘vâsı ... 499
248-1 Malını Kaybettiği İddiası ... 500
248-2 Mires‘ Da‘vâsı ... 500
248-3 Mülk Satışı (Bağ Satışı) ... 501
249-1 Mülk Satışı (Ev Satışı) ... 502
249-2 Alacak Teslîm Tescil ... 502
249-3 Mülk Satışı (Bağ Satışı) ... 503
250-1 Fıtık Tedâvisi ... 503
250-2 Mülk Satışı (Ev Satışı) ... 504
250-3 Alacak Da‘vâsı ... 504
251-1 Duvar Deliğini Kapama Anlaşmazlığı ... 505
251-2 Mülk Satışı (Arsa Satışı) ... 506
251-3 Mülk Satışı (Ev Satışı) ... 506
252-1 Mülk Satışı (Arsa Satışı) ... 507
252-2 Mires‘ Da‘vâsı ... 507
252-3 Vasi Ta‘yîni ... 508
253-1 Mires‘ Da‘vâsı ... 508
253-2 Nafaka Takdîri ... 509
253-3 Vasi Ta‘yîni ... 509
254-1 Mülk Satışı (Bağ Satışı) ... 510
254-2 Mülk Satışı (Bağ Satışı) ... 510
254-3 Vasi Ta‘yîni ... 511
254-4 Vasi Ta‘yîni ... 511
255-1 Nafaka Takdîri ... 512
255-2 Mülk Satışı (Bağ Satışı) ... 512
255-3 Mülk Satışı (Bağ Satışı) ... 513
256-1 Mülk Satışı (Ev Satışı) ... 513
256-2 Mülk Satışı (Tarla Satışı) ... 514
256-3 Mülk Satışı (Ev Satışı) ... 514
256-4 Mülk Satışı (Bağ Satışı) ... 515
257-1 Tarla Kirası Anlaşmazlığı ... 515
257-2 Mires‘ Da‘vâsı ... 516
257-3 Vasi Ta‘yîni ... 516
258-1 Mires‘ Da‘vâsı ... 517
258-2 Nafaka Takdîri(Arapça Belge) ... 518
258-3 Mülk Satışı (Bağ Satışı) ... 518
259-1 Alacak Da‘vâsı ... 518
259-2 Mülk Satışı(Bağ) ... 519
259-3 Muhâla‘a ... 520
260-1 Mülk Satışı (Tarla Satışı) ... 520
260-2 Alacaklı Olduğunu Tescil ... 521
261-1 Eşkıya’nın Durdurulması Hakkında Fermân ... 521
261-2 İbnTûtî Mahallesi Mescidi İmâm Berâtı ... 522
262-1 Mütevelli Berâtı ... 523
262-2 Sefer İçin Askerin Toplanması Hakkında Fermân ... 523
263-1 Mütevelli Berâtı ... 525
263-2 Sefer İçin Askerin Toplanması İle İlgili Sadrazam Mektûbu ... 526
264-1 Müezzin Berâtı ... 526
264-2 Mütevelli Berâtı ... 527
265-1 Sultan Selim İmâreti Mütevelli Berâtı ... 528
265-2 Mütevelli Berâtı ... 528
265-3 Mütevelli Berâtı ... 529
266-1 Serçeşme Tarafından Verilen Vekîl Temessükü ... 530
266-2 Re’âyâya Zulm Edilmemesi Hakkında Sadrazam Mektûbu ... 530
267-1 Mehmed Adlı Kişinin Alacağı Hakkında Fermân ... 531
267-2 Re’âyâya Zulm Edilmemesi Hakkında Fermân ... 532
268-1 Sayda ve Beyrut Hazînesinin Acele Ulâştırılması Hakkında Fermân . 533
268-2 Kethüdâ Yeri Ta’yin Mektûbu ... 533
268-3 Kethüdâ Yeri Ta’yin Mektûbu ... 534
269-1 Himmet’in Rencîde Edilmemesi Hakkında Fermân ... 535
269-2 Gücü Olmayanlardan akçe Toplanmaması Hakkında Fermân ... 536
269-3 Câmi‘-i Şerîf Evkâfı Mutasarrıf Berâtı ... 536
270-1 Bilâ-vâris Ölenlerin Muhallefâtı Hakkında Fermân ... 537
270-2 Bilâ-vâris Ölenlerin Muhallefâtı Hakkında Fermân ... 538
270-3 Sultab Selim Evkâfı Mütevelli Berâtı ... 538
271-1 Cebecileri Kethûda Yeri Zabt İtmesi Hakkında Cebeciler Ağası Mektûbu
... 539
271-2 Konya’da Bulunan Yeniçeriler Üzerine Kethûda Yeri Ta’yini Hakkında
Tezkere ... 540
272-1 Kethüdâyeri Ta‘yîn ... 540
272-2 Mütasellimin Adamlarının Bedâva Yem ve Yiyecek Almamaları ... 541
273-1 Ahaleden Zorla Yem ve Yiyecek Alanlar Hakkında Fermân ... 542
274-1 Bilecik nâm karyenin serbest emridir. ... 543
274-2 Şeyh Hasan Rumi Zaviyesine Noktacı Ta‘yîn ... 544
274-3 Şeyh Hasan Rumi Zaviyesine Nazır Tayini ... 545
275-1 Müslüman Mahallesinde Ayri Müslimîn İskânı Hususu ... 545
275-2 Karaman Mütesellimin Bazı Kişileri Rencîde Etmesi Hakkında ... 546
276-1 Müezzinlik Ta‘yîn ... 547
276-2 Kethüda yeri Ta‘yîn ... 547
276-3 İmam Ta‘yîn ... 548
277-1 Metropolitlik Da‘vâsı ... 549
271-2 Tekkeye Nazır Ta‘yîn ... 550
278-1 Yeni Ta‘yîn Olunan Metropolite İtaat Hakkında ... 550
278-2 Ahaleden Odun ve akçe İsteyen Mirmirana Tenbih Hakkında ... 551
179-1 Ref Olunan Serdarın Yerine Serdar Ta‘yîn ... 552
279-2 Mütesellim Ta‘yîn ... 553
280-1 Tekâlif-i Şakk’dan Feragat için Fermân-ı Şerîf ... 553
280-2 Tekâlif Da‘vâsı ... 554
280-3 Mutasarrıf Tayin Beratı ... 555
281-1 Yave Cizyesi Emri Şerîfidir ... 555
281-2 Esb Keşan Da‘vâsı ... 557
282-1 Tahsîldarların Tahsîl Etdikleri Akçeleri Asitaneye Göndermesi ... 557
282-2 İştira ve Sürsat Bedellerinin Asitaneye Acilen Gönderilmesi ... 558
282-3 Yeniçerinin Sefere Çağrılmamak İçin Berât İstemesi ... 558
283-1 Mirmiran ve Mütesellimin Sille Ahâlisinden Zorla Aldıklarını İade
Etmesi ... 558
283-2 Salâ Müezzini Ta‘yîn ... 559
284-1 Vakf Malını Kendine Sarf Eden Mütevellinin Yerine Mütevelli Ta‘yîn
... 560
284-2 Fermân-ı Şerîf Mûcibince Recep Paşa Hazretlerinin Mektub-i
Şerîfleridir ... 561
285-1 Tahsîldarların Tahsîl Etdikleri Akçeleri Asitaneye Göndermesi ... 561
285-1 Hırsızlar İçün Gelen Emri Şerîf ... 562
286-1 Şeyh İbrahim Seydi Türbesinin Vakfının Öşrü ... 563
285-1 Karaman Eyâletinin 1097 senesi sürsat bedelinin tahsîli ... 564
287-1 Hoca Fakih Ahmet Vakfına Mütevelli Ta‘yîn ... 565
287-2 ‘Avârız-ı Nüzul Hanelerinin Tahsîli Hakkında ... 566
288-1 Boş Kalan Timarın Yahya İsmindeki Kişiye Tevcihi ... 566
288-2 Sancaklarının ‘Avârız Hanelerinin Tahsîli Hakkında ... 567
289-1 Hırsızlık İçin Geldiği Evde Hizmetçinin Öldürülmesi Husûsu ... 568
289-2 Şekerimdede Vakfı Zaviyesine Mütevelli Ta‘yîn ... 569
290-1 Baban Yeniçeri Diyerek Oğlunun Sefere Çağrılması Husûsu ... 569
290-2 Babalarınız Yeniçeri Diyerek Oğullarının Sefere Çağrılması Husûsu 570
290-3 Tekaüd Yeniçerinin Sefer Teklifi İle Rencîde İtdirilmemesi ... 570
291-1 Mısır Seferi İçün Lazım Olan Zehâyir Hakkında ... 571
291-2 Sefer İçün Hazırlanacak Zehâyirin Listesi ... 572
291-3 el-Hâc Ali Efendi Muallimhanesine Cabi Ta‘yîn ... 572
292-1Anadolu’da Bulunan Eşkıyanın Takibi Hakkında ... 573
292-2 Şeyh Sadreddin Konevi Câmi‘ne Hatib Ta‘yîn ... 573
292-3 Şeyh Sadreddin Konevi Câmi‘ine İmam Ta‘yîn ... 574
293-1 Sürsat Zahiresinin Tahsîli ... 575
294-1 Sürsat Zahiresi Hakkında ... 576
294-2 Karamanoğlu İbrahim Beğin Vakıf Hanına Mizandar Ta‘yîni ... 577
294-3 Tekaüdü Olan Yeniçerinin Sefer ile Rencîde Olunmaması ... 577
295-1 Metropolitlik Da‘vâsı ... 578
295-2 Kayıp Olan Koyunlar Hakkında ... 579
295-3 İplikci Medresesine Cabi Ta‘yîn ... 579
296-1 Anadolu’dan İstanbula Gidecek Askerlerin Takibi İçin Vezir Ta‘yîn . 579
296-2 Eşkıya Takibi Hakkında ... 580
297-1 ... 581
298-1 ... 583
298-2 Anadoludan Toplanan Askerler Hakkında ... 584
299-1 Trablus Şamdan Gelen Hazînenin Korunması ... 585
299-2 Alınan Atlarla Alakalı Temessük ... 585
KISALTMALAR
AÜ. :Ankara Üniversitesi
AÜTAD. :Ankara Üniversitesi Tarih Araştırma Dergisi
Bk. :Bakınız
C. :Cilt
çev. :Çeviren
TDVİA.(DİA) :Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi
Ed. :Editör
H. :Hicri
İA. :Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi
İÜ. :İstanbul Üniversitesi
İÜEFD. :İÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi
KŞS. :Konya Şer‘iye Sicili
M. :Miladi
ODTÜ. :Orta Doğu Teknik Üniversitesi
ODTÜMFD. :ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi
s. :Sayfa
S. :Sayı
SÜ. :Selçuk Üniversitesi
SÜSBED :Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi SÜTAD. : Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırma Dergisi
TTK. : Türk Tarih Kurumu
GİRİŞ
I.ÇALIŞMANIN KONUSU, AMACI VE METODU
Konya'da Sosyal ve Ekonomik Hayat 1687-1688(34 Numaralı Şer‘iye Siciline Göre) başlıklı çalışmamızın konusu 1687-1688 yılları arasında Konya şehrinde sosyal siyasi ve ekonomik yapının incelenmesi olarak belirlenmiştir. Çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm de sosyal hayata dair konular; Konya’da sosyal yapı ve hiyerarşi, nüfus, aile. İkinci bölümde, Osmanlı da idari işleyiş ve Konya’daki merkez taşra ilişkisi ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ekonomik yaşam ele alınmış, Konya şehrindeki mülk satışları, kira, vergi gibi konular incelenmiştir. Dördüncü bölümde ise hukuki işleyiş, kadı, miras, vasi ve vekil tayinleri incelenmiş, sosyal suçlar değerlendirilmiştir ve suçluların cezalandırılması gibi konulardan oluşmaktadır.
Amacı; Bu çalışma ile amaçlanan husus 17. Yüzyılın son çeyreğinde Konya örneğinde bir Osmanlı kentinde insan hayatının özellikleri faaliyet alanları, insanın mekân ve zamanı nasıl kullandığına dair yüksek lisans tezi ölçüsünde kısa bir zamana ait bilgileri ortaya koymaktır. Kaynak olarak 34 numaralı Konya Şer‘iye Sicili esas alınarak devlet merkezi ile Konya şehri arasındaki yazışmalar, devletin işleyişi, yönetilen insanların günlük yaşantıları, davaların işleyişi, davaların sonuca bağlanması gibi dönemin siyasi, hukuki ve ekonomik ilerleyişine ışık tutmaktır. Ayrıca, H.18 Rebi’ü’l-ahir 1098-8 Receb 1099(M.3 Mart1687-9 Mayıs 1688) yılları arasındaki Konya şehrinin özellikleri belirlenerek diğer Şer‘iye sicilleri üzerindeki çalışma halkasına bir yenisini ekleyerek şehir tarihçiliğine katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Daha önce Konya üzerinde sicillere dayalı bazı araştırmalar yapılmıştır. Bunlardan ilki 1970’lerde Özer Ergenç tarafından XVI. Yüzyılın sonları ile XVII. Yüzyılın başlarını kapsayan Ankara ve Konya’yı karşılaştırmalı olarak ele alan doktora çalışmasıdır. İkincisi Yusuf Oğuzoğlu tarafından yine doktora tezi olarak hazırlanan 17. Yüzyılın ikinci yarısında Konya Şehir Müesseseleri ve Sosyo-Ekonomik yapısı adlı çalışmadır. Üçüncü çalışma ise Yusuf Küçükdağ tarafından Lale Devrinde Konya isimli tezdir. Dördüncü araştırma Muhittin Tuş tarafından yine doktora tezi olarak hazırlanmış: 1750-1850 arası Sosyal ve Ekonomik açıdan Konya çalışmasıdır. Bu doktora çalışmalarının yanın da bazı defterlerin metin neşirleri de İzzet Sak tarafından neşredilmiştir.
Metodu, 34 Numaralı Konya Şer‘iye Sicilinde bulunan belgeler, tamamen taranmış ve bu bilgilere dayanarak tarih metoduna uygun bir şekilde çıkarımlarda bulunma ve yorumlama yöntemi uygulanmıştır. Çalışma sırasında daha önceden yapılmış çalışmalardan faydalanılarak belgeler değerlendirilmiştir.
II.ŞER’İYE SİCİLLERİ’NİN, MUHTEVALARI VE TARİHİ ÖNEMLERİ Sözlükte “okumak, kaydetmek, karar vermek” gibi anlamlara gelen sicil kelimesi terim olarak ise; Bütün hukuki olaylarla ilgili kadıların verdikleri karar suretlerini, hüccetleri ve yargıyı ilgilendiren çeşitli yazılı kayıtları içeren defterler olarak ifade edilmiştir.1
Daha geniş anlamıyla Şer‘iye Sicilleri, Şer’i mahkemelerde kronolojik bir sıraya göre tutulan bu kayıtlar iki biçimde yapılırdı. Birinci bölümünde kadılar tarafından verilmiş hükümlerin, kararların(ilâm) ve hüccetlerin; herhangi bir hadisenin, bir ikrarın, bir hibenin, bir şehadetin resmiyete bağlanılmak istenen bir konunun seyrini katipler belirlenmiş bir usule göre kaydederlerdi. Diğer taraftan dava sırasında sunulmuş deliller ve devlet merkezinden gönderilen fermânların, berâtların, emirlerin, buyrulduların tebliğlerin ve devlet adamlarının göndermiş olduğu mektup, tezkere ve diğer resmi nitelikli belgelerin, doğruluğu kadı tarafından tetkik edildikten sonra suretlerinin kaydedildiği kısım vardı. Bu defterlere mahkeme defterleri, Kadı defterleri veya sicillât-ı Şer‘iye sicil-i mahfûz denilmektedir.2
Kadı, insanlar arasındaki vuku bulan dava ve tartışmalı konuları yasal hükümlere göre çözen kişi, naib ise onun belli bir süre veya belli bir iş için görevlendirdiği yardımcısıdır veya vekilidir.3 Osmanlı adlî teşkilatının temel taşı olan kadılar, bulundukları yerin hâkimi,
savcısı, noteri ve merkezin muhatap aldığı taşradaki görevli kişisidir. Aynı zamanda belediye başkanı ve halkın her konuda müracaat edebileceği güvenlik makamıydı.4
Şer‘iye Sicillerindeki kayıtlar sadece kadılar tarafından kaleme alınan belgeler değildir. Zira merkezden taşraya eyaletten sancak veya kaza merkezine idare tarafından gönderilen ve hüküm denilen bu yazılı emirlerin çoğunluğu kadılara hitaben yazılırdı. Kadılar şer’i işlere memur oldukları gibi bulundukları yerde yürütme gücünü de üzerlerine almışlardır. Bu itibarla kendisine padişah tarafından gönderilen fermânları, berâtları ve benzeri emirleri, sadrazam, beylerbeyi ve kazaskerlerden gelen buyruldular devlet teşkilatlarından kendisine gönderilen diğer yazılı belgelerin suretlerini sicillerine kaydederlerdi. 5
Açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, Şer‘iye Sicillerinde çok değişik konuda türde belge mevcuttur. Bu belgeler arasında kadılar tarafından verilmiş olan hüccetler ve i’lâmlar, ma’ruzlar, müraseleler; vakfiye suretleri, nafaka, kefalet, vekâlet, vesayet, tereke ve miras
1 Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.3, İstanbul 1983, s.212. 2 Yunus Uğur, “ Şer’iyye Sicilleri”, DİA, C.39, Ankara 2010, s.8.
3 Hasan Tahsin Fendoğlu, “Osmanlı’da Kadılık Kurumu ve Yargının Bağımsızlığı”, Osmanlı, C.6, Ankara 1999, s.453-456.
4 Ahmet Akgündüz, Şer’iye Sicilleri, C.1, İstanbul 1988, s.68
taksimi kayıtları; nikâh kayıtları ile talâk davaları, ıtk-nâme, narh kaydı ve esnaf teftişi ile ilgili kayıtlar yanında devlet merkezinden gönderilmiş olan fermânlar, berâtlar, buyruldular, tezkereler, temessükler, mektuplar ve hatta nadirde olsa şeyhülislam tarafından verilmiş fetva suretleri de yer almaktadır.6 Bunların yanı sıra suç duyuruları, keşif ve tahkikat
tutanakları, taraflar arasında yapılan sulh anlaşmaları da sicillere kaydedilmiştir.7
Şer‘iye Sicillerinin mahkemece tutulup muhafaza edilmesi hukuki bir ihtiyaçtan meydana gelmiştir. Kadı i’lâm ve hüccetlerin bir nüshasının hak sahiplerine veriyor olması evrak üzerinde sahtekârlık yapılması ihtimallini ortaya çıkarmıştır. Bu sebepledir ki i’lâm ve hüccetlerin bunlarla ilgili yazıların defterlere kaydedilmesi ile bu sıkıntıları ortadan kaldırmak amaçlanmıştır.8 Yalnız bu kayıtlarda tam bir kronolojik sıra takip etmemektedir.
Merkezden gelen veya ispat için mahkemeye sunulan belgelerin tarihleri önceki bir zamana ait olabilir. Sicil kataloğu yayınlayanlar bazen sicilleri tarihlendirmede yanılgıya düşmüşlerdir. Çünkü bazıları müze kataloglarındaki bilgileri aynen kullanmış veya defterde ki ilk ve son belge tarihini esas almıştır. Buda araştırmacıyı yanılgıya düşürebilir.
Kadı defterleri genelde dar ve uzun defterler olup (15x45 cm gibi) sayfa sayıları 10-20’den 200-300’e hatta 500 sayfa’ ya kadar çıkabilmektedir. Defterler ortalama 250 sayfa civarındadır ve 400-500 kaydı içermektedir. 15 ve 16’ncı yüzyılda Şer‘iye sicillerinin bir kısım Arapça kaleme alınmıştır. 16.yüzyıldan itibaren Arap coğrafyası dışındaki defterler çoğunlukla Osmanlı Türkçesi ile yazılmış olsa da her iki dildeki kayıtlarda benzer olaylar için kullanılan hukuki terminoloji aynıdır. İstanbul'dan gelen belgeler ise her yerde Osmanlı Türkçesi ile kaydedilmiştir. Sicil kayıtları daha çok ta’lik ne divani ve rik‘a hatla yazılmakta kronolojik sıralamaya ise her zaman dikkat edilmeye çalışılmıştır.9
Konya ve çevresine ait, varak sayıları birbirinden farklı, toplam 351 adet Şer‘iye Sicili bulunmaktadır. Bu defterlerin 52’si Karaman’a, 35’i Isparta’ya, 32’si Burdur’a, 11’i Uluborlu’ya, 7’si Akşehir’e, 18’i Beyşehir’e, 11’i Bozkır’a, 12’si Ilgın’a, 1’i Hadim’e, 12’si Seydişehir’e, ait olup geri kalan 151 defter ise Konya’ya aittir.10
Türk kültürü ve Türk Tarihi açısından önem arz eden bu tarih hazinesi Defterler hakkında, Cumhuriyet’in ilk yıllarından beri gerekli ilmi araştırmaların ve tasniflerin
6 Uğur, “Şer’iyye Sicilleri” s.9.
7 Abdülaziz Bayındır, “Osmanlı’da Yargının İşleyişi”, Osmanlı, C.6. Ankara 1999, s.432 8 Akgündüz, Siciller”, s.19.
9 Uğur, “Şer’iyye Sicilleri” s.9.
10 Fatih Küçük, 14 Numaralı Şer’iye Sicili (1080-1081/1669-1670), (SÜ Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 2013, s.3; İzzet Sak “17 yüzyılın İlk Yarısında Konya 1600-1650”, Konya Ansiklopedisi, Konya 2013, C.5, s.265-268.
yapılması gerektiği hususu, bunların değerini takdir eden bütün Türk ilim adamları tarafından ısrarla belirtilmiştir. Türkiye’de Şer‘iye Sicillerinin önemi üzerinde ilk duran İsmail Hakkı Uzunçarşılı olmuş, daha sonra Fuat Köprülü, Halil İnalcık, Çağatay Uluçay ve Hasan Fehmi Turgal Mustafa Akdağ, Osman Ersoy gibi kişiler bu konuyu eserlerinde işlemişlerdir.11
Şer‘iye Sicillerinin yukarıda verilen özellik ve önemi konusunu özetlemek gerekirse; Genel Türk ve Osmanlı tarihi için büyük önem arz eden vazgeçilemeyecek kıymette evraklardır. Ayrıca sicillerde kayıt olunan belgelerin uygulanması ve benzer davalara emsal teşkil etmesi modern hukukun en önemli özelliklerindendir. Bu da Osmanlı Devleti’nin ne kadar ileri bir medeniyet olduğunun göstergesidir.
A-Kadılar Tarafından Düzenlenen Belgeler
Arapça kaza (kadâ) kökünden ism-i fâili olan kâdı kelimesi, fıkıh terimi olarak insanlar arasında meydana gelen çekişme ve davaları şer῾i hükümlere göre çözümlemek için yetkili makamca tayin edilen kişiyi ifade eder.12
Osmanlı devleti idari taksimat olarak önce eyaletlere, eyaletler sancaklara, sancaklar nahiyelere ve nahiyeler de köylere ayrılıyordu. Kaza ise bir adli birim olarak teşkilât içinde yerini alır. Nahiye ve köyler dışında kalan diğer idari merkezler aynı zamanda kadılarında görev yaptığı kaza merkezleri idi. Yani Osmanlı da kaza idari olmaktan ziyade adli bir birimdir. Her yargı merkezinde birer kadı bulunurdu.13 Kadılar merkezden verilen kadı berâtı
ile görevlendirilirdi. Kadılar görevlendirme berâtı alabilmek için kadılık için gerekli eğitimi alması gerekir. İlk aylıklarında Berât Resmi öderlerdi. Berât Resmi, kadının yevmiyesi defterde kaç akçe ise onun aylığı hesap edilerek tahsil edilir, bunun yarısı resm-i nişan ismiyle tuğra çekme parası olup diğer yarısı da kazaskerin maiyeti olan kâtip, muhzırbaşı, muhzır ve dividara verilirdi.14
1.Hüccet Sözlükte “delil, vesika, senet” anlamına gelir.15 Osmanlı hukuk
terminolojisinde hüccet kelimesi iki anlamda kullanılmıştır. Birincisi şahitlik, ikrar, yemin ve yeminden nükûl gibi bir davayı ispata yarayan hukuki delillerdir. İkincisi kadı huzurunda
11 İbrahim Yılmazçelik, “Şer’iye Sicillerinin Toplu Kataloğuna Doğru Diyarbakır Şer’iye Sicilleri”, Türk
Dünyası Araştırmaları Dergisi, S.1 İstanbul 1994, s.41-49.
12 Fahrettin Atar, “Kadı”, DİA, C.24, İstanbul 2001, s.66-69
13 Halil Cin- Ahmet Akgündüz, Türk Hukuk Tarihi: Kamu Hukuku, C.1, İstanbul 1995, s.271. 14 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Ankara 1988, s.111; İlber Ortaylı,
Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, İstanbul 2016, s.39.
15 Ferit Develioğlu, Osmanlıca-Türkçe Lûgat, (Yayına Haz. Aydın Sami Güneyçal), Ankara 1999, s.388; Mustafa Oğuz-Ahmet Akgündüz “Hüccet”, DİA, C.18, İstanbul 1998, s.446-450.; Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.1, İstanbul 1983, s.865.
taraflardan birinin ikrarını, diğerinin bu ikrarı tasdikini içeren ve ilam gibi hüküm ihtiva etmeyen hususlara dair düzenlenmiş belgelere verilen addır. İkinci tanım Şer‘iye Sicillerindeki manadadır.16
Hüccet uygulamasına ilk defa Emeviler döneminde başladığı bilinmektedir. Daha öncesinde Hz. Muhammed ve Hulefa-yi Raşidin dönemlerinde kadılar dinledikleri davalar neticesinde bir belge kaleme alma ihtiyacı hissetmemişlerdir.17 Yani meseleyi orada
halletmişlerdir.
Hüccetlerin üç temel unsuru vardır; davacı, davalı veya dava konusudur. Yani müracaat eden şahıslar, konu ve kadının bu durumu kayıt altına alması. Kadı huzurunda dava görüldükten sonra hüccetlerin aslı taraflara verilirken sureti sicile kaydedilmiştir. Orijinal hüccetler de kadının ismi ve mührü olmasına rağmen (yani tasdik ibaresi ve mührü) sicillerdeki suretlerinde bu bilgilere rastlanılmamaktadır.
Hüccetlerin özellikleri ise;
1.Girizgâh Bölümü; Tasdik İbaresi hüccetlerin üst tarafında hücceti veren kadının imzası
ve mührü bulunur. Hâlbuki kadı defterlerindeki hüccetlerin başında bulunmaz. Kadı sicil defterlerin ilk sayfasına veya göreve başladığı zaman ilgili sayfaya ismini, göreve başlama tarihini ve imza ile mührünü yazmasından dolayı tekrardan kaçınmak için yapılmış olması pek muhtemeldir. Şahıslara verilenlerin ise hukuki geçerlilik anlayışından kaynaklandığı söyleyebilir. 18
2.Bölüm; Tarafların adı ve adresleri ayrıntılı olarak yazılarak metne başlanır.
3.Bölüm; Hüccetin konusunu içeren en önemli bölümdür. Tarafların beyan ve ikrarları,
hukuki muamelenin şekli ve şartları belirlenerek varsa şahit beyanları bu bölüm içerisindedir.
4.Bölüm; Hukuki muamelenin şekli, şartları ve teslimat işlemleri anlatılır.
5.Bölüm; Kişinin karşı tarafın haklılığını beyan etmesi ve lehine karar verilenin de bunu
doğrulaması ve talep üzerine sicile kayıt olunması.
6.Bölüm; Hüccetlerin sonunda tarih, yıl, ay, gün Arapça olarak yazılır.
7.Bölüm; Hüccetin alt kısmında ise muhakemenin şahitleri dediğimiz şuhudü’l-halin
isimleri ve unvanları yazılır. Şer‘iye mahkemelerinden verilen hüccetler talik yazı ile yazılırdı.19
16 Akgündüz, Siciller, s.21.
17Mustafa Oğuz- Ahmet Akgündüz, “Hüccet”, DİA, C.18, Ankara 1998, s.450. 18 Mübahat S. Kütükoğlu, Osmanlı Belgelerinin Dili, İstanbul 1998, s.350-358. 19 Pakalın, Sözlük, C.2, s.865.
2.İlâm Sözlükte “bildirmek, öğretmek, bildirilmek anlamlarına gelir.20 Şer’i bir hükmü
bulunan ve altında hükmü veren kadının mührünü taşıyan belgeye denir. Her i’lâm belgesi, davacının iddiasını, dayandığı delilleri, davalının cevabını ve def’i söz konusu ise def’inin sebeplerini
,
son kısımda verilen kararın gerekçelerini ve nasıl karar verildiğine dair kayıtlarıihtiva eder. Bu belgeyi diğerlerinden ayıran en önemli özellik kadının kararını yani bir hükmü ihtiva etmesidir.21
Şer‘iye mahkemelerinde kadı yargılamayı tamamladıktan sonra verdiği kararı önce taraflara şifahi olarak bildirir, daha sonra kararın gerekçelerini de ihtiva eden bir ilâm tanzim ederek davacı ve davalıya birer suretini verir; bir suretini de sicile kaydeder.22
Şer‘iye mahkemelerinde tanzim edilen bir ilâmda bulunması gereken özellikler;23
1. Hâkimin imza ve mührü İlâmlarda alt tarafta yer alır. Şer‘iye sicillerinde ilâmın imza ve mühür kısmı deftere kaydedilmemektedir, her kâdının göreve başladığı günü deftere kaydettiği imza ve mührüyle yetinilmektedir.
2. Taraflar ve davanın görüldüğü yer formüle edilmiş ifadelerle tanıtılır. Önce davacının adresi, babasının adı ve başka memleketten ise belirtilir; davanın görüldüğü yere niçin geldiği ve halen nerede olduğu kaydedilir. Davalının ise sadece adı, unvan ve babasının adı yazılır.
3. Davacının iddiası yani dava konusu yazılır.
4. Davalıların cevabı yani karşı davası, def’i ve itirazları veya iddiayı kabulü belirli ifade kalıplarıyla yazılır.
5. İlâm da kararın gerekçesi demek olan ispat vasıtaları mutlaka yer alır ve ispat vasıtalarına göre kullanılan kalıplarda farklı olur.
6. İlâmın son kısmında verilecek hüküm kalıp ifadelerle yazılır. İlâmdaki ispat vasıtasının ikrar ve şahitlik olmasına göre “ilzam” veya “tembih” ifadesi ya da her ikisinde de “hüküm olundu, kazâ olundu” ifadeleri kullanılır. Bu tabirlerle İlâmlar diğer Şer‘iye sicili kayıtlarıyla kolaylıkla ayırt edilebilir.
7. Tarih genelde, Arapça olarak yazılır. Yazım sırası bugünkü tarih atma şekline benzemektedir.
8. İlamlarda “şuhudü’l-hâl” başlığı altında şahitlerin listesi verilir.
20 Develioğlu, Sözlük, s.426. 21 Akgündüz, Siciller, s.39.
22 Ahmet Akgündüz, “İlâm”, DİA, C.22, Ankara 2000, s.72. 23 Kütükoğlu, Osmanlı Belgeleri, s.345-348.
İlâmlar, icare ilâmları; vakıf ilâmları; evlenme ve boşanmaya dair ilâmları; ta’zir cezası ilâmları; iffete iftira(kazf), içki içme(şirb),ve zina cezası(hadler) ile ilgili ilâmları; su-i hal ilâmları; bina keşif ilâmları; maktülün keşfi ilâmları; diyet ilâmları; kısas ilâmları;, Müslüman olma veya dinden çıkmaya(ihtida ve irtidad) dair ilâmları; sulh ilâmları; Ramazan ayına ilişkin ilâmlar; hırsızlık suçu ve cezası(hadd-i sirkat) ile ilgili ilâmları; gibi çeşitlere ayrılır.24
3.Ma’ruzlar
“Arz edilen şey, arz olunan, arz olunmuş”
25 şey anlamlarına gelir. Kadıtarafından kaleme alındığı halde kadının kararını ihtiva etmeyen ve hüccet gibi hukuki bir durumun tespiti açısından yazılı delil olarak kabul edilemeyen ve sadece kadının icra makamlarına idari bir durumu arz ettiği yazılı kayıtlara veya halkın icra makamına yahut kadıya hitaben yazdığı şikâyet dilekçelerine denir.26
4.Müraseleler
Arapçada mektuplaşmak anlamına gelir. Şer‘iye sicillerinde yer alan ve
kadının kendisine denk veya daha aşağı rütbedeki şahıs yahut makamlara hitaben kaleme aldığı yazılı belgelerdir.27
B-Merkezden Gelen Belgeler
Şer‘iye sicillerinde sadece kadılar tarafından kaleme alınan belgeler değil merkezden gönderilen fermân, berât ve buyruldular ve mektuplar da yer almaktadır. Devletin merkezinde bulunan Divan veya devletin başı konumundaki padişah tarafından gönderilen belgelerdir. Padişah ya itilaflı bir konu olan şer’i meselede mevcut görüşlerden birini tercih ettiğini kadıya bildirir; ya şer’i hükümlerin icrasını te’yid için yazılı emir gönderir ya da düzenleme yetkisi bulunan sahalarda bazı düzenleyici kaideleri Divan-ı Hümayun telhisi üzerine tanzim eder veya bir istek için bu durumu kadılara bildirirdi.28
1.Fermânlar Farsça buyurmak, emretmek mastarından türetilen ferman kelimesi
Sözlükte emir, irade, buyruk, padişah tarafından verilen yazılı emir gibi anlamlar ifade eder.29 Bu kelime padişaha ait olduğunu ifade eden “âlîşân, hümâyun, padişahî, şerîf” veya
itibarının yüksek olduğunu gösteren “celîlü’l-kadr”; mutluluk ve müjde belirten “saadet- unvân,beşaret-unvân”; Şeref verdiğini ifade eden “şeref-iktirân”, mutlaka uyulması gerektiğini gösteren “vâcibü’l-iz’an, vâcibü’l-imtisâl”; dünyanın itaat ettiği bir buyruk olduğunu bildiren “cihân-muta”; güçlü bir itibarı olduğunu ifade eden “kadr-tuvân”; tabii ki
24 Akgündüz, Siciller, s.32. 25 Develioğlu, Sözlük, s.512.
26 Akgündüz, Siciller, s.37.; Pakalın, Sözlük, C.2, s.410. 27 Develioğlu, Sözlük, s.732.
28 Akgündüz, Siciller, s.39. 29 Develioğlu, Sözlük, s.260.
