Pierre Loti ve İstanbul

PİERI5E L O T İ ve İSTANBUL -t

.r\

\ &.r.v

1.Bölüm 1 -İSTANBUL GENEL GÖSttNÜS ;

Genel İstanbul görüntüleri (Görüntüler üzerinde anlatım

ve tabii efektler- Jenerik)

Eski İstanbul görüntüle riyle £? 0 Ç £il0 • • «

Kamera panla Galata Köprüsünü görür.

LOTİ-(ses) Ah*. İstanbul. Beni büyülüyen isimlerden en çok büyülüyeni sensin... önümde bu isim tekrarlanınca, hemen

gözümün önüne bir hayal geliA. Çok yüksek, havalarda ve

belirsiz bir şekilde, uzak­ larda muazzam, başka yerleri kıyaslanması imkânsız bir şehir silueti görürüm. Beniz ayaklarımın aliındfedır.

Binlerce gemilerin, sandalla rıii durmadan gelip geçtiği Eabil kulesi gibi, Doğunun bütün dillerinin duyulduğu bir deniz. Kapkara gemilerin ve yaldızlı kayıkların renk renk, her k ı l m t a m insanlar ın üzerinden ufki ve upuzun bir bulut gibi dumanlar dal,- galanır. işte bu dumanlar üzerinde o heybetli şehir sanki asılıymış gibi durur.

Sabah Köprü üzerinden insanlar gelip geçmektedir. Kamera köprü üzerinde boğazı seyretmekte olan kişiye zoomla yaklaşır. Adam döner şapkasını hafifçe çıkarır ve

selam vedir _{LOTİ - Merhaba adım Pierre Loti..}

İçinizde bu ismi duymuş olanlar var elbette., Ama

Köprüde merdivenlere dğrıı yürür.

Loti k ö p r ü a l t m â inen merdivenin sahanlığına gelir durur. Bir an boğaza doğru bakar.

Merdivenlerden inip görüntüden çıkar.

şu an bir çoğunuz, bu garip kılıklı yabancı da kimi?

diyordur... Evet haklısınız, size kendimi biraz daha tanı­ tayım. Asıl adım Julien Viauc Fransızım.. Bir Fransız edebi yatçısı... Ve aynı zamanda denizciyim de.. Fransız donar masındaki görevim nedeniyle dünyayı bir uçtan öteki uca dolaştım.-' İzlanda'dan Japonyc ya, Hindistan'dan Tahiti'yâ, Cezayir'den Türkiye'ye kadar bir çok ülkeyi gördüm.

Aslında Loti adı Tahitili üç güzelin bana armağanıdır. Yazdıklarım gezdiğim bu ülke­ lerde yaşadıklarımla,' hayal gücümün oluşturduğu birer ha­ tıra romanlardır diyebilirim. Gördüğüm ülkeler arAçınüa ber en çok etkileyen; bu ülke ve bu şehir olmuştur... Güzel bd sevgili gibi ilk bakışta beni kendine tutsak eden, İstanbul a gelişim 1076 sonla'rına rast lar. Yani bundan tam 1 1 & yıl öncesine... Daha sonra her gelişimde, uzun bir ayrılıkta/* sonra sevgilisine kavuşan aşı­ ğın duyduğu heyecanı duydum hep... Her defasında değişik bir güzellik buldum ve unutul ması zor, ilginç hatıralarla ayrıldım.. İstanbul her ayrı­ lışta benim için terkedilmesi zor bir sevgiliydi...

Loti merdivenlerden inip

iskelenin yanında durur... LOTİ - Eu günün' İstanbulrunu ben yaşamadığım için bilmiyor­ um. Ama benim yaşadığım , yani yaklaşık yüz, yıl önce si İstanbul'u da sis tanı* mıyorsuııuzdur.. . Gelin isterseniz yüz yıl öncesi­ nin İstanbul'una birlikte yolculuk edelim...

5 - KÖPRÜ ALTI - RIHTIM :

Dıs/Gün__________

A - KAYIK :

Loti bir kayığa biner kayık hareket eder.

Loti düşünceli suya dalar

kamera onun yüzünden suya kayar. Görüntüye geçmeyle Aziyade romanı n m kapağı gelir.

Roman sayfasından illüstre görün­

tüler.. LOTİ

LOTİ - İstanbul'a ilk gelişimde yeşil gözlü bir çerkes güzelinin Aziyade'nin sev­ gisiyle doluydu yüreğim. İlk defa gördüğüm bu büyü] şehirde onunla güzel ve unutulmaz günler yaşadım. Yaşadıklarım ilk romanımın konusu oldu ve bu romana onun ismini verdim.

Kafes arkasından Aziyade'niıı yk.pl. görüntüsü.

Loti de dikkatle ona bakmaktadır,

■ Aziyade ile ilk karşılaş­ mam Selanik'te İstanbul'a gelişimin bir ay öncesine rastlar. Çehri dolaşırken Müslüman mahallelerinden birinde kafeslerin arkasın dan bir çift yeşil göz beni bir anda büyüledi..

4 Eir Türk karşısında kendini gizlerdi.. Fakat bir yakan erkek değildir,. Sadece ac lii ile seyredilen bir mera

/

5 - KAYIK : SELANİK Gün______

Loti kayıkta ilerlemektedir. LOTİ -(Ses) Kendimi onun gözlerini; üzerinde üniforması vardır.

Kayıkçı Sanıuel'dir

düşünen bir halde, bir kayıkt buldum... Karşımdaki zeki bai kışlı kayıkçı S a m u e l 'd i ... Aziyade ve Samuel daha sonra hayatıma girecekler ve benim için hayatlarını tehlikeye atacaklardı; bu bana şu an söylence şeşırırdım... Sonra ikisi de benim ardımdan Sela- nik'i terkedecek ve İstanbulc aynı çatı altında kışı birlil; te geçirmek alınyazımızdı. Samuel olmasa Aziyade ile

görüşmem mümkün olmayacak ve bu aşk$ı tatlı bir hayal olare kalacaktı.

6 - KAYIK - HALİÇ : Gün

i

Kamera sudan Loti'nin yüzüne LOTİ - Aziyade ile hep kayıkta bulu k a y a r .

(

Loti eliyle Haliç 'iıı Beyoğlu yakasını işaret ederek konuşur. Beyoğlu 'nun(Galata) n m Haliçten genel görüntüsü ile eski gör­ üntüsü (fotoğ.) geçmeler.

, şuyor, ikimizde birbirimizin dilini bilmediğinden saatler tek kelime bile konuşmadan ge çiyordu... Günler bu şekilde geçip giderken bir sabah İste b u l ’a gitme emrini aldım. Eurada ilk.kaldığım yer Beyoğ lu'nun Ealiç'e bakan şehre hakim bir yerindeydi. Orada geçirdiğim zamanı zarfında Aziyade'nin kafamın içinde bu kadar yer etmesine hayret edi yordum. H a l i ç ’in karşı yakası da Byüp’*te' onunla birlikte yaşamayı, İstanbul'u onunla gezmeyi düşünerek üç ay geçir dim.

7 - EYtîP SAKİLİ :

- Şimdi oldukça hareketli olar. Eyüp o zaman sessiz sakin bi k ö ş e y d i . ..

(Ses) - Ilaliç'in sonunda bulu­ nan nyüp Camii, X-L »Mehmet zamanında Peygamberin arkade şı Eyüp'ün öldüğü yere yapıl mıştır. Tehlıa bir köşede ole

caminin civarı mezarlıkla çevrilidir. Habbesi zor görü

»»■

nur, minaresi yüzyıllık s e n ler ve çınarların arasından sivrilip gökyüzüne uzanır.

o - EYÜP CAMİİ AVLUSU : Diş/Gün

Loti gelir kapıdan içeri girerLOTI - 6 Eylül günü Eyüp Camiinin avlusuna saban saat altıda girebildim. Tarihi eser boş ve sessizlik içindeydi. Saba h m bu erken saatinde cami kar b e y a z i ı ğ m d a y d ı . Kimseni bulunmadığı avluda yüzlerce güvercin dolaşıyordu. 6 gün Sultan Abdülhamiu'in kılıç kuşanma gününden bir gün öne ydi. Yeni padişahın Sarayı Hümayuna sahip olmak üzere gösterişli törenlerle camiye Âbdülhamid'in kılıç kuşanma geldiğini hatırlıyorum. 7 Ey töreninden fotoğraflar. lül günü mukaddes tanınan

Eyüp'te Âbdülhamid Sultan Osmanın kılıcını kuşandı. AZiyade romanından görüntü: LOTİ - (Ses) Beyoğlu'nda oturmak

ruhumu sıktığı için Eyüp'te oturmaya karar veriyorum.

Gün

Kamera kayıktan Eyüp'ü ve LOTİ Camii genel görür.

6

9 - EYÜP'TE ESKİ LİP SOKAK : Diş/Gihı Loti sokakta ilerleyip eski

bir evin önünde durur. LOTI

Kamera Loti*den eve kayar.

Eyüp'te böyle bir sokağa ve eski ahşap bir eve taşındım. Burada bana Arif efendi diye lardı... Asıl adımı ve milli yetimi bilen yoktu. Gemimden iki saat uzaklıkta, burada kendi halimde yaşıyordum.

10 - Îç/Gece

Loti odada sedire oturmuş nargile içmektedir. Oda bir Türk evi gibi döşenmiştir.

LOTI - fUn' r»

Loti de bir Türk gibi

giyinmiştir. Kapının çalındığı m duyar Kalkıp kapıya gider.

!es) önceleri bana güven duymayan komşularım sonralar bu yabancı misafirin kendile ine Tanrı misafiri olarak gönderildiğini kabul ettiler ve ilgi göstermeye başladıle

11 - GOFA :____ Íg/Gece

Loti kapıdan aşağıyı gözler Samuel kapiyı açmaktadır.

Yaşlı biri merdivenlerden HASAk yukarı çıkar.

Selamiinalş-yküm Arif efendi,

. s

LOTİ - Hoş geldin...Samuel bize

Samuel'e dönerek. kahve yap

12 - OLA : ıç/Gece

İçeri geçip sedire otururlar KASAN - Hoş geldiniz demek için gel* dim.. Eizue mahalleye yeni taşınanlara hoş ge/diniz de­ mek adettir.

öylemi çok güzel bir je&t»,. Ne buyurdunuz..?

Çok güzel bir adet dedim.. Arif efendi kusura kalma ame yaptığın işlere akıl ermez LOTI LAS AN LOTİ HAŞAN bir gençsin.

LOT

t

? Odè.1

Vi

HAS AİT.

Sam«el kahveleri getirir. Loti iıafif gülümser. Kasan

devam eder... HASA1T

Loti dikkatle Kasan 1 i din- HAŞAN lemektedir,

Loti düşünceli gülümseri?

HAŞAN LOTİ KASAN LOTİ HAŞAN Iîasan efendi gider.Loti

tekrara dalgın sedire LO’Iİ oturur...

- Nereden geldiğini, nerede nas: çalıştığını ve ne ile geçinuij ğini bilmiyoruz.

Dünyanın beş kıtasını gezmiş­ sin, bizim bilgilerimizden çok bilgin var, lıer bakımdan tecrübelisin ama daha yaşın yirmibeş ve sır dolu bir geç»; inişe sahipsin.

Beyoğlu Ilıristiyanları arâsin- da yerin var, ama serseri bir yalıudi gibi Eyüp'e geliyorsun Sana akıl ermez vallahi... Uzaklara daldın Arif efendi. Ah.. Afedersin...

Eh hadi bana müsaade... Gene gel...

Rahatını bozma ben giderim... (Ses)Ekim akşamlarında Eyjrüp yaslara bürünmüş bir belde gi­ bidir .Yalnızlık içinde geçirdi ğini bu ilk alışanlar ruh um taha: duygularla doluydu.Denerimi yi kıp sokağa çıkmayı düşündüm. İstanbulda fenersiz sokağa çı­ kanı cezalandırırlar.

15 - SOKAK :________Gece________ Loti sokakda fenerle yürü- LOTİ - mektedır.

Karşıdan gece bekçisi değeııeğini vurarak gelir.

(ses)Akşam saat 7 yi geçince İstanbul da her şey sessizleşir hayat bitmiştir.Güneşin batışı ile yatan Türkler kapılarını sürmelerler.Sokağın karanlığına bir kafes resmi çizerek a y d m l e tan bir ışık görürseniz bu kafe sten içeri bakmayın,ışık bir ye t.'.rın ne — - -• aydınlatan 1 arabe

_t_* s ■ee.kıar aa saba-iâ aek ~ T- -n , > . r- E *-| T-t o < • m'~ - - •*" ■n ^ m O ^ * _^ -1 :—L C. .j. O u ^ - b . / . ^ Iere ras tlanır.

ev-/

5

-Az sonra sokakta gece bekcisile'karşılaşır,

bekçi fenerini,Loti'nin BEKÇİ yüzüne tutar ve onu baştan

aşağı inceler. LCTI

/ . •

BEKÇİ

Dur..sen kinsin,.nereden gelip nereye gitmektesin..

Aşağı mahallede oturmaktayım a adım Arif efendi. •

Gecenin bu saatinde sokakta ne

Loti giden bekçinin

arkasından bir süre bakar

-, r? t». • y ;-rp ^ t T v p v 1 JtïU H l i . J----x i _L JUJ. ı •

ararsın♦

LOTİ - Biraz hava almaya çıktım. BEKÇİ Fazla dolaşma evine dön

LOTİ - (Ses)Dişarda dolaşmanın kenetle since anlaşılmaz görünen sebefc bini öğrendikten sonra bekçi' evime dönmemi istedi.

Kitaptan bir şayia çevrilir.

.h - ODA IC GECE

Beti, Masanın başında yaaj gia*m-iktadır.E

odayı aydınlat

obanın alevi maktadır.

IjUi

^işardan ezan sesi duyulwdt

Lotı bir an yazmayı bırakır, ve derin bir iç geçirerek düşünür, kalkar lambayı yakar

(Ses)Loti»den ?L UT'KETTETe varl lığımı saran bu hayal ve tuhaf lıklarla dolu bu ülkedet Arif efendinin kalbinde çok keder du^an bir genç var,

Güneş batışının o, hüzünlü vak tinde yazıyorum size,Yüz yıiîi- lık ezanı Tanrı adına büyük bir içlilikle' okuyan müezzinin ses sinden başka bir ses yok orta­ lıkta geçmişe ait ner şey bü­ yük bir üzüntü yaratarak

haya-ı

tınıda canlanıyor,etrafımı saraf} bu eşyalar ve hayatımdaki geç* miş, her yerden uzak bu Eyüp köşesine nereden geldiğimi ken di kendime soruyorum,Bari 0 Az iyade benimle olsaydı,,.

perdeleri kapalı odamda lamba­ mı yakıyorum dekor değişiyor düşüncelerim değişiyor.

-

9

I-Başımdan yukarriaasılı yanan eski Türk lambası şu saate E y ü p ’te ya?* nan tek ışıktır.Kapılarım içeri -den sürgülü kendi evimde olmanın bencil zevkini yaşıyorum.

15 - BYÜB KAYIK İSKZLESİ: Akşam. Loti iskelenin üstünde durmuş­ tur Kameraya dönüp konuşur.

LOTİ - Aziyade’nin İstanbul'a geldiğini öğrenince büyük bir heyecan için at bu iskelede gün b z t m c a y a ka­ dar bekledim.

16 — x o i i.i-jj->L Akşam._____

LOTİ - (ses)Azapkapıdan kalkan tek. ka y ı k hareket ettiği zaman güneş iki saat önce batmıştı.Kürekleri Sa- muel çekiyordu ve kayığın arka tarafında biri oturuyordu.,Bu Aziyade idi, İliç bir şey konuşma dan elini tuttum ve zavallı Sa- mueli soğukta unutarak onu eve doğru sürükledim.

17 - LOTİ'nin ÜVİ-ODA-İÇ/Gece Loba çatırtıyla yanmak- LOTİ - tadır.Kam.Zoomla sobadan

açılır.Loti sedirde otu­ ran Aziysdenin önünde diz çökmüçş,başını onun kuca- ğına koymuştur.Aziyade

sevgile lbtiniıı saçla- AZIYA rını okşamaktadır,

LOTİ Loti başını kaldırır

Aziyadeye bakar..

(Ses) Gerçekleşmesi imkansız göj? rünen hayal hakikat oldu.Odamda yere çöküp dizlerine kapanmaktan başka bir şey yap:.nadim.Onu deli ce özlediğimi anladım.Sanki peri şan olmuştum.

DilySeni seviyorum.Lotim seni seviyo r u m .

(Ses) İlk defa konuşuyordu,sesin i duyuyprdum.Bu şimdiye kadar ta dılmaraiş bir mutluluktum.Ve onun için,öğrendiğim,, Türkçede bilme diğim kelime kalmamıştı.

7

10

AZİYADE - Seni seviyorum LOÎİ (Ses^-Aşkııı

Loti, Aziyade'nin elle­ rini tutar ve öper.

L ı O C İ y S i y 3 . ^ 3 . K c t J . K c A l ' '

Aziyadeyi kollarına alıp

ydzıinü görmek için ışığın LOTİ altına götürür,

(ses)

LOTİ

-. - AZİY ADE-KİTA?-DTlr? : Kitaptan Lir sahife çevrilir.

aıılıyormusun... bu büyülü kelimelerini bana Aziyade'den öncede söyle­ mişlerdi, bunu ®ürkçede ilk de­ fa duyuyorum..

0 kadar sarhoş e d i c i y d i k ! bu & sözleri ilk defa işitiyorgibidirtA ve hayattan doymuşkavruk ruhuma bu ses gökten süzülerek iniyordu sanki...O vakit kollarımla kendi* sini havaya kaldırdım.,Yüzünü i iyi görebilmeni için bir ışık h u z ­ mesinin önüne tuttum,ve Lomeo gibi

Lir dalıa tekrarla bunu bir ¿¿ıha söyle ...

Kendinden geçmiş gibiydi beni anlamıyordu sanki...

Aziyade beni duyuyormusun...

1C-L0Tİ'nin EVİ-CDA: İçfcün Aşağıda sedirin üstünde bir e l a y n a s m a bakıp saç­ larını taramaktadır.Loli

LOTİ -^Aziyade az ve sessiz konuşursık gülümser, ayağının sesi duyulmaz, hareke tleri yumuşflk ve'tatlıdır» çalışına masasında yazı yaz­

maktadır .Aziyade aynadan Lotiyi gözedir.Oda ilk na- line göre daha gösterişlidir Duvarda eski yazılay,eski si­ lahlar ,pencerelerde perdeler vardır.

Aziyade döner Loti'ye bakar.

Azı ya. a D u y g u ve düşunce-Lormi bana gözler anlatıyor,

bakışları o kadar ethiliyici ki,.. Arif efendinin evi, yavaş,yavaş basitten gösterişli hale geldi eski bir evde lüksün büylesi görülmemiş şey..

Aziyade her akşam bir eşya geti riyor,efendisinin evindeki kiy« metli eşyaları kadınlarının alıf> kullanmaya haklı olduğunu soylu-, ycr.Eu rüya sona erdiği zaman getirdiklerini geri gctürccekve benimkilerde s at ilaca!-¿>3*

11

Loti bir an Aziyadeye

bahar Aziyade onun baktığını fark edip gülümser,Lotinin y yüzünde, acı bir tebessüm

oelirır cocre yazmaya de— v cini 0 Ct 6' x •

Loti, anlattığı mekanları dolaşmaktadır«Yanında Ah- rnt’de vardır.

v

mo^-jUUciivi yaşantımı bana kim ve recek. Elde teşbih camilere uğramak kahvelerde, türbelerde m e ye an 1 ar d a durmalı kuçuk ğ m c s A larda Türk kahvesi içmek,gün ışı0ı al i/iıı a a o. u r a i ■ak Dir ııar*“ gile dumanı ile .farkında olmada f\ sarnoş olmak geçenlerle yaren­ lik etmek,bu hayal ve ışık dolU tablonun bir parçası olmalı ve sevgilimizin fîizi evae Denli— • yeceğini hayal etmek ...

Eir süredir bana yarenlik eden Ahmet'i tanıtayım size,Ahmet k babasının hesabına göre 20,/ni­ nesi Tatmanın hesabına göre 22 yaşındadır«Herkül kadar kuvvet li,kısa boylu, uf alı burunlu, okuması yazması yoktur«Hayatı at üstünde geçer kalbide eli ğ gibi açıktır«kiraya verdiği iki at onun bütün sermayesidir, yavaş,yavaş bana kendi dostluğa nu kabul ettirdi ve evimdeki p yerini aldı.

Aziyade romanından sayfa­ lar çevrilir.

Günler birbiri ardına böyle geçip gitti...

19 tLOTİ'HİTT ODAĞI:İç-Aks,

LOTİ r (Tes ) Mî£Sîbİ bir gün akşam Ahmet odada hırsla yeri

tekmelemektedir.Loti içeri da ayağı ile yerleri teperken

girer,şaşkın,Ahmet4in gördüm.

yaptığına bakar.' LOTİ - Ahmet hayrola, ne oldu yine... AHMET - Ten çok şeytansın Loti..Seni K

hiç anlayamadım, LOTİ - Nedenmiş o ..?

AHMET - Bizi bırakıp ülkene gidiyorsun Loti öylece bakar

AHMET

Loti, acı bir gülümseme ile Alime t ' e bakın alı t a d ı r . Alime t , odadan çıkar,..

Gitmemen için sana iki atımdan birini ve mallarımın yarısını verdim. Ama sen kabul etmiyor^- sun Eeııi ve zavallı A s b ı ­ rakıp gitmekte kararlısın...

20- LOTİ'HİN ODASI-: Îç-Gece Asiyede sedirin üstünde,kapanmış ağlamak t adır. H a m . ?..o om açılır. Loti kadra girer.gidip Asideyi

t eskin e tmeye ç alışır.

¿erinden doğrulur.. /

AZİYADE- Benim ruhum sana aitti.,Qen bc-ni/fl her şeyimsin, kardeşim, dostum ve sevgilimsin Loti..Sen gittiği» ğin saman benim için,her şey bifcj miş olacak,,Aziyade, öbür dünya ya göçecek, şimdi istediğini ya yapmakta hürsün..Sen gittiğin z

L o t i ’de kalkar Aziyade 'niıı

zaman uzaklana dağlara çıkacağım ve senin için şarkı söylüjeceğiW y a n m a gelir,onu omuzların­

dan tutar,kendine çevirir bir süre bakışırlar,Aziyade çaresiz,Loti nin boynuna sarılır.Aziyadenin gözle­ rinden yaşlar süzülmektedir.

2i-KAITVE-3^YAZIT-: Îç/dış Gün kahvenin önünden çarşaflı

kadınlar ve insanlar yağmurdan kaçanalı geçmektedirler..

Loti, Bu insanlar arasında gelip kahveye girer, geçip vıi ^ -*»!*■* ? '* 'H O _u » 0

(Ses) Ani bastıran bir yağmurdan korunmalı üzere Beyazıt camii ya­ nındaki bir kahveye sığındım.kah vede beyaz sakallı, beyaz sarık­ lı insanlar, gazete okuyan ve buğu­ lanmış camların ardından yoldan geçenleri seyreden yaşlılar vardı etrafımdaki bu insanları seyredi yorum., .

ronda Top sesleri duyulur.

. ADAM

-Loti, gelen kahvesini içer. MeşrutiyetÎK ilanı ile' ilgili fotoğraflar..

22 -LOTİ♦nin ODASI: Îç-Gece . Loti ve Aziyade sedirin t qT üstünde karşılıklı otur­

muşlardır.

Hepsi geleneksel kiyafetler içindi düşüncelere dalmıştı.Aniden Se.ras ~ ker kapısından top sesleri duyuldu Yaşlılar işin aslını bildiklerini anlatan imalı bakışlarla birbirle ^ rine bakarak müstehzi gülümsediler içlerinden birisi, alaylı bir eda ile eğilerek,

Mithat paşanın meşrutiyetine sela/V| dedi...Duyulan bu top sesleri,pa­ dişahın müsİdmanlara Avrupada ol4- duğu gibi geniş haklar ve liberal bir idare getirdiğini ilan ediyor.-, du.Bundan sonra,Babıali ile Rusya arasında h a r s ö z ü edilmeden ilan edilmiş oldu.,Ve padişahsilahianm maya hız verdi.

öğle vaktiydi,ilan Babıalide ve Topkapıda yapılmıştı.

Bu yağmur seli altında,millete kk Anayasa okunuyordu, ve sarayın mazgallı duvarları bu inkilapçı sözleri İstanbulun ortasında duy­ maktan hayrete düşmüştü...0 ,£aat te İstanbulun öbür tarafında ki Bahriye sarayın da milletler araşi konfrans delegeleri toplanıyordu, bilinerek ve kasten düzenlenen bi<' işti bu...Saffet paşanın delegelef le konuştuğu bir sırada top sesle ri duyularak ve toplantıyı daha sağlam bir sonuca bağlayabiimesintf yardımcı olacaktı...

(Ses)-Aziyade,çok zaman kendini kimsesiz his eder,İşte bu an göz­ leri daha mahzun ve acıklıdır.

devamlı neş- gittiğinde neşesiz olması Loti,başını önüne eğer.. AZİYADE- Neyin var Loti,Neden

esizsin,?Mademki sen T. ot i, başı ende cevap verir, ben öleceğim, Asıl

LDTI

Sevgilim,sen benimle beraber olu.uk.

kendini seyreder. LOTİ - (Ses)-karşımdaki aynada hoş olmaya*-) bir resmim görünüyordu.ve Aubert '1*1 bir parçasını söylemeye hazır,genç bir tenor gibi görünüyordum.kendi­ mi böylece araşıra Türklük rolünde kendime değer voremiyorum.Arif'in fesi altından Lobinin yüzü beiiriy yordu,Aslıma dönüyordum.Yebu dönüş üzücü,dayanılması imkansız birduy- guydu* * i

23- EYÜP-LOTİ _ KAIIVES i ______________ İç/Gece______ Kahvede 20-23 kişi vardır, aralarında üst rütbeli su­

baylarda yer alır. LOTİ- Konfranscıların milletler arası oyunu, dağın fare doğurmasile sona erince, ekselanslar bavullarını ka toplayıp gidiyorlar,ve türkleri k a ­ nun dışı ilan ediyorlar.,Herkese iyi yolculuklar, Ne şans ki biz bu* da kalıyoruz, Eyüp'dekiler sessiz­ lik içinde ve oldukça iradeli... Akşam vakitlerinde Türk ¡.nüvelerin —

t

de her sınıftan halk ve paşalar

kaynaşarak o buruyorlar ... [ Demokrat -4 tik milletimizin Cumhuriyetimizin bilmediği şey eşitlik) Orada büyük bir alem vardır. Ve gün l ü k ■gazete* lerin yazdıklarını hazır bulunanlar ra oirısi Otcumakcamr, .rertves ses — s i z l i k l e inanarak dinliyor .Dizdeki uzak kahvelerde rastlanan biralı

bağrişmalı,gürültülerinden eser ycK^ siyaset, sabır, ve dikkatle yapılı >. yor Eyüp'de...Bu derece namusunu, ve imanını korumuş olan bir millet için ümitsizliğe düşülmemelidır...

2k - LOTİ *nin _ SVİ-OBA :

______________ İq/Gece__________ Loti sedirde oturmuş nargile içmektedir.Kapı açılır,ve Azi- yade içeri girer ¿ziyade heye­ canla bir kutu çıkarır..

-

15

-Loti rüzugu. parmağına ta­ kar Aziy&diye sarılır.

n r-, .• _ 1 1 _ X - « - J ^ - - -1 t/ Ci t.■ m_

Kitaptan bir sayfa açılır.

¿ZIYAKK

LOTİ

jOTI

İşte al Loti bu benim sana bir iıediye-m...

- Eu, üzerinde ismin kazılmış bu lunan kocaman bir yüzüktü...

•(Geo)» X o L L j ı *h■Lia-aan ¿^iLtiiiva Liiii’lL 0 UT* y-ir]ulı-ı 1lü dar<,)ü l5\Cj-ı. 0 _m U İL• it U o ¿ilX den iLU.rtulıuaix İL ç ±11 U U-Lf Çili ç ar gle re baş vurmaŞ f • il d "il 1/d OoJLa açıl* mas İL 1*1Ov 2? cXiaCvJ ı kalmış olan Os m ani ordusunun kapısını bile çalmış­ tım, ..

„ , - İSTAKEIJL GENEL GÖLÜKTÜ ; Eulutlu bir İstanbul görüntüsü fonda Ezan sesleri.. LOTİ

2Q - LOTİ ETİK ODAĞI: İç/Gün.

T ûm T

Loti odasında uıak tefek bir i.k. ~ iki eşyasını toplar sonra bir . , an sedire oturup düşünür,bu

sırada Ahmet iki hammai’ia içeri girer

-(Oes)-Bu kış rüzgarı altında İstanbul mahzun ve ölüdür.Müezz İnler ikindi ezanını okuyorlar, ve bizi yalnız bıraktı...

• (Ses)-Lrtesi günü,aşkla yavaş, yavaş döşenen her eşyaşı bizde bir hatıra yaşatanbu küçük sev­ gili evde her şeyi koparmak her şeyi harap etmek günüydü...

- Toparlanmaya başlıyalım mı.? loti.

- önce bir şeyler yiyip gelsinler -(Ees)-Vakit kazanmak ve bu tah­

ribi geciktirmek için onları ye meye göndermeyi uygun buldum.. AHhET - Odanın resmini neden yapıyorsun LOTI LOTİ L o t i .Kenelerden sonr j-İTk V -d * .ht i ya

LOTÎ LOTİ

Haklı s ı n ....

Lotl uyağıya kalkar ve Aziyadeyi teselli etmeye çnuişir•

n7 / -0 7. s V - . l ı , A. I — Dış/üoc;

Locı evine yaklaştıkça bir muzlu. sesi a uyar ve bunun kendi evinden geldiğini anlar.

- (Ses)-Ve bu son saatimi odanın resmini yapmaya ayırdım..Seneler bu hatıraların cazibelerini sil inekte ¿Üçlük çekecekler..

X* w. w.'. (2 (_}-•_!_ G _L ^ İ Zj «—İli eti i i ı v i Ş «1. ct_L G Ü o G ü l i 1 OLti • "w'L îc iiıiL ii b ü i u D O Ş haline dayanamadıve hıçkırmaya .başladı.

n^lama sevgilim ¿ n i ş i m i

ucuıa çok- m orlaştırm a l u t ı eıı

t

j-ıOTu ~~ (d g s ) — Anşam uoııunba ualatauaıı ka­ yınla eve dönüşünde beklenmedik bir gürültü işittim.şarkı sesler ve orjinal bir musiki dişarya te şıyordu.

^ r-> T d '-m f " - *r* ; T 7 » t r T • T f , t ^ r- ~ r<

Z ( - J-iO-j. t 1 .u.ılı U v 1 : İ Q / u e C e

LOTİ - (Ces)-İçeri girdiğimde halktan ir. sanların eğlendiklerini gördüm, kendilerine rakı, mastika ve kah ve veriliyordu. Müzik odadan ge­ liyordu .Aziyaueyi orada elinde t bir müzik aletajLe buldum,

örtülü değildi ve oynuyanlar aralık kapıdan yüzünü görebilire’ Bu bütün Örflere ve en ilkel ih­

tiyata aykırıydı.Mukaddes lyüp mahallesinde hiç bir zaman böyle bir rezalet görülmemiştive eğer onun bir ermeni kadını olduğunu Ahmet halka inandırmamış clsayda yok edilmesi muhakkaktı.

Ahmet bir köşede oturmuş bütün t bu olanları seyrediyordu.Bu duru oldukça tuhaf ve üzüntü vericiye Gülmek istiyordum ve onun bakışa kalbimi deliyordu.

17

Loti gidip Aziyadenin ya­ k ı n m a oturur Ve eğlenen ieri seyretmeye başlar

Aziyade az sonra yaptıklarından mahçup ettde kalmış biricik eşya olan sedirin üzerine oturduve kendisine bir sigara ile kahve verilmesini rica etti.

¿¿imdi biraz' daha sakin görünüyorve ba­ na gülümsüyerek bakıyordu.Kıyafetinin uogulu süsleri evin şu andaki sefil manzarasile bir zıtlık oluşturuyordu, ve şimdi kahvesinide getirmişlerdi.

Gürültünün ortasında bir porselenin kırılması duyulur.Aziyaae hareketsiz kalmıştır.Ancak kısılmış elinde finea nı kırmış bulunuyor ve parçalar yere •düşüyor.Dökülen kahve parmaklarını kir leterek yere dbnu-jrd u -ve oJ:ayı,hiç biri miz fark etmedik.fakat leke toprakta j genişliyor ve koyu bir su kapalı olan elinde ilk önce damla damla sonra ince bir şerit halinde inmekte devam ediyor du.. Bakmak üzere yaklaştım.Yakınında bir kan havuzu vardı kırılan fincan etini zalimce kesmiş,ve yalnız kemik bu derin kesişi durdurabilmişti.. LOTİ

Eu arada Ahmet Ka- AHMET, l&balığı dağıtarak AHMET evi boşaltır.

Aıimet aciıer endişeyle Loti ve Aziyadeyc bekar.

Ahmet telaşla çıkar

LDTI-KADIk LOTİ

Alime t ... Alime t buraya gel. he oldu...

Haydi efendiler- eğlence bitmiştir. Hanın durması için elini bastırdığı ıçı s wg uk e. u dolu o as j.ar unm.iu__yıc

kıpkırmızı olarak boşaltılıyordu.Hanı ıiiş oır- şey e.uruurmuyoruu ve yüzü bir. ölünüki gibi

riııi kapı yar

t) £• İiiO Üİ ıL>0 j i * •-!_L ıda 0

ak yığılmıştı. Loti

gozıe-• > Yakında bu işten anlayan yaşlı bir ka­ dın var, gidip onu getireyim..

(Ses)-Ahmet az sonra yaşlı kadınla be­ raber döndü ve kadın çeşitli bitkiler ve gül ile kanı durdurdu.

Kolunu böyle yukarda tutması lazım... Ücreti ne kadar.

Loti cebinden para çıkarıp verir kadın sarılı elin üzerine garip işaretler yapar Loti Aziyâdeyi yatağa

taşır.

Loti bir süre üzgün Aziyaueyi seyreder.

olsun.Aman kolunu aşağıya indirmeyin s akın..

LOTİ - (Ses)- Aziyade şimdi mermer bir heykel kadar soğuk ve baygın yatıyordu,

acı çektiğini his ediyordum.Ateş için deki çıplak kolunu dik tutmaya çalışı yordum.ve sanki onun eti değil kendi i

etim kemiğe kadar kesilmiş gibi acı çektiğimi hissediyordum.Ay çıplak uu- varları yeri ve boşalmış odayı aydın­ latıyordu •Giden eşyaların boşalmış ye yerleri,ipek örtüleri alınmış kaba ta tanca masalar s e i a l e t ,soğuk ve yal­ nızlık duygusu uyandırıyordu.Dışarua- ki kopekler ölüm habercisi gibi acı bir şekilde uluyorlardı.Onun ümitsiz­ liği bana hüzün Veriyordu...Nihayet ölüm uykusundan uyandı..Ve gözlerini aralıyarak bir süre üzgün beni seyret ti. AZİYADE- LOTİ- AZIYADL-LOTİ -

AZİYADE-Böyle parmaklarımı keserek seni

üzdü-t

güm için beni affet Loti...Ve şimdidd benim yüzümden uyumuyorsun...rakat uy uyu Loti...Benim acı çekmemin bir ö- nemi yok artık,çünkü varlığımın bir anlamı kalmadı.

Dinle sevgilim tekrar gelmemi ister­ miş in?

bunu niye soruyorsun Loti..durumum bunu yeterince açıklamıyor mu...Ben g gitmeni hiç istemiyorum ki...

Allah şahidim olsun ki tekrar gelece­ ğim ,Aziyade...

Loti tekrar dönüşünde eğer evli olur­ san bunun önemi yok.Artık ben senin sevgilin olmamıaliız kardeşin olurum, . evlen Loti...Ben senin ruhunu da çok severim.. .Saade.ce seni bir daha gör- m

ek

A l1

t

¿3-KAYIK-HALÎÇ;______ Aziyade ve Lobi yanyana oturmuştur Ahmet Kayık­ çının arkasındadır.

LOTİ -(SES)-Bir kayık bizi Azapkaflfcya gö­ türüyor .Oradan Galata'ya sonra

>

Tophane 1 y e , Imdıklı'ya ve gemim Leerhouııda varacağız...Âziyadt beni gö t irmek istcdijuslu uurae cağına yemin etti..Bu son. ayrı­ lış saatinde beklenmedik bir

.

sessizlik içinde... By-^IhTIK- ■ IKTİKLİ lış/üün LOl'İ

Olan

-(Ses)işte gemiden ayrılmiş/ıilika ağ ağır , ağır bize yaklaştı.

bu veçaların hazin değişmez saa

Onu öpüyorum...elleri hafifçe t titriyor.,benim

Kadar sakin ve

buz

Filika yanaştı.,0 ve Ahmet cami nin karanlık köşesine çekildiler uzaklaşıyorum ve onları gözden Loti oldukça .hüzünlü ve düşüncelidir.

Lobi bir an dönüp geriye bakar

kaybediyorum... »

Lerşey kesin olarak bitiyor. Y e ­ min ettiğim gibi eğer bir gün dönersem,yıllar bütün bu yagdiık lârımız üzerine küllerini dökmü^ olacaklar yada başka birile evi lenerek aramıza bir çukur kazmıf olacağım. V e .o artık bana ait oimuyacak,

Ve

şu an ruhumuzun bütün

ile Dirilirimizi severken geri

dönüp

onun arkasından koşmak,

ve sevgilimi kollarımla sararak bu kolları ancakölüm saatinde açmak için çılgın bir-arzu duy­ dum. Bu düşünce beni mahvediyor Solgun bir mart güneşi Marmara üzerine yatıyor.Deniz havası can

lı ve soğuk hazin ve çıplak sa­ hiller akşamın sisi içinde

uzak-

-20-ı

; " — nn ,, ; - rn ~ ’r" *f — <~i -» y n

-- V j. ı A j " .i. A j « i..-' .L JA O * i l ,J i l

iil_Lrl.jp j;ü jjo.‘^^ İl ^ C v J_'ZLIj—!_oT* i

■ -i. <-J — .<■ . U t ■ i . J. .1—i . i-i .

17 o u 0. u u-i'eli 11İL01 lz uz' rİAO eA; suu.le

b- İ v ^ ' • o G j - ^ •*• *

laşiyorlar.Habbim bitti mi ve onu artık göreme yec e k m i y i m .

İstanbul gözden kayboldu;en yüksek ca­ milerin en yüksek kubbeleri,horşey u- z_kta Kayboldu,heı şey sılindi.'Jüu ancaıi

üjlF v^t3.ilj_ilo İS u w r*j_kı j OiiUl’ı jc i± 'ii'A .Z £L e i in t u oku i iiııai ı ü ç i l ü v^ricriuı# Denizin bu sakinliği bu solgun Hart hav vasi içimi sıkıyor.

Artık bu şehir,

bu

-J- ' T . » ' 1 1 . . , / U w m — N ^ O J j-IJ. -U v/ . J. v o c. x 1 ılı İli i 11 o xj --- J —,> G x i l - i . X' iİa. ıZ> 0 o / — AZ» a. Z u O t. f , t - -ü e l a ‘ U -0 .i l. ^ k.j.1 : . . . C n Z u p h -• ; S ui'C. , ii -Ji: uu yo. “i**" • • IVı C w der.midilli'den 0 .luu mektubunu ihti- yar Ilarıee vasıtasıyla Aziyauc 'ye cos — *1 .• . J. .U .• . . /-• ı

O. J_l*i U U O «L L ı j _ i . i l C- _L Jr c v l ' U l u i l U l o l A 0 1 ’ *">v^^r_L O ruAî.ıişfçujikLt, uilj.yoı suıı oOj'ı ^uiilûruc

ç ol; ceubirsiLZ. Cicivr¿ujuiilçt ila • IIu u i c o Tihil.ii d o 0 . 2 . ( j j '- a î l u (jOa ü ^ I G İ İ U İ S İ U İ J a Ç O ı v ¿ t ' V u l ^ ' l için pelı sesini ç ı k a m a d ı ve onu Kovma­ dı. Ancak artık ununla ilgilenmiyor ve o nunla konuşmuyor.Sen ayrıldığından beri

Lobi !nin(YK.plan' yüzü) mektubu okur Lir süre üzgün düşünür.

Tekrar suyun köpükleri görünür.

S>C—-bAüşj-ı— ij, u-iLlnKfa": Lobi bahçede masanın başında yazı yazmaktadır.

Ckameri; on pVanei-r ••-.comla

hasbaüir.

Aziyaue bana,sensiz yaşıyamadığını ve senin İstanbul'a tekrar döneceğine i- nanmadığını ve seni bir daha görmeyi jıiç ummadığını ve ar^ık ona güneşin Lir uana doğmuyacdğını akuaruı•

Beni çok ihtiyar babamdan dolayı henüz haı p için çağırmadılar•Faka t yakında çağıracaklarını zannediyoı-um.

Seni selamlarım, kardeşin Alime t

Azizim İzzettin Ali,işte sizin memleke­ tinizden çok . farklı olan kendi raemleke-t : ■*' k o d ’ ' k ■ ^u;.

ç-iar altında İstanbul da size sözünü et iğim Eraybörüöeyim. batı üniformasını, Gümüşi şapka ve paltoyu tekrar giydim ve bazen bana öğle geliyorki,hakiki kos tümüm sizin kostümünüzdür.ve şimdi kıya et değiştirmiş oluyorum.

Aziz efendim, haberler harp haberleri devam ediyor.,Olaylar biribiri ardından gelişiyor,İngiliz milletinin Türkiye ta afini tutacağını ummuştum ve İstanbulda bu kadar uzakta adetu yari yarıya yaşıy r haldeyim. Umarım beni yakında tekrar

göreceksiniz.

Sonrada efendim,sîzinde keşfettiğiniz gibi onun yani Aziyadeyi seviyorum.Ve özellikle onun için yakında tekrar gele­ ceğimi elbette söylüyebilirim.

31- İST. UıIL-» Vapurda:_____ Loti vapurun güvertesinden

îstanbulu seyretmektedir.

ı /

LOTİ -(Ses)-Svet bu doğunun bulutsuz gök yüzü ve mavi denizi.Orada bir şey görünüyor.

Ufuk, »camililerle ve minarelerle donanıyor kalbim çarpıyor,İstanbul bu...

Birazdan karaya ayalı basacağım. Bu memle­ kette bulunmak güçlü bir duygu..

Ahmet artık yok sanıyorum.

Galata bile ölmüş.,Birbirini mahvediş har bi gibi bir şeyin uzaklarda geçtiği anla­ şılıyor.

32- ODAC GALATADA)____

uoli heyecan içiııae ^OTİ- (Ses) Yaşlı madamın odasında Türk elbise] başına fesini koyar

ve aynada kendini seyreder.

rimi-terar giydim.Burası bir yabancı kilo ğından çıkıp Türke dönüştüğüm yerdi

Azapkapıya koşuyorum... 35-BİK KAYIK İSKELESİ:

LOIİ-(Ses)Geçen ilk kayığa bindim.Kayıkçı beni

t a n ı d ı .

J il z

C-_l 1 - C* J' ,

düşünür.

-22-LO'iİ-(Ses)-Aziyade'nin bana gelip gitmesinde ona eşlik eden Hatice'nin evine git­ tim; Fakat ihtiyar kadın göç etmişti ve evinin nerede olduğunu bana kimse P A T n H C-A-MI 1 }__________________ _ göstermedi.

L0TI-(Ses)-0 zaman perişan bir halde, ne yapaca

Loti Cami'in önünden geçer.

şoti nin yanından gurup u halinde askerler geç­

mektedir .bazıları bir evin önünde oturmuş

ğırnı bilemeden yürümeye başladım. Ve onu görmek umudu ile Aziyade nin evine doğru yürüdüm.

Sokaklarda bağırıyorlardı adeta yarı giyinmiş savaş için toplanmış yarı silahlı insanlar taşlar üstünde^

•t

yatağanlarını biliyor ve beyaz yazıl:

y e ş i l bayraklar taşıyorlardı, uzun müuu cc yür üu üm m ■

- 1 T> ; T-, t: n r. y

Loti dalgın ve endişeli yürümektedir•

33-bAşna 1>IH o On. An.; Loti arada bir etrafa

bakıp yürümektedir.

Loti adımlarını sıklaştırıp kadına yanlaşır r ^ e onu ko­

lundan tutarak durdurur. LüTİ- k a d m bir an şaşkınlık için­ de Loti ye bakar

HATİCELOTİ

-LOTİ- (Ses)- Gittikçe yaklaşıyordum. Fatihe çıka) karanlık sokakta,onun oturduğu soka] ta idim.

kaldırımlar üzerinde, duvarlara sür! nen bir ihtiyar kadın silueti gonülı üü.,Laşı önünde yürüyor ve kendi kendine konuşuyor g i b i y u i .

iıcxc_LCt5 iı3.cım•

Siz. . .Siz. Arif efendi şey..Loti efe: dişiniz değirmi.?

Evet benim seni buldum sonunda.. Aziyade..Aziyade nerede ona ne oldu Loti Şok olmuştur .biı-an

anlayamaz yine soraç

IIATİCE- Ö l ü , ö l ü .. öldü o . . , lı OT ı — iı e, ne de u m .

T7 A T» f p r ; , ' v ! . r? -• - •• A ~ * 1 r ' i 1 11 — _L -j __i ■“ O. ( m li.c-1 J_ i V-A- l O -L O. 4

23

LOTİ 4?°Tir yıldırım darbesi gibi beklenme­ den inen böyle bir kelime hemen an­ laşılmaz .lizi sarması ve sizi kal­ binizden ısırması için oır sure

Lotı kuuiuı üirı^ı. ve

yürümeye o a ş la r , kaı.m

ar..-asınaan Dana ka.L—

uİ _lŞ o l i 1 .

geçmese gor'eiv.i_i*,

iürümeye

'İ7i. e dıycy ou nauar sa­

ihtiyar kadın beni bir azap timsal: gibi takip ediyordu.. .Lüyük bir tu' ku ile sevdiği hanımını öldürmüş olduğum için bu mahlukun kinini arkamda hisjŞedıyoruum. Cnu görmek için dönmekten uoriLuyorcium Ve sar— hoş bir adam gibi yürüyor,hep yürü yordum.

3o— V—n.yl’hüLl sO--Ak

Loti eski bir çeşmenin başına gelir.bitkin bir halde çeşmeye yaslanır.

LOTİ,-(Ses)-Aziyaue'nin oturduğu evin ya­ kınında bir mermer çeşmeye dayan­ mış buldum kendimi ve oturmuştum h başım dönüyordu,karanlık ve boş ev ler gözlerimin önünde yağlı bir şekilde adeta oynuyordu;klikım mera re çarpıyor ve kanıyordu.,Çeşmenin soğuk suyuna batmış bir el bir men dille yüzümü ıslatıyor, kanı siimey çalışıyordu.0 zaman Katicenin yanı da ağladığını gördüm.Ye onun elle­ rini sıktım.

Geçen adamlar bize dikkat etmiyor­ lardı .,Birinci kars s a v a ş m a ait s kaklarda dağıtılan kağıtları okuya rak hararetle konuşuyorlardı.

Savaşın başlangıcındaki kötü gün­ lerdi bunlar. Ve islamın mukaddere tı şimdiden mahvolmuş görünüyordu. 37- hiLLARLIK--- --- LOTİ- (Ses)Kollarınjda tutup sıktığım soğuk Yu.il. L o t m i n acı dolu şey toprağa gömülmüş bir mermer yozu göri'-lur.KAH.aoom.lu parçasıydı kırmızı ve yeni kariş-açı'lır.Loti oir mezar ta- tırılmış toprak hin insan boyunda ş m ı sıkıca ivuca^lamış m ı . bir tümsekti.Ta uzakta ayaklarınım

- 2h

~5Ö— GALlT :i! SAVPALI •

Loti 'nin yüzünden gazete

sahifesine geçine £Pı.aiık—

X İT A P - (AZ Î i A D E )

Gazete kupüründe Aziyadenin son sayfasına geçme

başka her şey ılıktı. Uzakta cihad mukaddese giden askeri kuvvetlerin mızıkaları yüksek bir ahenk ve bi­ zim Avrupa Enstüriptüanlarımızla ça­ lışamayan sesi duyuluyordu.üzer^d Türk Yüzbaşı unif ormasjjjjö Loti değ idim artık.Arif adını taşıyan bir Türk subayıydım.Cepheye gönderilme iznini istemiştim. Ve yarın gidi­ yordum.

(£es) ,Lir süre s ona’a İstanbul gazete­ lerinden birinde ufak bir haber yeı alır" Lon hars munarebesininölüierj arasında Arif efendi ism^jle yakın zamanda Türk ordusu hizmetine alın­ mış olan İngiliz bahriyelinden bir genç zabitin cesedi bulunmuştur.

"AZİYADE" Pierre Loti'nin ilk romanıdır. Loti'nin hemen bütün eser­ lerini kapsayan inceleme kitabında Pierre Lrodin ; yazai'in sadece hatıra defterlerindeki tarih sırasını izlemekle yetindiğini ama o günlerin natüralist romanlarına alışık okuyucu için üslubunun merak uyandırıcı ve şaşırtıcı olduğunu belirtiyor. Brodin Loti'nin,macera­ sının temelinde pek az değişiklik yaptığını, sadece isimlerin yerine başkalarını koyduğunu ve kimi olayları değiştirip düzeltmekle yetin­ diğini ifade ediyor...

✓

"Aziyade" romanı Loti'nin ilk romanı olmasına rağmen, gerçekle hayal gücünü ustaca sayılabilecek bir üslupla birleştirdiği bir

hatıra-romandır deniiebilr. Romanın adı yani "Aziyade" ismi üzerinde ise değişik görüşler var. Pierre Brodin ; Aziyade'nin asıl adının Katice olduğunu, belkide Loti'nin bu ismi Victor Kugo'nun Albayde 'sin

deoi' etkilenerek koyduğunu belirtiyor. Abdülhak Çinasi Hisar'da

Brodin'le aynı görüşte ; Hisar "İstanbul ve Pierre Loti" adlı eserin

•

.

"

1

•

25

-kaldırılırsa altından Victor Kugo çıktığını ve Loti *nin Ilugo 'nun Albayde'sinden etkilenmiş olabileceğini yazıyor. Kini yazarlar

is e Aziy&de •nin b ir Türk

Fr in a n c a y a o e la ifu z odo

* '

'.'

..

¿i

Tanpmar İğ o ’

P ie rr o L o t i 1 ye d a i r ” adi:

b i 1x011 aegiştiriuiş olabileceğini yazıyorlar. yı- l

İ

.

.

.

.jmr

îr,-.

yazısınla şöyle aer : "noti, daima gittiği

yer merin

at an u a ş ı olm uştur. Oralarda o n a ya tı , l e z z e t , ız u ir a p ,

nayalç Iıe r ş e y in ı oem iiiiseiuiştir. 0 romsan uo^niı yazai'mcu. u an dii'»

jOti is o hatıralarında ’T-ilıliyorum lıangı ihtiyaç izlenimlerimi yovZ:xi0.tVcı , j i o X3_İii _L b 1‘ _L o i i b. j câ. C _lÎ1İ J_ t ü S Ü i o eme yo j■ b Ç C .

U T f .- _{:rlı topra^ınua iizılyuu-o} V - _{j.j-6 üa.rxiLii^ ucnu^u bj-rştiyxb*r yb.cb.r}

l'iorre Loti 'nin yakın arkadaşı Tiuuue Farrerc iso A.zıyaue r o m u m için şunları styler : "lîeiû Fransa, nen Tui?iviyo Azıyanc 'ye minnettar dır. 0 Fransa'ya bir büyük yazar, Türkiye'ye kıymetli bir uost

M

-l^

t

PÎERKE LOTİ ve İSTANBUL

O

C- •Bölüm

1 - İSTANBUL GENEL GÜRÜNtjS :_________ stanbul'un genel silueti SPİKER üzerine Ekim loöV yazısı

düşer.

\

S ar ah B e r n h a r d ' m fotoğrafı.

Kitaplardan ve kendi fotoğrafların­ dan görüntüler.

- Pierre Loti ilk gelişinden yıllar sonra tekrar İstaııbu a gelme fırsatını bulur. "Aziyade" romanıyla birhayli

popüler olan Loti daha soıır Taiıiti 'deki hatıralarının ürü n ü ,"Narahu" adını verdiğ romanını yazdı. Bu romanı

• -t

uzun Lir süredir tanıdığı Saran Bernhard'a ithaf etti Sonra Senegal'daki kalıştan üçüncü bir hatıra roman oluştUy "Bir Sipahinin Neme iiı", Eu eseri "Lotiffnin. ev­ lenmesi" ve Balkanlardaki karışıklık neuehiyle görev­ le geldiği Karadağ'daki ha­ tıralarının oluşturduğu "Sıkıntı Çiçekleri" &dlı roman takip eder. Baha sonr

"Kardeşim Yves" ile Uzakdo^ Japonya hatıralarının ürünt

«

olan "Madam Krizantem" ekle nir bunlara... Ve nihayet 1086 da yayınlanan "İzlanda Balıkçısı" ona şöhret, pare ve Branşız Akademisi ödüiür kazandırır. Bu arada evlen meye de karar veren Loti Romanya Kraliçesi Elizabetl tarafından Romanya'ya davet edilir . Pierre Loti bu şeye hatini birkaç günlüğüne İstembul'a geçerek uzatır.

27

-40 - L03AZ - GEMİ : Dış/gün Boğaz genel görüntüler, LOTİ eski resim ve fotoğraflarla

geçme...

Loti parmağındaki yüzüğe bakar ve dalgın iç geçirir...

İşte İ s t anbul’a bu ikinci gelişi de Loti, artık yalnızca Fransız donanmasında görevli bir deniz subayı değil, aynı zamanda ünlü bir edebiyatçıdır da...

(Ses) Ve yıllar sonra, işte yine bu ülkede, onun üikesinueyim. Aradan on yıl geçmiş ve sanki bi rüya denizinde yüzer gibi sisler içindeki Boğazdan geçerek büyülü şehre İstanbul'a giriyorum. Firö denbire 'iürk toprağının kokusunu duyuyorum. Lu koku, eski günleri inin dünyasını olduğu gibi gözle-rimin önünüs c&ıı!l.£criüir'ux«

Onun bana verdiği bu yüzük beni geçmişe, on yıl öncesi yaşadığım şeylere ve ona Aziyade'ye bir zincir gibi bağlayan bu sarı halka şimdi parmağımı yakıyor &ueta.

Boğazdan aşağı iniyoruz, herşeyi sarayları, en uf alı köyleri bile tanıyorum. Ve nihayet ileride açılan bir süs perdesi ardında İstanbul'un eşsiz silueti beliri y o r .

Pıhtımdaki binbir gürültüyü geri de bırakıp nihayet otele varıyor

41 - PEPA PALAS - Dış/gün_________

Kamera oteli genel görür. LOTİ - (Ses) Pera Palas bu günde hala sapasağlam ayakta ve o dönemin modern yapılarından biri olan otel şimdi etrafı modern yapılar la kuşatılmış vc artık tarihi bi

Rıhtımdaki binbir gürültüyü geride bırakıp ııihayat ote?Le varıyorum.

LOTİ-(Ses) Pera palas bu günde hala sap£ sağlam ayakta, ye o dönemin modern yapılarından biri olan otel şimdi etrafı luOdern yapılar la kuşatılmış ve artık tarihi bir kişiliğe sahip,

LOTİ- kıyafetimi değiştirip elçilikten 0v . r o G e n l e r i mınmanuarı beklemeyi oaşiaüiı». lapçınım pıaııa goı-e i m iş im Ahmet'in söylediği kadını bulma]

«ı dger bu kadın yaşıyorsa unouiii oilgi kaynağı olacaktı...mihmandar e p ^ gecikme ile geldi *i

kk -KAYIK; ■ Gün

Loti mihmandarla kayıktadır .LOTİ- (SES)-Uzun arayışlar sonunda kendimj Haliçte bir kayıkta ve Eyüp kıy ısıl­ da buldum...

45-;AYIKTAK EYÜP CAnİİ: Gün.

LOTİ- (SES)-İşte Eyüp Sultan camii ve me­ zarlara giden ağaçlıklı yol Lir iki adim sonra esrarlı şeylerin ortasır da olacağım.Eskiden bana tanıdık o] v.

an ve komşuluk yaptığım şeyleri», beİkide burayı bir daha asla göremj yeceğim.Aslında bir daha görmemek ihtimali varsa Eyüp'ü bırakıp -git­ mek cesaretini bırakıp*, gösterebi- lecekmiyim.? onu'da bilmiyorum, ^-hVıIK:______Gün._______

Loti kayıkçıya dönerek,, LOTİ- Hızlı git ..Kekadâr çabuk gidersen o kadar çok para vereceğim.

KAYIKÇI- Peki mösyö...

LOTİ-(Ses) Akıntılımda yardımıyla kolaylı la Haliçte yol almaya başladık. Eyüp'ün kaygı verici loşluğundan uz ak tapı ay a başladık.

g.2-r^Pn-P^LAS . ı Dış;/ dün. Kamera otelin GEL. Görür,

\

A3 iM PAŞA DOıiAui-ıA LİKASI

OKÜ- K A Y I K : Gün._________ LOTİ- Kilımandarla bir hayli aradıktan sonra Ahmet 'in akıbetini öğrene­ bileceğim kadının Ka s ı m p a ş a fda oturduğunu diredik n i h a y e t .... ..ası m p a ş a^o a bu ¿¿m u e hala sapo — sağlamve ayni güzelliğityte ayak- da duran Don anma komutanlığının

binasının yanında kıyıya çıktık. L f U a n d a r ^ k a d m ı bulması için gön derdim ve kıyıda -Beklemeye başla aiüi« • •

4-6 *" üi.Âj..]A i'lı.ii.;/! 'Jx. U !

Kamera binadan B oci ■

ye kayar

L'OTX(SZS) -Sonunda mihmandarla kadın yel

ninmandarla kadın geuip ¿cama girerler..

LOTİ

diler.Bu kadını hayatımda bir kez görmüştüm.ama oydu eminim...Bazı, şeyleri hatırlar Ona büyük bir yu muşaklıla va tatlılıkla Türkçe konuşarak ve vereceği cevaplardan adeta korkarak sormaya başladım. Anaİfii-rr Şiraıj. Ahmet 'i hatırlıyor musun.?

KALIK - Ahmet.? Ahmet,?

LOTİ - (SES) Gözlerinde şaşkın bir ifade vardı..Hayır hatırlamıyordu,Ahmet O n a anlattığım hikayenin üstünden çok zaman geçmişti .Ayrıca şu İs­ tanbul'da Ahmet'ten bol kim vardı. Loti endişeli sorar LOTİ- Bak hanım...Bizden korkup çekinme

lütfen Ben bu Ahmet'i arıyorum., Kadın., Biraz şaşkın Loti'yi arıyorum çünkü: Onu çok severim, seyretmektedir. aramamın tek nedeni bu.Lütfen

ha-Kadın, Lotiyi iyice görmek için öne doğru eğilirve göz

lerini süzer KALIK­

TAKİ-fırlamaya çalış..Onu görmek, buls mak istiyorum. Buradan gittikten sonra üç yil boyunca Ahmet'e sizi adresinize mektup gönderdim.Sen onu iyileştirmişsin yaralanmıştı çok hastaydı..

Şenin adın neydi bakayım.? Boci,,

Evet gayet iyi hatı rlıyorum. 'Kadın,bir süre susar

dalgın ve acı bir ifadeyle KADIN- öldü., öldü 0...

Öldü yedi senedir yok oldu... LOPI- (SES)-Ne tuhaf değilmi.?

KADIN Löti,oldukça acı bir iiadeyle lîauiiji se yre t (lient e dır •

LOTİ- KADIP-

LOîl-

KADIN-bu cevabın başlangıcı, acımasız bir tonda ilk kelimelerin hüzün verici bir uyumla öfkeli bir şuk- kilde tekrar edilmesi, bir vakit- ler Aziyade için bende tam anla­ mıyla benzer şeyleri düşünmüştüm -( Ekolü) ö l d ü ..,ö l d ü ..

Son gece sürekli olarak senin a o _ln ı o oyicui • .. L o n . . b o u1 •. b o c ı . Demek senin yüzünuen öldü, 0.

e n ı i ı u. ‘¿ju.} ı e. u i ı •• 0

(SES)-bunu dci bekliyordum.Oysa ben bunun doğru olmadığını bili- ■ yordum.Büyük bir ihtimalle yaraş:

yüzünden ölmüştü, zavallıcık. Peki, mezarı nerede biliyormüsun' Hayır bilmiyorum,

şey...birde kız k a r d e ş i ‘vardı, Erkinaz,onuda bulmam lazım.Bari onun nerede olduğunu biliyormuşur Eriknazı mı.? İyi ama şeninde hiç bir şeyden haberin yok v. .Qnu<? da kardeşinden altı ay sonra

gömdü-jjoti aaeta çökmüştür.

Loti düşünceli sorar

LDTİ-

,011-T

T'’

l e r .

(SES)- Cevap vermiyordum,bitgin ve dalgındım. .Ama bir'ueiıLiru A h m e t ri bir ti1 1 ıurue.şl uaaa u-Lau^unu İn— tii'laui"’.hay Allah n a s n oldu da unutmuştum b u n u ••

Hatırlıyormusun A h m e t ’in birde ya y^.şlı bir kız kardeşi vardı.

Ev e t ...Hatırlıyorum.C Hala ayni yerde oturuyor.Ama şimdi yalnız, Onunda başından bir sürü felaket geçti.Ama Ahmet öleli beri onuda görme dim.

*f9- r\',~ rr ~r ■ x ur. \j :

¿1 kapıyı ça-nnakcam Locı ve ¿eu İ m endişeyle

b e kl e me k t e d i r le r . Az sonra kapı aralanır.

kadın telaşlanır.

5>0 ~ ODA : İç/Gün : lanın Loti yi içeri UuVv o e ete r .

Loti üzgün kadın söylen­ me İttedir.

LOTI -¿Ses)-nihayet kapı»aralanıyor ve kapı aralığından! naraîîlmca içimi ürperten nayalefc gibi bir yüz belirdi,Elli yaşlarında bir kadının yüzüydü bu, üzgün,solgun zayıflamış ama zavallı, küçük Ahmet'e çok benziyen bir yüzdü, benzerlik sadece çarpıcı değil ayni zamanda ürkütüycüydü.kiç, şüjahe yok ki bu onun kızkardoşi, o a n k i 'karşımda Âhmet vardı.Otuz yıl yaşlanmış bir Ahmetve bana ölümün ve zamanın ötesinden

sitem edercesine bakıyordu.kadın cağız şaşırmıştı,müteredit.ti. artık iyice açtığı kapıyı kapa­ maya hazırlanıyordu.

AhAKTAkşİkAK- L o t i ...Baksana ona,Loti 0, Loti geri dündü..

KADIN - Lo ti ’m i , ?...Loti'mi.?... Ah». L o t i .I

LOTİ -(SEL)-Acı ve hüzün dolu olarak adımı tekrarlıyordu Bu bütün si­ temler in en e t k i l i y i s i n clanıyd di doğrudan kalbimi he do i' almış­

tı sanki,sonra bizi içeri davet e t i i .

t

LOTİ- (Odo)-doğuya has döşenmiş ama güvd nüşü soğuk ve fakirbir eda da Ahmet 'in kız kardeşi beni bir al vana oturt tu.Donra bana kahve yapmaya gitti-Kahve bu ülkede misafirliğin mecburiyetlerinden biridir- Kut fakta büyük bir fin­ can kuruluyordu.,sesiz sessiz, ahladığını farkeu cim . i n iri göz yaşları yanallarından aşağıya bo­

şanıyordu .. .Oh Tanrım ne büyük üzüntü bu,yaşlı kadının ağladığı bu çıplak odada bulunmak,kalbim sıkışıyor ve söylemek istediğim ■ her kelime dudaklarımda öylece

32

kadın kahveleri getirir.

ı

Loti kahvesinden bir yudum a l ı r .

. LOTİ

1U1.

Loti endişelidir.

Tadınla bir s Ur e bal ¿ışır l a r .

LOTİ LOTİ

sıkışıp adeta sönüyorlar, her iki- side biiiyorlarki ben son derece ciddi ve önemli bazı şeyler söyle­ meye yada istemeye geldim.Peki ame ■nedir istediğim.'¿'Konuşmuyorum önle da bekliyorlar! yaklaşan akşam içi de ses&ziik giderek ağırlaşıyor titriye titriye şunu söylemeye cesaret ettim.

-Hanımefendi Aziyadeyi iıatırlıyormu sun .V- Hani .şu ulak tefek Ahmet 'ir. ue sevdiği Türk kızı vardı ya .. onu halırlıyormusun.V

-Ofiv*.Tabii hatırlıyorum,Bütün olan l a n nasıl unutabilirim.

-öldü değilmi.?

- (SES)-Konuşmaya başlamakta agir da ■ranarak yüzüme baktı,iyice çukurla

mış üzgün gözlerinde şaşkın bir ifade varidi,..bu bir kaç saniyelik bekleme sırasında cevabının"Evet" olduğunu anladım. «•

KADIN -Gerçekten onun Öldüğünü bilmiyormu dun., ?

LOTİ -Şey..Tabii biliyordum.size sormak istodiğimşey başka ...Benim sizden

*

ricam,onun nereye gömüldüğünü öğ­ renmek .

LOTİ -(SBS)-Yeni bir sessizlik,biraz önce kinden daha ağırbir sessizlik kapl

KADIN LOTİ

KADIN

) .hî i

dı odayı. Orada kaç dakika kısacas. ne kadar sure konuşmadan oturduğum' bilmiyorum.Bildiğim tek şey biri ağlayan iki kadının arasında sessi: ce öyle kalakalmış oiûuğumaur.Bess: zliği Ahmet'in kız kardeşi bozdu. -Onun gömüldüğü yeri bilmiyorum. -Lütfen hatırlayın, belki unutmuşsu-

nuzuur.