122 OLA: ' Lotl ve üç kadın konuş­

maktadırlar ...kelek ve Zeynep yüzlerindeki pe­ çeyi kaldırırlar.

LOTI

Loti heyecanla sonucu beklemektedir..kısa bir

Ama bu olay onun mutsuzluğunu aza 5 tacağına artırdı,.Sonraki buluşmal rımızda yazacağım roman üzerine ta tışıyorduk ve tabi i bir yerde bu onların romanı olacağı içi)] ben imi. tartışmaya da halıları vardı...

Bu buluşmalarımızda Zeynep ve itele] yüzlerini- örten peçeyi kaldırmış­ lardı,bu ilk kez beni oldukça heye­ canlandırdı .Yüzleri yabancı değil di çünkü.,hayalimde çizdiğim yüzlei yakın u ı . «, x a İni z /_¿e yh e o ı n yüzü s o j g un ne r u m , •.. T v . u « . ur . araca uir oxisuri. yordu.Cenan 'a gv. İm c e o yUzunu aç — maia ant a ı s i ’ar euiyorcıu, /a k ıt geçiye du ve unlardan ayrılma zamanı ¿olmi t i Kasım ayının güneşi k afes a r a lık larından i ç e r i vurmuştu.

Cenan hanım dinleyin beni kiiç.uk uos gözlerinizi mutlaka tanımalıyım... artık bu duruma dayanamıyorum..as- lıiiUu durumlarımız eşit değil çünkü siz o tül perdelerin arkasında beni gözlerimi sürekli görüyorsunuz ... ğ'Uiıu iyi Diiinki sadece gözlerinizi görmek İstiyorum... İsterseniz yüzü­ nüzü o e mam en kapatın ama s^uece göz terinizi gizlemeyin benden.

bekleyişten sonra ciddi karar veren ile peçesini açar

Cenan bir eda-

CLKAk- işte bakın size karşı güvensizlik duymuyorum.

LOTÎ -(SES)-bu gözler adeta yüreğimi delip geçen.,bu gözler onun gözlerine , Aziyadenin gözlerine nekadarda benz: yor aman ianrım..

' 1 EV : Dıs/Gün. Ev Gııl.Görüntü.

(Zoom'la yaklaşma) lPIf-OEA : İg/Gün,________

Kamera ud çalan elden açılır. Kenan üu çalmakta- Zeynep ve kelek oynamaktadırlar.Loti biraz, şaşkın onları seyret­ mektedir .îjç'üde çarşaisızve oldukça gösterişli kıyafetler ı ç m c e u i l iei « . 0 1* n an o n cBi."1ai — tan u d u . çalırken dikkatlice Loti*

>-

-

C Ak AL-Ligin bugün ııc-ş 'eli d e f i l e m i z . ? Oysa biz bürün' bunları sizin için yaptık,..

LOTÎ - Hayır atisine ..beni nayran bırak,tını bu kadar nauir ve bu derece güzel bı şeyi bir daiıa hiç bir zaman göreliye ceğim.¿una beni asıl düşündüren baş­ ka şey.

CELAL -Bunu öğrenmemizde bir sakınca var mı LOTİ -Bilemiyorum..kelek ve Zeynep de bunu

dinliye bilirlerini.?

CELAL -Elbette..Onlara karşı sizinle ortak ne sırrımız olabilir.?Size başından beri her üçümüzün bir ruh olduğunu ■ soylemedikmi.?

LOTİ -peki öylese size bakarken bir benzer İlkten dolayı hem memnun hemue adeta uehşete eüştüm,Bana geçen gun ıık de fa peçenizi kaldırdığınız zaman kar­ şınızda geri çekildiğimi görmelinizin ayni güzelliği a y n i 'bakışı bundan yıllar önce görmüştüm..Bu Aziyade idi evet onunla şaşılacak benzerliği niz v a r ...

CELAL - Sizin Aziyade 'nize mi 'benziyorum. ?- Ch..Bu gerçekten müthiş bir şey.Ve

okuduktan sonra m a n ı n o romanınızı

en büyük arzum onun yerindfe olmaktı.

LOTÎ - (sss) Hayat çizgise inde artık inişe geçmiş birii olduğumu acı bir şekilde hissettim o an... Gençliğin birer canlı gerçeği olan bu garip küçüklerin yanın da işim ne ?

125- GEMİ___________Dış /gün________

Loti gemide yazı yazmaktadır. LOTÎ - ( s e s ) Ramazanın dördüne rasstla- yan 12 Kasım günü uzun süredir düşünüp bir türlü gerçekleştir« mediğimiz bir ziyareti gerçek­ leştirdiğimiz gün oldu. Ben yine Türk kıyafetinde gidecek­ tim. Böylelikle mezarlığa kadaı olan yolculuğumuz daha az teh­ likeli olacaktı. Bana bir Türk ismi vermek gerektiğini de söylediklerinde hiç düşünmeden Arif efendi olsun dedim... '

1 26- 'MEZARLIK________ Dış /gün_______ Loti ve siyah çarşaflar içindeki

üç kadın bir mezarın başında LOTÎ - fces) Siyahlar içindeki bu Ü£ dua etmektedir. küçük ruhla birlikte onun meza­

rının basındaydık. îslâm adet­ iyle iki el açık ve bir inayet ister gibi uzatılmış küçük ölünün ruhu için derin bir huşt içinde duaya başladılar. Bu benim için o kadar beklenmedik ve ruhuma dokunan bir şeydi ki gözlerimin yaşla dolduğunu hissettim ve onların görmesin­ den korkarak geride kaldım...

Çarşaflı üç kadın duayı bitirip mezar taşına yaklaşırlar.

CANAN - "11 Şaban 1297 de ölen Ali Cihangir Efendi kızı Hatic< hanımın ruhu Ü£İn el fatiha* Ama Cihangirler benim köyü:: otururlar... Ve benim dede! imle birlikte gelmişler Tür y e y e . ..

Zeynep şiddetle öksürmeye başlar. Loti onun durumunu

görünce endişeli LOTİ - Haydi gidelim, yalvarırım gidelim...

* Her biri mezarın yanındaki serviden birer dal kopararak uzaklaşırlar.

127 - GEMİ :________________ Dış/gün Loti güvertede yazı yazmaktadır.

LOTİ - (ses) Bu ziyaretten sonra bir kaç kez daha buluştuk. Son bu luşmamızın ertesi günü Canan' dan bir mektup aldım, Selanik gideceğini yazıyordu... Onun gidişinden beş hafta sonra da ben Fransa'ya hareket ettim. Yazışmalarımız oradan da devan etti... Bu mektuplarda, Canan m bana karşı derinden derine bir ilgi, belki de sevgi duydı ğu anlâşılıyordu. Ama üslubunc edebiyat ağır basıyordu...

1905 Martında tekrar İstanbul döndüm... Bir süre sonra Z e y m ve Melek'le yine Sultan Selim deki evde buluştuk. Zeynep iyj ce solmuş ilerleyen hastalığı yüzündeki çizgileri derinleşti mişti. Melek'i ise tekrar ev-

lendirmek istiyorlardı... Ar* eskiye oranla daha seyrek bu, şuyorduk. Hızla geçip giden ^ lerin akabinde nihayet C a n a n ; İstanbul'a döndü... Göksu'da gezintiler ve Sultan Selim 'd* evde buluşmalarımız devam ett Aileleri her üçünü de evlendi kararı almışlardı. Canan'i r y eski kocasına vermek istiyorl dı. Sonbaharla birlikte gökyü; nde çoğalan bulutlar sanki bu üç küçük ruhun yeni acılan iç: düşeceğinin kara habercileriyc

128- KORULUK ;_____________ Dış /gün________

Loti korulukta düşünceli LOTÎ - (ses) Onlarla ilk kez buluştu- dolaşmaktadır. ğumuz bu korulukta 5 Ekim günü bu defa yalnız dolaşmak istedi: Bu gün kendimi küçük Türk dost larıma ve hatta Canan'a daha a: bağlı sayıyor ve onların bulun- muyacakları bir başka yerde hayata yeniden bağlanabileceğir hissediyordum. Giderken duyacak ğım ayrılık hüznü onlardan çok doğunun kendisi içindi...ta ili gençliğmiden beri bu hareketsi: doğu için, o eski zamanların sükunu, ağaçların gölgesi, y a p ­ rakların ve y o b u n l a r m kokular: içinde iki mevsim geçirdiğim bı Asya köşesi içindi bu hüzün...

0

cazibenin herşeye hatta Canan': sebep olduğu hayal kırıklığına hatta çöküş halindeki bir haya-

ODA 1 ?Q- L Loti U Y kalkar pancurı itadır yataktan lereye gider a r . İç/gün_____

LOTİ - (ses) Karadeniz rüzgarı, bütün gece Boğaziçi üzerinde haykırını tı. Ve bu sabah Tarabyardaki son uyanışımın hüznünü artırmak üzere evi gelip sarsan sert rüz garlar gittikçe şiddetini artır yor... Karşı yakada tepeler üze­ rinde ağaçlara dokunacak şekil­ de sürüklenen bulutlar var... Ve artık İstanbul 'dan Kasım son­ unda ayrılmak için karar vermiş durumdayım....

1 3 0

Loti gc

3

■ 131 -

0

Odada k; lada yatmakta MEDEft - Daha yakına gelin pek iyi duy- olan Ne] in başucunda muyorum. Lailâheillâllah Muham- yaşlı b: adın Kur'an meden Resulullah,..

okumakta . Canan da yatağın ında oturkuş dalgın ] 'i seyretmek- tedir. I k bir ara göz- lerini f kadına bakar

Melek k yi şahadet getir- dikten

i

ve başı ı düşer... CANAN - Hayır, hayır daha değil ne olur, Melek bizi bırakıp gitme...

Canan ]' 'in üzerine kapanıp ağlama: şiar.

- 80 -

132-BOĞAZ - ODA :___________ İç/gün______ Loti yatakta uyumaktadır.

Kapı açılır içeri uşak

girer gidip Lotiyi uyandırır. UÇAK - Mösyö... Mösyö, Matmazel Melek öldü galiba... Çünkü yalının penceresinde mavi bir mendil vardı...

Loti yatakta kalakalmıştır. LOTİ - (ses) Demek gitti ha... Melek, o üç küçük ruhtan biri bizi terk etti... Çimdi gerçekten bir ruh o . ..

133- SULTAN SELİM - ODA :_________ İç /gün Loti Canan ve Zeynep sesizce

oturmaktadırlar Zeynep ve Cana n siyah çarşaflar

içindedirler. LOTİ - (ses) Melek'in ölümünden bir hafta sonra Canan ve Zeynep'le aynı küçük evde buluştuk. Zey­ nep'in sükûneti oldukça tabiiy­

di. Ama Canan'ın bu kadar sakir

' , _ oluşu beni hayrete düşürüyordu.

1 3 4

eder. LOTİ - (ses) Bu son günlerin sanki hiç geçmiyordu ve bu şehirden ayrı­ lacağım 30 Kasım günü hiç bir zaman gelmiyecek gibi geliyordı bana... Onlarlâ gidişimden önce ki gün son bir kez daha buluş­ tuk ve bu son konuşmamız olma s2 na rağmen üçümüzde oldukça ssmi

sakindik... Nihayet ayrılış gür

, üm gelip çattı... Bu akşam ayr:

l ı ş m kesin dakikasını onlara karşıdaki güneş ışığı göstere­

Loti yazmayı bırakıp düşünceli şehri seyreder.

şeyin ne olduğunu pek anlıyamıy* yordum. Beni bu şehre bağlayan neydi acaba... Belki de sevmiş olduğum kadın ruhlarıhdan şehre yayılan havaydı... Bu hava Aziya

denin mi yoksa C a n a n ' m mı,? Yoksa her ikisinin ruhlarından gelmekteydi, bunu pek ayıramıyor dum

Loti Fransa'ya döner dönmez onlara verdiği b ö z ü tuttu ve adeta bir.^ı ödev gibi hemen romanı yazmaya koyuldu. Tabii yine Aziyade romanında

olduğu gibi isimleri ve ¡olayın geçtiği yerleri değiştirdi. Canan'ın üslu­ buna kesinlik ve güç kazandırdı, ayrıntılarla ilgili noktalar için belge ve bilgi toplamaya çalıştı

4

Aslında romandaki bu üç kadından Canan, Lera adında bir Fransızdı... Diğer iki kadın Zeynep ve Melek ise Zinnur ve Nuriye adında, Tahrirat-ı Hariciye Başkatibi Nuri Bey'in kızlarıydı. Soyca Fransızdılar... Türkiye- ye yerleşmiş, Raşat adını alarak Müslüman olmuş Chateauneuf adında bir Kontun torunlarıydılar. Bu üç genç kadın, okuduklara Aziyade romanının yazarıyla tanışmayı planlamış ve ona bir mektup yazmışlardı... Loti'ye Lera'nın Leyla( yani romandaki Canan) adında bir Türk olduğuna inandır­ dılar. Oysa Leyla Paris'li madam Lera'ydı ve Loti'ye güya sır olarak bildiği birçok mektup yolladı... Madam Lera (Llarch Helys^ adıyla yazdığı kitabında bu gerçeği açıkladı; ama Loti oyuna geldiğini hiç bir zaman bilmedi.Oalâr hakkında roman yazmşktan ve TUrk.kâdmıh davasinı savun­ maktan kaçınmadı.

Loti'nin Fransa'ya dönüşünden bir süre sonra, Nuriye ve Zennur da Avrupa'ya kaçarlar^.. Paris'e gidip Loti'yi bulurlar... Loti onların bu davranışlarını pek uygun bulmamakla beraber ilgilenir... Nuriye hanım bir süre sonra bir PolonyalI ile evlenir ve Fransa'ya yerleşir.

Zinnur ise Türkiye'ye döner, Türk-Yunan savağı sırasında hastabakıcılık yapar, daha sonra intihar ederek hayatına son verir. Yaşadıklarıyla ve bu acı sonuyla Zinnur gerçekten mutsuz bir kadındı...

Loti^Desanchantee" yani "Mutsuz Kadınlar" romanıyla büyük başarı kazanır,. Kitap ölümünden önce~419 baskı yapar...

Bu romanıyla Loti, 1908 ihtilali ve özellikle Atatürk devrimleriyle henüz hürriyetine kavuşturulmamış Türk kadınlarının kaderinin geçioi bir yüzünü

PİERHE LOTİ ve İSTANBUL /f. Bölüm