O rta ö ğ re tim d e M ü z ik Eğitim inin
Sorunları*
Dr. Erdoğan OKYAY
1 739 sa yılı eğitim temel yasam ızın ortaya koyduğu kuruluşta ortaöğretim , bugünkü liselerim iz düzeyindeki tüm genel, m esleki ve teknik eğitim kurum larını kapsam aktadır. Aynı yasada tem el eğitim düzeyinin ikinci basam ağı olarak belirlenen bugünkü o rta o ku lla rı m ız ne örgüt ve işleyiş, ne de program yönlerinden henüz temel eğ i tim bütünlüğü içindeki işlevlerine kavuşturulm uş değillerdir. «1980’ lerin B aşında T ürkiye'de O rtaöğretim ve Sorunları» konusuna müzik eğitim i a çısın d a n yakla şırke n biz. «ortaöğretim» düzeyi içinde bu günkü ortaoku llarım ızla liselerim izi birlikte düşünm eyi daha uygun buluyoruz. D iğer yandan, ortaöğretim düzeyindeki m üzik eğitim inin sorunlarına yaklaşırken, okul ön cesi ve ilkokul dönem lerinde verilen ya da verilm esi gereken m üzik eğitim inin ilkelerine de ço k kısa bi çim de değinm ek zorunda olduğum uza inanıyoruz.
Ç o cu k sesten örülm üş bir evrene doğar. Onun bu se s evrenini algılam ası, çözüm lem esi, yorum lam ası ve giderek değişik anlatım a ra çla rı (söz, çizgi, desen, renk, oyun, dans, mimik, hareket vb.) yar dım ıyla yeniden anlatm ası, ya da yeni yeni se s evrenleri oluşturm a sı, yaratm ası m üzik eğitim inin etkin lik alanlarıdır.
M ü zik eğitim i yoluyla çocuğa, m üzikle birlikte m üziğin yapı ta ş ları, örgüsü ve m üzik yap ısın d aki uyum sezd irilirse, ço cu k bu se zg i sini ve yapıları tanım a a lışka n lığ ın ı, yaşam ının diğer alan lların a da a kta rır ve uygular.
M üzik toplum sal bir iletişim a ra cıd ır da. Toplum un d eğişik kat m anları arasında ve giderek toplum lar arasında bağ kurm aya, du- yuşsal bir yaklaşm a ortam ı yaratm aya yardım cı olur. Bu yönüyle ç o cuğun toplum sallaşm asında, ulusallığ a ve evren selliğe eğitilm esinde vazg eçilm ez bir öğedir. B ir kültür ürünü olarak müzik, içinde yeşer diği toplum un dünü ile yarını a rasın d a köprü kurar ve kuşakları bir birine kenetler.
•Yazarın, TED Salonlarında «Sanat Eğitimi» konulu Açık Oturumda Sunduğu konuşma metnidir.
M üzik eğitim i yoluyla güven, başarı, sorum luluk, paylaşm a, c o ş ku gibi duygular geliştirilir. M üzik, hem etken hem de edilgen bir uğraş olarak, d uyuşsal bir doyum ve boşalım aracıdır.
Bugün artık m üzik, gelişm esi yava ş ya da özürlü ço cu kların eğ i tim inde bir gelişm e ve sağıltm a a ra cı olarak ta önem le kullanılm ak tadır.
Tüm bu boyutlarıyla ele alındığında, m üzik eğitim i etkinliklerine ö ze llikle o ku lö n cesi eğitim kurum larında ve ilkokullarda geniş bir uygulam a alan ı ortaya çıkar. Fakat bugüne kadar ne anaokullart- mızda, ne de ilko kullarım ızda sözü edilen boyutlarda bir temel müzik eğitim i ele alınm ış değildir. Ö ze llikle anaokullarım ızda bu alan, ya yeterli müzik eğitim i alm am ış oku lön cesi eğiticilerinin, ya da oku l ön cesi eğitim i dalında yeterince uzm anlaşm am ış profesyonel mü- zikçile rin elindedir. Bu kurum larda pek az ayırım dışında, toplum un ve yığın iletişim a ra çla rın ın hızla yozlaşan müzik beğenileri ile de desteklenen ço k k ıs ır ve hatta çoğu kez zararlı bir m üzik eğitim ine tanık oluyoruz.
ilko kullarım ızda da durum hemen hemen aynıdır. S ın ıf öğretm e ni yetiştirm ede m üzik eğitim i alanının gördüğü büyük ihm aller ve ö ğ retmen yetiştiren kurum lardaki hızlı yozlaşm a, giderek ilko kullardaki m üzik etkinliklerini hızla ve tam anlam ıyla silikleştirm iştir. G eçm iş onyıllarda hiç değilse kazandırılabilm iş ortak bir şarkı değeri bile, bugün ilko kullarım ızda hızla kaybolm aktadır. Tem el m üzik eğitim i nin her çocuğu kapsam ası gerektiği halde, son yıllarda özellikle bü yük kentlerin ilkokullarında, müzik daha çok «yetenekli ya da o la naklı seçkinlerin» uğraş alanı olm aktadır. Seçkin koro ve çalg ı top lulukları bu eğilim in kanıtlarıdır. Bu gidişin gerisinde, okullarım ızaa- ki eğitsel boşluğu dolduran «ticari» m ekanizm aları görüyoruz.
Böylesine yetersiz ve yan lış bir m üzik eğitim inden geçerek, d a ha doğrusu yaygın bir temel m üzik eğitim inden yoksun olarak o rta okula gelen ço cu k la r burada da doyum sağlıyam am aktadırlar. M ü zik öğretm enlerinin giderek artan nicel ve nitel yetersizliklerinin ya nı sıra, ders dağıtım çizelg elerin d e m üzik ve g enellikle sanat eğitim i için ayrılan ders içi ve ders d ışı sürelerin yetersizliği, okullarım ızda gözlenen kıyasıya bilgi yarışı, yarışm a sınavlarına dayalı eğitim ortc- mı, sın ıf ve öğrenci sayıların ın yüksekliği, çalışm a yeri ve eğitim ara çla rın d aki yetersizlikler, okul yöneticilerinin sanat eğitim ine kar şı d u yarsızlıkları ve daha nice nedenler, ortaokullarım ızda da ger çek bir m üzik eğitim ine şans tanım am aktadır. Burada müzik öğ ret menlerinin, ço cu kların ilgi duydukları popüler m üziklere karşı gele
27
neksel katı tutum larını değiştirem ediklerini, kendilerini yenileyem e- diklerini ve bu nedenle de son bir şansı yitird iklerini de belirtm ek zo rundayız.
Son olarak liselere gelince, burada durum daha da olum suzdur. M üziğin özel bir yetenek alan ı o lara k düşünülm esi ve seçm eli o la rak sunulm ası, bir bilgi yarışı ortam ında m üzik eğitim ini tam amen
ortadan kaldırm ıştır. Liselerim izin çoğunda bugün sa d e ce yasa k savm a o lara k m üzik dersi program lardadır.
B azı liselerim iz halk oyunları, çalg ı ve se s gruplarıyla bu olum su z gelişm eye karşı çıkm aya çalışm aktadırlar. A n ca k bu tür etkirv- likler çoğunlukla, eğitim cile rin dışında k işile rce biçim lenm ekte ve salt gösteri am acına yönelik kalm aktadır.
S O N U Ç : 1980li yıllarda Türk M illi Eğitim inin yeni baştan dü zenlenm esi zorunludur. Bu düzenlem e çağ d a ş bir a n la yışla ele a lı nır ve toplum um uzun bugünkü ve yarınki istem leri doğrultusunda g e rçe kle ştirilirse , m üzik eğitim i de hak ettiği a ğ ırlıkla burada ye rini alacaktır. M üzik eğitim inin örgün ve yaygın eğitim sü reçleri içinde yeniden düzenlenm esinde, 1970 li yılların çöküntü ve y o zla ş m alarından ç ık a rıla c a k büyük d ersler olacaktır.
YÜKSEKÖĞRETİME GİRİŞ SORUNLARI Y aym a H azırlayan : Dr. N izam ettin KOÇ
100 TL.
Türk Eğitim Derneği Bilim Dizisi Yayını
