D ü n y a m i m a r i s i n d e â b i d e l e r
i n s a n l a r , İptidaî d e v i r l e r i n d e n b u g ü n e k a d a r , yaşayışla-rına tesir y a p a n b ü y ü k hâdiselerin ve f e v k a l â d e b u l d u k l a r ı k a y n a k l a r ı n h a t ı r a l a r ı n ı e b e d î l e ş t i r m e k ihtiyaeile bir çok eserler y a r a t m ı ş l a r d ı r . B u eserler azametli ve h ü r m e t t e l k i n edici tesirler istihdaf ettikleri için çok ö m ü r l ü v e iri m a l zemeleri b ü y ü k e m e k l e r l e bir a r a y a g e t i r e r e k ebedî k o m pozisyonlar v ü c u d e getirmişlerdir, i n s a n l a r ı n san'at t e l â k -kileri y ü k s e l d i k ç e âbideler iptidaî v e vahşi güzellikte b i r e r zanmışlardır. B u g ü n âbide m i m a r i s i ve plâstik k ı y m e t l e r kazanmışlardır. B u g ü n âbide m i m a r i s i y a p ı san'atinin en m ü tekâmil v e en asîl bir şubesidir; ve şehircilik, plâstik m ü -k e m m e l i y e t , semboli-k i f a d e; r e n k v e kompozisyon tesirleri
b a k ı m ı n d a n y ü k s e k san'at ş a r t l a r ı n a cevap v e r m e k m e c b u -riyetindedir.
A t a t ü r k ' ü n eşsiz hatırası için y a p ı l a c a k a n ı t - k a b r i n m e v z u u b a h s olduğu şu sırada, son s e n e l e r d e m i m a r î â l e m i n -de y a p ı l a n b ü y ü k , k ü ç ü k â b i d e l e r d e n bazılarını kısaca göz-den geçirmeyi f a y d a l ı b u l d u k .
P r a g ' d a M i l l î istiklâl âbidesi: M i m a r J a n Z a v o r k a . Bu âbide P r a g şehrinin 3 h â k i m tepesinden b i r i ü z e r i n -de inşa edilmiştir v e m ü s t e s n a vaziyetile Akropol'a benzer. Çekoslovak milletinin istiklâli için h a r b e d e n ve ölenlerin
h a t ı r a s ı n ı e b e d i l e ş t i r m e k için yapılan b u âbidenin zemin k a tında bir mozole ile b ü y ü k ölülere tahsis edilen salonlar v a r -dır. M o n ü m a n t a l bir m e r d i v e n mozole ile b ü y ü k s e r e m o n i salonunu bir b i r i n e bağlar. Yüksek ziyaretçiler için a y r ı k a -b u l salonları yapılmıştır. Â-bidenin ö n ü n d e k i k a i d e y e millî k a h r a m a n Jaıı Z i z k a ' n m bronzdan bir h e y k e l i dikilecektir.
 b i d e n i n inşaatı b e t o n a r m e iskelet ü z e r i n e g r a n i t k a p -lamadır. 1928 de temeli atılan bu âbide bu sene i k m â l edil-miştir.
Oslavia âbidesi: M i m a r G. V e n t u r i .
" — S î S m J B L a e t i
M i l l î istiklâl âbidesi ( P r a ğ )
M o n t e G r a p p e
T a n e n b e r g
T a n n e n b e r g âbidesi: M i m a r W. J. K r ü g e r .
H i n d e n b u r g ' u n şarkî P u r u s y a ' d a R u s l a r a k a r ş ı kazandı-ğı T a n n e n b e r g zaferini v e o r a d a ölenlerin h a t ı r a l a r ı m ebe-dîleştirmek için y a p ı l a n b ü y ü k bir âbidenin plânı, h e r bir
dıl'ının ortasında b i r e r k u l e y ü k s e l e n kapalı bir m u d a l l a d ı r ve sıvasız t u ğ l a d a n iıışa edilmiştir. M u h i t i n i n k u v v e t l i v e vahşî if ad asine çok u y g u n bir m i m a r î d e olan â b i d e n i n azametli eb'aclı ziyaretçilere hazin v e ezici bir tesir b ı r a k m a k -tadır.
N i r v e s a
Nervesa H a r p âbidesi : M i m a r F. M o r i .
italya'da Nervesa c i v a r ı n d a bir t e p e ü s t ü n e inşa edilen bu âbide m u r a b b a plânlı v e d ö r t cephesi b i r b i r i n i n aynı ola-r a k yapılmıştıola-r. K a i d e kısmının iç d u v a ola-r l a ola-r ı n a isimleola-ri belli
S ü v e y ş kanalı âbidesi : M i m a r M. Roux-Spitz.
Mısır'da T i m s a h gölü sahilinde inşa edilen b u âbide, Mı-sır pilonlarile. insan elinin yapabildiği en güzel âbide olan
Sfenksi t a n z i r e n inşa edilmiş bir çift sütunla iki p l â s t i k t e n müteşekkildir, v e S ü v e y ş k a n a l ı n ı n m ü d a f a a s ı n ı sembolize eder.
Kiel
L i l i e n t h a l abidesi
Liliental P l a n ö r âbidesi: M i m a r F. F r e y m ü l l e r Berlin c i v a r ı n d a t a y y a r e c i Lilienthal'in ilk p l a n ö r uçuşlarını yaptığı u f a k bir t e p e 4 ,set h a l i n d e ive o r t a d a n m e r d i -venli olarak t a n z i m edilerek ü z e r i n e b u âbide yapılmıştır.
 b i d e 9 hafif m a d e n î sütun ü s t ü n e o t u r a n içeriye meyilli ge-niş bir h a l k a saçak ile b u n u n ortasında 1.50 m e t r e k u t r u n d a m a d e n î bir k ü r e d e n ibarettir. K ü r e n i n ü s t ü n d e k a b a r t m a o l a r a k arzın kıt'aları ve t a y y a r e c i n i n t a r i h î b ü y ü k uçuşları gösterilmiştir.
italya'da R e d i p u g l i a âbidesi : M i m a r Greppi.
Bu âbide t e r a s h a l i n d e dağa o y u l a r a k 100 bin m a l û m v e meçhul askerin hatırasını tebci' için yapılmıştır. Alt başta
hususî m e z a r l a r h a l i n d e k u m a n d a n l a r ı n ; t e r a s l a r d a bronz v e k a b a r t m a yazılı m e r m e r şeritler halinde isimleri belli 40 bin a s k e r i n ; üst başta da k ü ç ü k bir kilisenin altında 60 bin m e ç h u l askerin bakiyesi m u h a f a z a edilmiştir.
Redipııglio abidesi
B i t o l j abidesi
Bitolj A l m a n askerleri âbidesi: M i m a r R. Tischler Yoğoslavya - Y u n a n h u d u d u n a y a k ı n Bitolj şehri civa-rında yüksek bir t e p e n i n t a m zirvesinde b ü y ü k h a r p t e ölen
