Okul-Toplum İlişkilerinin Ayarlanması ve Teknikleri
M. N a ci Ç U H A C I (•)Okul-toplum (çevre) ilişkilerin in ayarlanm asını sağlayan te k niklere geçm eden önce, geniş anlam da okul kavram ına ve okulun toplum ile ilişk isin e değinm ekte yarar vardır.
Okul kavram ının birçok tanım ı yapılm ıştır. Ben burada okulu, türlü bilgi, beceri ve a lışka n lıkların belli a m açlara göre düzenli bi.- Cimde öğretildiği ve kazand ırıld ığ ı eğitim kurumu olarak ele a la c a ğım (Oğuzkan, 1981).
Okulun toplum ile ilişkisi, tanım dan da a n la şıla ca ğ ı üzere, o k u lun toplum da yer alan işlevsel bir kurum oluşundan ileri gelm ekte dir. Her toplumun çe şitli türdeki okulları, toplum ları ile çe şitli ilişk i ler geliştirm işlerdir. B a zıların d a bu ilişk ile r olumlu, bazlarında ise olum suzdur. A n ca k önem li olan okulun, toplum un gereksinim lerine, sorunlarına ışık tutacak; k ısa ca sı okul, toplumun özelliklerin i yan sı tacak bir m erkez görünüm ünde olm asıdır.
T artışm a konum uz olan m esleki ve teknikeğitim okullarının da, m esleki ve teknikeğitim alanındaki araştırm aları, yenilikleri ve g e liş meleri, sürekli olarak izlem eleri gerekir. Çünkü, temel görevi olan toplumun sosyal, kültürel ve ekonom ik kalkınm ası için gerekli n i celik ve nitelikteki insangücünü yetiştirm eyi gerçekleştirem em iş olur.
Burada karşım ıza çıkan sorun, okul ve toplum ilişkile rin e etki yapan etkenlerdir. M esleki ve teknikeğitim okulları da içinde bulun duğu toplum dan ayrılm ış olarak ça lışa m ıya ca ğ ın a göre, çevresinde yaşayan halk ile olan ilişkile rin d e d eğ işiklik yapan çe şitli etkenler bulunabilir. Bunların başlıcalari; bilim ve teknolojideki gelişm eler, bu gelişm eleri izleyen hızlı sanayileşm e ve uzm anlaşm a, nüfus ha reketleri, sosyal hareketlilik, a şırı şehirleşm e ve düzenli yarar gruplarının kurulm asıdır. Bunlar kadar önem li olan toplum ve aile (*)
(*) Eğitimci.
düzeyinde dem okratlaşm a, üretim ve tüketim görevlerindeki alan ve oran değişm eleri ve kültüre yabancı öğelerin sızm asıdır. A yrıca bütün bu nedenlerin yarattığı, ekonom ik ve psikolojik yan etkiler de, okul-çevre ilişkisin in değişm esine katkıda bulunurlar (Bursalıoğlu, 1972).
Kuşkusuz okul-çevre ilişkilerin e etken olan bu değişm eler, bir eğitim sistem inin etkin çalışa b ilm e sin i zorlaştırır. B u rad a önem li olan bu ilişkilerin yukarıda söz konusu edilenlerin ışığında a yarlan masıdır.
Bu ayarlam a, geniş bir alanda etkenlik gerektirir. Uygulam ada bu ayarlam ayı sağ la ya cak teknikler, kalın çizg ile rle aşağ ıd aki şe kil de belirtilebilir (Varış, 1978):
1. Okulun faaliyetler yoluyla kendini toplum a tanıtm ası ve toplumu tanım ası.
2. Kuvvetli bir okul-aile birliğinin sağlanm ası. 3. Okulun bir toplum merkezi haline getirilm esi.
4. Eğitim faaliyetlerinde toplum kaynaklarından yararlanm a. 5. O kulda genç kuşakların gereksinim lerinin ne dereceye ka dar g erçekleştirildiğinin hep birlikte incelenm esi.
Yukarıda kalın çizg ile rle verilen teknikler, m esleki ve teknik- eğitim o kulları açısın dan tartışılacaktır:
1. Okulun faaliyetler yoluyla kendini toplum a tanıtm ası ve top lumu t a n ım a s ı: Okul, toplum için kurulur ve onun tarafından bes lenir. Okul, toplum un kurduğu ve yaşattığı b ir kurumdur. Bu b a kımdan, halkın onu anladığı derecede m addi ve m anevi destek gö rür (2) (Bursalıoğlu, 1979). Bundan dolayı m esleki ve teknikeğitim o kulları da kendilerini toplum a çok iyi tanıtm aları gerekm ektedir. B ilindiği gibi m esleki ve teknikeğitim okulları, bireyleri birer m eslek sahibi yaparak, m esleki bilgi ve becerilerini artırırlar. Bunu yapar larken atelye ve laboratuvarlarda, uygulam aya geniş bir şekild e yer verirler. (Okulun ekonom ik konumuna göre). Buralarda üretilen üre tilen ürünler, yapılan faaliyetler, halka tantılm alıdır. Bu tanıtm a et- Kinliğine yönetim, öğretm enler ve öğrenciler de katılm alıdır. Bu etkinlik, kitle iletişim araçları ile, özel toplantı ve eğlence günlerin de, m ezuniyet günlerinde ve konferans, sergi, anm a günlerinde, halk okula davet edilerek gerçekleştirilebilir. B öylece toplum un okula karşı olum lu tutum ları daha da pekiştirilebilir.
B u nun yanında m esleki ve teknik eğitim okullarının toplumu çok iyi tanım ası gerekm ektedir. Sanayinin ve toplum un ih tiy a çla rı nı. taleplerini gözönüne a la ra k eğitim ve öğretim yapm alıdırlar A n cak, sanayinin hızla g eliştiği çağım ızda, okulların en yeni gelişm iş m akine ve a ra çla rı satın alm alarını, ekonom ik görünüm mümkün görm em ektedir. Burada önem li olan, m esleki ve teknik eğitim o ku l larının ülke kalkınm asında rol oynayan yetişm iş insangücü k arşıla dığı gerçeğidir, ö n e m li olan, şu anda ülkem izde orta öğrenim ça ğındaki ço cu kların yarısın a yakın bir bölümünün m esleki ve teknik ğitim e yöneldiği gerçeğidir.
2. Kuvvetli b ir oku l-aile b irliğinin s a ğ la n m a s ı: Ülkem izde «okul-aile birliği» resm en kurulm uş bir kurumdur. Ancak, uygulama- ua uzun bir süre bu kuruluşlara velilerin ilgi gösterdiğinden söz edilemez. Çünkü toplantılarda, genellikle velilerden m addi yardım istenmiş, ayrıca toplantı zam anları iyi düzenlenm em iştir. Bunun yanında bazı okullarım ızın, yöneticilerin ve öğretm enlerin kişisel çab aları sonucunda «okul-aile birliği», görevini etkin bir şekilde yü rütmektedir. Bu birliğin sayesinde okulun sorunları, okulun ta n ıtıl m ası ve yapılan işlerin pazarlanm ası gibi işler çözüm e kavuşturulur. Bu arada, öğrencilerin durum ları incelenerek, m eydana gelen so runların giderilm seine çalışılır.
3. O kulun bir toplum m erkezi haline g e tirilm e s i: Okul, eğitim- öğretim fafaliyelterinin yanında çevreye yardım cı olm ak için ç e ş it li etkin likler düzenlem elidir. H alkın yapacağı so sya l etkinlikler dü zenlem elidir. H alkın yapacağı so sya l etkinlikler herhangi bir m es leki ve teknikeğitim okulunun im kânlarından yararlan ılarak y a p ıla bilmeli; okul, danışm anılk, rehberlik görevleri de yapabilm elidir. Ö r neğin; g ece kursları a ça ra k yetişkin eğitim ini sa ğ la y a b ilir Ö zellikle geri kalm ış bölgelerde, zira a t alan ların da halka, belirli n itelikler ka zandırılır. B ö ylelikle ülke kakınm asında bir hizmet verilm iş olunur. M adem ki okul, toplum için kurulm uştur, o halde toplumun ih tiyaç larına cevap verebilm elidir.
4. Eğitim etkinliklerinde toplum kaynaklarından y a ra rla n m a : Y u karıda okul, toplum tarafından beslenir, y aşa tılır dem iştik. K u ş kusuz, toplum kaynaklarından da yararlanacaktır. Şöyle ki b ir ta rım m eslek okulunun öğrencileri, herhangi bir araziye gidip, in cele me ve denem eleıde bulunabilirler. Bunun için de kamu servis a ra ç larından yararlanm alıdırlar. Keza, kamu kuruluşlarının uygulama is tasyonlarından yararlanabilm elidirler. Yine, bir kurum da kullanılm a yan, depolarda bekletilen a ra ç ve gere çler bu o kullara verileıek,
eğitim e tkililikle ri daha g erçekçi bir yaklaşım la ele alınabilir. He nüz ülkem izde, bu tür uygulam alar yaygınlaşm am asına rağmen, ge lecekte yaygınlaşm ası için bütün önlem ler alınm alıdır.
5. O kulda genç kuşakların gereksinim lerinin ne dereceye k a dar gerçekleştirild iğ in in hep birlikte in c e le n m e s i: G enelde olduğu gibi, m esleki ve teknikeğitim okullarındaki gençlerin de, ergenlik özelliklerini sürdürdükleri bir gerçektir. Zira, ergenlik çağı üniver sel bir gelişim devresidir. H er toplum da genel olarak bu cağda insanoğlu belirli biı gelişim özellikleri gösterir. Bu gençlerin istek lerini karşılayabilm ek için, sportif ve kültürel faaliyetlere, a rk a d a ş lık ilişkile rin e ve gencin kişiliğ in e gereken önem verilm elidir. Bunun için de okul, rehberlik araştırm a m erkezleri ile yakın ilişkiye gir melidir.
K A Y N A K Ç A
Bilgiseven. A. Kurtkan- Eğitim Yolu İle Kalkınmanın Esasları. Divan yayın lan. İstanbul. 1982
Bursalıoğlu. Ziya Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranışlar- A Ü- Eğitim
Fak. yay., 78- Ankara. 1979. s-
192-—--- . «Okui-Çevre ilişkisine-Sistem Yaklaşımı». A. Ü- Eğitim Fak- Dergisi. Cilt: 5 Şayi: 1-2. 1972, s. 75.
Doğan, H - Alkan, C ve Sezgin. 1 Mesleki ve Teknik Eğitim Prensipleri. AÜ- Eğitim Fak- yay . 90. Ankara.
1980-Oğuzkan. A- Ferhan Eğitim Terimleri Sözlüğü. TDK- yayınlan. 393. A Ü Basımevi.
1981-Tezcan, Mahmut- Eğitim Sosyolojisine Giriş A Ü Eğitim Fak yay., el. An kara.
1981-Vanş. Fatma- Eğitim Bilimine Giriş A Ü Eğitim Fak- yay.. 70. Ankara- 1978. S.
