TARİH ANA BİLİM DALI
YAKINÇAĞ TARİHİ BİLİM DALI
296 NUMARALI KARAMAN ŞER’İYE SİCİLİ
ÇERÇEVESİNDE 1829-1832 YILLARI ARASINDA
KARAMANDA SOSYAL, İDARÎ VE HUKUKÎ HAYAT
SEVDA GÜRBÜZ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
DANIŞMAN
DOÇ. DR. ALAADDİN AKÖZ
davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.
Sevda GÜRBÜZ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU
………. tarafından hazırlanan ……….. başlıklı bu çalışma ……../……../…….. tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği/oyçokluğu ile başarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
Ünvanı, Adı Soyadı Başkan İmza
Ünvanı, Adı Soyadı Üye İmza
Ünvanı, Adı Soyadı Üye İmza
içtimaî ve iktisadî hayat hakkında birçok bilgiye sahip olmak mümkün olabilmektedir.
Şer’iye sicilleri Osmanlı toplumunu bize gösteren bir ayna olması hasebiyle önem arz etmektedir. Bu yüzden son yıllarda birçok araştırmacı Osmanlı tarihinin bu otantik kaynağı üzerinde çalışmalar yapmaktadır.
Çalışmanın amacı bu deftere dayanarak Karaman (Lârende) şehrinin sosyal, idarî ve hukukî hayatı konusunda bilgi edinmektir. Bu amaçla 296 numaralı Karaman (Lârende) şer’iye sicili taranmıştır. Belgelerin transkribi yapılmıştır. Ancak defterin bazı bölümlerinde siyahlıklar mevcut olup bu kısımlar okunamamış olup silik olarak ifade edilmiştir. Yine defterin aslında boş olan kısımlarda boş olarak kaydedilmiştir. Defter Hicrî 1245, 1246, 1247 Miladî 1829, 1830, 1831 yıllarına aittir.
Çalışmaların bütün safhalarında bilgisine ve tavsiyelerine başvurduğum değerli hocam Doçent Dr. Alaaddin AKÖZ’e kıymetli zamanlarını ayırdığı için teşekkürlerimi ve hürmetlerimi sunarım.
idari, ekonomik, dini, hukuki ve kültürel yönlerini araştırmacıların ifadesine sunmak amacıyla yapılmıştır.
Osmanlı Dönemindeki Karaman araştırılırken, Şer’iye sicillerine müracaat edilmeden yapılan çalışmalar eksik kalacaktır. Bu nedenle yapılan çalışmada, Şer’iye sicillerinin tanımı, tarihi, Şer’iye Mahkemelerinde görevli memurlar, kadılarda aranan şartlar, o dönemdeki Karaman tarihi konuları hakkındaki bilgiler araştırmanın içeriğine dahil edilmiştir.
Bu çalışma da 296-20-B12 Numaralı Karaman Şer’iye Sicilinin tamamındaki tüm belgeler okunmuştur. Bu saye de 19.y.y. da önemli bir Osmanlı şehri olan Karaman’da gündelik hayata ilişkin daha somut bilgilere ulaşılmıştır. Örneğin; gündelik hayat, insan ilişkileri, te’baa-devlet ilişkileri, bilgi sahibi olunmuştur. Diğer bir önemli sonuç ise, Tanzimat Fermanı’nın ilanının öncesinde dönemin Karaman’ına etkilerinin idare, vergi, askerlik, sosyal yapısı üzerinde yoğunlaştığı anlaşılmıştır. Osmanlı klasik düzeninin, hızlı değişim sürecinin etkileri Karamanda da görüldüğü tespit edilmiştir.
between 1829-1831 to the benefit of the researchers.
Researches which are done without consulting Şer’iye records would be faulty while looking into Karaman during Ottoman period. For this reason at this work, the definition of şer’iye records, the history of şer’iye records, civil servants employed at şer’iye courts, conditions wanted for kadıs, information about the history of Karaman at that time, have been included to the content of the research.
In this study all of the documents in entire Karaman Şer’iye records numbered 296-20-B12 have been read. Thus, concrete knowledge has been achieved about the daily life in Karaman, which was a prominent residential in the 19th century. For example, daily life, human relations, te’baa citizen state relations Another important result that we came up is that Tanzimat Charta has effected more on Karaman administration, taxation, military service and social structure. The effects of Ottoman classical order and the process of rapid change have been also seen in Karaman
İÇİNDEKİLER
BİLİMSEL ETİK………ii
Ek- 1: YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU...iii
ÖNSÖZ ... iv ÖZET ...v SUMMARY... vi İÇİNDEKİLER ... vii KISALTMALAR... xiv GİRİŞ ...1 A- ŞER’İYE SİCİLLERİ ...1
1- Şer’iye Sicillerinin Önemi...1
2- Şekli ve Özellikleri ...4
3- Yer Alan Belge Çeşitleri ...5
4- Şer’iye Sicillerinin Bugünkü Durumu...7
B- Karaman Şer’iye Sicilleri ve 296 (296-20-B12) Numaralı Şer’iye Sicili...7
1. Karaman Şer’iye Sicilleri...7
2. 296 (296-B12) Numaralı Şer’iye Sicili...8
BİRİNCİ BÖLÜM ...10
A- 1789–1839 YILLARI ARASINDAKİ SİYASİ GELİŞMELER...10
1-Avrupa’daki Siyasi Gelişmeler...10
2-Osmanlı Devletindeki Siyasî Gelişmeler...11
B- II. MAHMUD DÖNEMİ GELİŞMELERİ ...12
1-II. Mahmud Dönemi Siyasi Gelişmeleri...12
2-II. Mahmud Dönemi Askerî Değişiklikleri...14
C- TANZİMAT DÖNEMİNE KADAR KARAMAN’IN KISA TARİHÇESİ İKİNCİ BÖLÜM...16
I.TANZİMAT DEVRİNE KADAR ANADOLU ŞEHİRLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ...16
A- Yönetimi ...16
B- Kadılık Kurumu ...17
D- Nakibü’l Eşraf...19
II. TANZİMAT DEVRİNE KADAR ANADOLU ŞEHİRLERİNİN EKONOMİK ÖZELLİKLERİ...19
A- Şehirlerden Alınan Vergiler...19
B- Dönemin Para Politikası ...21
C- Narhlar ...21
D- Hububat Fiyatları...23
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ...24
TEREKE KAYITLARI ...24
I- Tereke Kayıtları ve Özellikleri...24
II- Osmanlıda Aile ...27
A- Osmanlı’da Mahalle ve Aile Yapısı ...27
B- Osmanlı Devletinde Kadının Yeri ...28
C- Osmanlıda Ailenin Kuruluşu ...29
D- Ailenin Birliğinin Sona Ermesi ...30
III- Ailenin Dağılması ve Koruyucu Müesseseler ...31
A- Mehir...31
B- Nafaka ...31
C- Vasi Tayini...32
D- Mîrâs ...32
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ...34
I-SOSYAL YAPI VE MESELELERİ ...34
A- Anlaşmazlık Davaları ...34
B- Adi Suçlarla İlgili Davalar...35
C- Ticarî Davalar ...35
D- Farklı Konulara Ait Belgeler ...36
a- Vakıflar İle İlgili Belgeler ...36
b- Mülk Satışları ...37
c- Nüfus Sayımı ...37
SONUÇ………..38
L.Ş.S/296-1.1 Lârende kazâsına isabet eden imdâd-ı seferiyyesi...43
L.Ş.S/296-1.2 Ölen Voyvodanın yerine Voyvoda Tayini Buyruldusu...43
L.Ş.S/296-1.3 Voyvodalık Buyruldusu...43
L.Ş.S/296-2.1 Cihâdiyye Kurûşu Yiğirmi Paralık Kesildiğine Dair ...45
L.Ş.S/296-2.2 Boş Tarlaların Ektirilerek Tohum ve Hayvan Yardımı...45
L.Ş.S/296-2.3 Kaim-makâmlık Tevcîhi...46
L.Ş.S/296-2.4 Enfiyeciliğin Yurdan Bazergâna ihâlesi...46
L.Ş.S/296-2.5 Ücretle Gütmek için verilen Tayın Öldürülmesi Da’vası...47
L.Ş.S/296-3.1 Zevcinden Ayrılma Da’vası ...47
L.Ş.S/296-3.2 Konya Sancağından Taleb Edilen İki Yüz Elli Neferden...48
L.Ş.S/296-3.3 Lârende Kazâsına İsâbet Eden Asker Pusulasıdır ...48
L.Ş.S/296-3.4 Lârendeye İsâbet Eden 32 Neferin İsimleridir ...49
L.Ş.S/296-4.1 Karapınar Çiftliğinden Taleb Olunan Bakaya...50
L.Ş.S/296-4.2 Ağnam Bedeli ve Mora Neferlerinin Altı Aylık Mâhiyyeleri ...50
L.Ş.S/296-4.3 Askerin Ayakkabı Dikimine Me’mûr Olma...50
L.Ş.S/296-4.4 Hâs Ağalığı Buyuruldusu ...51
L.Ş.S/296-4.5 Firâr Eden Askerlerin Yakalanıb Teslim Edilmeleri...51
L.Ş.S/296-4.6 Lârende Kazâsına İsâbet Develerin Kaydıdır...51
L.Ş.S/296-5.1 Mübâşir Hizmetleri Masrafı ...52
L.Ş.S/296-5.2 Mihrini Ödediğine Dair ...52
L.Ş.S/296-5.3 Elli Re’s Deve Satın Alınması...53
L.Ş.S/296-5.4 Devlet Hizmetleri İçin Kazâ Hissesine İsâbet Edenin Pusulasıdır...54
L.Ş.S/296-6.1 Muhzırbaşılık Senelik Maaşı Fermân Sûretidir...54
L.Ş.S/296-6.2 Muhzırbaşılık Geliri İçin Borçlanma...56
L.Ş.S/296-6.3 Tes’îr (Narh) Bedelinin Belirlenerek Süratle Gönderilmesi ...57
L.Ş.S/296-6.4 Rusya Devleti İle Yapılan Barış ...57
L.Ş.S/296-7.1 Aykırı Davranışlarından Dolayı Af Olunanların Fermanıdır ...59
L.Ş.S/296-7.2 Lârendeye Sürülerek Af Olunan Artin’e Ait Fermândır ...59
L.Ş.S/296-8.1 ...60
L.Ş.S/296-8.2 Talâk Da’vası...60
L.Ş.S/296-8.4 Seyyitlere Gereken İlgi Alakanın Gösterilmesi...61
L.Ş.S/296-8.5 Vakıf Da’vası...62
L.Ş.S/296-8.6 Menzil Bedelinin Birinci Taksidi ...62
L.Ş.S/296-8.7 Menzil Ücretlerinin Tahsili ...63
L.Ş.S/296-9.1 Vakıf Da’vası...63
L.Ş.S/296-10.1 Kâzâ Hissesine Düşen Paranın Tahsili ...65
L.Ş.S/296-10.2 Hizmet Masrafları İçin Taksim Olunan Meblağ ...65
L.Ş.S/296-10.3 İkinci Taksid...66
L.Ş.S/296-10.4 Lârende Kazâsına İsabet Eden Ref’i Menzil Bedeli Pusulasıdır...66
L.Ş.S/296-10.5 Kıbrıstan Karamân’a Geçme İzni...67
L.Ş.S/296-11.1 Konevi Monla Hasan Sürgün Buyruldusu...67
L.Ş.S/296-11.2 Ref’i Menzil Bedelinden Hissenize İsâbet Eden ...68
L.Ş.S/296-11.3 Memurları Masrafları İçin Lârende Kazâsına İsâbet Eden Meblağ ...68
L.Ş.S/296-11.4 Hasib Efendinin İzninin Devamı ...69
L.Ş.S/296-12.1 Mülk Satışı...69
L.Ş.S/296-12.2 Gece Hırsızlık Yapma Da’vası...70
L.Ş.S/296-12.3 Karamân Eyâletindeki Mukataat ve iltizâmın Müzakeresi ...71
L.Ş.S/296-13.1 ...71
L.Ş.S/296-13.2 Şerîfe’nin Eşyâ Beyânı ...74
L.Ş.S/296-13.3 Şerife’nin Eşyâsı...74
L.Ş.S/296-13.4 Fatma’nın Eşyâsı ...74
L.Ş.S/296-13.5 Belviranlı Süleyman’ın Eşyâsının Beyânı...74
L.Ş.S/296-14.1 Hâkimler Verilen Aidat ...75
L.Ş.S/296-14.2 Akd-i Nikah ...76
L.Ş.S/296-14.3 Akd-i Nikah ...76
L.Ş.S/296-15.1 Delîl Tâifesinden Halka Eziyet Edenlerin Cezalandırılması İle İlgili Fermân ...76
L.Ş.S/296-16.1 Zeytûnî Çâvuş’un Kal‛ebendliğe Sürülmesi ...79
L.Ş.S/296-16.2 Sahte Sikke Basanların Takibi Hakkında Fermân...79
L.Ş.S/296-16.3 Koyun Satın Alınması ...80
L.Ş.S/296-17.1 Lârende Kazâsının Hissesine İsâbet Eden Koyunların Bedeli ...82
L.Ş.S/296-17.3 Koyun Bedelinden Lârende Kazâsının Hissesine İsâbet Eden...82
L.Ş.S/296-17.4 Koyun Bedelinden Lârende Kazâsının Hissesine İsâbet Eden...83
L.Ş.S/296-17.5 Koyun Bedelinden Lârende Kazâsının Hissesine Düşen ... 83
L.Ş.S/296-18.1 Koyun Bedelinden Lârende Kazâsının Hissesine Düşen ...83
L.Ş.S/296-18.2 Koyun Bedelinden Lârende Kazâsına Düşen 5 Baş Koyun Bedeli...84
L.Ş.S/296-18.3 Koyun Bedeli Hakkında ...84
L.Ş.S/296-18.4 Lârende Kazâsının 1244 Senesine Ait Olan Koyun Bedeli Borcu ve Mora Neferlerinin Altı Aylık Mahiyyeleri Hakkında ...85
L.Ş.S/296-18.5 Lârende Ahalisinden Tahsil Olunan Zahire Bedeli Hakkında ...85
L.Ş.S/296-18.6 Karamân Kazâsından İstenilen Koyun Bedeli...85
L.Ş.S/296-19.1 Define Gümrüğü Alınıb Alınmaması Hakkında...86
L.Ş.S/296-19.2 Kazâ Masrafları Hakkında...86
L.Ş.S/296-20.1 Kahve ve Şeker ve Çit İçin Tüccarlardan Alınan Vergi...88
L.Ş.S/296-20.2 Gümrük İçin Alınan İzin ...90
L.Ş.S/296-21.1 Devlete İsyan Edenlerin Cezalandırılması ...91
L.Ş.S/296-21.2 Lârenda Kazâsından Toplanan Gelirin Hazineye Teslimi...92
L.Ş.S/296-22.1 Hazineye Olan Borcun Süratle Gönderilmesi ...93
L.Ş.S/296-22.2 Da’vetiye Buyuruldusu...93
L.Ş.S/296-22.3 Karamânlı Asker Mehmed’e 5 Aylık İzin ...94
L.Ş.S/296-22.4 İzin Verilen Askere Yardım Edilmesi ...94
L.Ş.S/296-22.5 Mehmed Efendinin İzinli Sayılması...94
L.Ş.S/296-23.1 Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye-i Asâkiriyyenin Fermân ...95
L.Ş.S/296-23.2 Yapağı Satın Alınması Hakkında ...96
L.Ş.S/296-24.1 Borçdan Kalan Meblağın Teslim Alındığına Dair ...97
L.Ş.S/296-24.2 Men’-ı Konâk Hakkında Vürûd İden Emr-i Âlî Sûretidir ...97
L.Ş.S/296-25.1 Lârende Kazâsına İsabet Eden Koyun Bedelinin Birinci Taksidi ...99
L.Ş.S/296-25.2 Adı Geçen Askere İzin verme ...100
L.Ş.S/296-25.3 Adı Geçen Askere İzin verme ...100
L.Ş.S/296-25.4 Mübâşir Hizmetleri için Kazâlara Tevzî’ ve Taksîm Olunan Meblağ ..100
L.Ş.S/296-25.5 Adı Geçen Askere İzin ...101
L.Ş.S/296-26.1 Karaman Şehrinin Ticaret Akçesi Defteri ...101
L.Ş.S/296-28.1 Tazminat Akçesinin Tahsili...105
L.Ş.S/296-28.2 Karaman Kazasına Tevzî’ Olunan Meblağın Ahaliye Dağıtılması...106
L.Ş.S/296-29.1 Menzil Bedelleri ...107
L.Ş.S/296-29.2 Menzil Bedellerinin Dağıltılması ...108
L.Ş.S/296-29.3 Resmi Damgaya Mahsûben Hazineye Teslim Edilen Meblağ ...109
L.Ş.S/296-30.1 Cezayirden Gelen Bin Kadar Bekar Hakkında...109
L.Ş.S/296-30.2 Hacıların Gelişi İçin Görevlendirilen Silahdâr Ağanın Buyuruldısı ...110
L.Ş.S/296-31.1 Menzil Bedelinin Hazineye Gönderilmesi ...112
L.Ş.S/296-31.2 Cizye Evrakının Toplanması ...112
L.Ş.S/296-31.3 Bakaya Borçtan Hazineye Teslim Edilen Meblağ...114
L.Ş.S/296-31.4 Hazineye Gönderilen Paranın Noksan Olduğu...114
L.Ş.S/296-32.1 Boş Kalan Menzilin Düzenlenmesi ...115
L.Ş.S/296-32.2 Bakaya Borcun Hazineye Süratle Gönderilmesi ...118
L.Ş.S/296-33.1 Ticaret Akçesinin Merkeze Gönderilmesi gönderilmesi...118
L.Ş.S/296-33.2 Menzil Ocaklığının Bakayası ...118
L.Ş.S/296-33.3 Menzil Ocakları Da’vası...118
L.Ş.S/296-33.4 Gelen Sekiz Askerden Birinin Humbaracı Olduğu Anlaşılıp İhraç Olması ...120
L.Ş.S/296-33.5 Menzil Ocaklığının Bakaya Borcu ...120
L.Ş.S/296-34.1 Menzil Ocakları Da’vası...120
L.Ş.S/296-34.2 Menzil Ocakları Da’vası...121
L.Ş.S/296-34.3 Firar Eden Askerin Yakalanması...121
L.Ş.S/296-34.4 Askere Verilen Harçlık...122
L.Ş.S/296-35.1 Menzil Ocaklığı Bedelinin Gönderilmesi...123
L.Ş.S/296-35.2 Koyun Tüccarlarının Rencide Edilmemesi ...123
L.Ş.S/296-35.3 Bakayadan Teslim Olunan Meblağ ...124
L.Ş.S/296-36.1 Aciz Ahaliye Vergi Konusunda ve Toprak Konusunda Yardımcı Olma ...125
L.Ş.S/296-38.1 Mesârif-i Kesîreye Uğramak ...129
L.Ş.S/296-38.2 Ticaret Akçesi...130
L.Ş.S/296-39.1 Hazineye Teslim Olunan Han Bedeli ...130
L.Ş.S/296-39.3 Vakıf İşlerine Bakma Da’vası ...132
L.Ş.S/296-40.1 Eksik Gönderilen Paranın Derhal Gönderilmesi ...133
L.Ş.S/296-40.2 Gönderilen Paranın Teslimine Dair Haber ...133
L.Ş.S/296-40.3 Gönderilen Para Teslim Olduğuna Dair ...133
L.Ş.S/296-40.4 Kaleye Habs Edilenlerin Firarlarına Dikkat Edilmesi...133
L.Ş.S/296-40.5 Başka Yerlerden Gelenlerin Geri Yerlerine Gönderilmesi ...134
L.Ş.S/296-41.1 Konya ’ya İsâbet Eden Seksen Neferin Acilen Tedarik Edilerek Gönderilmesi...135
L.Ş.S/296-41.2 Karamân Hissesine Düşen 17 Askerin Pusulasıdır ...136
L.Ş.S/296-41.3 Derviş Mustafânın Tereke Kaydı ...136
L.Ş.S/296-42.1 Derviş Mustafânın Tereke Kaydının Yazılması ...137
L.Ş.S/296-42.2 Karamân Kazâsının Damga Hasılatı ...138
L.Ş.S/296-42.3 Karamân Kazasının Voyvodalık Aylığı ...138
L.Ş.S/296-42.4 Ocaklık Akçesi ...138
L.Ş.S/296-42.5 Ocaklık Parası...138
L.Ş.S/296-42.6 Zorla Kadın Kaçırmak...139
L.Ş.S/296-43.1Bütçe Açığını Kapatmak İçin Verginin Toplanması ...139
L.Ş.S/296-43.2 Vali İçin Belirlenen Bütçe Açığı Vergisinin Toplanması ...140
L.Ş.S/296-43.3 Arpa Vergisinin Toplanması ...141
L.Ş.S/296-43.4 Bütçe Açığı İçin Alınan Verginin Birinci Taksidinin Kazâlara Dağılımı ve Toplanması...142
L.Ş.S/296-44.1 245 Senesi İçin Gönderilen Meblağın Teslimi...142
L.Ş.S/296-44.2 Gönderilen Meblağın On Kuruş Noksan Gelmesi...142
L.Ş.S/296-44.3 Zeytûn-i Çâvuşun Sürgün Buyruldusu ...142
L.Ş.S/296-44.4 Müfti ve Voyvodanın Gönderilmesi...143
L.Ş.S/296-44.5 Zahire Devesinin Kirası...143
L.Ş.S/296-44.6 Arpa Bedelinin Teslimi ...144
L.Ş.S/296-45.1 Karaman Kalesinde Hapis Olanların Af Olunarak Tahliyesi ve Gönderilmesi...144
L.Ş.S/296-45.2 Kal’a-i Sultaniye Muhafızlığı Görevlendirilmesi...145
L.Ş.S/296-45.3 Voyvoda Tayini ...145
L.Ş.S/296-46.2 Menzil Bedellerinin Birinci Taksidi...147
L.Ş.S/296-46.3 Menzil Bedelinin Kaldırılması ...148
L.Ş.S/296-47.1 Teslim Edilen Meblağın Noksan Olması ...149
L.Ş.S/296-47.2 Yağ ve Peynir İhtiyacı ...150
L.Ş.S/296-47.3 Firar Eden Askerlerin Buldurulması ...150
L.Ş.S/296-48.1 Tâtârlarla Gönderilen Hazinenin Takibi...152
L.Ş.S/296-48.2 Tezkeresi Olmayanlara Koyun Satılmaması ...153
L.Ş.S/296-48.3 Ref’i Menzilin İkinci Taksidinin Gönderilmesi ...154
L.Ş.S/296-48.4 Konya Sancağı Kazalarına Ayrılan ve Paylaştırılan Meblağ ...154
L.Ş.S/296-49.1 Larende Kazasına İsabet Eden Meblağ ...155
L.Ş.S/296-49.2 Narh Defteri...155
L.Ş.S/296-49.3 Zeamet ve Tımar Sahiplerinin Yoklanması...156
L.Ş.S/296-50.1 Mesarif Defterlerinin Merkeze Gönderilmesi ...158
L.Ş.S/296-50.2 Larendeden Askerlerin İsimleri...159
L.Ş.S/296-51.1Zabt Edilen Tımarın Hasılatı ...159
L.Ş.S/296-52.1 Karaman Kazasından Taleb Olunan Altı Aylık Masarif Defteri...161
L.Ş.S/296-55.1 Masraflar...169
L.Ş.S/296-56.1Lârendede Bulunan Mevlana Dergahında Bulunan Dervişlerin Sikke Giymelerine İzin Verilmesi ...170
L.Ş.S/296-56.2 Alacak Da’vası ...171
L.Ş.S/296-56.3 Asakiri Mansure Taburlarının Eksiklerinin Tamamlanması İçin Toplanan Askerlere Yolda Bakılmadığı İçin Bazılarının Firar Etmesi ...171
L.Ş.S/296-57.1Duyuru...174
L.Ş.S/296-57.2 Da’vet Buyuruldusu...174
L.Ş.S/296-58.1 Cizyedrarların Fukaraya Eziyeti...175
L.Ş.S/296-58.2 Askerin Noksanlarının Tesbiti...176
L.Ş.S/296-58.3 Müfti Efendinin Görevinde Kalması ...177
L.Ş.S/296-59.1 Karaman Eyaletinin Vazifesi ile İlgili Buyruldu...177
L.Ş.S/296-59.2 İbrahim Beğ Vakfı Borç Senedi Sureti...178
L.Ş.S/296-59.3 Hoca Hassı Borç Senedi Sureti...179
L.Ş.S/296-59.4 Hoca Hassı Borç Senedi Sureti...179 L.Ş.S/296-60.1 Uygun Olmayan Halinden Dolayı Sürülen Kadının Af Edilmedikçe
Başka Mahalle Gitmesine Ruhsat Verilmemesi ...180
L.Ş.S/296-60.2 Şehir Kasaba ve Köylerin Defterlerinin Tashih Edilmesi ...180
L.Ş.S/296-60.3 Asâkir-i Mansûre Mûsa Çâvuşun Fermanı...181
L.Ş.S/296-60.4 Mûsa Çâvuşun Gitmesine İzin...182
L.Ş.S/296-61.1 Mûsa Çâvuş’a Ait Emeklilik Berat...182
L.Ş.S/296-61.2 Konyalı Hasan’ın Emekliliği...183
L.Ş.S/296-61.3 Karasınır Karyesinden Hasan’ın Emekliliği...184
L.Ş.S/296-62.1Muhammed’in Vergilerden Muaf Olması ...185
L.Ş.S/296-62.2 Fisandun Karyesinden Mehmed’in Emeklilik Beratı ...186
L.Ş.S/296-63.3 Ay Görme ...187
L.Ş.S/296-64.4 Alacak Da’vası ...187
L.Ş.S/296-63.1KâmışZâde Abdülkâdir Ağanın Konya’ya Makemeye Çağrılması...188
L.Ş.S/296-63.2 Borç Senedi Sureti...188
L.Ş.S/296-63.3 Yapâğı İçün Gelen Fermân...189
L.Ş.S/296-64.1 Aba Yapımı İçin Lazım Olan Yapağının Toplanması...190
L.Ş.S/296-64.2 Bakayadan ve Güherçile Bedelinden Alacak Da’vası...191
L.Ş.S/296-64.3 Bakaya Defterlerinin Suretidir ...193
L.Ş.S/296-65.1 Bakayadan ve Güherçile Bedelinden Alacak Da’vası...193
L.Ş.S/296-65.2 Lârende Kazâsı Voyvodalığı Aylık Borç Senedi ...194
L.Ş.S/296-65.3 Larende Kazası Valilerine Ayrılan Aylık ...194
L.Ş.S/296-65.4 Lârende Eyâletinin Hazineye Borç Senedi...194
L.Ş.S/296-65.5 Damga Hasılatının Hazineye Teslim olduğu...195
L.Ş.S/296-65.6 Bir Senelik Mukata’anın Alınıb Zabt Edilmesi...195
L.Ş.S/296-66.1 Hizmete Mani Olunmaması...195
L.Ş.S/296-66.2 Defterlerin Tashihi Hususu...195
L.Ş.S/296-66.3 Yeni Doğan Çocukların Ölenlerin ve Başka Mahalleye Gidenlerin Kaydı...196
L.Ş.S/296-66.4 Çavuşoğlu Mustafânın Müzevvir Birisi Olduğu ...197
L.Ş.S/296-66.5 Asker İbrahime İzin Verilmesi ...197
L.Ş.S/296-66.6 Asker İbrahime İzin Verilmesi ...197
L.Ş.S/296-67.1 Taşradan Merkeze Gelecek İnsanların İzin Tezkeresi...198
L.Ş.S/296-68.1 Zeamet ve Tımarların Tahsili ve Hazineye Teslimi ...202
L.Ş.S/296-69.1 İzin Kağıdı Alma ...204
L.Ş.S/296-69.2 Zeamet ve Tımarın Tahsili ...204
L.Ş.S/296-69.3 Tekalif Defterlerine Zam Yaparak Fukaraya Eza Eden Ayan,Voyvoda Zulmünü Def’ İçin Defterlerin Her Altı Ayda Der-Saâdete Gönderilmesi ...205
L.Ş.S/296-70.1 Lârende Voyvodası Saâdetlü Ali Ağanın Borç Senedleri ...206
L.Ş.S/296-70.2 Ramazanı Şerif Aylığının Hazineye Teslim Olduğu...207
L.Ş.S/296-70.3 Alacak Da’vası ...207
L.Ş.S/296-70.4 Nikabetin Kaldırılması ...208
L.Ş.S/296-71.1 Lârende Voyvodalığı Aylığının Tam Olarak Teslim Edilmesi ...208
L.Ş.S/296-71.2 Voyvodaların Merkeze Çağrılması...209
L.Ş.S/296-71.3 Da’vetiyye Buyuruldusu...210
L.Ş.S/296-72.1 İmdadi Hazariyyenin İkinci Taksidi...210
L.Ş.S/296-72.2 Ali Pâşâ Hazretlerinin İmdad Hazariyyesinin Kazalara Taksim ve Tevzî’i...211
L.Ş.S/296-72.3 Firar Eden Askerlerin Ayan Tarafından Himaye Edilmeyib Heman Geri Gönderilmesi Hakkında Fermandır ...211
L.Ş.S/296-72.4 Karamân Kazasının Valisine Aylığının Teslim Edilmesi ...213
L.Ş.S/296-73.1 Sancak Tevzî’inde İsabet İdenin Verildiğine Dair ...213
L.Ş.S/296-73.2 Bakayaların Tamamen Teslim Edildiği...213
L.Ş.S/296-73.3 Masrafdan Lârende Kazasına İsâbet Eden Meblağın Pusulasıdır ...214
L.Ş.S/296-73.4 Mahalle Araştırması ...215
L.Ş.S/296-74.1 Eminüddin Vakfının Mektub Kaydıdır ...215
L.Ş.S/296-74.2 İzinli ve İzinsiz Sılasında Bulunan Bütün Zabitan ve Askerin Taburlarında Hazır Bulunması İçin Buyruldu ...216
L.Ş.S/296-74.3 Koyun Bedeli İle İlgili Buyruldu...216
L.Ş.S/296-74.4 Ağnam (Koyun) Bedeliyyesinin Kazâlara Tevzi’ ve Taksimi ...217
L.Ş.S/296-75.1İzin Tezkeresi İçin Gelen Ferman ...217
L.Ş.S/296-75.2 Askere Alınmama...219
L.Ş.S/296-75.3 Koyun Bedeli Pusulası ...219
L.Ş.S/296-75.4 Konyadaki Süvari Askerlerinin İhtiyacı İçin Alınan Arpa...219
L.Ş.S/296-76.2 Koyun Bedellerinin Değiştirilmesi...220
L.Ş.S/296-76.3 İstanbul’a Giden Askerin Defteri ...221
L.Ş.S/296-77.1 Alacak Tahsili...222
L.Ş.S/296-77.2 Bakâyâ Kalan Asker İçin Gelen Buyruldu ...223
L.Ş.S/296-77.3 Haleb Der-Saâdet Arasında Gidip Gelen Memurlara At Bulunması ...224
L.Ş.S/296-78.1 Ref’i Menzil Bedeliyyesinin Yarısının Birinci Taksid Olarak İki Ayda Teslim Edilmesi ... 225
L.Ş.S/296-78.2 Ref’i Menzil BedeliyyesininTeslim Edilmesi ...226
L.Ş.S/296-78.3 Abdülkadir Ağanın Voyvodalığı Zamanında Köy ve Kasaba Ahalilerinden Usülsüz Olarak Aldıklarının Geri Verilmesi ...226
L.Ş.S/296-78.4 Lârende Voyvodasının Aylığının Değiştirilmesi...227
L.Ş.S/296-79.1 Defterlerin Tashihi...227
L.Ş.S/296-79.2 Hisse Da’vası...228
L.Ş.S/296-79.3 Kasab Dükkanı Açan Mehmed Ağanın Dükkandaki Eşyası...229
L.Ş.S/296-79.4 Koyun Bedeliyelerinin Kazalara Taksimi ...229
L.Ş.S/296-80.1 Ağnam Bedellerinin Tahsili ...230
L.Ş.S/296-80.2 Cizye Fermânı ...231
L.Ş.S/296-81.1 Karamânlı Osman İbiş’e İzin...234
L.Ş.S/296-81.2 Mecnune İsimli Kadının Karamân’a Sürgün Edilmesi ...234
L.Ş.S/296-81.3 Nezir Da’vası...235
L.Ş.S/296-82.1 Lârende Kazâsının Voyvodası Saâdetlü Ali Ağanın Aylık Pusûlasıdır .235 L.Ş.S/296-82.2 Vergilerin Toplanmasına Dikkat Edilmesi...235
L.Ş.S/296-82.3 Ref’i Menzil Bedeliyyesi...235
L.Ş.S/296-82.4 Yün ve Yapağı Satın Alınması ...236
L.Ş.S/296-82.5 Miras Taksimi...237
L.Ş.S/296-83.1 Miras Taksimatı Anlaşmazlığı ...237
L.Ş.S/296-83.2 İşkodralı Mustafâ Pâşânın Firâr Eylediği ...239
L.Ş.S/296-84.1 İmdadi Hazariyyenin Birinci Taksidinin Kazaâara Taksimi ...241
L.Ş.S/296-85.1 İmdadi Hazariye Tahsili ...242
L.Ş.S/296-85.2 İmdadi Hazariyyenin Birinci Taksidi ...242
L.Ş.S/296-85.3 Menzil Bedeliyyesinden Lârende Hissesi ...243
L.Ş.S/296-85.5 Hasta Olduğu İçin Memleketine Gönderilen Askerin İzin Tezkeresi ....243
L.Ş.S/296-85.6 Askerlik Yapmaya Elverişli Olmadığının Tezkeresi...244
L.Ş.S/296-85.7 Hasta Olduğu İçin İzine Gönderilen Askerin Tezkeresidir ...244
L.Ş.S/296-86.1 Hasta Olduğu İçin İzine Gönderilen Askerin Tezkeresidir ...244
L.Ş.S/296-86.2 Lârende Kazâsına Hissesine Düşen Askerin Toplanması ...244
L.Ş.S/296-86.3 Üç Ay İzine Gönderilen Konyalı Asker Mustafânın Tezkeresidir...247
L.Ş.S/296-87.1 Karaman Kazâsına Gönderilen 9 Askerin Harcırah Tezkeresi...247
L.Ş.S/296-87.2 Koyun Bedeliyesinin belirlenmesi ...247
L.Ş.S/296-87.3 Keşli Cemââtı Ahâlîsine Fermân...248
L.Ş.S/296-88.1 Keşli Aşiretine Kethüda Tayini ...249
L.Ş.S/296-88.2 Kışlak Da’vası ...250
L.Ş.S/296-88.3 Asker Hasan’a İzin Verilmesi ...250
L.Ş.S/296-88.4 Davar ve Koyun Satın Alınması...251
L.Ş.S/296-89.1 Arpa Bedeliyesi ...251
L.Ş.S/296-89.2 Alacak Da’vası ...252
L.Ş.S/296-89.3 Borcun Ödenmesine Dair ...253
L.Ş.S/296-89.4 İmâm Oğlu Nebi’nin İzin Tezkiresi ...254
L.Ş.S/296-90.1Türkmen Aşiretlerinin Her Birinin Bir Tarafa Nakilleri İçin Ferman...254
L.Ş.S/296-90.2 Altı Ay İçinde Doğanların ve Ölenlerin Tespiti ...256
L.Ş.S/296-91.1 Defterlerin Her Üç Ayda Der-Saâdete Gönderilmesi...258
L.Ş.S/296-91.2 Kırk İki Senesinden Kırk Beş Senesine Kadar Menzil Ücretlerinden Kalanlar...259
L.Ş.S/296-92.1 Tâtârların Ücretlerinin Alınması ...260
L.Ş.S/296-92.2 Defterlerin Tashihi Hakkında ...261
L.Ş.S/296-92.3 Defterlerin Tedkik Edilmesi ...261
L.Ş.S/296-93.1 Ocâklık Bakâyâsının Kaydıdır ...262
L.Ş.S/296-93.2 Ref’i Menzil ve Ocaklık Da’vası...264
L.Ş.S/296-93.3 Ref’i Menzil Bedeli ...265
L.Ş.S/296-94.1 Masrafların Defter Olunup Der-Saâdete Takdim Olunması ...265
L.Ş.S/296-96.1 Vakıf İçin Görevlendirme...272
L.Ş.S/296-96.2 Firari Askerlerin Yerine Yeniden Asker Tedariki...273
L.Ş.S/296-97.2 Keşli ve Tartarlı Cemaatlerinde Alınanlara Karşılık Sulh Oldukları Ücret
...274
L.Ş.S/296-97.3 Resm-i Damga Bedelinin Gönderildiğine Dair ...275
L.Ş.S/296-97.4 Ocaklık Menzili Bedeli...276
L.Ş.S/296-98.1 Verâset Da’vası ...277
L.Ş.S/296-98.2 Kazalara Tayin Olunan Kayıt Me’mûrları Mikdarı ve Defter Nazırlarının İsimlerinin Bildirilmesi ...277
L.Ş.S/296-99.1 Cezîre-i Kıbrıs’tan Hazine İçin Tahsil Olunan...278
L.Ş.S/296-99.2 Başka Yerlere Yağ ve Peynir Satılmaması...279
L.Ş.S/296-99.3 Bakkallara Verilen Narh...279
L.Ş.S/296-99.4 1246 Senesi Arpa Bedeli ...279
L.Ş.S/296-99.5 1246 Senesi Arpa Bedelinin Gönderildiğine Dair...280
L.Ş.S/296-100.1 Menzil Bedeliyyesinin İkinci Taksidi ...280
L.Ş.S/296-100.2 Takvim Basdırılması ...281
L.Ş.S/296-100.3 Ref’i Menzil Bedeliyyesi...282
L.Ş.S/296-101.1 Cizyelerin Toplanması İçin Emir ...282
L.Ş.S/296-101.2 Çâvuş Zâde Ahmed Ağanın Mahkemeye Çağrılması ...284
L.Ş.S/296-102.1Menzil Bedelinin İkinci Taksidinin Tahsil Edilip Edilmediğine Dair ..285
L.Ş.S/296-102.2 Ref’i Menzil Bedeli Tahsili ...286
L.Ş.S/296-102.3Alacak Tahsili...287
L.Ş.S/296-103.1 Vezir Ali Paşaya Asker Tedariki...287
L.Ş.S/296-103.2 Vezir Ali Paşaya Asker Tedariki...288
L.Ş.S/296-104.1 Tekalif Da’vası ...290
L.Ş.S/296-104.2 Başka Mahallere Davar ve Koyun Satılmaması...291
L.Ş.S/296-104.3 Lağımcı ve Humbaracı Sıbyânlarının Timâr ve Zeâmetlerinin Yeniden Hesaplanması ...292
L.Ş.S/296-105.1 Hâcı Celâl Mahallesinden Gitme Davûdun Emeklilik Fermanı...292
L.Ş.S/296-105.2 Askerleri Bulmakla Görevlendirilenlerin Masrafları ...293
L.Ş.S/296-105.3 İzin Tezkiresi ...294
L.Ş.S/296-105.4 İzin Tezkiresi ...294
L.Ş.S/296-106.1 ...295
L.Ş.S/296-107.2 Vefat Eden Karaman Voyvodasının Veresesinin Tahrir ve
Taksim Defteridir...298
L.Ş.S/296-108.1 Miras taksimi defteridir ...301
L.Ş.S/296-108.2 Miras taksimi defteridir ...302
L.Ş.S/296-109.1 Nasranin Miras Taksimi Defteridir ...304
L.Ş.S/296-109.2 Hile Yapıldığına Dair ...307
L.Ş.S/296-110.1 Miras Taksimi Da’vası ...309
L.Ş.S/296-111.1 Miras Taksimi Da’vası ...310
L.Ş.S/296-111.2 Miras Taksimi Da’vası ...312
L.Ş.S/296-112.1 Vasilik Da’vası ...313
L.Ş.S/296-112.2 Vasilik Da’vası ...313
L.Ş.S/296-112.3 Hisse-i İrsiyenin Defteridir...315
L.Ş.S/296-113.1Nafaka Takdiri...316
L.Ş.S/296-113.2 Mülk Satışı...316
L.Ş.S/296-113.3 İzin Bitiş Tezkeresi...317
L.Ş.S/296-113.4 Mülk Satışı...318
L.Ş.S/296-114.1 Yakub Beğ Kassâm Tarafından Mallarının Dağılımı...319
L.Ş.S/296-114.2 Katır Tepmesi Sonucu Vefat Etme...320
L.Ş.S/296-114.3 Miras Taksimatı Defteri ...320
L.Ş.S/296-115.1 Mülk Satışı...322
L.Ş.S/296-115.2 Miras Taksimatı...322
L.Ş.S/296-115.3 İlisralı Gümüş Beğe Virilen Mektup Kaydı ...324
L.Ş.S/296-116.1 İrsen İntikal Eden Eşyanın HıfzI İçün Kayyum Tayini...327
L.Ş.S/296-117.1 Vasi Nasb ve Tayini ...327
L.Ş.S/296-117.2 Çeşmenin Tamirine Dair ...329
L.Ş.S/296-117.3 Mülk Taksimatı. ...330
L.Ş.S/296-118.1 Voyvodanın Nakiblik Görevine Dair Mektub...331
L.Ş.S/296-118.2 Miras Taksimi...331
L.Ş.S/296-119.1 Mülk Taksimatı ...333
L.Ş.S/296-119.2 Miras Taksimi Defteri ...333
L.Ş.S/296-120.1 Mülk Taksimatı ...335
L.Ş.S/296-121.1Miras Anlaşmazlığında Sulh Olmak ...339
L.Ş.S/296-121.2 Vakıf Da’vası...340
L.Ş.S/296-122.1Mülk Taksimatı ...341
L.Ş.S/296-123.1 Miras Taksimi ...344
L.Ş.S/296-123.2 Vasi Nasb ve Tayini ...346
L.Ş.S/296-124.1 Mülk Satışı...348
L.Ş.S/296-124.2 Mülk Satışı...349
L.Ş.S/296-124.3 Vasi Nasb ve Tayini ...349
L.Ş.S/296-124.4 Vasi Nasb ve Tayini ...350
L.Ş.S/296-125.1Mülk Satışı...351
L.Ş.S/296-125.2 Mülk Satışı...352
L.Ş.S/296-125.3 Mülk Satışı...353
L.Ş.S/296-125.4 Mülk Taksimi ...354
L.Ş.S/296-126.1 Miras Taksimi ...355
L.Ş.S/296-126.2 Veresenin Rencide Olmaması İçin Terekenin Yazılması...357
L.Ş.S/296-127.1 Miras Taksimi Defteri ...357
L.Ş.S/296-127.2 Mülk Satışı...360
L.Ş.S/296-128.1 Miras Taksimi Defteri ...361
L.Ş.S/296-128.2 Miras Taksimi Defteri ...362
L.Ş.S/296-129.1 Mülk Satışı...364
L.Ş.S/296-129.2 Miras Taksimi Defteri ...365
L.Ş.S/296-130.1 Miras Taksimi Defteri ...368
L.Ş.S/296-131.1 Miras Taksimi Defteri ...373
L.Ş.S/296-131.2 Miras Taksimi Defteri ...376
L.Ş.S/296-132.1 Miras Taksimi Defteri ...376
L.Ş.S/296-132.2 Miras Taksimi Defteri ...378
L.Ş.S/296-133.1Mülk Anlaşmazlığı ...379
L.Ş.S/296-133.2 Miras Taksimi ...381
L.Ş.S/296-134.1 Miras Taksimi Defteri ...383
L.Ş.S/296-134.2 Miras Taksimi Defteri ...384
L.Ş.S/296-135.1 Mülk Satışı...385
L.Ş.S/296-135.3 İmam ve Hatib Tayini...387 L.Ş.S/296-136.1 Ölen Fatma’nın Mallarının Kasâmca Paylaştırılması...387 L.Ş.S/296-137.1 Ortaklık Da’vası ...390 L.Ş.S/296-137.2 Mihirden Dolayı Alacak Da’vası...391 L.Ş.S/296-138.1 Miras Taksimi Defteri ...392 L.Ş.S/296-138.2 Ölen Kocasından Mihrini Taleb Etme...393 L.Ş.S/296-139.1 Miras Taksimi Defteri ...395 L.Ş.S/296-139.2 Mülk Satışı...397 L.Ş.S/296-140.1 Miras Taksimi Defteri ...397 L.Ş.S/296-140.2 Miras Taksimi Defteri ...399 L.Ş.S/296-141.1Boşanma Da’vası...400 L.Ş.S/296-141.2 Miras Taksimi Defteri ...401 L.Ş.S/296-142.1 Miras Taksimi Defteri ...403 L.Ş.S/296-142.2 Miras Taksimi Defteri ...404 L.Ş.S/296-143.1 Vasi Nasb ve Tayini ...405 L.Ş.S/296-143.2 Miras Taksimi Defteri ...406 L.Ş.S/296-144.1 Kayyum Tayin Olunan Artın Zimmiye Teslim Edilen
Meblağın Listesidir ...408 L.Ş.S/296-144.2 Kayb Olan Kişinin Eşyasının Hıfzı İçün Kayyum Tayini...410 L.Ş.S/296-145.1 Miras Taksimi Defteri ...411 L.Ş.S/296-146.1 Mülk Satışı...414 L.Ş.S/296-146.2 Miras Taksimi Defteri ...414 L.Ş.S/296-147.1 Miras Taksimi Defteri ...416 L.Ş.S/296-147.2 Mülk Satışı...419 L.Ş.S/296-148.1 Miras Taksimi Defteri ...420 L.Ş.S/296-148.2 Miras Taksimi Defteri ...421 L.Ş.S/296-149.1 Sancak ve 17 Askerin Masraflarının Teslimi ...422 L.Ş.S/296-149.2 Vefat Eden Askerlerin Mallarının Yazılması ...422 L.Ş.S/296-149.3 Mülk Satışı...423 L.Ş.S/296-149.4 Verâset Da’vası ...424 L.Ş.S/296-149.5 Hisse Da’vası...426 L.Ş.S/296-150.1 Miras Taksimi Defteri ...426
L.Ş.S/296-151.1 ...428 L.Ş.S/296-151.2 Miras Taksimi Defteri ...429 L.Ş.S/296-152.1 Miras Taksimi Defteri ...431 L.Ş.S/296-152.2 Miras Taksimi Defteri ...432 L.Ş.S/296-153.1 Veresesi Olmayan Zimminin Beytü’l-mal Eminine Teslim Olunan Defteri ...434 L.Ş.S/296-153.2 Miras Taksimi Defteri ...435 L.Ş.S/296-153.3 Miras Taksimi Defteri ...436 L.Ş.S/296-154.1 Miras Taksimi Defteri ...437 L.Ş.S/296-154.2 İmam ve Mütevelli Tayini ...439 L.Ş.S/296-155.1 Köy ve Kazaların Arpa Defteri...440 L.Ş.S/296-155.2 Nikah Akdi ...442 L.Ş.S/296-155.3 Namzed Olma ...442 L.Ş.S/296-156.1 Miras Taksimi Defteri ...442 L.Ş.S/296-156.2 Vefat İdüb Varisi Olmadığı İçin Hazineye Teslim Edilen
Tereke defteridir ...444 L.Ş.S/296-156.3 Miras Taksimi Defteri ...444 L.Ş.S/296-157.1 Kaim-makamlık Verilmesi ...446 L.Ş.S/296-157.2 Bila Varis Fevt Olanların Terikesinin Tahriri Defteri...446 L.Ş.S/296-158.1 Mülk Satışı...449 L.Ş.S/296-158.2 Mülk Satışı...450 L.Ş.S/296-158.3 Mülk Satışı...450 L.Ş.S/296-159.1 Miras Taksimi Defteri ...451 L.Ş.S/296-159.2 Miras Taksimi Defteri ...453 L.Ş.S/296-160.1 Bila Varis Vefat Edenlerin Terekesini Hıfz İçin Teslim Olunanın
Listesi...455 L.Ş.S/296-160.2 Miras Taksimi Defteri ...457 L.Ş.S/296-161.1 Hisseden Alacak Da’vası...459 L.Ş.S/296-161.2Merhameten Af Olunub Yolu Açılan Kişi……….460 L.Ş.S/296-161.3Mülk Satışı……….461 L.Ş.S/296-162.1 Miras Taksimi İhtilafı...462 L.Ş.S/296-162.2 Mülk Satışı...463
L.Ş.S/296-163.1 Alacak Da’vası ...464 L.Ş.S/296-163.2 Lârende Kazâsı Naîbine İhkâk-ı Hakk ...465 L.Ş.S/296-163.3 Alacak Da’vası ...465 L.Ş.S/296-163.4 Hisse Da’vası...466 L.Ş.S/296-164.1Vefat Eden Kişinin Bilinen Varisi Olmadığı İçin Eşyasının
Hazineye Kalması ...468 L.Ş.S/296-165.1 Miras Taksimatı Defteri ...469 L.Ş.S/296-165.2 Miras Taksimatı Defteri ...471 L.Ş.S/296-166.1 ...472 L.Ş.S/296-166.2 Vefat Eden Askerlerin Terikesinin .Yazılması...472 L.Ş.S/296-166.3 Müftilik Devamı ...472 L.Ş.S/296-167.1 Kaim-makamlık Verilmesi ...473 L.Ş.S/296-167.2 Miras Taksimi Defteri ...473 L.Ş.S/296-168.1 ...475 L.Ş.S/296-168.2 Hasib Efendinin Cizye Beratı...475 L.Ş.S/296-169.1 Masraflar...476 L.Ş.S/296-170.1 Akdi Nikah ...478 L.Ş.S/296-170.2 Akdi Nikah ...478 L.Ş.S/296-170.3 Akdi Nikah ...478 L.Ş.S/296-170.4 Akdi Nikah ...478 L.Ş.S/296-170.5 Akdi Nikah ...478 L.Ş.S/296-170.6 Anbar İcarı Da’vası ...478 L.Ş.S/296-170.7 Hacı Muhammedin Komşularınca Yazılan Eşyası Defteridir ...479 L.Ş.S/296-171.1 Uygunsuz Davranmama Koşulu İle Affedilenler Hakkında ...480 L.Ş.S/296-171.2 Rusya İle Yapılan Sulh...481 L.Ş.S/296-172.1 Kayseriyeden Larendeye Sürülenlerin Uygunsuz
Davranmama Koşulu İle Affı ...482 L.Ş.S/296-172.2 Ermeni Artin’in Bir Daha Uygunsuz Davranmama Koşulu İle Affı....482 L.Ş.S/296-173.1 Kaim-makamlık Verilmesi ...483 L.Ş.S/296-173.2 Kaim-makamlık Verilmesi ...484 SONUÇ………485
Çev. : Çeviren
DİA : Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi H. : Hicri
Haz. : Hazırlayan
İA : İslam Ansiklopedisi KTO : Konya Ticaret Odası M. : Milâdî
MEB : Milli Eğitim Bakanlığı OSAV : Osmanlı Araştırmaları Vakfı Sad. : Sadeleştiren
S. : Sayı s. : Sayfa
SÜ. : Selçuk Üniversitesi TTK : Türk Tarih Kurumu
TÜRDAV : Türkiye Kalkınma ve Dayanışma Vakfı vb. : Ve benzeri
vs. : Vesaire Yay. : Yayınları
GİRİŞ
A. ŞER’İYE SİCİLLERİ 1- Şer’iye Sicillerinin Önemi
Osmanlı Devleti, altı asır mevcudiyetini devam ettirmiştir. Bu altı asırlık süre içerisinde Osmanlı Devletinin gelişimini takip edebileceğimiz birçok arşiv malzemesini de geride bırakmıştır. Bu arşiv malzemelerinin içerisinde şer’iye sicilleri önemli bir rol oynamaktadır. Şer’iye sicilleri, yaşayan insanların hayatlarını, yaşantılarını bizlere anlattığı için araştırmacılar için önemli bir arşiv kaynağı haline gelmiştir. Bu kaynak; Kadı Defteri, Kadı Sicili, Zabt-ı Vekâyi ya da Osmanlı Mahkeme Kayıtları veya Osmanlı Mahkeme Sicilleri1 şeklinde de adlandırılmıştır.
Şer’iye sicilleri, Osmanlı vatandaşlarının bütün hukukî olayları ile merkezden gelen hemen her türlü yazılar ve kamu belgeleri de bu defterlere kaydedilmiştir2. İşte bu yüzden Osmanlı Devletinin idarî ve içtimaî tarihi hakkında araştırma yapmak isteyen bir araştırmacı mutlaka bu sicilleri incelemelidir. Bu konularda yapılacak bir araştırma için sicillerden yararlanılmazsa hakkıyla bir inceleme yapmış sayılamaz3.
Sicillerde, mukavele, senet, vakfiye, nafaka, vesayet, miras davaları, tereke ve taksim kayıtları, ıtk-nâme, nikâh kayıtları ile talak davaları, günlük narh4 kayıtları gibi araştırması yapılan yerleşim birimine ait birçok belgeyi içinde barındırmaktadır. Ayrıca Merkez tarafından mahalli idarecilere gönderilen ferman, berat, divan tezkeresi, mektup vs. gibi resmî mahiyetteki emir ve yazıların bir kopyaları da şer’iye sicillerine kayd edilmiştir 5 . Yine bu defterlerde Kadının merkeze
1 Fethi Fedikli, “Osmanlı Hukuk Tarihi Olarak Şer’iye Sicilleri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 3, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 506.
2 Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Sözlüğü, C. III, İstanbul 1993, s. 210; Mithat Sertoğlu, Osmanlı Tarih Lugâtı, İstanbul, 1986, s. 324.
3 Halil İnalcık, “Osmanlı Tarihi Hakkında Mühim Bir Kaynak”, AÜDTCF Dergisi, C. I, s. 2, Şubat 1943, Ankara 1942, s. 89. 4 İzzet Sak, 10 Numaralı Konya Şer’iye Sicili (1070-1071/1659-1661), (Transkripsiyon), Selçuklu Ünv. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları: 3, Konya 2003, s. XXIX.
5 Nuri Köstüklü, 1822-1836 Yıllarında Hamid Sancağı ve Türkiye (182 Numaralı Isparta Şer’iye Siciline göre), Selçuk Ünv. Yayınları, Konya 1993, s. 8.
6
gönderdikleri, halkın şikâyet ve dilekleri ile o bölgenin yöneticisi konumunda olan beylerbeyi ya da valilerin yönetimle ilgili emirler ve yasakları7 da yer almaktadır.
Böyle geniş belge ve konu içeriğine sahip olan şer’iye sicilleri şüphesiz ait olduğu dönem ve yer hakkında diğer hiçbir arşiv malzemesinde bulunamayacak zenginlikte bilgileri bize sunmaktadır. Bu sebeble şer’iye sicillerinin önemine vurgu yapan Halil İnalcık, “bu sicil defterleri incelenmeden, imparatorluğun idari ve
içtimai tarihini hakkıyla meydana çıkarmak imkânsızdır denilebilir”8 demektedir. Yine sicillerin önemini ifade eden Mümtaz Yaman, “her kaza ve sancakta sicillerin
tutulduğu zamandaki semt ve havali adları üzerinde “yer adları”na dair yapılacak tetkikler için bu sicillerin ehemmiyeti üzerinde durmak isteriz.”9 şeklinde sicillerin yer adları ve kullanılan eşyaların çeşit ve fiyatları ile malzeme zenginliğini ifade etmektedir. Ahmet Akgündüz de sicillerin önemine değinerek, şehir tarihi ve yurdun çeşitli bölgelerindeki mahalli hayata ait ilmi araştırmalarda birinci dereceden kaynak10 olduğunu belirtmektedir. Suraiya Faroqhi, kırsal alan hakkında bilgi veren kaynakları sıralarken aralarında sicillere de yer vermektedir11.
Şer’iye sicilleri o dönemlerdeki insan seslerinin yani yaşayışları hakkındaki genel bilgilerin yanında bize yer adları, kullanılan eşyalar ve çeşitleri hakkında da detaylı bilgiler vermesi açısından da önemlidir. Bu açıdan bir şehir tarihi çalışılırken birinci dereceden kaynak12 olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yukarıda da bahsedildiği üzere araştırmacılar şehir tarihleri ile ilgili araştırmalar yaparlarken zorluklarla karşılaşmışlar, bu zorlukları da şer’iye sicilleri ile aşabilmişlerdir. Ömer Demirel, XIX. Yüzyıl Osmanlı Şehir Ekonomisi (Sivas Örneği) isimli makaleyi yazarken karşılaştığı zorlukları şer’iye sicili ile aştığını dile getirmiştir13.
6 İnalcık, “Osmanlı Tarihi Hakkında”, s. 89.
7 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, “Şer’i Mahkeme Sicilleri”, Ülkü Halkevleri Mecmuası, C. 5, s. 29, Temmuz 1935, Ankara 1935, s. 366.
8 İnalcık, “Osmanlı Tarihi Hakkında”, s.89.
9 T. Mümtaz Yaman, “Şer’î Mahkeme Sicilleri”, Ülkü Halkevleri Dergisi, C. XII, S. 68, İlkteşrin 1938, Ankara 1938, s.154. 10 Akgündüz, Şer’iye Sicilleri, C. I, Türk Dünyası Araştırma Vakfı Yayınları, İstanbul 1988, s.12.
11 Suraiya Faroqhi, Osmanlı Şehirleri ve Kırsal Hayat, (Çev. Emine Sonnur Özcan), Doğubatı Yayınları, Ankara 2006, s.65. 12 Ahmet Akgündüz, Şer’iye Sicilleri , s. 17.
13 Ömer Demirel, “XIX. Yüzyıl Osmanlı Şehir Ekonomisi (Sivas Örneği)”, Osmanlı, C. 3, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 506.
Belirli bir yer hakkında çalışılırken otantik bir kaynak olan şer’iye sicilleri ile insanların yaşayışları, giyim tarzları, aile yaşantısı, toplumda kadının yeri, müslim-gayri müslim ilişkileri, ticaret, sanayi, tarımsal hayat, paranın alım gücü, eşyaların değeri ile devlet teşkilat yapısı, kurumların işleyişi, askerî konularda yapılan her türlü çalışma bu defterlerden elde edilebilmektedir.
Türk halkının aile yapısı ticarî ahlakı ve benzeri sosyal yapıyı ilgilendiren meselelerde sicillerin aydınlatıcı rolü büyüktür. Ayrıca merkezden gönderilen yazılardan incelenen mahallin sosyal ve iktisadî hayatını yansıtmaktadır. Anlaşılacağı üzere bu belgelerle Devletin idarî ve içtimaî tarihi hakkında da bilgilere ulaşılmaktadır.
İslâm Hukuk tarihi içerisinde şer’iye sicilleri çok erken tarihlerden itibaren tutulmaya başlanmıştır. Defterlerde daha önceki davaların hükmü ya da bu davaların mevcudiyetini ispat etmede yararlanılmıştır. Bu nedenle defterlerin düzenli bir şekilde tutulmasına azami önem verilmiştir. İlk kadı sicili, Emeviler döneminde Mısır’da tutulmaya başlanmıştır. Muaviye döneminde Mısır kadısı olan Süleym bin Itır daha önce hükme bağladığı bir miras davasının taraflarının inkâr yoluna gitmesi üzerine davayı yeniden ele almış ve hükme bağlamıştır. İşte bu olayın ispatını kolaylaştırmak için sicile kaydederek şahitlendirmiştir14.
Daha sonraki dönemlerde de bu uygulama devam ettirilmiştir. Osmanlı Devletinin kuruluşundan itibaren kadılık müessesesinin varlığını bilmemize nazaran elimize geçen ilk şer’iye sicilleri XV. yüzyıla aittir15.
Sonuç olarak, kadıların verdiği ilam, hüccet gibi vesikaların aynen geçirildiği defter ya da resmi vesikaların kaydedildiği kütük anlamına gelen sicil, Osmanlı Devleti’nde şer’iye sicilleri olarak ifade edilmiş ve kazaların başında bu yerleşim yerlerinin her konuda en önemli idarecisi olan kadıların bir nevi gelen giden evrak defteri görevini yapmıştır. Kadılar, bulundukları kazaların mülki amirleri gibi çalıştıklarından merkezden taşraya gelen ve taşradan merkeze giden her türlü yazı kadıların elinden geçmiş ve bu sicillere birer sureti işlenmiştir.
14 Mehmet Akif Aydın, “Osmanlıda Hukuk”, Osmanlı Devleti Tarihi, C. II, Fono Gazete ve Yay., İstanbul 1999, s. 418. 15 T. Mümtaz Yaman, “Şer’î Mahkeme Sicilleri”, Ülkü Halkevleri Dergisi, C. XII, s. 68, İlkteşrin 1938, Ankara 1938, s. 154.
2- Şekli ve Özellikleri
Şer’iye sicilleri, genellikle boyu uzun, eni dar defterler olup, boyu 35–40, eni ise 16–17 cm olmaktadır16. Ancak bütün defterler bu şekilde olacak diye de bir şart yoktur. Defterlerin boylarının uzun, enlerinin dar olmasının sebebi ile ilgili olarak kadının bazen davalara bakmak için davanın görüleceği yere gitmesi ve giderken defteri de yanlarına almaları icap edince kadının giydiği cübbenin cebine sığacak şekilde yapılmıştır17.
18 Defterde kullanılan yazı stili çoğu zaman ta’lik kırması denilen stildedir. Ayrıca rik’a kırması ve divanî19 gibi yazı çeşitlerine de rastlanmaktadır. Sicilin başında Arapça Allah’a ve Peygambere bir dua ile başlar, bundan sonra sicili tutan kadının ünvanı20 ile göreve başladığı tarih kaydedilmiştir.
Kullanılan kağıt sağlamdır ve mürekkepleri bugün bile okunabilmektedir. Kadının görevi bitince halefine defteri teslim etmekte olduğu anlaşılmaktadır.
Şer’iye sicilleri ilk başlarda Arapça, Türkçe yazılırken, XVII. Yüzyıldan itibaren dilin tamamen Türkçeleşmiş21 olduğu, bununla beraber az da olsa davaların Arapça yazıldığı görülmüştür. Hatta bazı davalar sicile Rumca olarak bile kaydedilmiştir22.
Kadı gördüğü bütün davaları ve merkezle yapılan yazışmaları kronolojik olarak bu defterlere kaydetmişlerdir. Bu yazılar kaydedilirken tahriften korumaya özen göstermişlerdir23. Çünkü belgede bulunacak en küçük eksiklik problem yaratacağından belgenin hukuki olayı tam olarak aktarmasına önem vermişlerdir. Buna rağmen olayı uzun uzun değil, manayı bozmadan kısaltarak yazmaya gayret etmekte oldukları anlaşılmaktadır. Siciller tutulurken genellikle konu tasnifine dikkat edilmediği görülmektedir.
16 Uzunçarşılı, “Şer’î Mahkeme Sicilleri”, s. 366. 17 Sak, 10 Numaralı Şer’iye Sicili, s. 32. 18 Uzunçarşılı, “Şer’î Mahkeme Sicilleri”, s. 366. 19 Gedikli, “Şer’iye Sicilleri”, s. 189.
20 Uzunçarşılı, “Şer’î Mahkeme Sicilleri”, s. 366.
21 İ. Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, TTK Yay., Ankara 1988, s. 109; Akgündüz, Şer’iye Sicilleri, s. 18.
22 Gedikli, “Şer’iye Sicilleri”, s. 188. 23 Akgündüz, “Şer’iye Sicilleri”, s. 17.
İşte bu problemin ortadan kaldırılması amacıyla “sakk” adı verilen mecmualar ortaya çıkmıştır. Sakk mecmualarında kadılar tarafından yazılacak belgelerde hangi özellikleri göz önünde bulundurmaları gerektiği konusunda bilgiler mevcuttur24.
3-Sicillerde Yer Alan Belge Çeşitleri
Sicillerde yer alan belgeleri iki gruba ayırarak incelemek mümkündür. Birinci gruptaki belgeler bizzat kadı tarafından oluşturulan hüccet, ilâm, marûz, müraseleler ve diğer kayıtlardır25.
Hüccetin sözlükteki anlamı delil ve bir fiilin sâbit olduğuna vesile olan şey demektir. Osmanlı hukuk terminolojisinde ise iki manası vardır:
1-Şahitlik, ikrar, yemin veya yeminden nükûl gibi bir davayı ispat eden hukukî delillere denir.
2-Hüccet, kadının hükmünü içermeyen, bir tarafın beyanına karşılık diğer tarafın da onu tasdik etmesi sonucu ortaya çıkan ve çoğu zaman bir durumu ispat etmek için kullanılan belgelerdir. Üzerinde kadının mührü ve imzası yer alır26. Aslında hüccet bugünkü noterden alınan belgeleri andırmaktadır.
İlâm, sözlükte bildirmek manasını ifade eder. Terim olarak ise, şer’î bir hükmü ve altında kararı veren kadının imza ve mührünü taşıyan yazılı belgeye ilâm denmektedir. İlâm, kadının baktığı davalarda her iki tarafı da dinledikten sonra, tarafların ifadelerini, delilleri ve davanın nasıl ve neye dayandırılarak sonuçlandırıldığını ifade eden belgelerdir27. Bunların hüccetlerden şeklen farkı sonlarında kadının mührü ve imzasının yer almasıdır28. Bunların en belirleyici özelliği kadının hükmünü ihtiva etmesidir.
“Ma’ruz” kelime anlamı itibarıyla arz edilen şey demektir. Özelliğine gelince, hem kadının verdiği bir hükmü içermeyen, hem de hüccetten farklı olarak bir durumu ispat etmek amacıyla yazılmayan belgelerdir. Bunlar “sadece kadının icra
24 Süleyman Kaya, “Mahkeme Kayıtlarının Kılavuzu: Sakk Mecmuası,” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 3, s. 5, 2005, s. 383.
25 Akgündüz, “Şer’iye Sicilleri”, s. 20.
26 M. Tayyib Gökbilgin, Osmanlı İmparatorluğu Medeniyet Tarihi Çerçevesinde Osmnlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, Enderun Yayınları, İstanbul 1992, s.111-112; Akgündüz, Şer’iye Sicilleri, s.21.
27 Mübahat S. Kütükoğlu, Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul 1998, s.345. 28 Akgündüz, Şer’iye Sicilleri, s.29.
makamlarına idari bir durumu arz ettiği yazılı kayıtlara veya halkın icra makamlarına yahut kadıya hitaben yazdığı bir isteği veya bir durumun arzını havi yazılı belge ve kayıtlardır.”29 Görüldüğü gibi bunlar bu günkü bir istek ya da sorunu üst makamlara arz etmek için yazılmış dilekçeleri andırmaktadır.
Mürâsele ise, kadının kendine denk ya da daha aşağı makamlara yazdığı belgelere denilmektedir. Daha çok sanığın mahkemeye celbi için yazılan yazılardır30. İkinci grupta ise kadıya dışardan gelen belgeler olup, bunlar ferman, tayin beratı, buyrultu ve diğer hükümlerdir.
Ferman, Dîvân-ı Hümâyûn veya Paşakapısı’ndaki dîvanlarda alınan kararlara uygun olarak yazılan ve tuğra bulunan padişah emirlerine verilen isimdir31. Padişahlar bu belgeleri, ya şer’i hukuka göre uygulanması gereken bir durumun uygulanmamasından dolayı, ya şer’i konularda yer alan farklı görüşlerden birini tercih ettiğini ifade etmek için, ya da düzenleme yetkisi olan konularda kararını belirtmek amacıyla kullanırlardı32.
Berat, Osmanlı Devleti teşkilatından bazı vazife, hizmet ve memuriyetlere tayin edilenlere vazifelerini yapmak yetkisini vermek üzere, padişahın tuğrası ile verilen izin, mezuniyet ya da atama emirleri hakkında kullanılan bir terimdir33.
Padişahın mutlak vekili kabul edilen sadrazamlardan gelen buyuruldular da kadılar tarafından sicillere işlenmiştir. Sadrazam, vezir, defterdar, kadıasker, kapdan paşa, beylerbeyi, vs. yüksek rütbeli vazifelilerin, kendilerinden aşağı mevkilerde bulunanlara gönderdikleri emirlere denilmektedir34.
Tezkire, aynı beldedeki resmî daireler veya şahıslar arasındaki haberleşme amaçlı yazılmış yazılara denir35.
Günümüzde tapu olarak anılacak olan temessükler, tasarruf vesikası anlamına gelmektedir. Miri arazide ya da gayr-i sahih vakıflarda tasarruf hakkı sahiplerine yetkili makam veya şahıslar tarafından verilen belgelerdir36.
29 Akgündüz, Şer’iye Sicilleri, s.37. 30 Akgündüz, Şer’iye Sicilleri, s.38. 31 Kütükoğlu,Belgelerinin Dili, s.100. 32 Akgündüz, Şer’iye Sicilleri, s.39. 33 Gökbilgin, Osmanlı Paleografyası, s.85. 34 Kütükoğlu,Belgelerinin Dili, s.197.
Birçok belge içeriğine sahip olan sicillerde yer alan belgeler elbette ki bu kadarla sınırlı değildir. Ancak, yukarıda kısa kısa vermeye çalıştığımız belgeler, sicillerde daha fazla yer kaplayan belgelerdir.
4- Şer’iye Sicillerinin Bugünkü Durumu
Bilindiği üzere Osmanlı Devleti kendisinden önce aynı coğrafyada kurulan Selçuklu Devletinin bir devamı niteliğindedir37. Yukarda bahsedildiği üzere XV. asırdan itibaren şer’iye sicillerine rastlanmıştır.
Şer’iye sicilleri uzun süre değeri bilinmeden genellikle de “memleketin ekseriye adliye, eski medrese veya cami köşelerine atılmıştır”38. Birçok belgeler nemden ve değişik faktörlerden harap olmuştur.
Muhtelif merkezlerde toplanan Şer’iye Sicillerinin kesin sayısı bilinmemekle beraber, yapılan bir araştırmaya göre bugün ülkemizde 16973 adet şer’iyye sicili bulunduğu tespit edilmiştir. Bu net bir rakam değildir. Çünkü zaman zaman arşiv, kütüphane ve şahısların elinde yeni siciller olduğunu ortaya çıkmaktadır39.
Nihayetinde Milli Eğitim Bakanlığı 3 Kasım 1941 tarihli ve 4018/2182 sayılı kararı ile muhtelif yerlerdeki bulunan sicillerin müze ve kütüphanelere devredilmesi sağlanmıştır. Karar alındıktan sonra şer’iye sicilleri ait olduğu ilin kütüphanelerinde ve Topkapı Sarayı Müzesi’nde muhafaza edilmeye başlanmıştır. Bu durum 1991 yılına kadar bu şekilde devam etmiş iken bu tarihte Kültür Bakanlığı’nın aldığı karar ile İstanbul Şer’iye Sicilleri arşivindekiler hariç diğer illerdeki bütün siciller, Ankara Millî Kütüphane’de toplanmıştır40. Millî Kütüphanede bulunan şer’iye sicillerinin sayısının 8 ile 10 bin arasında olduğu tahmin edilmektedir41.
B- KARAMAN ŞER’İYE SİCİLLERİ VE 296 (296-20-B12) NUMARALI ŞER’İYE SİCİLİ
1- Karaman Şer’iye Sicilleri
Karaman Şer’iye Sicilleri, 1991 yılında alınan karara kadar Konya Mevlana Müzesi’nde bulunmaktadır. Alınan karar gereği diğer illerdeki şer’iye sicilleri gibi 36 Akgündüz, Şer’iye Sicilleri, s.48.
37 Yaman, “Şer’iye Sicilleri”, s. 153. 38 İnalcık, “Osmanlı Tarihi Hakkında”, s. 89.
39 Said Öztürk, Askeri Kassama Ait 17. asır İstanbul Tereke Defterleri, OSAV yay., İstanbul 1995 s.23 40 Gedikli, “Şer’iye Sicilleri”, s. 188.
buradakiler de birer nüshaları fotokopi ile çoğaltılarak Ankara Millî Kütüphaneye gönderilmiştir.
Mevlâna Müzesi’nde bulunan siciller içerisinde Karaman Sicillerinin yanında Konya, Isparta, Burdur, Akşehir, Beyşehir, Seydişehir, Bozkır, Hadim, Ilgın, Uluborlu, Yalvaç gibi merkezlerin sicilleri de bulunmaktadır42.
Karaman’a ait en eski tarihli sicil 324 (48-M48) numaralı şer’iye sicilidir. Genel sıralamada ilk defter olmamasına rağmen en eski tarihli defter olup, 11 x 31 cm ebadında, 442 sayfa ve 939 – 941/1532-1535 tarihlidir. Karaman’ın en geç tarihli sicili ise 321 (45-M16) numaralı sicil olup 22 x 33 cm ebadında, 159 sayfa ve 1329 – 30/1911 – 12 tarihine aittir43. A. Akgündüz, Karaman’a ait toplam sicil sayısını 52 olarak göstermektedir44.
2-296 (296-B12) Numaralı Şer’iye Sicili
Bizim inceleme konumuz olan 296 genel, 20-B12 özel numara ile kayıtlı olan Karaman Şer’iye Sicili 170 sayfadan ibarettir. Orijinal metinde sayfa numaraları bulunmamaktadır. Sayfa numaraları bazı sayfaların altına, bazılarında ise üstüne yazılmıştır.
Çalışmamızı Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi’ndeki CD’den yaptık. Defter 19x40.5 ebadındadır. Defterin orijinal sayfa numarası olan 7.sayfası 8.sayfada yeniden verilmiş olduğu tespit edilmiştir. Hem Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi’nden alınan CD’de hem de Selçuk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi’nin ilgili bölümündeki fotokopisinde de aynı durum tespit edilmiştir.
Belgeler arasındaki geçişlerde araya sonradan ilaveler yapılmaması için “sahh” işaretleri konularak boşluklar kapatılmıştır. Defter Hicrî 1245-1246-1247 Miladî 1829-1830-1831 yıllarını belirtmiştir.
Defter, muhtemelen iki kâtib tarafından kaleme alınmıştır. Yazı sitili olarak tâlik kırması kullanılmıştır. Tertibi ve düzeni açısından sicil oldukça sade ve yalındır. Her sicilde olduğu gibi tarihler ve şahitlerin isimleri yer almıştır. Her belgenin başına konusu kısaca not alınmıştır.
42 Sak, 10 Numaralı Şer’iye Sicili, s. XXX.
43 Sak, 10 Numaralı Konya Şer’iye Sicili, s.XXX; Akgündüz, Şer’iye Sicilleri, s.196. 44 Akgündüz, Şer’iye Sicilleri, s.196.
Defterin bazı bölümleri üzerinde mürekkep lekeleri mevcut olup bu kısımlar okunmaya çalışılmış okunabilenler okunurken, okunamayan kısımlar ise okunamıyor diye belirtilmiştir. Dil neredeyse tamamen Türkçe, bunun yanında bazı ibareler – tarihlerin verilişi, vakfiyelerin bazı bölümleri – Arapça olarak yazılmıştır.
Defterin içerdiği belgelerin tarihleri hakkında bilgi veren A. Akgündüz, Hicri 1245 – 1247 Miladi 1829 – 1831 yıllarını belirtmiştir45. İnceleme sonucunda bu bilginin doğruluğu tespit edilmiştir. Zira yaptığımız çalışma sırasında belgelerden en eski tarihli olanının, 19 Muharrem 1245 (21 Temmuz 1829) tarihli bir belge olduğu tespit edilmiştir46. Bu belge, Zeytuni Çavuş’un Karaman Kalesine sürgüne gönderildiğini gösterir bir belgedir. En geç tarihli belge ise, 23 Cemaziyülevvel 1247 (30 Ekim 1831) tarihli lağımcı ve humbaracılara ait zeamet ve tımar gelirlerinin toplanması ile ilgili belgedir47.
Defterde toplam dört yüz yetmiş dört belge vardır. Bu belgelerin altmış dokuz tanesi tereke kayıtlarına ait, önemli bir kısmı askere gideceklerin isimleri, askerin ihtiyaçları, askerin izinleri, emeklilik işlemleri, kırk dokuz adet miras paylaşımı ve iki adet de anlaşmazlık davası, yirmi dört adet mülk satışı belgesi, beş adet mülk paylaşım belgesi, sekiz adet nikâh belgesi ile bir adet nişanlanma belgesi ile muhtelif konularla ilgili belgeler mevcuttur. Bazen bir sayfada üç ya da dört belge, bazen de üç sayfada bir belge yer almaktadır.
En baştaki belge, “merkezden gönderilen Kamışzâde Abdülkadir Ağanın
voyvoda olarak görevlendirildiğine dair buyruldu belgesidir. Fi 15 Re. 1245/(14 Eylül 1829).”48 Defterdeki son belgede ise, Medîne-i Lârende mahallâtından Say Mahallesinde Çalkayıcı Hâcı Muhammedin mecmu’-ı eşyâsının komşuları ma’rifetleriyle tahrîri ile ilgili belgedir 49.
45 Akgündüz, Şer’iye Sicilleri, s.196. 46 L.Ş.S/296, 16.1.
47 L.Ş.S/296, 104.3. 48 L.Ş.S/296-I/1. 49 L.Ş.S/296-170.7.
BİRİNCİ BÖLÜM
A. 1789–1839 YILLARI ARASINDAKİ SİYASİ GELİŞMELER 1- Avrupa’daki Siyasi Gelişmeler
Fransız İhtilali 1789 yılında Fransa’da gerçekleşmesine rağmen tüm dünya devletlerini etkisi altına almış ve haritaların yenilenmesine yol açmıştır50. Avrupalı devletler önceleri Fransız Devrimine pek önem vermediler ancak Fransa da önce Meşrutiyet sonra da Cumhuriyetin ilan edilmesiyle rahatsız olmaya başlamışlardır. Fransa da yeniden Monarşi rejimini kurmak için ittifaklar içerisine girmişlerdir. Fransa’nın başında bu dönemde Napolyon bulunmaktadır. Napolyon Mısır’ı ele geçirerek İngilizlere ait sömürge olan Hindistan’ı almak istemiştir. Mısır Fransızlar tarafından işgal edilince İngilizler yerel halk ile iş birliğine girerek Osmanlı Devletini tehdit etmiştir. Bu dönemde Mehmet Ali Paşa başarılı bir politika izlemiş ve İngilizleri geri çekilmeye mecbur etmiştir51. Fransa yine siyasi istekleri doğrultusunda uzun yıllar Osmanlı Devletinin dostu olmuş ancak çıkarları için Rusya’ya taviz vermiş hatta Osmanlı Devletinin Avrupa’daki topraklarını kendi aralarında paylaşmışlardır52.
Fransız İhtilali neticesi olarak ulusların hakları, kendi geleceklerine kendilerinin karar vermesi, eşitlik, seçme ve seçilme hakkı gibi kavramları kazandırmıştır. 1815 yılına gelindiğinde ise Viyana Kongresi ile Avrupa haritası yeniden şekillenmiştir.
19. yüzyılda ise milliyetçilik akımları sayesinde mutlakıyet yönetimlerinin yıkılması aşamasına gelinmiştir53. Bu yüzyılda tarih sahnesine çıkan yeni devletler güçler dengesinin değişmesine sebep olmuştur.
54
. Bir diğer etkili olan bir olay ise Sanayi Devriminin gerçekleşmiş olmasıdır XVIII. Yüzyılın sonunda serbest güçlerin ilk kentsel sanayi toplumunu yarattığı İngiltere’de XIX. yüzyılın ilk 70 yılında eşine rastlanmamış bir ekonomik
50 Ahmet Eyicil, Siyasi Tarih, Ankara 1994, s. 40.
51 Edward Said, Oryantalizm, (ter.Nezih Uzel), Pınar Yay., İstanbul 1982, s.145-150.
52 Stanford J. Shaw, Ezel Kural Shaw, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye,(Ter. Mehmet Harmancı), C.2, İstanbul 1983, S.38,39.
53 Eyicil, Siyasi, s. 44.
gelişme görülmüştür. Geniş ticari yayılmaya, Fabrika üretim sisteminin büyük ölçüde uygulanmasına ve buharlı makinelerin gittikçe artan üretim süreçlerine kullanılmasına dayanan sanayileşmedeki gelişmenin ardından nüfus büyümesi kentsel kalkınma baş göstermiştir. Demir yollarının ve buharlı gemilerin kullanımı ile birlikte buharın gücü ulaşıma da uygulanmaya başlanmıştır. Sanayi devrimi Avrupa’ya ve Birleşik devletlere sıçradıktan sonra kurumlar başka ülkelerde de standartlaştı.
Sanayi İnkılabı, sonucunda büyük fabrikalar kurulmuş bu durum da üretim de büyük artışlar sağlanmıştır. Böylece mallar ucuz ve seri üretilmiştir. Ülkeler, iç piyasada tüketemedikleri malların satışını sağlamak için, yeni pazarlar bulma çabasına girmişlerdir. Böylece, hammadde sağlamak ve ürettikleri malları pazarlamak için henüz sanayileşmemiş ülkelere yönelmişlerdir.Bu durumda sömürgecilik anlayışını doğurmuştur. Sömürgecilik anlayışı uyarınca, sanayileşen devletler, Güney Amerika, Afrika ve Asya’nın belirli bölgelerin de sömürgeler elde etmişler, bu konu da ise başı İngiltere çekerek büyük bir sömürge imparatorluğu kurmuştur. İngiltere sömürgelerini elde tutabilmek için daha çok denizciliğe önem vermiş. Hindistan’a ve diğer sömürgelerine giden yollarına giden yolları kontrol altında tutmaya çalışmıştır. İngiltere’yi, Hollanda, Belçika ve Fransa takip etmiştir.
Sanayi inkılâbının sonunda ise sömürgecilik faaliyetleri gelişme gösterir iken, Batı Avrupalı devletler aynı zamanda iktisadî ve askerî alanlarda büyük ve teknik alanlardaki ilerlemeleri kayda değer olmuştur.
2. Osmanlı Devletindeki Siyasî Gelişmeler
19.Yüzyıl başlarında Osmanlı Devleti kapladığı alan ve nüfusu açısından dünyanın en büyük devleti olmasına rağmen bu büyüklükteki bir devletin sahip olması gereken güçlü kurum ve kuruluşlara sahip değildir. Osmanlı Devletinin Avrupa’daki komşuları ekonomik, siyasi ve savaş teknikleri açısından gelişmeler kaydetmektedirler. Özellikle Avusturya ve Rusya’nın yayılmacı politikaları Osmanlı Devleti aleyhine olmuştur55.
1789 Fransız İhtilali tüm dünya devletlerini etkilediği gibi Osmanlı Devletini de etkilemiştir. Milliyetçilik ilk olarak Napolyon’un Akdeniz’i bir Fransız gölü haline getirmek amacıyla Mısırı almaya karar vermesi, bunun için de Rumları Osmanlı Devletine karşı kışkırtması ile başlamıştır. Bunun yanında Avrupalı Devletler siyasi maksatları çerçevesinde Osmanlı Devletinin Balkan Devletleri ile ticarî ilişkilerini sürekli geliştirmişler ve bu gelişmeler gayrimüslim tüccarların gelişmesine sebep olmuştur56. Gayrimüslim halk kendisi üzerine oynanan bu oyuna yenik düşerek devletten ayrılma yollarında ilk temayülleri göstermeye başlamıştır57. Osmanlı Devleti içerisinde yer alan Sırbistan ve Yunanistan ilk bağımsızlık mücadelesini başlatan halk olmuştur.
19. yüzyılda Osmanlı Devletinin uğraştığı bir diğer mesele ise Sanayi Devrimi olmuştur. Sanayi Devrimi ilk sömürgecilik faaliyetlerindeki artış Osmanlı Devletini de bir pazar haline getirmiştir. Osmanlı Devletinin iktisadî ve askerî alanda ilerlemesi yeterli seviyede gerçekleşmemiştir. Ayrıca Rusya’nın güneye yayılma siyaseti sonucu olarak savaş meydanlarında Osmanlı Devleti ile sık sık karşı karşıya gelmesi sonucunu doğurmuştur58.
B. II. MAHMUD DÖNEMİ GELİŞMELERİ 1. II. Mahmud Dönemi Siyasi Gelişmeleri
Osmanlı Devletinde III. Selim ve II. Mahmud dönemleri yoğun olarak gelişen iç ve dış siyasi gelişmelere sahne olmuştur. III. Selim ile devlet bir yenilikler hamlesi içerisine girmiş ise de bulundukları durumdan çıkar sağlayan çevreler ile yeniçeriler tarafından öldürülmüş ve yerine II. Mahmud geçmiştir59. II. Mahmud dönemi hem gerçekleştirilen yenilik hareketleri ile hem de etnik ve siyasî isyanlarıyla Osmanlı Devleti'nin yol ayrımına girdiği bir dönemi ifade eder.
II. Mahmud başa geçtikten sonra iç ayaklanmalar yeni bir aşamaya gelmiştir. Yunanlıların başlattığı isyan dış devletlerin de yardımları ile
56 Pamuk, Osmanlı Türkiye İktisadi Tarihi , s. 198.
57 Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, C. V, TTK, Ankara 1994, s. 101. 58 Pamuk, Osmanlı Türkiye İktisadi Tarihi, s. 198.
bağımsızlıkla gerçekleşmiş ve Osmanlı Devleti içerisinde yaşayan Gayrimüslim halka örnek teşkil etmiştir.
Bir başka isyan ise halkı Müslüman olan Mısır’ın valisi Mehmet Ali Paşa önderliğinde Osmanlı Devletine karşı gerçekleştirilen isyanlardır. Mehmet Ali Paşa Mora valiliğini alamayınca II. Mahmut’tan, yardımlarına karşılık, Suriye'nin idaresini istemiştir. Bu isteğin reddedilmesi üzerine Mehmet Ali Paşa harekete geçmiş ve Filistin ile Suriye'ye girmiştir. Oğlu İbrahim Paşa da kısa zamanda Anadolu'ya kadar ilerlemiştir60.
Konya yakınlarındaki savaşta Osmanlı ordusunu yenilgiye uğratmıştır. Her birinin ayrı hesabı olan büyük devletler, telâşlanarak araya girmişlerdir. Fransa ve İngiltere’nin anlaşamaması üzerine, Rusya durumdan faydalanmış. Zor durumdaki II.Mahmut, Rus ordusunun ve donanmasının İstanbul yakınlarına gelmesine müsaade etmiştir. Rusya’nın kârlı çıkmasından endişelenen Fransa ve İngiltere, II.Mahmut ile anlaşma yapması için Mehmet Ali Paşa’ya baskı yaptılar. Neticede Kütahya Antlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşmayla, Mehmet Ali Paşa, Mısır ve Girit'ten başka Şam ve oğlu İbrahim de, Cidde valiliği yanı sıra Adana’yı sahip olmuşlardır. Rusya, yardımlarına karşılık II.Mahmut ile Hünkar İskelesi Antlaşması diye bilinen bir anlaşma yaparak, İstanbul’daki durumunu kuvvetlendirmeyi başarmıştır. Anlaşmaya göre Osmanlı Devleti'nin toprak bütünlüğünün garantisi ve gereğinde Osmanlının yardımına koşulması karşılığında Rusya, Boğazların bütün yabancı savaş gemilerine kapatılmasını kabul ettirmiştir. II.Mahmut, Kütahya anlaşmasından memnun değildi. Bu sebeple Mehmet Ali Paşa'ya karşı yeniden harekete geçti. Fakat Osmanlı ordusu Nizip'te bir kez daha yenildi61.
Bu isyanların sonunda Mehmet Ali Paşa’nın Osmanlı Devletine karşı başarılı olması ve bağımsızlığını ilan etmesi Müslüman halka örnek teşkil etmiştir.
60 Karal, Osmanlı Tarihi, C.V, s. 129. 61 Karal, Osmanlı Tarihi, C.V, s. 141.
II. Mahmud tahta geçtiği zaman bu şartlar içinde devletin çok uzun süre varlık gösteremeyeceğini düşünerek batılı modeller doğrultusunda merkeziyetçi bir yapının oluşması için çabalamıştır. Bu bağlamda vergilerin artırılması, yeniliklere karşı çıkan Yeniçeri ocağının kaldırılması, yönetimin etkinleştirilmesi adımlarını atmıştır62.
Yeniliklere karşı çıkan Yeniçeri Ocağı bir nizamname ile ortadan kaldırılmıştır. Vak'a-yı Hayriye olarak adlandırılan bu köklü değişiklikle, yeni bir ordu oluşturulmuştur. Ancak yeniçeriler bu düzenlemeye boyun eğmeyerek isyan etmişler. Sadrazam'ın sarayını basan yeniçeriler sadrazamın ve ıslahatçıların başlarını istemişlerdir. Ancak At Meydanı'nda toplanan yeniçeriler dağıtılmış. Böylece Avrupa tarzında yeni bir ordunun kurulması yönündeki en büyük engel ortadan kaldırılmıştır. Yerine Avrupa’dan getirilen subaylar tarafından eğitilen 75.000 kişilik Asakir-i Mansure-i Muhammediye’yi kurmuştur. Böylece merkezi yönetimin gücünü artırmıştır63. Batılılaşma yolunda da önemli bir adım atılmıştır64.
Devletin mali olarak güçlenmesi için ise âyânların elinde bulunan vergi toplama işini onlardan almış, topraklar köylülere dağıtılmıştır. Tımarlar sipahilerden alınmış, böylece toprakların vergi gelirleri de merkezi yönetime aktarılmıştır. Bu tedbirler sayesinde vergi gelirleri sürekli bir artış göstermiştir.
2- II. Mahmud Dönemi Askerî Değişiklikleri
296 Numaralı Şer’iye sicil defterinin ait olduğu yıllardan 1829 yılında Rusya ile savaş yapılmış buda belgelere yansımıştır65 .
Yeniçeri ocağının kaldırılmasıyla modern anlamda alay, tabur ve bölüklerden oluşmuş olan bir ordu meydana getirilmiştir. Buna bağlı olarak askerlikle ilgili birçok belgeye rastlanmaktadır.
62 Pamuk, Osmanlı Türkiye İktisadi Tarihi, s. 199. 63 Karal, Osmanlı Tarihi, C.V, s. 151.
64 Musa Çadırcı, Tanzimat, Osmanlı, C. VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 183. 65 0 L.Ş.S.296 / VII.2; VIII.3; 171.2
