SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI
MUHASEBE FİNANSMAN BİLİM DALI
ELEKTRONİK TİCARETİN UYGULAMALARI VE
E-TİCARETİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ:
TÜRKİYE VE ÇİN KARŞILAŞTIRILMASI
XIAYIDA MAIMAITI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Danışman
Prof. Dr. Naim Ata ATABEY
T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğ renci ni n
Adı Soyadı XIAYIDA MAIMAITI Numarası 164227031020
Ana Bilim / Bilim Dalı İşletme/Muhasebe Finansman
Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora
Tez Danışmanı Prof. Dr. Naim Ata ATABEY
Tezin Adı Elektronik Ticaretin Uygulamaları ve E-Ticaretin Muhasebeleştirilmesi: Türkiye ve Çin Karşılaştırılması
ÖZET
Teknoloji dünyasında yaşanan gelişmelerin bir sonucu olarak, günümüzde işletmeler ticari faaliyetlerini elektronik ortamlarda gerçekleştirmeye başlamıştır. İnternet e-ticaretin asıl aracıdır. İnternet teknolojisinin gelişmesiyle birlikte elektronik ticaret hızlı bir artış göstermiştir. Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte elektronik ticaret, özellikle gelişmekte olan ülkelere yaşam kalitesini yükseltme, ekonomik refahı arttırma ve büyümeyi teşvik etme gibi fırsatlar sunmaktadır.
Elektronik ticaretin hacmi tüm dünyada olduğu gibi Çin’de hızlı gelişmekle birlikte Türkiye’de de hızla artmış gösterilmiştir. Tüm bu gelişmeler kuşkusuz ülkenin ekonomisine, sosyal ve kültürel hayatına ve işletme yöntemlerine büyük etkisi olmaktadır.
Araştırmanın teorik bölümünde elektronik ticaretin temel tanımları, araçları ve türleri, e-ticaretin her alanlardaki avantajları ve dezavantajları, dünyadaki e-ticaretin oluşumu ve gelişimi istatistik bilgilerle araştırılarak incelenmektedir. Çalışmanın uygulama kısmında Türkiye ve Çin’deki e-ticaretin oluşumu ve gelişim süreçleri, e-ticaret siteleri ve her iki ülkenin elektronik ticaretle ilgili yasal düzenlemeler analiz yöntemi kullanılarak incelenmektedir. Araştırmanın sonucunda Türkiye ve Çin’deki e-ticaret uygulamaların muhasebeleştirilmesindeki benzerlikler ve farklılıklar, elektronik ticaretteki ödeme sistemleri ve e-fatura bilgileri karşılaştırmalı olarak sunulmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Elektronik Ticaret, Muhasebe, E-Fatura, Ödeme Sistemleri.
T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğ renci ni n
Adı Soyadı XIAYIDA MAIMAITI Numarası 164227031020
Ana Bilim / Bilim Dalı İşletme/Muhasebe Finansman
Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora
Tez Danışmanı Prof. Dr. Naim Ata ATABEY
Tezin İngilizce Adı Electronic Commerce Practices and Accounting of E-Commerce: Comparison of Turkey and China
SUMMARY
As a result of the developments in the world of technology, nowadays businesses have started to carry out their commercial activities in electronic environments. İnternet is the main tool of e-commerce. With the development of internet technology, electronic commerce has increased rapidly. Electronic commerce and the information and communication technologies which underlie this new way of doing business will provide opportunities to improve the global quality of life and economic well-being and have the potential to spur growth and employment in industrialized, emerging and developing countries.
The volume of electronic commerce has been shown to grow rapidly in China as well as throughout the world, but has also increased rapidly in Turkey. All these developments undoubtedly have a great impact on the economy, social and cultural life of the country and on the methods of operation.
İn the theoretical part of the research, the basic definitions, tools and types of electronic commerce, advantages and disadvantages of e-commerce in all fields, formation and development of e-commerce in the world are investigated with statistical information. İn the implementation part of the study, the formation and development processes of e-commerce in Turkey and China, e-commerce sites and legal regulations related to electronic commerce of both countries are examined using the analysis method. As a result of the research, similarities and differences in the accounting of e-commerce applications in Turkey and China, payment systems in electronic commerce and e-invoice information are presented comparatively.
Key Words: Electronic Commerce, Accounting, E-Invoice, Payment Systems.
İÇİNDEKİLER
BİLİMSEL ETİK SAYFASI... İ
KABUL SAYFASI ... İİ ÖZET ... İİİ
SUMMARY ... İV İÇİNDEKİLER ... V
KISALTMALAR LİSTESİ ... viii
TABLOLAR LİSTESİ ... İX ŞEKİLLLER LİSTESİ ... X GRAFİKLER LİSTESİ ... Xİ GİRİŞ ... 1
BİRİNCİBÖLÜM ELEKTRONİK TİCARET KAVRAMI 1.1 Elektronik Ticaretin Tanımı ... 3
1.2 Elektronik Ticaretin Özellikleri ... 4
1.3 Elektronik Ticaretin Araçları ... 5
1.3.1 Geleneksel Elektronik Ticaret Araçları ... 6
1.3.2 Modern Elektronik Ticaret Araçları ... 10
1.4 Elektronik Ticaretin Türleri ... 10
1.4.1 İşletmeden İşletmeye Elektronik Ticaret (B2B) ... 11
1.4.2 İşletmeden Tüketiciye Elektronik Ticaret (B2C) ... 12
1.4.4 İşletmeden Devlete Elektronik Ticaret (B2G) ... 13
1.5 Elektronik Ticaretin Etkileri ... 13
1.5.1 Elektronik Ticaretin Ekonomiye Etkileri ... 13
1.5.2 Elektronik Ticaretin Sosyal ve Kültürel Etkileri ... 14
1.5.3 Elektronik Ticaretin Yönetime Etkileri ... 15
1.6 Dünya'da E-Ticaret Uygulamalarının Oluşumu ve Gelişimi ... 16
1.7 Elektronik Ticaretin Avantajları ve Dezavantajları ... 19
1.7.1 Elektronik Ticaretin Avantajları ... 19
1.7.2 Elektronik Ticaretin Dezavantajları ... 21
İKİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE’DE ve ÇİN'DE E-TİCARET UYGULAMALARI ve MEVZUATTAKİ YERİ 2.1 Türkiye’de E-Ticaret Uygulamaları ... 23
2.1.1 Türkiye’de E-Ticaretin Oluşumu ve Gelişimi ... 24
2.1.2 Türkiye’de E-Ticaret Siteleri ve İstatistiki Araştırmalar ... 25
2.1.3 Türkiye’de E-Ticaretle İlgili Yasal Düzenlemeler ... 32
2.2 Çin’de E-Ticaret Uygulamaları ... 34
2.2.1 Çin’de E-Ticaretin Oluşumu ve Gelişimi ... 35
2.2.2 Çin’de E-Ticaret Siteleri ve İstatistiki Araştırmalar ... 37
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRKİYE'DEKİ E-TİCARET UYGULAMALARININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ve ÇİN ile KARŞILAŞTIRILMASI
3.1 Türkiye’deki E-Ticaret Uygulamaların Muhasebeye Etkisi ... 43
3.1.1 Türkiye’deki E-Ticaret Muhasebesinde Belge ve Kayıt Düzeni ... 45
3.1.1.1 Türkiye’de E-Fatura Uygulaması ... 47
3.1.1.2 Türkiye’de E-Defter Uygulaması ... 49
3.1.1.3 Türkiye’de E-Arşiv Uygulaması ... 50
3.1.2 Türkiye’ deki E-Ticaret Uygulamalarının Muhasebeleştirilmesi ... 51
3.2 Çin’deki E-Ticaret Uygulamalarının Muhasebeye Etkisi ... 52
3.2.1 Çin’deki E-Ticaret İşlemlerinde E-Fatura Kullanılması ... 53
3.2.2 Çin’deki E-Ticaret Uygulamalarının Muhasebeleştirilmesi ... 54
3.3 Türkiye ve Çin’deki E-Ticaret Uygulamalarının ve Muhasebeleştirilmesinin Karşılaştırılması ... 56
3.3.1 Türkiye ve Çin’deki E-ticaretin Muhasebeleştirilmesinin Benzerlikleri ve Farklılıkları ... 56
3.3.2 Türkiye ve Çin’deki E-Ticaret Uygulamaların Karşılaştırılması ... 57
3.3.3 Türkiye ve Çin’deki Ödeme Sistemlerinin Karşılaştırılması ... 61
3.3.4 Türkiye ve Çin’deki E-Fatura Uygulamalarının Karşılaştırılması ... 63
SONUÇ ... 68
KAYNAKÇA ... 71
KISALTMALAR LİSTESİ
ABD : Amerika Birleşik Devletleri
ATM : Otomatik Vezne Makinesi
B2B : İşletmeler Arası
B2C : İşletme-Tüketici Arası
BTYK : Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu
C2C : Tüketici-Tüketici Arası
C2G : Tüketici-Devlet Arası
CNNIC : Çin İnternet Ağı Bilgi Merkezi
EDI : Elektronik Veri Değişimi
EFT : Elektronik Fon Transferi
E-Ticaret : Elektronik Ticaret
EFKS : Elektronik Fatura Kayıt Sistemi GİB : Gelir İdare Başkanlığı
KDV : Katma Değer Vergisi
MSUGT : Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği
NDRC : Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu
OECD : Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı
TUENA : Türkiye Ulusal Enformasyon Altyapı Planı TÜBİSAD : Türkiye Bilişim Sanayicileri Derneği
WTO : Dünya Ticaret Örgütü
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1: New York ve Tokyo arasında bir işlemin maliyeti ... 8
Tablo 2: Elektronik Ticaretin Türleri ... 11
Tablo 3: İnternet Kullanımında İlk 20 Ülke- 30 Haziran, 2019 ... 17
Tablo 4: E-Ticaret Gelişimi Fazları ... 24
Tablo 5: Türkiye’deki Dijital Dünyaya Genel Bakış ... 27
Tablo 6: Türkiye’deki Yıllık E-Ticaret Hacmi ve Yıllık Büyümesi ... 31
Tablo 7: Çin’deki Dijital Dünyaya Genel Bakış ... 38
ŞEKİLLLER LİSTESİ
Şekil 1: İnternet Üzerinden E-Ticaretin Gerçekleştirilmesi... 7
Şekil 2: Elektronik Ticarette Ürün Sipariş ve Muhasebe Sistemi ... 46
Şekil 3: Çin’deki E-fatura uygulamasının Şekli ... 65
GRAFİKLER LİSTESİ
Grafik 1: Türkiye’deki Yıllık Dijital Değişim İstatistikleri ... 28
Grafik 3: 2019 Yılında Türkiye’deki Elektronik Cihaz Kullanımı ... 29
Grafik 4: Türkiye’de Sosyal Medya Kullanımı İstatistikleri ... 30
Grafik 5: 2011-2018 Yıllarında Çin’deki Toplam E-Ticaret İşlem Hacmi ve Yıllık Büyüme ... 39
Grafik 6: 2011-2018 Yıllarında Çin Online Perakende Satış Hacmi ve Yıllık Büyüme ... 40
Grafik 7: 2015-2018 Yıllarında Türkiye ve Çin’deki Toplam E-Ticaret İşlem
Hacminin Karşılaştırılması ... 59
Grafik 8: Ülkelerin 2018-2022 Yıllar Arası E-ticaret Bileşik Yıllık Büyüme Oranları (Tahmini) ... 60
Grafik 9: E-ticaret Penetrasyonu Yüksek Olan Ülkelerin E-ticaret Penetrasyonları (2018 İkinci Çeyreği) ... 61
GİRİŞ
Teknolojinin gelişmesi ile ortaya çıkan internet, yaşamın her aşamasına yerleşmiştir. Gelişen bilgi toplumunda yer alabilmek için teknolojik gelişmelere ayak uydurmak ve bundan faydalanmak gerekmektedir. Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte e-ticaret dünyadaki bütün ülkelerin yaşam tarzını yükseltmekle birlikte ekonomisinin büyümesi için fırsatlar sunmaktadır. Ayrıca elektronik ticaretin maliyetleri azaltması, fazla müşteriye ulaşılabilmesi gibi birtakım özellikleri işletmeleri küresel rekabete teşvik eder. Gelişen teknoloji ve yapılan değişimlerden işletmelerin temel fonksiyonları da etkilenmeye başlamıştır (Aydın ve Gündar, 2018: 52).
Dünyada e-ticaret işlemleri gün geçtikçe artmakta ve yaşamın vazgeçilmez bir parçası haline gelmektedir. Son dönemde Çin’de elektronik ticaret hacminin, işletmelerin liderliğinde bütün dünyada hızla yayıldığı görülmektedir. Bunu göz önüne alarak, son yıllarda Türkiye’de de elektronik ticaretin hızlı bir şekilde büyüdüğünü ve e-ticaret hacminin artmasıyla beraber dünya e-ticaretine büyük bir etkisi olduğu görülmektedir.
Ticari faaliyetlerin artan bir oranla elektronik ortamda gerçekleşmesi ve çok sayıda müşteri ve iletişimin bu alana yönlenmesi ile işletmenin içinde ve dışında kullandığı dili olan muhasebe fonksiyonunun da değişen ortama kendini adapte etmesini gerekli kılmıştır (Kangal, 2010: 1).
Bu araştırmanın amacı, Türkiye ve Çin özelinde elektronik ticaret uygulamalarının gelişim süreçlerini, mevcut durumlarını ve bu işlemlerin muhasebeleştirilmesi açıklamaktadır. İki farklı ülkenin, e-ticaret uygulamaları yönünden farklılık ve benzerliklerini karşılaştırılarak açıklanmasıyla çalışmanın literatüre katkı sağlaması beklenmektedir.
Bu bilgilerden hareketle ortaya konulan çalışma üç bölümle ele alınmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde e-ticaretle kavramı, e-ticaretle ilişkili bazı tanımlar ele alınmış ve e-ticaretin ekonomiye, sosyal ve kültürel çevreye etkilerine yer verilmiştir. Bununla birlikte dünyadaki e-ticaretin gelişimi ve mevcut durumu birinci bölümde yer almaktadır. Ayrıca elektronik ticaretin avantajları ve dezavantajlarına yer verilerek sonlandırılmıştır.
Çalışmanın ikinci bölümünde, Türkiye ve Çin’deki elektronik ticaret uygulamalarının, oluşumundan gelişimine kadar olan süreç bahsedilmekte, her iki ülkenin e-ticareti ile ilgili siteler, istatistik bilgiler ve raporlar sunulmaktadır. Çalışmada yine Türkiye ve Çin’deki e-ticaretle ilgili yasal düzenlemeler araştırılarak ikinci bölümü sonlandırmaktadır.
Üçüncü bölümünde ise Türkiye ve Çin’deki e-ticaretin muhasebeye olan etkisi ve muhasebe sistemindeki belge ve kayıt düzeni üzerinde durulmuştur. Türkiye’deki e-fatura, e-defter, e-arşiv uygulamaları ve Çin’deki e-fatura uygulamalarının kullanılması üçüncü bölümde yer almaktadır. Ayrıca Türkiye ve Çin’deki e-ticaret uygulamalarının karşılaştırılması istatistik verilerle ortaya koyulmakla birlikte her iki ülkedeki e-ticaretin ödeme sistemleri, e-fatura uygulamaları ve muhasebeleştirilmesi karşılaştırılarak sonlandırılmaktadır.
1 BİRİNCİ BÖLÜM
ELEKTRONİK TİCARET KAVRAMI
İnternet teknolojilerin gelişmesiyle birlikte insanlar internete kolayca ulaşabilmiştir, bu durum insan ekonomisine, iş hayatına ve ticari işlevlerine değişiklikler getirmiştir. İnternet tüm dünyadaki bilgilerin yaygın olmasıyla beraber maliyetlerin azalmasına, yeni rekabetlerin ortaya çıkmasına ve işletme stratejilerin değişmelerine sebep olmuştur (Altun, 2016: 4).
Elektronik ticaret ise ticari hayatta bilgisayar ve internet kullanımı, maliyetleri ve hataları azaltan, haberleşme ve ticari işlemleri hızlandıran bir yöntem olarak hayatımızda kendi rolünü göstermektedir. Özellikle internete ulaşımın mobil cihazları aracılığı ile kolay hale gelmesi internet kullanımını artırmıştır. Mal ve hizmetlerin, üretim, reklam, alım ve satımların, dağıtımların internet üzerinde olması ile elektronik ticaret ticari hayatın önemli kavramlarından biri olmuştur (Yaltı, 2003: 1).
1.1 Elektronik Ticaretin Tanımı
Elektronik ticaret kısaca e-ticaret olarak ifade edilir. Elektronik ticareti tanımlamak kolay değildir ve literatürde birbirinden farklı çeşitli tanımlamalara rastlanmaktadır. Çünkü elektronik ticaret hızla hareket eden bir hedeftir. Elektronik ticaretin hızlı gelişmesi ve büyümesi sonucu tanımı da aynı hızda değişmekte ve elektronik iletişimin etkileri genişledikçe, ekonominin daha fazla sektörünü içine alarak genişlemektedir. “Pek çok kaynak farklı bir tanımlamaya gitmekte, bu da elektronik ticaretin sınırlarını belirlemede zorluk yaratmaktadır” (Ekin, 1998: 76).
E-ticaretin ortak bir genel tanımı olmamakla birlikte yukarda söylendiği gibi çok farklı değişik tanımlara sahiptir.
WTO’ (Dünya Ticaret Örgütü) nun tanımına göre e-ticaret; ticari işletmelerde ürünlerin üretimini, reklamlarını, satış ve hizmetlerini, dağıtımlarını internet ağları üzerinden yapmasıdır (Küçükyılmazlar, 2006: 6).
1997 yılında OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı) tarafından tanımlanan e-ticaret; işletmelerin internet üzerinde buluşması, elektronik ortamda
ödeme yapması, ürüne alakalı yazılı metinin, ses ve görüntünün elektronik ortamda incelenebilmesi, satış sonrası müşteri ve işletmecilerin kolayca iletişim sağlamasıdır (İTO, 2007: 76).
Diğer bir tanıma göre e-ticaret, iş organizasyonlarının, satıcıların ve müşterilerin maliyetini azaltmakta, mal ve hizmet kalitesini artırmakla birlikte teslimat hızını yükselten modern bir iş metodolojisidir (Watson, 2000: 16).
Elektronik ticaretin çok değişik tanımları olmasına karşın hepsinde ortak olan ve günümüz uygulamalarına uyan genel ve kabul görmüş olan tanım; her türlü malın ve hizmetin bilgisayar teknolojisi, elektronik iletişim kanalları ve bilgi teknolojilerini kullanarak satılması ve satın alınmasını ifade eden kavramdır (Ersoy, 2009: 76).
Elektronik ticaret tüm işlemlerini elektronik ortamda tamamlayan ticari işlemlerden biridir. İnternet üzerinden Pazar araştırması, sipariş ve ödeme ile teslim olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır. E-ticaretin başlatılmasında temel hedefler mevcuttur. Onlar ise, e-ticaret işletmeler için yeni gelir kanalları sunmakta, kar payını arttırmakta, insanlara yeni iş fırsatı sunmakta, ürün ve hizmet maliyetini azaltmakta, satıcıya internet üzerinden kolayca ulaşabilmesini sağlamakta, global zincirini geliştirmekte, müşteri sayısını arttırmaktadır (Metin, 2012: 4).
1.2 Elektronik Ticaretin Özellikleri
E-ticaretin kendine has çeşitli özellikleri bulunmakla birlikte temel özellikleri şu şekilde ifade edilebilir (Sugözü, 2011: 88).
• E-ticaret nakit dişi ödeme fırsatı sunmaktadır, kredi kartlarla, banka kartlarla, akıllı kartlarla web sitesi üzerinden elektronik fon transferi ve diğer elektronik ödeme şekilleri ile ödemesini sağlar.
• Satışları arttırmaktadır. E-ticaret kullanarak, ürünler için siparişler herhangi bir zamanda, herhangi bir yerde herhangi bir insan müdahalesi olmadan sunabilir. Bununla mevcut satış hacimlerine büyük destek vermektedir.
• E-ticaret, müşterilere daha iyi hizmet verebilmek için satış öncesi ve satış sonrası yardım sağlamak için çeşitli yollar sunmaktadır.
• E-ticaret envanter yönetimini otomatikleştirmektedir. Gerektiğinde raporlar anında oluşturulmakta ve envanter yönetimindeki veriler doğru ve kontrol edilmesi kolay hala gelmiştir.
• E-ticaret, müşterilerle ve ortaklarla daha hızlı, verimli, güvenilir iletişim için yollar sağlamaktadır.
• E-ticaret çalışma kültürüne sahip olmakla birlikte yeni bir çalışma kültürünü üretici ve tüketicilere yansıtmaktadır, hem de internetin yaygınlaşmasıyla birlikte daha da kendisini genişlettirmektedir.
• Elektronik ticaret ile sunulması gereken hizmetler, işletmelerin gelecekteki yapılması gereken konuları yansıtmaktadır.
• E-ticaret bilgisayar yardımıyla internet üzerinden yapılan bilgiler, hizmetler ve ürünlere dünyanın her yerinden hemen hemen ulaşabilmesini sağlamaktadır.
• E-ticaretin 7/24 çalışabilmesi, iletişimi ve alışverişi kolaylaştırmıştır hem de kar payının yükselmesine yardım etmiştir.
• E-ticaretin sistem üzerinde sipariş edilmesinin güvenirliği araştırmalarda istatistik analizlerle gösterilmiştir. Yeni ortaya çıkan teknolojilerin sayesinde e-ticaret güvenirliğinin daha da yükseltmesi beklenmektedir.
• E-ticaretin rekabet gücü yüksektir. İnternet ile birlikte kullanmaya başladığı için küresel hala dönmüştür. Bu global rekabet ortamında başarılı yere gelmektedir. Bu e-ticaret başarının en güzel örneklerinden biridir.
1.3 Elektronik Ticaretin Araçları
Elektronik ticaret deyince ilk olarak internet ortamında web sayfaları üzerinden yapılan ticaret akla gelmektedir. E-ticaret araçları iki türe ayrılmaktadır. Onların birincisi geleneksel e-ticaret araçları, ikincisi ise modern e-ticaret araçları olarak ayrılmaktadır. Uzun yıllardır kullanılmakta olan, televizyon, faks, telefon,
internet, elektronik ödeme ve para sistemleri (kredi kartı, elektronik imza ve dijital sertifika), intranet ve elektronik veri değişimi (EDI) gibi araçlar geleneksel e-ticaret araçlarına aittir. İnternetin hızlı gelişmi yoğun biçimde e-ticarete yeni araçları getirmektedir, örnek olarak, WWW (World Wide Web) ve EFT gibi modern e-ticaret araçları keşif edilmektedir ve bu çalışmada yer almaktadır (Tarakı, 2005: 45).
1.3.1 Geleneksel Elektronik Ticaret Araçları
Geleneksel e-ticaret araçlarından ilk olarak televizyon, dünyada en çok kullanılan geleneksel elektronik ticaret araçlarından biridir. Televizyonun yaygın olması ve tek yönlü olması günlerce fazla kanalın olması bile insanlara duyurulmaması elektronik ticaretin etkinliğini az olarak ifade etmektedir. Genel olarak tüketici televizyonda gördüğü malı, telefon ile sipariş vermekte, kredi kartıyla veya tesliminde nakit olarak ödeme yapmaktadır (Çak, 2002: 22).
Televizyon aracının yanı sıra telefon, radyo ve faks gibi geleneksel e-ticaret araçları uzun yıllardır ticari araç olarak kullanılmaktadır. Telefon, dünyadaki sık kullanılan e-ticaret aracıdır. Telefon satıcı ve alıcı için iletişimi iyi sağlasa da görüntüyü iletemediği için e-ticaret araçlar arasında pahalı araç olmaktadır (www.basarm.com.tr,2002).
Faks geleneksel mektup hizmetinin yerini alarak, doküman transferlerini çok hızlı bir biçimde gerçekleştirmektedir. Faks bu niteliğiyle işletmeler arasında hızlı iletişimi gerçekleştirerek, ticari işlemlerde önemli bir kolaylık sağlamıştır. Eğlence ve bilgilenme ihtiyacı ile hemen her evde bulunan televizyon ve telefonun yardımı ile evde alışverişi mümkün kılmaktadır. Dolayısıyla telefon, faks, televizyon, vb. İletişim araçları sadece satıcı ile alıcı arasındaki iletişimi kolaylaştırmaktadır. Ancak bunlar alıcı ile satıcının yüz yüze gelmesi zorunlu olmadığı için bu araçlarla yapılan ticari faaliyetler de niteliği gereği e-ticarete girmektedir (Uzunoğlu, 2002: 16).
İnternet e-ticaretin ayrılmaz bir bölümü haline gelmiştir ve aynı zamanda çok yünlü iletişimi sağlayan bir araç olarak görünmektedir. İnternet ortak standartlara esasen kurulmuş olan bilgisayar ağlarından uluşan dünya çapındaki bir ağ olmakla e-ticaretin araçları içinde en etkin ve önemli olan araçlarından biri olmaktadır. İnternet
üzerindeki bilgilerin sınırsız ve sonsuza kadar kullanabilmesi hızlı kullandıkça büyüyen bir sistem haline getirmiştir. Gerekli çalışmaların yapılmasına esasen, bilgisayar yardımıyla internet üzerinden transfer edilen bilgilerin hukuki geçerliliği kabul edilmekte ve güvenliği sağlanmaktadır. Tüm bu avantajlarla dünyadaki insanların çoğunu internet üzerinden alışveriş yapmaya ve e-ticaretle uğraşmasına neden olmuştur (Laudon ve Traver, 2004: 19).
Şekil 1: İnternet Üzerinden E-Ticaretin Gerçekleştirilmesi
Online Müşteri Satıcının Web Sitesi İnternet Online Transaction Server Network İşlemcisi Satıcının Bankası (Ödeyen) Tüketicinin Bankası (Kazanan)
Özel Giriş Kapısı
Kaynak: Erbaşlar ve Dokur, G. ve Ş. (Nisan 2012). Elektronik Ticaret. Nobel Kitapçılık
(2.Basım), Yayın No: 360, s: 9.
İnternet üzerinden e-ticaretin gerçekleştirilmesinde ilk olarak, müşteri öncelikle internetten satıcının web sitesini ziyaret eder ve oradan istediği ürüne ulaşabilmek için araştırmalara geçer ve ürünü almak istediğine karar verir ve kendisine ait olan tüm bilgileri “Online Transaction Server”e yönlendirir. Siparişi onayladığı an bilgiler internet üzerinden özel bir geçiş yoluyla ödeme seçeneği için özel giriş kapısına yönlendirir, tüm bu işlemler 5-7 saniyeden fazla sürmez, ödeme yaptıktan sonra alıcının bankasından kazanç olarak satıcının bankasına iletilir. Her internet sayfasının kendine ait güvenli ödeme sistemi mevcuttur, ödeme sisteminin güvenliği alıcı için çok önemlidir (Erbaşlar ve Dokur, 2012: 9).
Elektronik ticarette en önemli anahtarlarından biri olan maliyetlerde internet sayesinde tasarruf sağlamaktadır. Önceden yapılan araştırmaya göre New York ve Tokyo arasında bir işlemin maliyeti Tablo 1’de gösterilmektedir (İTO, 2000: 93).
Tablo 1: New York ve Tokyo arasında bir işlemin maliyeti
İşlem Aracı Maliyeti ($)
Hava Yolu 7,4
Kurye 26,25
Faks 28,83
İnternet 0,10
Kaynak: İTO. (2000). Bilgi Ekonomisinde E-ticaret. İstanbul: İTO Yayınları.
Elektronik ödeme ve para transferi, müşteri internet üzerinden satıcıyı görmeden ödeme şekillerini seçerek ürünün satını alan veya para transferi ile alım satım yapan işlemdir. Elektronik ödeme ve para transferi sistemlerinin olması e-ticaret için önem taşımaktadır. Elektronik ortamda ödeme sistemlerin ticari işlemlerde güvenli şekilde transfer edilmesini sağlamak için oluşturan işlemdir (http://www.T.C.mb.gov.tr).
Elektronik ödeme ve para transferi artık yaşamın ayrılmaz bir kısmına gelmiştir. İnsanlar bankaya gitmeden kişisel bankacılık ve ticari işlemlerini, para yatırma, havale etme, ödeme vb. gibi işlemlerini internet veya ATM makineleri üzerinden işlemlerini tamamlamaktadır (Güneş, 2006: 3).
Bilgi ve teknolojilerin gelişmesiyle internet üzerinden elektronik ortamda ödeme yapma işlemleri güvenli şekilde yapabilmek için bazı araçlar meydana gelmiştir, bunların içinde sık kullanılanlar ise (Çak, 2001: 24);
• Sık kullanılan ödeme şekli kredi kartla ödeme yapmaktadır. 1960 yılında kredi kartla ödeme uygulaması kullanılmaya başlamış ve gün geçtikçe teknoloji açısından veya yaygınlığı açısından büyük ilerlemeler olmuştur. İnternet üzerinden kredi kartla ödeme yapmak e-ticaret işlemlerini kolaylaştırmıştır ve vazgeçilmez unsurları arasında yer almıştır. Kredi kartlar sayesinde müşteri veya işletmeciler olsun hesabındaki bütün hareketleri kontrol edebilmektedir ve çok sayıda bankacılık işlemlerini internet üzerinden hızlıca ve kolayca gerçekleştirebilmektedir.
• Elektronik imza, bilgilerin üçüncü tarafların erişimine kapalı bir ortamda, bütünlüğü bozmadan ve tarafların kimliklerini doğrulayarak ileten elektronik veya benzeri araçlarla garanti eden harf, karakter veya sembollerden oluşmuş bir seti ifade eder (Özbay ve Akyazı, 2004: 17).
• Dijital sertifika, ya da dijital kimlik diye adlandırabilir. Günlük hayatta kullanılan ehliyet, pasaport gibi kimlik kartlarının elektronik ortamdaki karşılığını ifade eder.
İntranet internetin kişiye ya da işletmeye has halidir. İnternette birinin web sitesine herkes girebilirken, intranette sadece izin verilenler yani sahip oldukları kullanıcı adı ve şifre ile girebilirler. İntranet, internetin altı yapısına çok benzediği için “Yavru İnternet” olarak adlandırılmaktadır. Ticari ve kamu işletmeciler intranetin bu özeliğini kullanarak bilginin firma ve kamu içinde hızlı dağılımını ve bilgi dokümanları kendi istedikleri şekilde kullanıcı adı ve şifreyi kullanarak ortam içinde kontrol etme ve saklama imkanını sunmaktadır (Baltacı, 1999: 44).
Geleneksel e-ticaret araçlarından biri olan elektronik veri değişimi (EDI) aracı ise karşılıklı ticaret yapan iki kuruluş arasında, insan faktörüne ihtiyaç duymadan bilgisayar ağlarının yardımıyla bilge ve belge değişimini sağlayan önemli ticaret aracıdır (Taşlıyan, 2000).
EDI uygulamasının yararları ise, verilerin hızlı ve doğru akışını sağlamaktadır, zaman ve işlem maliyetlerinden tasarruf sağlamakla, bilgilerin elektronik ortamda insan unsurlarından kaynaklanan hataları da ortadan kaldırmıştır. Hem de daha etkin
yöntemlerinin gelişmesine, üretim ve karlılığın artmasına, müşteri memnuniyeti ve işletmeler arasındaki ilişkileri gelişmesini sağlamaktadır (www.dso.org.tr/eticaret, 2002).
1.3.2 Modern Elektronik Ticaret Araçları
Modern elektronik ticaretin araçları WWW (World Wide Web) ve EFT olmak üzere ikiye ayrılır. WWW ( World Wide Web) internet kullanıcıları arasında en sık kullanılan araçtır. WWW, 1989 yılında kurulan araç internet sayesinde üniversitelerin ve araştırmaların kullandığı yaygın araç olmaktadır. Cenova’daki Avrupa Parçacık Fiziği Laboratuvarlarında (CERN) 1990 yılında ilk olarak World Wide Web (WWW) olarak tanımlandı ve geliştirilmeye başlamıştır. WWW getirdiği en önemli avantaj, elektronik verilerin resim, film, video görüntüsü, ses ve metin gibi çok farklı şekillerinin bir arada kullanımı ve bilgiye değişik ortamlarda çeşitli kullanmasıdır (Aytekin, 1998: 6).
İkinci ticaret aracı olan EFT, elektronik ticaretin modern aracıdır ve halen yaygın olarak kullanılmaktadır. ATM, kredi kartları, borç kartları ve akıllı kartları kapsayan bu sistem elektronik ticaretin ayrılmaz bir kısmı olarak ticareti önemli ölçüde kolaylaştırmaktadır. Ancak, sadece para aktarılmasında kullanıldıklarından dolayı sınırlı bir alanda sunulmaktadır (Aytekin, 1998: 2–3).
Elektronik ticaret araçları konusunda şu nokta insanın dikkatini çekmektedir. Cep telefonlar ve ona bağlı uygulamalar e-ticaretin ayrılmaz bir parçası olarak tanımlanmaktadır. Ancak gelecek birkaç yıl içinde daha çok nitelikteki e-ticaret araçların ortaya çıkılacağı tahmin etmektedir (Erbaşlar, 2012: 28).
1.4 Elektronik Ticaretin Türleri
E-ticaret; kullanılan teknolojiler ve uygulamalar benzer olmasına karışın işletme-işletme arasında (B2B), işletme-tüketici arası (B2C), işletme-devlet arası (B2G), tüketiciden tüketiciye (C2C) vb. olmak üzere bölümlendirilebilir (Sezer, 2006: 32).
Tablo 2: Elektronik Ticaretin Türleri
İşletme Tüketici Hükümet
İşletme B2B B2C B2G
Tüketici C2B C2C C2G
Hükümet G2B G2B G2G
Kaynak: Metin, İ. (2012, Nisan). İhracatçı ve İthalatçılar İçin Elektronik Ticaret. Nobel
Kitapçılık (1.baskı), Yayın No:(346), s: 9.
Elektronik ticaret türleri arasında en yaygın olanları ise B2B ve B2C’dir. E-ticarette dört taraf görülmektedir. Bunlar, Firmalar, tüketiciler, vatandaşlar ve devletlerdir. Bunların elektronik ortamda birbiriyle olan ilişkileri elektronik ticaretin türlerini oluşturmaktadır (Pınar, 2005: 33).
1.4.1 İşletmeden İşletmeye Elektronik Ticaret (B2B)
İşletmeler Arası (B2B) e-ticaret, şirketler arasında yürütülen mal veya hizmetlerin tüm elektronik işlemlerini kapsamaktadır. Üreticiler ve geleneksel ticaret toptancıları genellikle bu tür elektronik ticaretle çalışırlar (Uzunoğlu, 2002).
B2B elektronik ticaret, işletmelerin toptan ticaret, hizmet, teknoloji, imalat ürünleri ve sanayi malları satın alımı gibi işlemleri kapsar. 1997 Eylül ayının istatistiklerine göre, tüm dünyada (1997-2001) kadar internette gerçekleştirilen e-ticaret miktarı 10 milyar dolardan 220 milyar dolara yükselmiştir, bunun içindeki oranın %79’u işletmeler arasına olan ticarete(B2B) aittir (Ertaş, 2010: 22).
Elektronik ortamda yürütülen işlerin ilk uygulamaları, işletmeden işletmeye mal ya da hizmet sunumunu ifade eden “business to business” yöntemiyle hayata geçirilmiştir. Tüketiciye yönelik olmadığı için bu uygulamalara imza atan şirketler, kamuoyu tarafından fazla tanınmamaktadır. Ancak, internet üzerinden yapılan işlerin çoğunluğunu şirketler arası işlemler oluşturmaktadır. Bugün internet üzerindeki en
başarılı ve istikrarlı örnekler bu türde ortaya çıkmaktadır. İşletmelere arası elektronik ticaret özellikle ABD’de çok yaygındır ve toplam elektronik ticaretin %80 gibi bir bölümünü oluşturmaktadır (Alkan, 2003: 13).
1.4.2 İşletmeden Tüketiciye Elektronik Ticaret (B2C)
İşletmeden tüketiciye e-ticaret (Business to Consumer, B2C) olarak adlandırılan bireysel tüketicileri hedef alan bu işlemde sanal mağaza uygulamaları ile internette firmalar bilgisayar yardımıyla direk tüketicilere satış yapmaya başlamıştır. Dünyanın her yerinde şubesi olan mağazalar günde 7/24 olarak çalışan mağazalar, işletme maliyetlerinin düşük olmasıyla birlikte satış fiyatlarını da düşürmüştür. Böylece işletme tüketici ticareti hızla büyümektedir; özellikle seyahat, eğlence, habercilik, finans hizmetleri esas olarak bu hizmetlerde işletmeden tüketiciye e-ticaret hizmetleri gerçekleşmiştir (Uzunoğlu, 2002: 11).
B2C de fiyatlar ürünler ve ürünün teslim koşulları yayınlanmıştır. Fiyat üzerinde müşterinin herhangi bir pazarlık şansı yoktur. Bununla beraber günümüzde B2C elektronik ticaret oranı B2B ye göre daha düşüktür. Bunun nedenleri ise tüketicilerin elektronik ticareti tam olarak tanımaması, internetteki güvenlik sistemlerine kuşkulu yaklaşım ve tüketicinin elektronik ticaretle elde edeceği kazançtan habersiz olmasıdır (Ertaş, 2010: 23).
1.4.3 Tüketiciden Tüketiciye Elektronik Ticaret (C2C)
Tüketiciden-Tüketiciye (Consumer to Consumer, C2C) elektronik ticaret, bir tüketicinin ihtiyacını, diğer bir tüketiciden karşılaması anlamına gelmektedir. C2C modeli son yıllarda daha çok ikinci el ürünlerin ticareti ile ev ve araba alım satımları için kullanılmaktadır. Çin’de C2C e-ticaretin olağanüstü ve tipik örneklerden Taobao.com vardır. Türkiye’de ise C2C sitelerine müzayede.com, gittigidiyor.com ve sahibinden.comörnek olarak gösterilebilir (Altuntaş, 2011: 29).
C2C uygulamalarının en ünlü ve başarılı örneği Ebay, Ebay.com’dur. Bu bireyler arasında kendi mallarının ticaretini yapma olanağı veren bir açık arttırma sitesidir. Ebay.com ilk online pazaryerini kurmaya karar verdiği Eylül 1995’de
başlamıştır. O zamandan bu yana şirketin büyüklüğü ve popülaritesi artmaktadır. Ebay şimdi en ünlü C2C şirketlerinden biridir (Tarakcı, 2006: 12).
1.4.4 İşletmeden Devlete Elektronik Ticaret (B2G)
İşletmeden Devlete e-ticaret (Business to Government – B2G) elektronik ticaret işletmeler ile devlet arasında bağlı olan kuruluşların ticari işlemleridir. B2G yeni ortaya çıkmış bir e-ticaret modelidir. İşletmelerin ve devlet kurumlarının veri alışverişi yapmak ve birbirleriyle iş yapmak için merkezi web sitelerini kullanabilmeleridir. B2G, tüccarların ve temsilcilerin ortak bir web sitesini paylaşarak, çevrimiçi toplantıları koordine ederek, planları gözden geçirerek ve ilerlemeyi yöneterek sözleşmeli projelerin çalışmasını koordine edebileceği sanal işyerlerini de destekleyebilir. B2G, özellikle devlet kurumları için çevrimiçi uygulama yazılımı ve veri tabanı tasarım kiralamalarını da içerebilir. B2G’nin özelliği ise hızlı ve bilgilendiricidir, faaliyetler internette tamamlandığında şirketler her zaman her yerde devletin eğilimlerini anlayabilir, ara bağlantıların zaman gecikmelerini ve maliyetlerini azaltabilir ve devlet dairelerinin açıklığını ve şeffaflığını arttırabilir (http://wiki.mbalib.com/wiki/).
1.5 Elektronik Ticaretin Etkileri
Elektronik ticaret ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda da etkiler oluşturmaktadır. E-ticaretin bireysel ve firmalar ve toplum üzerinde farklı etkiler oluşturduğu da görülmektedir. Müşteri beklentilerinin pazarı yeniden tanımladığı veya yeni pazarlar oluşturduğu koşullara e-ticareti benimseyen firmalar, daha hızlı uyum ve rekabet konusunda avantaj sağlamaktadır. Bireysel alışverişlerde bilgi ve hizmetleri sağlamak, kamu ile iletişim konularında uzaklık ve zaman kısıtlarını ortadan kaldırarak yeni yollar sunulmaktadır (Sayın ve Fazlıoğlu, 2000:7).
1.5.1 Elektronik Ticaretin Ekonomiye Etkileri
Elektronik ticaret her şeyden önce ekonomik bir olaydır. Ekonomik hayatta faaliyetlerin amaçları ise karı elde etmektedir. Bu amaca ulaşabilmek için az maliyetle fazla geliri sağlamaya çalışırlar. En az maliyet; en son teknoloji kullanımı, en az çalışan eleman istihdamı ve düşük maliyetli pazarlama gibi yollarla
gerçekleştirilebilirken, en fazla gelir; yeni pazar yollarını bulma ve açma, internet üzerinden reklam ve yeni ürünler tasarımı gibi yöntemlerle sağlanır. İşte bu noktada elektronik ticaret hayatında en önemli olan internet ortaya çıkmaktadır. İnternetin yaygınlaşması ve bilgisayar kullanıcıların sayısının artmasıyla birlikte en fazla geliri elde etmek için başvurulan yollar maliyet ve etkinlik yönünden işletmelere yeni çıkış yolları yaratmaktadır (Taşlıyan, 2006:111).
Elektronik ticaretin ekonomiye ilişkin etkileri (Sayın ve Fazlıoğlu, 2000: 8):
• Ticari işletmeler arasındaki rekabet gün geçtikçe artmaktadır, • İşletmelerin maliyetlerini düşürmektedir,
• E-ticaret hayatı daha da kolaylaştırmıştır, 7/24 çalışma standardı ile sürekli ticaret ve alışveriş sunmaktadır,
• E-ticaretteki ürün fiyatlarını ucuzlatmakta ve tüketicilerin daha fazla alışveriş yapmasını sağlamaktadır,
• Teknolojik alt yapının daha da gelişimi ile ürünün daha hızlı bir şekilde müşteriye ulaşılmasını sağlamaktadır,
• İnternet kullanıcıların daha da yaygın olmasıyla reklam sayısını artmakta, işletmecilerin doğrudan tüketicilere satış yapmasını ve pazarın genişletmesine yardım etmektedir,
• E-ticaret zaman ve yer sınırlamalarını ortadan kaldırmaktadır,
• Sipariş aldığında tutulan faturalar ve yapılan hatalar anında düzeltilmektedir, böylece genel maliyetler azalmaktadır,
• Pazar yapısını değiştirmektedir, önceden mağazaya gidip alınan ürünler bir tuşla hızlı bir şekilde sipariş verilmekte ve zamanın boş gitmesine izin verilmemektedir,
1.5.2 Elektronik Ticaretin Sosyal ve Kültürel Etkileri
Elektronik ticaretin getirdiği kolaylık ve hızlılık sayesinde, sosyal hayattaki birçok işlemeye kolaylık sağlamaktadır. E-ticaret araçlarının sadece ticari uygulamalarda değil, eğitim ve sağlık gibi birçok kamu hizmetlerinde kendi etkisini göstermekte ve gün geçtikçe yaygınlaşmakta, bunlar göz önüne alındığında sadece iş
dünyasına değil tüm toplumu ilgilendiren bir olgu olduğu görülmektedir. Elektronik ticaret bilgi toplumuna geçişi sağlayan yeni bir iş ve yaşam biçimi olarak kendini tanıtmaktadır (www.rtararim.com/eticaret, 2002).
Örnek olarak, farklı gruplarının e-ticarete geçişte aynı avantaja sahip olmalarını sağlamak üzere eğitim, sağlık ve kültür alanında ucuz ve bedava internete erişimleri sağlanması ve internetin sunduğu imkanlardan faydalanarak altyapı ve ortam açısından oluşturulması gerekmektedir. Özet olarak elektronik ticaretin sosyal hayata olan etkisi ise (Sayın ve Fazlıoğlu, 2002:10);
• Satıcı ve alıcı tam rekabete yakın bir ortamda bir araya gelecek, toplumsal refah artışına katkıda bulunabilecektir.
• Eleman istihdam yapısı değişecektir. Kaybedilen iş alanların yanı sıra yeni iş alanları açılacak.
• Yeni iş sahalarında yetişmiş ve eğitimli iş gücü kullanımı artacaktır.
• Gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere doğru teknoloji ve kültür ihtiyacı da gerçekleşecektir.
Sonuç olarak hangi ortamların elektronik ticareti destekleyeceğinin belirlenmesi için elektronik pazarların sürekliliğinin ardındaki sosyal işlemlerin anlaşılması ve elektronik ticaretin ulusal ve uluslararası alandaki gelişimi için bu faktörlerin belirlenerek uygun politikaların geliştirilmesi gerekmektedir (Çilkoparan. 2001: 243).
1.5.3 Elektronik Ticaretin Yönetime Etkileri
İnternet firmaların iş yapma tekniğini değiştirdiği gibi yönetimde de değişmlere yol açmıştır. Bunlar (Karaca, 2006: 31);
Elektronikleşme: firmaların fiyat listesi, sipariş formu, ürün tanıtımları ve materyallere firmanın servis bilgisayarından intranet aracılığıyla güncel olarak erişebilmektedir. Bilgilerin internet ortamda birine ihtiyacı kalmadan zaman sınırı olmadan herhangi bir yerde ihtiyaç duyduğu zaman başkasına gerek kalmadan ulaşabilmesidir.
Hareketlilik: İnternet teknolojisiyle kişilere bulundukları yerden bağımsız olarak bilgiye erişim imkanı sunmaktadır. Müşterilerine destek vermek için ihtiyaç duyduğu bilgiyi herhangi bir zamanda herhangi bir yerden güncel olarak ulaşabilmesi, firmaların müşterilerinin ihtiyaçlarına kolayca cevap vermek performansını sağlamaktadır.
Çabukluk: İş adamları güncel bilgileri gece gündüz istedikleri zaman ulaşabilmektedir. Firmanın web sitesine ulaşarak son fiyat listesine, üretim rakamlarına, malların çıkış tarihine kolaylıkla hızlı bir şekilde erişebilmektedir.
Çalışma grupları: İnternet verinin paylaşımına ve çalışanların işbirliği yapmasına da yardım sunmakta, müşterilerin önerilerini değerlendirebilmek için firmalar arası çalışanları bir araya getirip çalışma grubu oluşturmaktadır.
1.6 Dünya'da E-Ticaret Uygulamalarının Oluşumu ve Gelişimi
E-ticaret 1980’li yıllarda ortaya çıkmış olmakla birlikte, 1990’lı yılların ikinci yarısından itibaren internet teknolojisinin gelişimine paralel olarak yaygınlaşmaya başlamıştır. Dünyada e-ticaret araştırması 1970’lerin sonunda başladı. Eskiden televizyon ve telefon aracılığıyla yapılan katalog satışı da bit tür elektronik ticarettir. Teknolojik gelişmelerin ürünü olan internetin önlenemez gelişimi ve sunduğu sınırsız Pazar şüphesiz elektronik ticaretin bu denli hızlı ve yaygın olarak gelişmesine adım atmıştır (Küçükgörkey, 2002:3).
İnternetin tüm bu avantajlarına rağmen, gelecekte hangi aracın veya aracın elektronik ticareti yönlendireceğini kestirmek güçtür. Zira internet ile rekabet edebilmek için klasik araçların kullanım ücretlerinin düşürülmesi ve sundukları hizmet alanını genişletilmesi ile kalitesinin yükseltilmesi söz konusudur. Bu belirsizliğe rağmen, e-ticaretin daha çok internet üzerinden gerçekleştirileceğine dair işaretler daha fazladır. İnternet’in dünya genelinde hızla yaygınlaşması, elektronik ticaret için en önemli araç olmasını sağlamıştır. Dünya genelinde internet kullanıcı sayılarını ve internet kullanım artışını (2000-2019) incelediğimizde internetin ne kadar geliştiği görülecektir (http://www.internetworldstats.com/stats.htm, 31.05.2019).
Tablo 3: İnternet Kullanımında İlk 20 Ülke- 30 Haziran, 2019
Ülkeler Toplam Nüfus 2019 Yılında
2000 Yılında Toplam Nüfus İnternet Kullanıcıları, 30 Haziran 2019 İnternet Kullanıcıları 31 Aralık 2000 İnternetin Büyümesi 2000- 2019 1 Çin 1,420,062,022 1,283,198,97 0 829,000,000 22,500,000 %3,584 2 Hindistan 1,368,737,513 1,053,050,91 2 560,000,000 5,000,000 %11,100 3 Amerika 329,093,110 281,982,778 292,892,868 95,354,000 %207 4 Brezilya 212,392,717 175,287,587 149,057,635 5,000,000 %2,881 5 Endonezya 269,536,482 211,540,429 143,260,000 2,000,000 %7,063 6 Japonya 126,854,745 127,533,934 118,626,672 47,080,000 %152 7 Nijerya 200,962,417 122,352,009 119,506,430 200,000 %59,653 8 Rusya 143,895,551 146,396,514 109,552,842 3,100,000 %3,434 9 Bangladeş 168,065,920 131,581,243 94,445,000 100,000 %94,345 10 Meksika 132,328,035 101,719,673 88,000,000 2,712,400 %3,144 11 Almanya 82,438,639 81,487,757 79,127,551 24,000,000 %229 12 Türkiye 82,961,805 63,240,121 69,107,183 2,000,000 %3,355 13 Filipin 108,106,310 77,991,569 67,000,000 2,000,000 %3,250 14 Vietnam 97,429,061 80,285,562 64,000,000 200,000 %31,900 15 İngiltere 66,959,016 58,950,848 63,356,621 15,400,000 %311 16 İran 82,503,583 66,131,854 62,702,731 250,000 %24,981 17 Fransa 65,480,710 59,608,201 60,421,689 8,500,000 %610
18 Tayland 69,306,160 62,958,021 57,000,000 2,300,000 %2,378 19 İtalya 59,216,525 57,293,721 54,798,299 13,200,000 %315 20 Mısır 101,168,745 69,905,988 49,231,493 450,000 %10,840 İlk 20 Ülke 5,187,499,066 4,312,497,69 1 3,131,087,014 251,346,400 %1,145 Dünyanın Geri kalanında 2,528,724,143 1,832,509,298 1,291,407,608 109,639,092 %1,077 Dünyada Toplam 7,716,223,209 6,145,006,98 9 4,422,494,622 360,985,492 %1,125
Kaynak: https://www.internetworldstats.com/top20.htm, Erişim Tarihi: 30 Haziran, 2019.
Tablo 3’te gösterildiği gibi 2000 yılından 2019 yılına kadar dünyadaki toplum nüfus sayısı olsun veya internet kullanıcı sayısında olsun ilk sırada Çin bulunmaktadır ve 19 yıldır internet büyümesinde %3,584 oranında artış gerçekleştirdiği görülmektedir. Çin’deki nüfusun büyük bir kısmının internet kullandığı istatistiklerde görülmektedir. Hindistan’daki internetin büyümesi %11,100 oranla hızlı büyüyerek Çin’den kalırsa ikinci sıraya geçmektedir. İnternet kullanıcıların sayısı nüfusa göre değişebilir. Nüfus çok olduğu ülkelerde internet kullanıcıların sayısı yüksek olmaktadır. Ülkelerin internete olan bilgilerin ve ilgilerinin artmasıyla beraber internet kullanım oranlarında yoğun bir şekilde artış olduğu görülmektedir. Türkiye ise 12. sırada yerini almış ve 19 yıllık dönemde %3,355 oranında internet kullanıcı sayılarında artış gerçekleşmiştir. Nüfusa göre artış potansiyelinin olması ve Türkiye’de bilişim sektörüne olan ilginin artması nedeniyle, sonraki yıllarda da Türkiye’de internet kullanıcılarının sayısında artışın hızlanarak süreceği söylenebilir (https://www.internetworldstats.com/top20.htm, 30 Haziran, 2019).
E-ticaret uygulaması, 1980’lerin ortalarında EDI işinin başladığı ve 1990’ların başlarında İnternet ticaretinin başladığı iki aşamaya ayrılabilir. 1995 yılında ABD’de Amazon ve Ebay kuruldu. O zamandan beri, mal ve hizmet
işlemlerini yürütmek için internete dayanan bu türden ekonomik faaliyetler hızla küresel çapta yayılmaya başladı. Yeni bilimsel ve teknolojik devrimler ve sanayi reformları ile üretilen e-ticaret, ekonomik faaliyetlerin kalitesini ve verimliliğini büyük ölçüde iyileştirmeye ve insan yaşamını değiştirmeye başladı. E-ticaret, 2000 yılında araştırmacıların önden tahmin ettikleri orandan 2-3 kat daha hızlı büyüme olan bir ekonomi mekanizmasıdır. E-ticari işletmeler böyle bir ortamda yer almak zorundadır, olmazsa pazar payları ve satıştan ele alınan karların da azalma meydana gelecektir. Bu yüzden tüm işletmeler elektronik ticaretteki değişimlere uyum sağlamak zorundadır (Civan ve Bal, 2002:1015).
Dünyadaki elektronik ticaret 2019 yılı itibarıyla yaklaşık olarak 3,5 trilyon ABD Dolarına erişeceği öngörülen pazarın ilk beş oyuncusu 2018 yılı ABD Doları bazında öngörülen sonuçlarına göre sırayla: Çin (634 milyar), Amerika (504 milyar), Japonya (123 milyar), Birleşik Krallık (103 milyar) ve Almanya'dır (70 milyar). (www.eticaretraporu.org/wp-content/uploads/2019/05/DD-TUSIAD-ETicaret
Raporu-2019).
1.7 Elektronik Ticaretin Avantajları ve Dezavantajları
Elektronik ticaretle birlikte her alanda değişim mevcuttur. E-ticaret piyasaları dönüştürmekte ve iş yapma şeklini değiştirmekte, geleneksel araçları ortadan kaldırmakta, işletmeler kendi web sitesi ile ürünleri hızlı bir şekilde müşterilere yansıtmakta ve kaliteye hızlı bir şekilde ulaşmaya olanak sağlayan e-ticaret işletmeler arasında birçok avantaj ve dezavantajlar vardır (Hamsioğlu, 2001: 1).
1.7.1 Elektronik Ticaretin Avantajları
Elektronik ticarette satılan ürünler ile mağazada yüz yüze gelip satılan ürünlerin fiyatında farklılık olur. Sanal iş dünyasında mağaza kirası, eleman gideri, elektrik, vb. masrafları olmuyor, şehirlerarası ve ülkeler arası alışverişlerde sadece internet aracılığıyla bilgisayar veya telefon üzerinden kolayca alım satım işlemini tamamlayabilir. E-ticaretin avantajlarını kısaca anlatıldığında özet olarak (Özdemirci, 2001: 88);
• Ürünlerin, pazar sınırı ve yer arama sorunu olmaksızın internetin bulunduğu her ortamda pazarlanması,
• Bu işlemler için gerekli olan zaman, yer, personel ihtiyacına gereksinim duyulmaması,
• Çok daha büyük bir müşteri kitlesine ulaşılması,
• Firmanın internet üzerinden müşterilerine ulaşabileceği 7/24 açık bir şubesi yani online dükkanı var olması,
• İthalat ve ihracat olanaklarının bulunması,
• Müşteri harcayan masraf ve zaman daha az olur. E-ticarette trafik ve park sorunu olmadan, zaman ve benzin harcamadan ürün ve hizmetleri incelenebilmesi,
• İnternet ortamında ürün çeşitliliği için mekan sıkıntısı olmadığından, müşteriye daha fazla ürün çeşidi sunulabilmesi,
• Müşteri kısa süre içinde pek çok ürünü inceleyebilir. Ürün kıyaslama imkanları daha geniş olması,
• Müşteri açısından sanal ortamında birden fazla alışveriş yapabileceği firma olduğundan rekabet nedeniyle düşük fiyata ürün alabilmesi,
• Satın almak istenilen ürün seçildikten sonra yalnızca beklemek gerekmektedir. Birçok firma SMS veya e-posta ile siparişin hangi aşamada olduğunu müşterilere bilgi verebilmesi,
• E-ticarette yapılan ödemeler güvenli olup birçok müşterilerin ödeme bilgilerini güvenli olarak ulaştırabilmesi için çeşitli güvenlik önlemleri sağlayabilmesi,
• E-ticaret üzerinden satış yapabilmek için zorunlu sermaye sadece bir bilgisayar, bir modem ve bir de telefon hattıdır. Kira giderleri de son derece düşmektedir.
• Müşteri açısından avantajları ise müşteri rahatça evde istediği ürünü alabilir, Ürünlerini tanıtan bilgileri detaylı olarak sunabileceği online bir platforma sahip olur, ürün çeşitliliği içinde tercih yapma imkanı geniştir, ürün kıyaslama imkanları daha geniştir, istenilen ürün hakkında araştırma ve
kullanıcı deneyimlerine ulaşmak kolaydır, bu sayede ürün hakkında ilk elden gerçekçi bilgilere ulaşma imkanı sağlamaktadır.
1.7.2 Elektronik Ticaretin Dezavantajları
Elektronik ticaretin avantajları yanlarına karşılık bazı dezavantajları da bulunmaktadır. E-ticaretin dezavantajları (Karaca, 2006: 33);
• E-ticaret, bilim ve teknolojiyi üreten, süratle ekonomik ve toplumsal faydaya dönüştüren gelişmiş ülkeler ile endüstri toplumu olmadan bilgi toplumu olmaya çalışan geri kalmış ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki refah düzeyi farkını daha da arttıracaktır.
• Satıcı ile müşterinin yüz yüze görüşerek birebir iletişim kurma imkanı yoktur.
• Müşterinin satın almayı düşündüğü ürünü canlı görme, inceleme ve deneme imkanı yoktur.
• İnternet üzerinden gerçekleştirilen alışverişlerde alıcılar kargo süresini beklemek zorundadır.
• E-ticaret sitesinin güvenlik açıklarının bulunması siteyi kötü amaçlı yazılımların saldırısına maruz bırakabilir. Bu da satıcı açısından risk oluşturmaktadır. İnternet alışverişlerinde geri iade reel bir mağazaya oranla daha yüksektir, online tüketiciler kredi kartlarını internette kullanmaktan çekinmekte, bu nedenle de sanal alışverişlerini genellikle tanınmış, güvendikleri firmalardan yapmaktadır, yeni e-ticaret firmalarının tanınmaları ve müşteri güvenini kazanmaları zaman alabilir. Müşteriler alışveriş yapmadan önce, Google ortamında fiyat araştırması yapmaktadır, bu sebeple ürün fiyatlandırmasında rekabet gücü yoksa yaşam şansı da yoktur.
• Elektronik ticaret, bir yandan yeni iş alanları, görev ve ünvanlar ortaya çıkarırken, diğer yandan da organizasyonların yatay ve dikey olarak
büzülmesi ve geleneksel ticarette rol alan bazı unsurların ortadan kalkması nedenleriyle işgücü fazlası ortaya çıkacak, dolayısıyla işsizlik artmıştır.
2 İKİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE’DE ve ÇİN'DE E-TİCARET UYGULAMALARI ve MEVZUATTAKİ YERİ
İkinci bölümde; Türkiye ve Çin’deki elektronik ticaretin uygulamaları ve e-ticaretin oluşumu ve gelişimi ile ilgili araştırmalar değerlendirilmekte, her iki ülkedeki elektronik ticaret yapan sitelerden bahsedilmekte, ülkelere ait istatistik bilgiler sunulmakta ve yasal açıdan ülkelerin elektronik ticarete ilişkin düzenlemeleri ile sonlandırılmaktadır.
2.1 Türkiye’de E-Ticaret Uygulamaları
Türkiye’nin internetle tanışmasının üzerinden geçen zamanla birlikte hızla artan kullanıcı sayısı, teknolojik alt yapının da aynı oranda gelişmesini sağladı. Böylece Türkiye’de internet, diğer ülkeler gibi etkin bir geçmiş edindi. Bugünkü altyapı, dünyanın gelişmiş bütün ülkeleri gibi, bu gelişmiş ülkeler içinde yer alan Türkiye için de çok önemli kapıları açmış, hem e-ticaret, hem de tekno-kültürel etkileşim ülkede kendisini hafife alınamayacak şekilde göstermiştir. Gelişen süreçle birlikte elektronik ticaret alanında 1997 yılından itibaren birtakım düzenlemelere gidilmeye başlamış değişen süreç ile birlikte oluşan kurul ve düzenlemeler farklı bir takım işlevler kazanmıştır (Kara, 2014: 25).
Tüm dünyada olduğu gibi, Türkiye’de e-ticaret hızla büyümektedir, fakat bu büyüme ülkenin uluslararası arenada yeteri kadar rekabetçi bir konuma henüz taşıyamamıştır. 2014'te yayınlanan ilk TÜSİAD raporunda sunulan bazı çözüm önerileri hayata geçirilse de, hem arz hem de talep tarafında, sisteme ilk kez dahil olacak oyuncu ve tüketicilerin teşvik edilmesi konusunda henüz dönüşüm sağlayacak
büyük adımlar atılamamıştır
Türkiye’de e-ticaret uygulaması ilk olarak bankalar ile Merkez Bankası arasında 1992 yılında başlatılan EFT (Elektronik Fon Transferi)’dir. 1997 yılının ağustos ayında Bilim ve Teknoloji Kurulu toplanmış ve alınan karara göre e-ticaret ağının kurulmasına karar vermiştir. Bu karar ile aynı yıl içerisinde TÜBİTAK, Türkiye Ulusal Enformasyon Altyapı Planı (TUENA)’na başlamıştır. Yapılan bu proje ile Türkiye’de bilgi alt yapısını ortaya koyar ve kamunun bu konudaki yaklaşımını gösterir. Daha sonralarda özel sektör, kamu sektörü, üniversite katılımcıları ve Rekabet Kurumu’ndan da temsilci ile birlikte Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu (ETKK) kurulmuştur (Topcu, 2008: 95).
2.1.1 Türkiye’de E-Ticaretin Oluşumu ve Gelişimi
Türkiye’de elektronik ticaretin gelişim sürecine bakıldığında 1980’li yıllardan itibaren gelişimin yoğun olarak yaşandığı Avrupa ülkeleri ve ABD’ye kıyasla bu kavramın çok geç ortaya çıktığı göze çarpmaktadır. 1980’li yılların başından itibaren serbest piyasa koşullarına hızlı bir şekilde uyum sağlayan Türkiye’ye, internet teknolojisinin 1993 yılında giriş yapması kuşkusuz önemli bir etken olmuştur (Küçükyılmazlar, 2006: 35).
E-ticaretin gelişme fazlarına ise 4 gruptan ulaşabilir (Afra, 2014: 29). Bu fazlar Tablo 4’te gösterilmiştir.
Tablo 4: E-Ticaret Gelişimi Fazları
E-ticaretin
gelişme fazları İçerikleri Örnek ülkeler
Faz 1: Buluşma ve
eğlence
▪ İnsanların internete olan tanımı azdır. ▪ Standart E-ticaret ve arama usulleri kullanıyor (E-mail ve sosyal ağlar).
▪ İnsanların E-ticarete güveni azdır.
Örnek ülkeler mevcut değildir. Faz 2: Büyüme ve olgunlaşma, temel e-işletme
▪ Finansal kurumlara göre güven hala gelişmemiş durumdadır.
▪ Seyahat dışında online alışveriş yaygın değil.
▪ Ürün kategoriler çoğalmaya başlamıştır.
• Kenya • Nijerya • Ukrayna
E-ticaretin
gelişme fazları İçerikleri Örnek ülkeler
Faz 3: Kıyaslanabilir
ürünlerin e-ticaret
▪ Teknoloji ürünlerinin, kitapların ve medya ürünlerinin satışı bu fazda yaygınlaşmıştır.
• Türkiye • Rusya • Brezilya • Endonezya Faz 4: Kıyaslanması zor ürünlerin e-ticareti
▪ Moda, güzellik ürünlerinin online satışı gerçekleşmektedir.
▪ İnsanların e-ticaret yapan şirketlere güveni artmıştır. • Çin • Amerika • İngiltere • Japonya • Almanya
Kaynak: Afra, S. (2014). Dijital pazarın odak noktası E-Ticaret. İstanbul: TUSİAD.
Tablo 4’te gösterildiği gibi e-ticaretin gelişme fazları içinde Türkiye 3. fazda olup 4. faza geçmeye az kalmıştır. Türkiye’de Sosyal medya kullanımı oldukça yaygın olup internet ve mobil bankacılık kullanımı zamana bağlı artış göstermektedir, Seyahat rezervasyonları yapılması ve satın alınması gittikçe yaygınlaşmaya ve kıyaslanabilir ürünlerin e-ticareti oldukça gelişmeye ve kategoriler oldukça çoğalmaya başlamıştır, Online moda yani kıyaslanması zor ürünlerin e-ticareti olan 4. faza bakıp gelişmeye ve hızlı bir şekilde ilerleyerek geçmesini Tablo 4’te gösterilmiştir. İnternet alt yapısının ülke geneli gelişimine ve mobil erişimin artmasıyla e-ticarete katkı sağlamıştır (Afra, 2014: 29).
2.1.2 Türkiye’de E-Ticaret Siteleri ve İstatistiki Araştırmalar
Türkiye’de e-ticaret ile ilk zamanlarda, çok standart sistemlerle ve çözümlerle basit ve sınırlı kategorilerde elektronik ticaret işlemi yapılmaya başlamıştır. Sonradan sağlıklı bir şekilde büyümesiyle olgunlaşmasıyla ve sitelerin sayısının artmasıyla ve daha fazla değer katılmasıyla üçüncü faza geçmiştir (Afra, 2014: 29).
Türkiye’deki e-ticaret siteleri içinde ilk örneklerinden biri olan Hepsiburada.com 1998 yılında kurulmuştur. Ürün çeşitliliği açısından zengin bir yelpazeye sahip olan site online alışveriş anlamında kullanıcılarına üye olmadan da alışveriş yapabilme imkanı sunarak sektörde ön plana çıkmıştır. Türkiye ölçeğindeki
elektronik ticaret pazarında ön plana çıkan şirketlerden olmasının yanı sıra dış pazarlarda da söz sahibi olan şirket Afrika, Rusya, Ortadoğu ve Doğu Avrupa pazarlarında faaliyetlerine ağırlık vermiştir. Şirket 2014 yılında teknoloji üssü kurmak için çalışmalara başlamıştır ve çalışmalar devam etmektedir. Araştırmalara göre, 2018’de yüzde 60’lık bir büyüme gösteren Hepsiburada’nın şu anda 17 binden fazla iş ortağı bulunuyor. Aylık 32 milyon ziyaretçi tarafından 102 milyondan fazla tekil ziyaret alan Hepsiburada’nın mobil uygulamasının ise 15 milyondan fazla indirmeye ulaştığını belirtilmektedir (Otuzoğlu, 2017: 13).
2001 yılında faaliyete geçen gittigidiyor.com Türkiye’deki önemli e-ticaret sitelerinden biridir. Alıcı ve satıcıyı buluşturan bir platform olan sitede her türlü birinci ve ikinci el ürün satışa sunulmaktadır. 2018 yılındaki istatistiklere göre gittigidiyor.com sitesini ziyaret eden kişi sayısı 424 milyon, aylık 83 milyon ziyaretçi sayısı, kayıtlı üye sayısı 30 milyonu aşmaktadır. Mobil üzerinden yapılan alışveriş 2017’nin aynı dönemine göre %57 arttığı görülmektedir (Otuzoğlu, 2017: 15).
İnternet altyapısının gelişmesi ve genç nüfusa bağlı olarak Türkiye’de internet kullanımı hızlı bir yükselişe çıkmıştır. Türkiye 37,5 milyon internet kullanıcısı ile %49’luk bir internet erişim oranını 2013 yılından itibaren elde etmiştir. Uluslararası çalışmalarda 2012 verilerini göz önünde bulundurarak en fazla internet kullanımı olan 20 ülke içerisinde kullanıcı erişimi açısından Türkiye 11.sırada yer almıştır. Bugün Türkiye’de kredi kartı olan 25 milyon insan vardır, banka kartı olan 33 milyon, ama 55 milyon yetişkin nüfus mevcuttur, e-kart sahibi olmayan insanları da ulaşması amaçlanmaktadır. Türkiye’de 2020 yılında 50 milyar adet cihazın internete bağlanabileceği söylenmektedir, bu sayı Türkiye'nin nüfusuna böldüğü zaman nerdeyse kişi başına 50 tane cihaz düşüyor yani insanlar internete bağlı bütün cihazlar üzerinden alışveriş yapılabilecek ve tek bir tuşla güvenli alışveriş yapmayı sağlayacaktır (TUİK, 2015: 5).
2019 yılında, “We are social ve Hootsuit” tarafından her yıl hazırlanan internet ve sosyal medya istatistikleri “Digital 2019 in Turkey” ismiyle yayınlandı.
Tablo 5: Türkiye’deki Dijital Dünyaya Genel Bakış
2018 2019
Toplam Nüfus 81,33 milyon 82,44 milyon
Telefon kullanıcısı 59,05 milyon 76,34 milyon
İnternet kullanıcısı 54,33 milyon 59,36 milyon
Aktif sosyal medya kullanıcısı 51 milyon 52 milyon
Aktif mobil sosyal medya kullanıcısı 44 milyon 44 milyon
Kaynak: https://dijilopedi.com/2019-turkiye-internet-kullanim-ve-sosyal-medya-istatistikleri, Erişim
Tarihi: 6 Şubat 2019.
2018-2019 Türkiye’deki yıllık dijital değişim istatistiklerine bakıldığında (https://dijilopedi.com/2019-turkiye-internet-kullanim-ve-sosyal-medya-istatistikleri, Erişim Tarihi: 6 Şubat 2019);
• 2018 yılında telefon kullanıcı sayısı 59,05 milyon ise 2019 yılında 76,34 milyona ulaşmıştır, neredeyse 16 milyonluk bir artış göstermektedir.
• İnternet kullanım istatistiklerinde, internet kullanıcılarının %9, yani 5 milyonluk bir artışla 2019 yılı 59,3 milyon internet kullanıcısına ulaşmıştır. • Aktif sosyal medya kullanıcı sayısında 2 milyonluk bir artış gerçekleşmiş, 52
milyon aktif sosyal medya kullanıcısı mevcuttur.
• Aktif mobil sosyal medya kullanıcı sayısı ise geçen yılla aynı kullanıcı sayısına sahiptir.
Grafik 1: Türkiye’deki Yıllık Dijital Değişim İstatistikleri 73 67 63 54 93 72 63 53 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
telefon kullanıcısı internet kullanıcısı aktif sosyal medya kullanıcısı
aktif mobil sosyal medya kullanıcısı
2018 2019
Kaynak: https://dijilopedi.com/2019-turkiye-internet-kullanim-ve-sosyal-medya-istatistikleri/ den
uyarlanmıştır.
Grafik 1’de gösterildiği gibi 2018 yılında nüfusun %73’ünü oluşturan akıllı telefon kullanıcısı vardır, 2019 yılına geldiğinde %20 artışla nüfusun %93’ünü kapsamaktadır. İnternet kullanım istatistiklerinde 2018 yılında ise %67 kapsıyor iken, 2019 yılında %9 artışla %73’ulaşmıştır. Aktif sosyal medya ve aktif mobil sosyal medya kullanıcı sayısı bu iki yılda aynı kullanıcı sayısına sahiptir.
2018-2019 yılında Türkiye’de elektronik cihaz kullanımı istatistiklerine bakıldığında her iki yılın istatistikleri birbirine aynı olduğu Grafik 2’de gösterilmiştir
(https://dijilopedi.com/2018-2019-turkiye-internet-kullanim-ve-sosyal-medya-istatistikleri/ den uyarlanmıştır).
• Yetişkin insanların %98’i cep telefonu kullanırken, bunların %77’si akıllı telefon kullanıyorlar.
• Masaüstü bilgisayar kullananların oranı %48 iken laptop kullananların oranı %25tir.
• Televizyon kullananların oranı %99’unu kapsamaktadır, demek ki neydeyse herkesin televizyonu vardır.
Grafik 2: 2019 Yılında Türkiye’deki Elektronik Cihaz Kullanımı
%98 %77 %48 %25 %99 0 20 40 60 80 100 120 1. CEP TELEFONU 2. AKILLI TELEFON 3. MASAÜSTÜ BİLGİSAYARI 4. TABLET 5. TELEVİZYON Kaynak: https://dijilopedi.com/2018-2019-turkiye-internet-kullanim-ve-sosyal-medya-istatistikleri/ den uyarlanmıştır.
Sosyal medya kanallarının kullanım yoğunluğuna bakıldığında Türkiye’de en aktif sosyal medya platformunun (aktif kullanıcıların %92’siyle) Youtube olarak Grafik 2 üzerinde görülmektedir. Sonra sırasıyla %84 ile İnstagram ve %82 ile Facebook takip etmektedir. Türkiye’deki kullanıcıların kullanım alışkanlıklarına bakıldığında; İnternette günde ortalama 7 saat geçirdikleri ve bunun da yaklaşık 2 saat 46 dakikasını sosyal medyada harcadıkları gözlemlenmektedir. Bu nedenle tüketicilerin dijital platformlardaki davranış verilerinin analizi ve sosyal medya üzerinden tüketici hedefleme, e-ticaret sektörü için önemli bir potansiyel taşımaktadır (https://dijilopedi.com/2018-2019-turkiye-internet-kullanim-ve-sosyal-medya-istatistikleri/, Erişim Tarihi: 6 Şubat 2019).
Grafik 3: Türkiye’de Sosyal Medya Kullanımı İstatistikleri
Kaynak: https://dijilopedi.com/2018-2019-turkiye-internet-kullanim-ve-sosyal-medya-istatistikleri/,
Erişim Tarihi: 6 Şubat 2019.
Türkiye’deki sosyal medya kullanım istatistiklerinde 52 milyon sosyal medya kullanıcısı vardır hem de bunun içinde 44 milyonu mobil cihazlar ile sosyal medyaya bağlanıp takip ediyor ve Geçen yıla göre İnstagram’ın Facebook’u geçtiği görülüyor. Türk kullanıcılar her 13 dakikada bir telefonlarına bakıyorlar, bunla günde 78 kere, bunun içinde her 4 kişiden biri de internetten alışveriş yapıyor. Her 100 kişiden 84’ü bir ürün alamadan önce araştırma yapıyor, %64’ü ise online kanalları kullanıyor. Türkiye’de 80 milyon nüfusta 70 milyon kişi internet kullanmakta, 65 milyon mobil abonesi, 21 milyon aktif müşteri, 65 milyon kredi kartı, 134 milyon bankı kartı ve 24 binden fazla e-mağaza mevcuttur (https://dijilopedi.com/2018-2019-turkiye-internet-kullanim-ve-sosyal-medya-istatistikleri/, Erişim Tarihi: 6 Şubat 2019).
