Ekonomi ve internet teknolojisinin gelişmesiyle birlikte, e-ticaret giderek daha popüler hale gelmiştir. E-ticaretin gelişimi, geleneksel işlemlerdeki eksiklikleri telafi etmekte ve daha fazla ekonomik kalkınmayı teşvik etmektedir. Bununla birlikte, e-ticaretin gelişmesi ve ilgili muhasebe standartların değişmesinde büyük bir etkisi olmuştur. Bu nedenle, e-ticaretin muhasebe uygulamaları üzerindeki etkisini, ifadelerini ve temel varsayımlarını analiz etmektedir. Bu bölümde, Çin’deki e-ticaret uygulamalarının muhasebeye etkisini sektöre etkisi ve mali tabloları üzerinde etkisi olarak iki basamakta incelenebilir (Zhang, 2016: 2);
Muhasebe sektörüne etkisine bakıldığında, işletme yönetimleri klasik muhasebe sisteminde, e-ticaretle elektronik ortama aktarılan muhasebe sisteminde
de muhasebe bilgilerinin güvenliğini sağlamak zorundadır. Eskiden yazılı olarak yapılan işlemlerin artık elektronik olarak yapılması ve elektronik arşivleme yapılması, bilgilere ulaşılabilirliği kolaylaştırmıştır. Bu bilgilerin başkalarının eline geçmemesi ve muhasebe bilgi güvenliğinin sağlanması gerekir. Bu da elektronik muhasebe siteminin sık sık kontrol edilmesi ve sistemin hatasız çalışmasıyla gerçekleştirilir. Ayrıca, İnternet teknolojisinin gelişmesiyle birlikte işletmelerde muhasebe personelinin kalitesine olan talep artmaktadır. Muhasebe personeli, kendi kalitelerini sürekli iyileştirmeli ve gelişme ihtiyaçlarına daha iyi adapte olmak için e-ticaret konusunda net bir anlayışa sahip olmaları gerekmektedir.
Muhasebe tabloları üzerindeki etkisine bakıldığında, e-ticaretin gelişiminde, finansal muhasebe tabloları değişecektir. Muhasebe tablolardaki bilgilerin doğruluğunu ve güvenirliğini büyük ölçüde artırmalıdır. E-ticaretin gelişimi muhasebe sistemi için zorluklarla karşı karşıya çıkmakla beraber büyük bir gelişme fırsatını sunmaktadır.
Muhasebede bilgi güvenliği e-ticaretin gelişimini olumlu şekilde etkileyen önemli bir unsurdur. Bu nedenle, finansal muhasebe için, genel bir e-ticaret anlayışına sahip olmak ve e-ticaretin daha da gelişmesini teşvik etmek için bazı uygun düzeltmeler yapmak gerekmektedir. Başka noktadan bakıldığında, e-ticaret işleminde ödeme şekilleri de muhasebe uygulamasını etkilemektedir. 2018 yılında Çin'de online ödeme yapan vatandaşların sayısı 600 milyona ulaştığını ve bunun 583 milyonu mobil ödeme yaptığı gösterilmektedir. Çin'de yaygın olan online ödeme sistemlerinden Alipay ve WeChatPay’dir (Zhang, 2016: 2).
3.2.1 Çin’deki E-Ticaret İşlemlerinde E-Fatura Kullanılması
E-ticaret sadece geleneksel ticaretin şeklini değiştirmekle beraber işletmelerde muhasebe sistemini etkileyen elektronik faturalama, elektronik defter ve elektronik arşivleme gibi uygulamalar da ortaya çıkarmıştır.
Elektronik ticaret bilgi çağının ürünüdür. 2012 yılı başlarında 22 ilde ve Pekin, Zhejiang, Guangzhou ve Shenzhen gibi şehirlerde elektronik fatura uygulamasının yürütmeye başlamıştır. Elektronik Fatura Yönetimi Taslağında
belirtildiği gibi “Devlet Vergi İdaresi Başkanlığı bütün işletmelerde elektronik fatura uygulamasını kullanmaya teşvik etmekte ve üç yıl içinde ülke içi ve dışına tanıtmaya gayret göstermiştir. İstatistikler, 2017 yılında Çin'in elektronik faturalarının sayısı 1,31 milyara ulaştığını ve 2022 yılına kadar yıllık ortalama %100’lük bir büyüme oranını koruyarak 54,55 milyara ulaşması beklenmektedir (Lu, 2012: 23).
Elektronik fatura uygulamasının düzenlenmesi işletmelerdeki faturalarının maliyetini önemli bir ölçüde azaltmakta, faturalardan tasarruf sağlamaktadır.
Elektronik faturalandırma sistemi işletmenin iç kısmındaki
ERP, CRM , SCS sistemler ile birleşebilir, hem de fatura verileri tamamen elektronik saklandığı için işletmelerin muhasebe işlemlerine ve operatörlerin zamanında karar vermesine yardımcı olmuştur. Elektronik faturalar geleneksel faturalara göre saklanması, sorgulanması ve bilgilere erişmesi daha kolaydır. Ayrıca e-ticaret web siteleri tüketicilere daha uygun hizmetler sunmakla birlikte işletmelere kağıttan tasarruf etmekte, hem de çevrenin kuruması içinde önemli örnekler olmaktadır (Lin, 2016: 118).
Bir işletmenin elektronik faturaya başvurması için belirli süreç aşağıdaki gibidir (https://zhuanlan.zhihu.com, Erişim Tarihi: 29 Mart 2018);
• Mükellefler, elektronik faturaların kullanımı için yetkili vergi idaresine başvurmalı,
• Mükellefler elindeki vergi kontrol bilgilerini yetkili vergi idaresine teslim etmeli,
• Vergi idaresi mükelleflerin teslim ettiği bütün bilgilerine esasen hangi elektronik fatura türüne ait olduğuna karar verirler,
• Vergi idaresi mükellefler için fatura kodu ayarlar,
• Mükellefler kendine ait elektronik imza ile e-fatura uygulamasına kayıt olarak kullanmaya başlarlar.
3.2.2 Çin’deki E-Ticaret Uygulamalarının Muhasebeleştirilmesi
Araştırmalara göre, Çin dünyanın en büyük e-ticaret pazarıdır. E-ticaret, 1 Nisan 2005 tarihinden itibaren hızlı gelişme karşısında elektronik ticaretin sağlıklı bir şekilde gelişmesi ve büyümesi için “Çin Halk Cumhuriyeti Elektronik İmza Kanunu” yayınlamıştır. Online ticaret faaliyetlerinin artmasıyla birlikte e-ticaret
muhasebe sistemine de etkisi olmaktadır. Muhasebe sisteminde onay, ölçüm, kayıt ve raporlama şarttır. Çin’de e-ticaretin muhasebeleştirilmesinde ortaya çıkan muhasebe konuları 4 gruptan toplanabilir (Zhuang, 2009: 12);
Bunlardan birincisi e-ticaret uygulamasında sermayenin akışı ve alım-satım işlemelerinin muhasebeleştirilmesi sürecidir. Elektronik ticaret uygulamasında para transferi geleneksel ticaretteki bankalar arasındaki doğrudan yapılan para transferine benzemiyor. Bunun yerine, Alipay gibi üçüncü taraf ödeme platformu vardır. Örnek olarak, alıcı kendi banka hesabındaki parayı Alipay hesabına gönderir, satıcı siparişi aldıktan sonra ürün sevkiyat edilir, alıcı siparişi onayladıktan sonra Alipay’e ödemesini bildirir ve satıcıya aktarılır.
İkinci konu ise e-ticaret modeli altında ağ dağıtımının
muhasebeleştirilmesidir. Bir e-ticaret şirketinin distribütörü, şube, şirketi veya kişisel bir online mağaza olabilir, bu nedenle muhasebe konusunda bir fark vardır. Şube şirketleri olarak, bağımsız bir muhasebe sistemi ve uygulamaları olmalı ve muhasebe tabloları genelde baş merkez tarafından özetlenmelidir. Ama, kişisel online mağazaların satışları doğrudan elektrik ticaret merkezine dahil edilmekte ve merkez tarafından muhasebeleştirilmelidir.
Üçüncü olarak, e-ticaret uygulaması altında envanter yönteminin muhasebeleştirilmesi sürecidir. Şu anda, birçok e-ticaret işletmesi envanter yönetiminde ERP (Enterprise Resource Planning) uygulamasını kullanıyor, ERP yazılımının finansal şablon muhasebe işlevi eksik olduğundan, muhasebe uygulamasında özel bir finansal uygulaması kullanmaktadır, aynı zamanda ağ platformunda envanter yönetiminde karışıklığa yol açabilen bazı envanter verisi bulunmaktadır. Bu nedenle, e-ticaret ERP ve finansal uygulaması, ağ platformundaki envanter verileri üçünü aynı zamanda kullanmalı, fiziksel verilerle düzenli şekilde kontroller etmeli, aksi takdirde, stok yönetiminin yanlış olmasına ve yanlış gelir maliyetinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Aynı zamanda, e-ticaret uygulamasındaki muhasebe sistemini verilerinin, ERP uygulamasını ve finansal yazılımlarını zamanında güncellemeleri ve yükseltmeleri öneriliyor.
Dördüncü konu olarak, e-ticaret uygulamasında malların siparişini alırken hediyeli ürünlerin muhasebeleştirilmesi sürecidir. E-ticarette mal satarken müşterilerin satın alma isteğini daha da teşvik etmek için bazen mal satışı ile müşterilere hediyeler sunarlar. Bu tür strateji elektronik ticarette sık sık meydana gelir ve aynı zamanda e-ticaret işletme muhasebesinin kaçınılmaz bir sorunudur. Hediyeler bir promosyon aracıdır ve hediyelerin maliyeti şirketin promosyon giderlerine girmelidir. İşletme tarafından seçilen hediyelerin maliyeti yüksek olmamalı ve satın alma sırasında doğrudan satış giderlerine dahil edilmelidir.