Motorlu taşıt rehni

T.C.

SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ

SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ

ÖZEL HUKUK ANABĠLĠM DALI

MOTORLU TAġIT REHNĠ

Alper UYUMAZ

DOKTORA TEZĠ

DanıĢman

Prof. Dr. Mehmet AYAN

T.C.

SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ

Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Öğr

enc

ini

n

_{Adı Soyadı}

_{Alper Uyumaz}

_{Numarası: 064133001005}

Ana Bilim /

Bilim Dalı

Özel Hukuk

Özel Hukuk

DanıĢmanı

Prof. Dr. Mehmet Ayan

Tezin Adı

Motorlu TaĢıt Rehni

ÖZET

743 sayılı Medenî Kanun zamanında taĢınır bir eĢya olan motorlu taĢıt üzerinde

eĢyanın zilyetliğinin malikte bırakılarak rehin tesisinin söz konusu olmaması, motorlu

taĢıt rehni alanında ciddî sorunların yaĢanmasına, rehin verenin motorlu taĢıttan

yararlanamamasına, rehinli alacaklının motorlu taĢıtı muhafazada güçlük çekmesine,

bu sebeple muvazaalı ya da kanuna karĢı hile oluĢturan iĢlemlerin ortaya çıkmasına

sebep olmaktaydı.

Bu soruna çözüm bulmak isteyen kanunkoyucu, 4721 sayılı Medenî Kanunun 940.

maddesine yeni bir fıkra ekleyerek mehaz Ġsviçre Medenî Kanunundan farklı olarak,

Türk Hukuku bakımından yeni bir teslimsiz ve sicilli taĢınır rehni (taĢınır ipoteği) türü

benimsemiĢ, emredici nitelikte olmayan MK. m. 940/II hükmünü ihdas etmiĢtir.

Öğretide, kanunkoyucunun bu eğiliminin bankaların daha kolay ve hızlı kredi verme

çabasıyla siyasi iktidara uyguladıkları baskıya bağlanabileceği ifade edilmektedir.

Ulusal çapta bu realiteyi göz ardı etmek pek mümkün değilse de uluslararası hukukta

benzer eğilimlerin 90’lı yıllarda baĢladığı ve 2000’li yılların baĢında kanunlaĢma

hareketleriyle sonuçlandığı söylenebilir. Bu düĢünce akımını EBRD (European Bank for

Reconstruction and Development)’nin baĢlattığı ifade edilebilir.

Teslimsiz ve sicili taĢınır rehnine iliĢkin Türk öğretisindeki ve karĢılaĢtırmalı

hukuktaki bu yansımaları nazara alınca, Türk Medenî Kanunun bu hükmünün

amaçlananı karĢılama noktasında yeterli olamayacağı, hükmün mevcut sistemle uyumlu

olarak uygulanmasında zorlukların yaĢanacağı ve yeterli alt yapı çalıĢması yapılmadan

kanunlaĢtırıldığı belirtilmelidir. Bu sebeple, MK. m. 940/II çerçevesinde ortaya çıkacak

temel sorun, motor taĢıtların rehnedilmesi olacağı için, bu sorunu ve bu sorunun farklı

açılımlarını çözmek adına bu çalıĢmada motorlu taĢıt rehni ayrıntılarıyla irdelenmeye

çalıĢılmıĢtır.

Öğr

enc

ini

n

_{Adı Soyadı}

_{Alper Uyumaz}

_{Numarası: 064133001005}

Ana Bilim /

Bilim Dalı

Özel Hukuk

Özel Hukuk

DanıĢmanı

Prof. Dr. Mehmet Ayan

Tezin Ġngilizce Adı

Motor Vehicle Pledge

SUMMARY

According to previous Turkish Civil Code, there is no way to pledge motor vehicles

as a movable object without transfer of possession. This situation was bringing about

many important problems. Because of necessity of transferring possession, debtor could

not use his motor vehicle and creditor could have problems for preserving debtor’s

motor vehicle. That is why; people make conspiracy contracts, combinations for

accomplishing their unlawful purposes.

For solving these kind of problems Turkish legislature added a new regulative

paragraph to the Article 940 of Turkish New Civil Code. This rule created a new chattel

mortgage on motor vehicles in the Turkish Law differently from resource Switzerland

Law. According to Turkish Civil Law doctrines, the cause of this legislation is efforts of

banks for crediting quickly and easily. Of course, this is an acceptable fact in Turkey.

Also in the field of international law, there were many legislating by the year 1994 to

2000 about chattel mortgage. It can be said that this legislating is originating from

efforts of European Bank for Reconstruction and Development.

When we take into account this legislating in Turkish and International Law,

Turkish Civil Code Art. 940 Paragraph 2 is insufficient for crediting easily and quickly.

Nearby Art 940 paragraph 2 is not compatible with the existing system of Turkish

Traffic Code. Therefore, there are many problems about motor vehicle mortgages

according to Turkish Civil Code Art 940/2 and this thesis was written to help solving

these

problems

and

making

suggestions

about

probable

disputes.

T.C.

SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ

Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

ĠÇĠNDEKĠLER

Sayfa No

BĠLĠMSEL ETĠK SAYFASI ... …I

TEZ KABUL FORMU ... …II

ÖZET ... …III

SUMMARY ... …IV

ĠÇĠNDEKĠLER ... …V

KISALTMALAR ... …X

GĠRĠġ ... …1

BĠRĠNCĠ BÖLÜM

GENEL OLARAK TAġINIR REHNĠ

§ 1. TAġINIR REHNĠ KAVRAMI VE TAġINIR REHNĠNĠN ÖNEMĠ ... … 5

I- TAġINIR REHNĠ KAVRAMI ... … 5

II- TAġINIR REHNĠNĠN ÖNEMĠ ... … 11

§ 2. TAġINIR REHNĠNĠN HUKUKÎ NĠTELĠĞĠ ... … 17

§ 3. TAġINIR REHNĠNĠN ÖZELLĠKLERĠ ... … 21

§ 4. TAġINIR REHNĠNĠN KONUSU ... … 30

I- GENEL OLARAK ... … 30

II- REHĠN KONUSU TAġINIRIN BELĠRLENMESĠNĠN GEREKLĠLĠĞĠ ... … 42

III- BĠRLĠKTE MÜLKĠYETE TÂBĠ TAġINIRLAR ÜZERĠNDE

REHĠN HAKKININ KURULMASI ... … 47

A) PAYLI MÜLKĠYET REJĠMĠNE TÂBĠ TAġINIRLARIN

REHNEDĠLMESĠ ... … 47

B) ELBĠRLĠĞĠ MÜLKĠYETĠ REJĠMĠNE TÂBĠ TAġINIRLARIN

REHNEDĠLMESĠ ... … 49

§ 5. TAġINIR REHNĠNĠN ÇEġĠTLERĠ ... … 50

I- MEDENÎ KANUNDA DÜZENLENMĠġ TAġINIR REHNĠ ÇEġĠTLERĠ ... … 50

A) TESLĠME BAĞLI REHĠN ... … 52

B) HAYVAN REHNĠ ... … 61

C) BĠR SĠCĠLE TESCĠLĠ ZORUNLU OLAN TAġINIRLAR ÜZERĠNDE REHĠN .. … 69

D) HAPĠS HAKKI ... … 76

E) ALACAKLAR VE DĠĞER HAKLAR ÜZERĠNDE REHĠN ... … 87

F) REHĠN KARġILIĞI ÖDÜNÇ VERME ĠġĠ ĠLE UĞRAġANLARLA

YAPILAN REHĠN ĠġLEMĠ ... … 98

G) REHĠNLĠ TAHVĠL ... … 103

II- MEDENÎ KANUN DIġINDAKĠ KANUNLARLA DÜZENLENMĠġ TAġINIR

REHNĠ ÇEġĠTLERĠ ... … 105

A) TĠCARÎ ĠġLETME REHNĠ ... … 105

B) GEMĠ REHNĠ ... … 116

C) DENĠZ ÖDÜNCÜ ... … 124

D) HAVA ARACI REHNĠ ... … 126

E) MADEN ĠġLETME HAKLARININ VE MADEN CEVHERĠNĠN REHNĠ ... … 130

F) UMUMA AÇIK YERLERĠN ĠġLETĠLMESĠNDEN DOĞAN KAMU

REHĠN ... … 135

G) TARIM KREDĠ KOOPERATĠFLERĠNĠN ORTAKLARINA VERDĠĞĠ

KREDĠLERDEN DOĞAN ALACAKLARI ĠÇĠN REHĠN HAKKI ... … 136

ĠKĠNCĠ BÖLÜM

GENEL OLARAK TAġIT KAVRAMI, ÇEġĠTLERĠ, MOTORLU TAġIT

REHNĠ KAVRAMI VE MOTORLU TAġIT REHNĠNE HÂKĠM OLAN

ĠLKELER

§ 6. GENEL OLARAK TAġIT KAVRAMI VE ÇEġĠTLERĠ ... … 138

I- KAVRAM ... … 138

II- ÇEġĠTLERĠ ... … 139

A) MOTORSUZ TAġITLAR ... … 139

B) MOTORLU TAġITLAR ... … 141

1- Motorlu TaĢıt Kavramı ... … 141

2- Motorlu TaĢıtın Unsurları ... … 143

a) Hareket Edebilme ... … 144

b) Makine (Motor) Gücüyle Hareket Edebilme ... … 145

c) Kara Parçası Üzerinde Hareket Edebilme ... … 146

C) Ġġ MAKĠNELERĠ ... … 150

§ 7. MOTORLU TAġIT REHNĠ KAVRAMI VE MOTORLU TAġIT REHNĠNĠN

HUKUKÎ NĠTELĠĞĠ ... … 151

I- KAVRAM ... … 151

II- HUKUKÎ NĠTELĠĞĠ ... … 154

§ 8. MOTORLU TAġIT REHNĠNE HÂKĠM OLAN ĠLKELER ... … 157

I- GENEL OLARAK ... … 157

II- BELĠRLĠLĠK (MUAYYENLĠK, TAHSĠS) ĠLKESĠ ... … 160

A) GENEL OLARAK BELĠRLĠLĠK ĠLKESĠ ... … 160

B) ALACAKTA BELĠRLĠLĠK ... … 161

C) KONUDA BELĠRLĠLĠK ... … 165

III- AÇIKLIK (ALENĠYET) ĠLKESĠ ... … 168

IV- GÜVEN (ĠTĠMAT) ĠLKESĠ ... … 175

V- TEMĠNAT ĠLKESĠ ... … 183

A) GENEL OLARAK TEMĠNAT ĠLKESĠ ... … 183

B) TEMĠNATIN KONUSU (REHNĠN KAPSAMI) ... … 184

1- Genel Olarak ... … 184

2- Üzerinde Rehin Tesis EdilmiĢ Motorlu TaĢıt ... … 187

3- Motorlu TaĢıtın Bütünleyici Parçaları ... … 188

4- Motorlu TaĢıtın Eklentileri ... … 190

5- Hukukî Ürünler ... … 191

6- Motorlu TaĢıtın Yerine Ġkame Olan Değerler... … 193

C) TEMĠNATIN KAPSAMI... … 195

1- Genel Olarak ... … 195

2- Anapara (Asıl Alacak) ... … 198

3- SözleĢme Faizi ... … 200

4- Takip Masrafları ve Gecikme Faizi ... … 202

D) TEMĠNATIN KORUNMASI ... … 204

VI- SEBEBE BAĞLILIK (ĠLLÎLĠK) ĠLKESĠ ... … 211

VII- FER’ÎLĠK ĠLKESĠ ... … 215

VIII-TARĠH ĠTĠBARIYLA ÖNCELĠK (KIDEME ĠTĠBAR) ĠLKESĠ ... … 219

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

MOTORLU TAġIT REHNĠNĠN KAZANILMASI

§ 9. TESLĠMSĠZ VE SĠCĠLLĠ MOTORLU TAġIT REHNĠNĠN KAZANILMASI... … 227

I- REHĠN SÖZLEġMESĠ ... … 228

A) REHĠN SÖZLEġMESĠNĠN GEREKLĠLĠĞĠ ... … 228

B) REHĠN SÖZLEġMESĠNĠN HUKUKÎ NĠTELĠĞĠ ... … 232

C) REHĠN SÖZLEġMESĠNĠN TARAFLARI ... … 237

D) REHĠN SÖZLEġMESĠNĠN ġEKLĠ ... … 242

E) REHĠN SÖZLEġMESĠNĠN KURULUġU ... … 247

II- REHNĠN MOTORLU TAġITIN KAYITLI OLDUĞU TRAFĠK

SĠCĠLĠNE TESCĠLĠ ... … 255

A) GENEL OLARAK TRAFĠK SĠCĠLĠ ... … 255

B) REHNĠN TRAFĠK SĠCĠLĠNE TESCĠLĠ ... … 258

1- Tescil Kavramı ve Tescilin Hukukî Niteliği ... … 258

2- Tescilin Konusu ... … 262

3- Tescilin ġartları ve Nasıl Yapılacağı Sorunu ... … 263

4- Tescilin Hükmü ... … 270

III- REHĠN HAKKININ MOTORLU ARAÇ TESCĠL BELGESĠNE

(TAġIT RUHSATINA) YAZILMASI ... … 273

§ 10. TESLĠME BAĞLI MOTORLU TAġIT REHNĠNĠN KAZANILMASI ... … 275

I- REHĠN SÖZLEġMESĠ ... … 275

II- ZĠLYETLĠĞĠN DEVRĠ ... … 278

A) AYNÎ AKĠT ... … 278

B) MOTORLU TAġITIN ZĠLYETLĠĞĠNĠN DEVRĠ ... … 281

1- Motorlu TaĢıtın Maddî Olarak Teslimi ... … 283

2- Araçların Teslimi ... … 284

3- ĠĢtirak Hâlinde (Elbirliğiyle) veya MüĢterek Zilyetliğin Sağlanması ... … 285

4- Fiilî Hâkimiyeti Sağladığı Varsayılan AnlaĢma Yoluyla Teslim ... … 287

5- Zilyetliğin Temsil Yoluyla Kazanılması ... … 288

6- Kısa Elden Teslim ... … 292

7- Hükmen Teslim ... … 293

8- Zilyetliğin Havalesi ... … 297

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

MOTORLU TAġIT REHNĠNĠN HÜKÜMLERĠ VE SONA ERMESĠ

§ 11. MOTORLU TAġIT REHNĠNĠN HÜKÜMLERĠ ... … 302

I- GENEL OLARAK ... … 302

II- TESLĠMSĠZ VE SĠCĠLLĠ MOTORLU TAġIT REHNĠ AÇISINDAN

REHNĠN HÜKÜMLERĠ ... … 305

A) REHNĠN REHĠN VEREN AÇISINDAN HÜKÜMLERĠ ... … 305

1- Rehin Verenin Hakları ... … 305

a)

Motorlu TaĢıtı Zilyetliğinde Bulundurma Hakkı ... … 305

b)

Motorlu TaĢıtı Kullanma ve Motorlu TaĢıttan Yararlanma Hakkı ... … 307

c)

Motorlu TaĢıt Üzerinde Art Rehin Kurabilme Hakkı ... … 309

a) Motorlu TaĢıtın Değerini Koruma Borcu ... … 313

b)

Rehin Hakkı Ġle BağdaĢmayacak Tasarruflarda Bulunmama Borcu ... … 315

B) REHNĠN REHĠNLĠ ALACAKLI AÇISINDAN HÜKÜMLERĠ ... … 318

1- Rehinli Alacaklının Hakları ... … 318

a) Rehin Hakkının Trafik Siciline Tescilini Ġsteme Hakkı ... … 318

b) Motorlu TaĢıtı Saldırılara KarĢı Korumak Ġçin Gerekli Hukukî

Yollara BaĢvurabilme Hakkı ... … 320

c) Motorlu TaĢıtın Değer Kaybını Önlemek Ġçin Özen

Gösterilmesini ve Tedbir Alınması Ġsteme Hakkı ... … 323

d) Motorlu TaĢıtı Paraya Çevirtme Hakkı ... … 326

e) Motorlu TaĢıtın Muhafaza Altına Alınmasını (Trafikten Menedilmesini)

Ġsteme Hakkı ... … 335

2- Rehinli Alacaklının Borçları ... … 338

a) Rehin Verene Rehin Konusu Motorlu TaĢıtın Teslim

Edilmesini Sağlama Borcu ... … 338

b) Rehin Hakkı Sona Erdiğinde Rehnin Trafik Sicilinden

Terkinini Ġsteme Borcu ... … 339

III- TESLĠME BAĞLI MOTORLU TAġIT REHNĠ AÇISINDAN

REHNĠN HÜKÜMLERĠ ... … 343

A) REHNĠN REHĠN VEREN AÇISINDAN HÜKÜMLERĠ ... … 343

1- Rehin Verenin Hakları ... … 343

a) Motorlu TaĢıt Üzerinde Tasarruf Edebilme Hakkı ... … 343

b) Rehinli Alacaklıdan Borçlarına Uygun Davranmasını Ġsteme Hakkı ... … 346

c) Rehin Sona Erince Motorlu TaĢıtın Geri Verilmesini Ġsteme Hakkı ... … 348

2- Rehin Verenin Borçları ... … 349

a) Motorlu TaĢıtı Rehinli Alacaklıya Teslim Etme Borcu ... … 349

b) Motorlu TaĢıtın Bakım Masraflarını Ödeme Borcu ... … 353

c) Motorlu TaĢıtın Paraya Çevrilmesine Katlanma Borcu ... … 354

B) REHNĠN REHĠNLĠ ALACAKLI AÇISINDAN HÜKÜMLERĠ ... … 354

1- Rehinli Alacaklının Hakları ... … 354

a) Motorlu TaĢıtı Paraya Çevirtme Hakkı ... … 354

b) Motorlu TaĢıta Zilyet Olma Hakkı ... … 355

c) Motorlu TaĢıtı Saldırılara KarĢı Korumak Ġçin Gerekli Hukukî

Yollara BaĢvurabilme Hakkı ... … 357

d) Motorlu TaĢıt Ġçin Yaptığı Masrafları Ġsteme Hakkı ... … 360

2- Rehinli Alacaklının Borçları ... … 362

a) Motorlu TaĢıtı Muhafaza Borcu ... … 362

b) Motorlu TaĢıt Üzerinde Tasarrufta Bulunmama Borcu ... … 365

c) Motorlu TaĢıtı Kullanmama ve Motorlu TaĢıtın

Ürünlerinden Yararlanmama Borcu ... … 368

d) Rehin Sona Erdiğinde Motorlu TaĢıtı Ġade Etme Borcu ... … 370

§ 12. MOTORLU TAġIT REHNĠNĠN SONA ERMESĠ ... … 372

I- GENEL OLARAK MOTORLU TAġIT REHNĠNĠ SONA ERDĠREN SEBEPLER .. … 372

A) ALACAĞIN SONA ERMESĠ ... … 372

B) MOTORLU TAġITIN YOK OLMASI ... … 375

C) REHĠNLĠ ALACAKLININ REHĠN HAKKINDAN TEK TARAFLI

OLARAK VAZGEÇMESĠ ... … 378

D) SÜRENĠN DOLMASI VEYA BOZUCU (ĠNFĠSAHÎ)

ġARTIN GERÇEKLEġMESĠ ... … 381

E) ĠSTĠMVAL ... … 383

F) YENĠLEME (TECDĠT) ... … 385

G) ALACAKLI VE MALĠK SIFATLARININ BĠRLEġMESĠ ... … 387

H) REHĠNLĠ ALACAKLININ REHĠN ZĠLYETLĠĞĠNĠ KESĠN

OLARAK KAYBETMESĠ ... … 390

I) MOTORLU TAġITIN PARAYA ÇEVRĠLMESĠ ... … 394

1- Ġlâmsız Takip ... … 399

2- Ġlâmlı Takip ... … 403

II- MOTORLU TAġIT REHNĠNĠN ASKIDA KALMASI ... … 408

SONUÇ ... … 414

MOTORLU TAġIT REHNĠ HAKKINDA KANUN ÖNERĠSĠ ... … 420

KAYNAKLAR ... … 425

KISALTMALAR

AATUHK.

: Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun

AcP.

: Archiv für die civilistische Praxis

AD.

: Adalet Dergisi

ABD.

: Ankara Barosu Dergisi

Abs.

: Absatz

Art.

: Artikel

AÜHFD.

: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

b.

: bent

BATĠDER.

: Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi

BD.

: Bankacılar Dergisi

BGB

: Bürgerliches Gesetzbuch

BGE

: Entscheidungen des Schweizerischen Bundesgerichtes

BK.

: 818 sayılı Borçlar Kanunu

bkz.

: bakınız

c.

: cümle

C.

: Cilt

Çev.

: Çeviren

DEÜHFD.

: Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

dn.

: dipnot

E.

: Esas

EBRD

: European Bank for Reconstruction and Development

EMK.

: 743 sayılı Eski Medenî Kanun

EÜHFD.

: Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

FKK.

: Finansal Kiralama Kanunu

HD.

: Hukuk Dairesi

HGK.

: Hukuk Genel Kurulu

HMK.

: Hukuk Muhakemeleri Kanunu

HRT.

: Hayvan Rehni Tüzüğü

HUMK.

: Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu

ĠBD.

: Ġstanbul Barosu Dergisi

ĠBK.

: Ġçtihadı BirleĢtirme Kararı

ĠĠD.

: Ġcra ve Ġflâs Dairesi

ĠHFM.

: Ġstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası

ĠĠK.

: Ġcra ve Ġflâs Kanunu

ĠĠKY.

: Ġcra ve Ġflâs Kanunu Yönetmeliği

ĠĠTĠAD.

: Ġstanbul Ġktisâdi ve Ticarî Ġlimler Akademisi Dergisi

ĠKĠD.

: Ġlmî ve Kazaî Ġçtihatlar Dergisi

JuS.

: Juristische Schulung

K.

: Karar

KarĢ.

: KarĢılaĢtırınız

KHK.

: Kanun Hükmünde Kararname

KTK.

: Karayolları Trafik Kanunu

KTY.

: Karayolları Trafik Yönetmeliği

m.

: madde

MBD.

: Manisa Barosu Dergisi

MHAD.

: Mukayeseli Hukuk AraĢtırmaları Dergisi

MHB.

: Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni

MK.

: 4721 sayılı Türk Medenî Kanun

N.

: Numara (Paragraf)

NJW

: Neue Juristische Wochenschrift

NK.

: Noterlik Kanunu

RG.

: Resmi Gazete

s.

: sayfa

S.

: Sayı

SBD.

: Samsun Barosu Dergisi

SchKG

: Bundesgesetz über Schuldbetreibung und Konkurs

SJZ

: Schweizerische Juristen-Zeitung

StVG

: Straßenverkehrsgesetz (Almanya)

SÜHFD.

: Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

SVG

:

Strassenverkehrsgesetz (Ġsviçre)

TBBD.

: Türkiye Barolar Birliği Dergisi

TBK.

: 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu

TBMM.

: Türkiye Büyük Millet Meclisi

TD.

: Ticaret Dairesi

TĠRK.

: Ticari ĠĢletme Rehni Kanunu

TK.

: 6762 sayılı Ticaret Kanunu

TKHK.

: Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun

TNBHD.

: Türkiye Noterler Birliği Hukuk Dergisi

TSHK.

: Türk Sivil Havacılık Kanunu

TST.

: Tapu Sicili Tüzüğü

vb.

: ve benzeri

vd.

: ve devamı

VVG

: Bundesgesetz über den Versicherungsvertrag

YD.

: Yargıtay Dergisi

YKD.

: Yargıtay Kararları Dergisi

YTK.

: 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu

ZBJV

: Zeitschrift des Bernischen Juristenvereins

ZGB

: Schweizerisches Zivilgesetzbuch

GĠRĠġ

Özü itibarıyla güven esasına dayalı olarak kurulan sözleĢmelerden doğan borç

iliĢkilerinde, borç iliĢkisinin alacaklı tarafı için iliĢkinin pasif tarafı olan borçlunun

malvarlığı, kiĢiliği ve her Ģeyden de öte dürüstlüğü önem taĢımaktadır. Bu duygusal

yanı ağır basan beklentinin her borç iliĢkisinde karĢılanamaz oluĢu, borç iliĢkisinin

doğumundan günümüze birçok teminat türünün ortaya çıkmasına sebep olmuĢtur.

Borçlu hakkında yeterince bilgisi olmayan ve alacakları için teminat isteyen

alacaklılar, belki de teminat hukukunun varoluĢ sebepleridir.

Alacaklılar tarafından istenen teminat, Ģahsî veya aynî nitelik taĢıyabilir. Roma

Hukukundan günümüz hukuk sistemlerine kadar Ģahsî teminat olarak bilinen kefalet,

kefilin borçlunun borcunu ödememesi durumunda söz konusu borçtan kendisinin

kiĢisel olarak sorumlu olacağını alacaklıya karĢı yüklenmesidir. Roma Hukukunda

Ģahsî teminat, çok belirgin bir kullanım alanına sahipti. Bu dönemde, kiĢilik üzerinde

icranın mümkün olması yanında söze verilen değerin Ģahsî teminatı, aynî teminata

göre daha çok itibar edilir hâle getirdiği söylenebilir.

Bugün, küreselleĢen dünya ile birlikte değiĢen değer yargıları, aynî teminatı

eskisinden daha fazla kullanılır kılmıĢtır. Aynî teminatta, Ģahsî teminattaki kefilin

yerini aynî bir güvence, bu anlamda borç için teminat gösterilen bir eĢya almaktadır.

Aynî teminatı sağlayan rehin sözleĢmesi, alacağı vadesinde ödemediği zaman

alacaklının rehin konusu eĢyayı veya hakkı sattırarak elde edilen bedelden alacağını

öncelikle elde etmesini sağlayan, rehin veren ve alacaklı arasında yapılan bir

sözleĢmedir. Görüldüğü gibi rehin hakkı, alacaklıya alacağını elde etmesi hususunda

aynî teminat sağlamaktadır.

Rehin hakkının konusu kural olarak eĢyadır. Medenî Kanun, istisnaî olarak bir

kısım haklar üzerinde de rehin hakkı kurulmasına imkân sağlamıĢsa da, haklar

üzerindeki rehin teknik anlamıyla bir aynî hak olarak kabul edilmemektedir. Medenî

Kanun, rehin hakkını düzenlerken taĢınmaz rehni (MK. m. 850 – 938) ve taĢınır

rehni (MK. m. 939 – 972) ayırımını esas almıĢ; haklar üzerindeki rehni (MK. m.

954 – 961) ise taĢınır rehninin bir çeĢidi olarak düzenlemiĢtir. Medenî Kanunun

genel sistematiği dikkate alındığında taĢınır eĢya – taĢınmaz eĢya ölçütünden hareket

edildiği gözlemlenebilir. TaĢınır eĢya – taĢınmaz eĢya ayırımını, salt eĢyanın

taĢınabilirliğine bağlamak çok tutarlı olmayacağından, bu ayırımın tespitinde sosyal

ve ekonomik ihtiyaçlar da nazara alınmalıdır.

Günümüzde, taĢınabilirliğe bağlı bulunan taĢınır eĢya – taĢınmaz eĢya

ayırımının, teknolojik geliĢmeler sonucu sayıları gün geçtikçe artan ve yapıları

karmaĢıklaĢan eĢyalar karĢısında eski değerini koruduğu söylenemez. Ayrıca,

çağımızda, taĢınmaz eĢyaların ekonomik değerlerinden oldukça fazla ekonomik

değere sahip pek çok taĢınır eĢya bulunmaktadır. Ekonomik değerin yüksekliği ile

birlikte bazı taĢınır eĢyaların bir takım kamusal sicillere kayıt ediliyor oluĢu, Medenî

Kanunda taĢınmaz eĢyalar için anlamını bulan temel ilke niteliğindeki bazı ilkelerin,

sözü geçen taĢınır eĢyalara da uygulanabilirliğinin tartıĢılmasına sebep olabilecektir.

Sözü edilen geliĢme ve değiĢmeleri dikkat alan kanunkoyucu, hayvan

rehninden sonra ikinci bir istisnaî durum yaratmıĢ, 4721 sayılı Medenî Kanunun, 743

sayılı Medenî Kanunun 854. maddesini karĢılayan 940. maddesine ikinci fıkra

ekleyerek bir sicile tescili zorunlu olan taĢınır mallar üzerinde, zilyetlik

devredilmeden de taĢınır malın kayıtlı olduğu sicile yazılmak suretiyle rehin

kurulabileceğini benimsemiĢtir. 940. maddenin Adalet Komisyonu gerekçesinde, söz

konusu istisnaî durum sayesinde üçüncü kiĢilerin de maddenin aradığı nitelikteki

taĢınır eĢyalar üzerinde rehin hakkının bulunup bulunmadığını öğrenmelerinin

sağlanmasının amaçlandığı belirtilmiĢtir.

743 sayılı Medenî Kanun zamanında teslime bağlı rehin niteliği taĢıyan

motorlu taĢıt rehni, rehin konusu motorlu taĢıtın alacaklıya fiilen teslimi ile kurulan

ve borç ödenmediği takdirde hak sahibine motorlu taĢıtı paraya çevirerek bedelinden

alacağını tahsil etme yetkisi veren aynî bir hak olarak nitelendirilebilirdi.

1.1.2002 tarihinde yürürlüğe giren 4721 sayılı Medenî Kanununun 940.

maddesinin ikinci fıkrası, bir sicile tescili zorunlu olan motorlu taĢıtlar üzerinde rehin

hakkının kurulmasında teslim Ģartını kaldırarak, motorlu taĢıt rehni açısından önemli

bir yenilik getirmiĢtir. Kanun koyucunun bu hükümle uygulamada ekonomik

değerinin yüksekliği herkesçe bilinen taĢınırların, özellikle motorlu taĢıtların, sadece

teslime bağlı rehin ile rehnedilmelerinin doğurduğu sorunları gidermeyi amaçladığı

söylenebilir. Böylece, motorlu taĢıt rehninin, teslime bağlı rehin yanında teslim Ģartı

olmaksızın trafik siciline rehin hakkının yazılması ile kurulabilmesi de mümkün

kılınmıĢtır.

Gerçekten, kredi kullanarak motorlu taĢıtı satın alan kiĢinin motorlu taĢıtın

dolaysız zilyetliğini devretmesinin zorunlu olması, uygulamada taĢıt sahibinin

motorlu taĢıtı kullanmasını, çalıĢtırıp ondan yararlanmasını engellerken, alacaklıya

da önemli bir fayda sağlamamaktaydı.

Medenî Kanunun 940. maddesinin ikinci fıkrası, taĢınırların tescilinin zorunlu

olduğu sicillere, bu çerçevede trafik siciline rehin hakkının tescili ile zilyetlik

devredilmeden de rehin hakkının kurulabileceğini benimseyerek motorlu taĢıt

rehninin kuruluĢunda ikili bir sistem yaratmıĢtır. Fıkranın son cümlesinde ise, rehnin

kuruluĢuna iliĢkin diğer hususların çıkarılacak bir tüzükle belirleneceği belirtilmiĢtir.

Bugün itibarıyla sözü edilen tüzüğün hâlâ çıkarılamamıĢ olması ve hükmün

Medenî Kanunun genel sistematiğini doğrudan etkileyebilecek yapısı dikkate

alındığında, rehin sözleĢmesinin de Karayolları Trafik Kanununda öngörüldüğü

üzere mülkiyetin devrini öngören sözleĢmeler gibi resmî Ģekle bağlı olup olmadığı;

rehnin tescilinin kurucu nitelik taĢıyıp taĢımadığı ve rehin hakkının nasıl ve ne

zaman doğacağı; sicilin, diğer sicilli taĢınır rehinlerinde olduğu gibi iyiniyeti

kaldırıcı etkisinin olup olmadığı; rehinli alacağın temlikinin doğuracağı etkiler; rehin

hakkının nasıl ve ne zaman sona ereceği; art rehnin mümkün olup olamayacağı gibi

temel sorunlar öğretiyi meĢgul etmektedir. ĠĢte, bu çalıĢmada bu sorunlara ve bu

sorunların farklı açılımlarına çözüm önerileri getirilmeye çalıĢılmıĢtır.

Dört bölümden oluĢan bu çalıĢmanın ilk bölümünde, genel olarak taĢınır rehni

kavramı üzerinde durulmuĢ, taĢınır rehninin önemi, hukukî niteliği ve konusu üzerine

açıklamalarda bulunulmuĢtur. Bu bölümün sonunda, taĢınır rehninin çeĢitleri ve

Medenî Kanunda düzenleme altına alınan taĢınır rehni çeĢitleri yanında Medenî

Kanun dıĢındaki kanunlarla düzenleme altına alınan taĢınır rehni çeĢitlerinden

özellikle teslimsiz ve sicilli taĢınır rehni çeĢitleri, motorlu taĢıt rehnine

benzerliklerinden yararlanmak amacıyla kaleme alınmıĢtır.

TaĢıt kavramı ve çeĢitleri ise, çalıĢmanın ikinci bölümünde yer bulmaktadır. Bu

bölümde ayrıca taĢıt kavramının terminolojik anlamı üzerinde durulduktan sonra

motorlu taĢıt rehninin kavramsal olarak anlamı ve hukukî niteliği açıklanmaya

çalıĢılmıĢtır. Bu bölüm bitirilmeden önce de, motorlu taĢıt rehnine hâkim olan

ilkelerden özellikle açıklık, teminat ve güven ilkelerine odaklanılmıĢtır. Bu noktada,

trafik sicilinin açıklık ve güven ilkeleri açısından değerlendirilmesi konusunda gayret

gösterilmiĢtir. Yine bu bölümde, teminat ilkesi baĢlığı altında rehnin ve teminatın

kapsamı üzerinde durulmuĢtur.

ÇalıĢmanın üçüncü bölümü, önemine binaen yalnızca motorlu taĢıt rehninin

kazanılmasına hasredilmiĢtir. Rehnin kazanılması, teslimsiz – sicilli motorlu taĢıt

rehni ve teslime bağlı motorlu taĢıt rehni açısından ikili bir ayırımla zaman zaman

karĢılaĢtırmalı olarak incelenmiĢtir.

ÇalıĢmanın dördüncü ve son bölümü, motorlu taĢıt rehninin hükümleri ile sona

ermesine iliĢkindir. Rehin sözleĢmesinin taraflara yüklediği hak ve borçlar bu

bölümün ilk baĢlığı olarak yer alırken, bu incelemede yine teslimsiz ve sicilli motorlu

taĢıt rehni ile teslime bağlı motorlu taĢıt rehni ayırımından hareket edilmiĢtir.

Nihayet, bu bölümde motorlu taĢıt rehnini sona erdiren hâller ve motorlu taĢıt

rehninin askıda kalması ihtimali üzerinde durulmuĢtur.

Sonuç bölümünde, MK. m. 940/II hükmünün sicilli taĢınır rehinlerine, bu

anlamda motorlu taĢıt rehnine getirdiği yeni bakıĢ açısı, olumlu ve olumsuz

yönleriyle değerlendirilmiĢ; kurumun doğurduğu sorunlara olası çözüm önerileri

getirilmeye gayret edilmiĢtir. Sonucun hemen ardından çalıĢmaya, ideal hukuk

açısından varılan esaslara uygun olarak motorlu taĢıt rehni hakkında bir kanun

önerisi eklenmiĢtir.

BĠRĠNCĠ BÖLÜM

GENEL OLARAK TAġINIR REHNĠ

§ 1. TAġINIR REHNĠ KAVRAMI VE TAġINIR REHNĠNĠN ÖNEMĠ

I- TAġINIR REHNĠ KAVRAMI

TaĢınır rehni, belirli bir alacağı teminat altına almak amacıyla belirli bir taĢınır

mal üzerinde kurulan ve rehin hakkı sahibi alacaklıya, borcun vadesinde ifa

edilmemesi hâlinde rehin konusu taĢınırı Ġcra ve Ġflâs Hukuku ilkeleri çerçevesinde

paraya çevirterek satıĢ bedelinden alacağını tahsil edebilme yetkisi sunan bir aynî

hak olarak ifade edilebilir. Aynî hakkın konusunun maddî varlığı bulunan nesneler

olması, alacaklar ve diğer haklar üzerinde bir aynî hakkın, bu anlamda bir rehin

hakkının kurulamayacağını düĢündürebilir. Bu düĢünceye rağmen kanunkoyucu,

alacaklar ve diğer haklar üzerinde kurulabilecek olan rehni de taĢınır rehninin bir

türü olarak düzenlemeyi tercih etmiĢtir (MK. m. 954 – 961). Medenî Kanunun bu

düzenlemesine rağmen alacaklar ve diğer haklar üzerinde teknik anlamıyla bir aynî

hakkın varlığı kabul edilmemektedir

.

1 _{Köprülü, Bülent / Kaneti, Selim, Sınırlı Aynî Haklar, 2. Bası, Ġstanbul 1982–1983, s. 441; Oğuzman,}

Kemal M. / Seliçi, Özer / Oktay – Özdemir, Saibe, EĢya Hukuku, 12. Bası, Ġstanbul 2009, s.

804; Wieland, C., Aynî Haklar (Çev. Ġsmail Hakkı Karafakı), Kısım II, Ankara 1949, s. 745;

Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet, Türk Medenî Hukuku 3. Bası, Ġstanbul 1963, s. 806; Saymen, Ferit Hakkı / Elbir, Halid Kemal, Türk EĢya Hukuku Dersleri, 2. Baskı, Ġstanbul 1963; s. 690; Tekinay, Selahattin

Sulhi, Menkul Mülkiyeti ve Sınırlı Aynî Haklar, Ġstanbul 1994, s. 146 ; Ayan, Mehmet, EĢya Hukuku, III, Sınırlı Aynî Haklar, 3. Baskı, Konya 2002, s. 215; Ayiter, NuĢin, EĢya Hukuku, 3. Baskı, Ankara 1987, s. 194; ErtaĢ, ġeref, Yeni Türk Medenî Kanunu Hükümlerine Göre EĢya Hukuku, 7. Baskı, Ankara 2006, s. 559; Serozan, Rona, TaĢınır EĢya Hukuku, 2. Bası, Ġstanbul 2007, s. 334, 355;

Kaynar, ReĢat, Türk Medenî Kanununa Göre Rehin Hukuku Dersleri, Ġstanbul 1967, s. 142; Karahasan, Mustafa ReĢit, Yeni Türk Medenî Kanunu, EĢya Hukuku, C. II, Ġstanbul 2007, s. 269; Erzurumluoğlu, Erzan, Ticari ĠĢletme Rehni, ABD., S. 3, 1977, s. 439 – 448, s. 431. Alacaklar ve

diğer haklar üzerinde kurulan rehin hakkının sınırlı aynî hak olduğu yönünde bkz., Oftinger, Karl /

Bär, Rolf, Das Sachenrecht, Das Fahrnispfand, Art. 884 – 918, 3. Auflage, Zürich 1981,

Systematischer Teil, N. 22; Oftinger, Karl, Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, IV. Band. Das Sachenrecht, Das Fahrnispfand, Art. 884 – 918, 2. Auflage, Zürich 1952, Systematischer Teil, N. 22. Ayrıca bkz., Foëx, Bénédict, Le Contrat de Gage Mobilier, Francfort 1997, s. 27 vd.

Medenî Kanun, taĢınır rehnini, dördüncü kitabı EĢya Hukukunun ikinci kısmı

olan Sınırlı Aynî Haklar baĢlığının üçüncü bölümünde, 939 – 972’nci maddeleri

arasında düzenlemiĢtir. Medenî Kanunun taĢınır rehnine iliĢkin bu bölümünde,

taĢınmaz rehni bölümünde bulunan genel hükümler ayırımı gibi bir ayırım yer

almamaktadır. Bu durum, kanun koyucunun taĢınır rehni baĢlığı altında düzenlediği

çeĢitli rehin türlerinin hepsini kapsayacak Ģekilde genel hükümler baĢlığı koymak

istemediğini göstermektedir. Ancak kanun koyucu, en çok uygulama alanı bulacağını

umduğu teslime bağlı rehni, taĢınır rehninin düzenlenmesinde temel ölçüt olarak

belirlemiĢ ve diğer taĢınır rehni türleri için genel nitelikli sayılabilecek bir takım

kuralları “Teslime Bağlı Rehin” baĢlığı altında düzenlemiĢtir. Öğretide, teslime bağlı

rehni düzenleyen hükümlerin bünyelerine uygun düĢtüğü oranda diğer taĢınır

rehinlerine de uygulanabilecekleri kabul edilmektedir

. Ancak, teslime bağlı rehin

kısmında düzenleme altına alınmıĢ genel nitelikli sayılabilecek düzenlemeler

sınırlıdır. Bu yüzden, öğretide rehin hukuku bir bütün olarak düĢünülerek, taĢınmaz

rehnine ait olan genel hükümlerin taĢınır rehninin bünyesine uyduğu ölçüde

uygulanmasında bir sakınca olmayacağı fikri ortaya atılmıĢtır

.

2 _{Honsell, Heinrich / Vogt, Nedim Peter / Geiser, Thomas, Basler Kommentar zum}

Schweizerischen Privatrecht Zivilgesetzbuch II, Art. 457 – 977 ZGB, 2. Auflage, Basel-Genf-München 2003, Art. 884 – 994, N. 1; Tuor, Peter / Schnyder, Bernhard / Schmid, Jörg /

Rumo-Jungo, Alexandra, Das Schweizerische Zivilgesetzbuch, 13. Auflage, Zürich – Basel –

Genf 2009, s. 1154; Oğuzman / Seliçi / Oktay – Özdemir, s. 807; Saymen / Elbir, s. 622;

Köprülü / Kaneti, s. 453; Cansel, Erol, Türk Menkul Rehni Hukuku, Teslim ġartlı Menkul Rehni,

C. I, Ankara 1967, s. 8; Gürsoy, Kemal T. / Eren, Fikret / Cansel, Erol, Türk EĢya Hukuku, 2. Baskı, Ankara 1984, s. 1091 – 1092; Davran, Bülent, Rehin Hukuku Dersleri, Ġstanbul 1972, s. 77 – 78;

Feyzioğlu, Feyzi N. / Doğanay, Ümit / Aybay, Aydın, EĢya Hukuku Dersleri, Ġstanbul 1968, s. 228; Göktürk, Hüseyin Avni, Türk Medenî Hukuku, Aynî Haklar, Ankara 1949, s. 1114; Serozan, TaĢınır, s. 335; ErtaĢ, EĢya, s. 541; ErtaĢ, ġeref, Türk Hukukunda Teslimsiz TaĢınır Rehni, TNBHD., S.127,

2005, s.77 – 91, s. 78; Karahasan, s. 270; Ayan, III, s. 215; Ayiter, NuĢin, s. 184; Aybay, Aydın /

Hatemi, Hüseyin, EĢya Hukuku Dersleri, Ġstanbul 1981, s. 201; Aybay, Aydın / Hatemi, Hüseyin,

EĢya Hukuku, Ġstanbul 2009, s. 293; Akipek, Jale, G. / Akıntürk, Turgut, EĢya Hukuku, Ġstanbul 2009, s. 832; Esener, Turhan / Güven, Kudret, EĢya Hukuku, 4. Baskı, Ankara 2008, s. 477; Karahacıoğlu, Ali Haydar / Doğrusöz, M. Edip / Altın, Mehmet, Türk Hukukunda Rehin, Ankara 1996, s. 10; Ergüne, Mehmet Serkan, Hukukumuzda TaĢınır Rehninin, Özellikle Teslime Bağlı TaĢınır Rehninin KuruluĢu, Ġstanbul 2002, s. 13, 99.

3 _{Zobl, Dieter, Berner Kommentar IV, Das Sachenrecht, Das Fahrnispfand, Systematischer Teil}

und Art. 884 – 887 ZGB, Bern 1982, Systematischer Teil, N. 334; Haffter, Max, Das Fahrnispfandrecht und Andere Sachenrechtliche Sicherungsgeschäfte nach dem Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Bern 1928, s. 15; Oftinger, Fahrnispfand, Systematischer Teil, N. 27 – 30; Tuor / Schnyder / Schmid / Rumo-Jungo, s. 1154; Wieland / Karafakı, s. 696; Gürsoy / Eren / Cansel, s. 1092; Oğuzman / Seliçi / Oktay – Özdemir, s. 807;

TaĢınır rehni, teminat olarak gösterildiği alacağın alacaklıya ifa edileceği

konusunda güven tesis etme görevini üstlenmektedir. Bu nedenle taĢınır rehni, bir

alacağa bağlı bulunmaktadır. Bu anlamda, taĢınır rehninin alacağa bağlı fer’î bir aynî

hak olduğunu söylemek mümkündür. Buradan yola çıkarak, ipotekte olduğu gibi

taĢınır rehinleri bakımından da fer’îlik ilkesinin geçerli olduğu sonucuna varılabilir

.

Bu ilkeye göre, taĢınır rehninin doğumu geçerli bir alacağın varlığına bağlıdır.

Köprülü / Kaneti, s. 453 – 454; Saymen / Elbir, s. 621; Akipek / Akıntürk, s. 832; Cansel,

Menkul, s. 18; Davran, Rehin, s. 78; Göktürk, s. 1114; Serozan, TaĢınır, s. 335; ErtaĢ, EĢya, s. 541; ErtaĢ, Teslimsiz, s. 78; Ayan, III, s. 215; Karahasan, s. 270; Ayiter, NuĢin, s. 184; Ergüne, s. 14. Baumann ise, uygulamada ve öğretide eĢya hukukuna hâkim olduğu kabul edilen genel ilkelerin bünyesine uygun düĢtüğü ölçüde taĢınır rehni alanında da uygulanabileceğini savunuyor. Bkz.,

Baumann, Max, Sachenrecht, Zürich 2008, s. 87. Ayrıca bkz., Westermann, Harry, Sachenrecht, 5.

Auflage, Karlsruhe 1969, s. 631.

4 _{Gerhardt, Walter, Immobiliarsachenrecht, Grundeigentum und Grundpfandrechte, 5. Auflage,}

München 2001, s. 98; Gerhardt, Walter, Mobiliarsachenrecht, Besitz, Eigentum, Pfandrecht, 3. Auflage, München 1992, s. 170;

Westermann, Harm Peter, BGB Sachenrecht, 10. Auflage,

Heidelberg 2002, s. 253; Brehm, Wolfgang / Berger, Christian, Sachenrecht, 2. Auflage,

Tübingen 2006, s. 510; Zobl, Art. 884 – 887, Systematischer Teil, N. 245;

Baur, Fritz / Baur,

Jürgen, Lehrbuch des Sachenrechts, 15. Auflage, München 1989, s. 534; Spieß, Pirmin, Das

Vertragliche Pfandrecht an beweglichen Sachen, JuS., 5. Heft, 1990, L 33 – 36, s. 33; Tuor /

Schnyder / Schmid / Rumo-Jungo, s. 1157; Oftinger / Bär, Art. 884, N. 149; Oftinger,

Fahrnispfand, Art. N. 149; Köprülü / Kaneti, s. 464; Cansel, Menkul, s. 26; Oğuzman /

Seliçi / Oktay – Özdemir, s. 807; Gürsoy / Eren / Cansel, s. 1088; Davran, Rehin, s. 79; Velidedeoğlu, s. 792; Saymen / Elbir, s. 628; Wieland / Karafakı, s. 701; Tekinay, Menkul, s.

135; Sirmen, Lâle, Alacak Rehni, Ankara 1990, s. 11;

Aybay / Hatemi, EĢya, s. 293; Serozan, TaĢınır,

s. 337; Hatemi, Hüseyin / Serozan, Rona / Arpacı, Abdülkadir, EĢya Hukuku, Ġstanbul 1991, s. 350;

Göktürk, s. 1118; Aybay / Hatemi, Dersler, s. 201; Ayan, III, s. 215; Esener / Güven, s. 486; ErtaĢ,

EĢya, s. 541; ErtaĢ, Teslimsiz, s. 78; Akipek, Jale, Türk EĢya Hukuku, C. III, Ankara 1974, s. 158;

Reisoğlu, Seza, Bankaların Kredi ĠĢlemlerinden Doğan Alacaklarının Tahsilinin

Hızlandırılması, Anlara 1986, s. 1; Dayınlarlı, Kemal, Borçlar Kanununa Göre Alacağın Temliki, 3. Baskı, Ankara 2008, s. 278; Kaynar, s. 116; Uyar, Talih, Ġcra Hukukunda Rehnin Paraya Çevrilmesi, 2. Baskı, Ankara 1992, s. 27; Karahacıoğlu / Doğrusöz / Altın, s. 10; Ergüne, s. 18; EskiĢehir Noter Odası Hukuk Komisyonu, Teslimsiz Menkul Rehni, TNBHD., C. 73 – 80, S.78, 1993, 29–34, s. 29;

Erzurumluoğlu, s. 431; Toprak, Bekir, Motorlu TaĢıt Aracı Rehni, Yüksek Lisans Tezi,

Ankara 2003, s. 48; Evren, Ġlker, TaĢıt Rehni, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2003, s. 47; Günel, Onur Kerem, Lex Commissoria Yasağı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1997, s. 7; Demir, Ant, Türk Hukukunda TaĢınır Rehni ve Özellikle Ticari ĠĢletme Rehni, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2005, s. 6. Roma Hukukunda ise, daha Cumhuriyet devrinde rehin haklarının fer’î aynî hak olduğu anlayıĢı yerleĢmiĢti. Bkz.,

ErdoğmuĢ, Belgin, Roma Hukukunda Borcun Aynî Teminatına Genel BakıĢ, Prof. Dr. Ümit YaĢar

Doğanay’ın Anısına Armağan I, Ġstanbul 1982, s. 255 – 274, s. 265. Ayrıca bkz., ErdoğmuĢ, Belgin, Roma EĢya Hukuku, 2. Basım, Ġstanbul 2003, s. 118; Karadeniz Çelebican, Özcan, Roma EĢya Hukuku, 2. Basım, Ankara 2005, s. 295; Özsunar, Erdal, Roma Hukukunda Rehin Hakkı (Pignus – Hypotheca), DEÜHFD., C. 7, S. 2, 2005, s. 137 – 163, s. 147; Karaman, BaĢak, Roma Hukukunda Rehin Akti, Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul 2005, s. 19. Ġslâm Hukuku açısından da rehin hakkının alacağa bağlı fer’î bir aynî hak olduğu kabul edilmekteydi. Bkz., Yalçın, Abdullah, Ġslâm Hukukunda Rehin, Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul 1989, s. 13.

Mevcut olmayan

ya da geçersiz bir alacağa bağlı olarak kurulan rehin hakkı, hiç

doğmamıĢ kabul edilecektir

_{. Alacak ile rehin hakkı arasındaki bu sıkı bağlılık,}

alacağın talep edilmesini engellemek için ileri sürülebilen tüm savunmaların, rehin

hakkına dayanan talepler için de iddia konusu yapılmasını sağlar niteliktedir. Rehin

konusuna borçludan baĢkası, bir üçüncü kiĢi sahip ise, o da borçluya ait bütün

savunmaları, alacağı etkisiz hâle getirmek ve bu sayede fer’îlik ilkesi bağlamında

rehnin sönmesini sağlamak amacıyla, alacaklıya karĢı ileri sürebilmelidir

(Kıyasen

5

TaĢınır rehni ile alacak arasındaki bu sıkı bağlılık, ileride doğacak veya Ģarta bağlı alacaklar için taĢınır rehni kurulamayacağını düĢündürürken; öğreti, MK. m. 881/I hükmünün “Hâlen mevcut olan veya henüz doğmamış olmakla beraber doğması kesin veya olası bulunan herhangi bir alacak, ipotekle güvence altına alınabilir” ifadesini taĢınır rehnine kıyasen uygulamak suretiyle ileride doğacak veya Ģarta bağlı alacakların taĢınır rehni ile teminat altına alınmasının mümkün olduğunu dile getirmektedir. Bkz., Honsell / Vogt / Geiser, Art. 884, N. 8; Haffter, s. 20;

Oftinger / Bär, Art. 884, N. 122; Baur / Baur, s. 540; Saymen / Elbir, s.

Göktürk, s. 1118; Sirmen, Alacak, s. 15, 28; Ayan, III, s. 215, dn. 428; Ayiter, NuĢin, s. 186; Kaynar, s. 117; ErtaĢ, EĢya, s. 541; ErtaĢ, Teslimsiz, s. 78; Karahacıoğlu / Doğrusöz / Altın, s. 12; Uyar, Talih, Ġcra Hukukunda TaĢınır Rehni Kavramı ve TaĢınır Rehninin Ġlâmsız Takip Yoluyla

Paraya Çevrilmesinde Takip Talebi, EskiĢehir Barosu Dergisi, S. 12 – 13, 2007, s. 87 – 104, s. 89; EskiĢehir Noter Odası Hukuk Komisyonu, s. 30. Öğretideki bu görüĢü, Medenî Kanunun, doğması beklenen alacaklar ve Ģarta bağlı alacaklar için taĢınır rehni kurulabilmesi konusunda bir hüküm tesis etmemiĢ olması ile desteklemek mümkündür. Hatta, bazı yazarların belirttiği gibi fer’îlik ilkesi sayesinde taĢınır rehni, ipoteği andırmaktadır. Bkz., Serozan, TaĢınır, s. 337;

Göktürk, s. 1118. Bu açıdan konuya yaklaĢıldığında, yukarıda sözü geçen ipoteğe iliĢkin

hükmün taĢınır rehni için de uygulanabilirliği savı daha da güçlenmektedir. Roma Hukukunda da ileride doğacak ve Ģarta bağlı alacaklar için taĢınır rehni kurulabilmesi mümkün görülüyordu. Bkz.,

ErdoğmuĢ, Aynî, s. 265 – 266; Özsunar, s. 147. Uygulamaya bakıldığında, Ġsviçre Federal

Mahkemesinin de aynı yönde kararlarının olduğu gözlenmektedir. Bkz., BGE 34 II 772; BGE 34 II 777; BGE 51 II 78; BGE 51 II 276; BGE 51 II 278 (http://www.servat.unibe.ch. EriĢim Tarihi: 05.03.2009). Serozan ise, fer’îlik ilkesinin, kapsamı henüz belirsiz gelecekteki olası alacakların rehin güvencesi altına alınmalarına göz yumulduğu ölçüde yara aldığını ifade etmektedir (Serozan, TaĢınır, s. 338). Aynı yöndeki Alman Yargıtay’ının kararları için bkz., Rüll, Stefan, Das Pfandrecht an Fahrnis für Künftige oder Bedingte Forderungen Gemäss § 1204 Absatz II BGB, München 1986, s. 8.

6 _{Wieland / Karafakı, s. 701; Saymen / Elbir, s. 628; Gürsoy / Eren / Cansel, s. 1095;}

Cansel, Menkul, s. 26; Köprülü / Kaneti, s.464; Aybay / Hatemi, Dersler, s. 201; Oğuzman / Seliçi / Oktay – Özdemir, s. 808; Davran, Rehin, s. 79; Göktürk, s. 1118; Hatemi / Serozan / Arpacı, s. 350; Serozan, TaĢınır, s. 337; Ayan, III, s. 215; Esener / Güven, s. 479; ErtaĢ, EĢya, s.

541; Kaynar, s. 116; Karahacıoğlu / Doğrusöz / Altın, s. 11.

7

Köprülü / Kaneti, s. 454; Ayan, III, s. 215; Serozan, TaĢınır, s. 337. Sirmen, baĢkasının borcu

için rehin verenin, alacaklıya karĢı borçlunun sahip olduğu bütün def’îleri ileri sürebilmesini, rehin hakkının temin ettiği alacağa bağlı bir hak olmasına bağlamakta ve bunu fer’îlik ilkesinin doğal bir sonucu olarak görmektedir (Sirmen, Alacak, s. 5, dn. 3).

MK. m. 901/II ve BK. m. 497). 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu

ise, rehin hakkı

için kıyasen uygulanabilecek olan BK. m. 497 hükmünü kapsamlı biçimde

değiĢtirmiĢtir. Eski hükmü karĢılayan TBK. m. 591’de eskisinden farklı olarak, asıl

borçlu kendisine ait olan def’îden vazgeçmiĢ olsa bile kefilin yine de bu def’î

alacaklıya karĢı ileri sürebileceği düzenlenmiĢtir (TBK.

591/2). Yine hükmün

dördüncü fıkrasında, kumar ve bahisten doğan bir borca kefalette kefilin borcun bu

niteliğini bilmiĢ olsa bile asıl borçlunun sahip olduğu def’îleri ileri sürebileceği

belirtilmiĢtir

.

Alacağa bağlı niteliği ile fer’î aynî hak olarak kabul gören rehin hakkı, alacağın

temlikiyle rehinli alacakla birlikte yeni alacaklıya kendiliğinden geçecektir

(BK. m.

168). Borçlar Kanunun 168. maddesi, Türk Borçlar Kanununda küçük bir değiĢikliğe

uğrayarak 189. maddede yer almaktadır. Yeni hükümdeki değiĢiklik

TürkçeleĢtirmeden ibaret olup, hükmün birinci ve üçüncü fıkraları arılaĢtırılarak

aynen korunmuĢ; ikinci fıkrası ise, yeni kanunun 190. maddesinde ayrı bir hüküm

olarak tesis edilmiĢtir

.

Fer’îlik ilkesinin doğal bir sonucu olarak rehin hakkı, alacaktan ayrı olarak

devredilemeyecektir. BaĢkasının borcu için malını rehin vermiĢ olan üçüncü Ģahsın

borcun nakline rıza göstermesinin gerekliliği (BK. m. 176/II) dıĢında, borcun nakli

8 _{818 sayılı yürürlükteki Borçlar Kanunu (RG. 29.4.1926, S. 359), 1.7.2012 tarihinde yürürlüğe}

girecek olan 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (RG. 4.2.2011, S. 27836) ile yürürlükten kalkacağı için, yeri geldikçe 818 sayılı Borçlar Kanununun ilgili hükümleri, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun bu hükümleri karĢılayan hükümleriyle birlikte değerlendirilmiĢ ve yeni düzenlemeyle getirilen değiĢikliklere mümkün olduğunca değinilmeye çalıĢılmıĢtır. Hüküm değiĢikliği olmayan maddelerde ise bu maddelerin yeni kanunda yer alan karĢılıkları verilmekle yetinilmiĢtir.

9 _{Öz, Turgut, Yeni Borçlar Kanununun Getirdiği BaĢlıca DeğiĢiklikler ve Yenilikler, Ġstanbul}

2011, s. 107. Ayrıca madde gerekçesi için bkz., Dinç, Mutlu, Yeni Türk Borçlar Kanunu, Ankara 2011, s. 486.

10 _{Oftinger / Bär, Art. 884, N. 162; Westermann, Harm, s. 253; Baumann, s. 87; Baur / Baur,}

s. 539; Wiegand, s. 121; Gürsoy / Eren / Cansel, s. 1102; Köprülü / Kaneti, s. 464 – 465; Oğuzman / Seliçi / Oktay – Özdemir, s. 808; Saymen / Elbir, s. 628; Serozan, TaĢınır, s.

337; Sirmen, Alacak, s. 12; ErtaĢ, EĢya, s. 542; ErtaĢ, Teslimsiz, s. 78; Ayan, III, s. 215; Dayınlarlı, s. 279; Karahacıoğlu / Doğrusöz / Altın, s. 10; Simitis, Konstantin, Das Besitzlose Pfandrecht, AcP., 171 Band,1971, s. 94 – 154, s. 144.

11

durumunda da taĢınır rehni sona ermeyecektir

. Yani, rehin, borçludan baĢka bir kiĢi

tarafından kurulmuĢsa ve rehneden kiĢi, borcun nakline rıza göstermeyecek olursa

artık taĢınır rehninin sona erdiği söylenebilir.

Türk Borçlar Kanununda “Borcun Üstlenilmesi” olarak ifade bulan borcun

nakli için, borcun teminatı olarak rehin veren üçüncü kiĢi ile kefilin

sorumluluklarının, ancak bu kiĢilerin borcun üstlenilmesine yazılı olarak rıza

göstermeleri durumunda devam edeceği düzenlenmiĢtir (TBK. m. 198/2). Yani, eski

hükümde bu rızanın Ģekli belirtilmediği için sözlü veya telefon, bilgisayar gibi

elektronik yollarla gönderilen mesajların da yeterli olması, yeni hükme göre artık söz

konusu olmayacaktır

.

Her ne sebeple olursa olsun alacağın sona ermesi, taĢınır rehnini sona erdiren

en önemli sebeptir

_{. Alacağın taĢınır rehni ile teminat altına alınmıĢ olması, bu}

alacak hakkında zamanaĢımının iĢlemesini engellemeyecektir

_{. Buna rağmen,}

12 _{Oftinger / Bär, Art. 884, N. 167; Gürsoy / Eren / Cansel, s. 1101; Köprülü / Kaneti, s. 464 –}

465; Oğuzman / Seliçi / Oktay – Özdemir, s. 808; Ayan, III, s. 215; ErtaĢ, EĢya, s. 542; ErtaĢ, Teslimsiz, s. 78 – 79;Sirmen, Alacak, s. 13, 112; Karahacıoğlu / Doğrusöz / Altın, s. 10.

13 _{Öz, Borçlar, s. 25. Bu rızanın yazılı Ģekilde verilmesi, rehin veren üçüncü kiĢi ve kefilin,}

borcun üstlenilmesinden sonra da alacaklıya karĢı sorumluluklarının devam etmesinin geçerlilik koĢulu olarak öngörülmektedir. Bkz., madde gerekçesi, Dinç, Borçlar, s. 203.

14 _{Oğuzman / Seliçi / Oktay – Özdemir, s. 808; Gürsoy / Eren / Cansel, s. 1091; Hatemi /}

Serozan / Arpacı, s. 350; Göktürk, s. 1118; Köprülü / Kaneti, s. 442, 465; Davran, Rehin, s.

79; Velidedeoğlu, s. 797; Saymen / Elbir, s. 628; Feyzioğlu / Doğanay / Aybay, s. 231; Cansel, Menkul, s. 26; Sirmen, Alacak, s. 14; ErtaĢ, EĢya, s. 541; ErtaĢ, Teslimsiz, s. 78; Serozan, TaĢınır, s. 337; Ayan, III, s. 216; Ayiter, NuĢin, s. 186; Kaynar, s. 116; Uyar, Rehin, s. 27;

Karahacıoğlu / Doğrusöz / Altın, s. 11.

15 _{Oysa, MK. m. 864’ün açık hükmü gereği, taĢınmaz rehninde, rehnin tapu kütüğüne tescil}

edilmesinden sonra alacak için zamanaĢımı iĢlemeyecektir. Hükmün ifadesinden yola çıkarak, bir alacağın taĢınmaz rehniyle teminat altına alınması hâlinde alacak için zamanaĢımının durduğu mu yoksa kesildiği mi sorusu akla gelebilir. Esasında, burada Borçlar Hukuku anlamında zamanaĢımının durması ya da kesilmesi söz konusu olmaz. Zira, zamanaĢımı bütün borçlar için geçerli sayılsa da bazı borçlar, bu anlamda taĢınmaz rehniyle teminat altına alınmıĢ borçlar, istisnaen zamanaĢımına tâbi değildir. Yani, sözü edilen durumda zamanaĢımının durması ya da kesilmesi tartıĢmasına girmeksizin, taĢınmaz rehniyle teminat altına alınmıĢ bir borcun zamanaĢımına elveriĢli bir borç olmadığının kabulü gerekir. Bkz., Von Tuhr, Andreas, Borçlar Hukukunun Umumi Kısmı (Çev. Cevat Edege), C. 1 – 2, Ankara 1983, s. 688; Tekinay, Selahattin Sulhi / Akman, Sermet / Burcuoğlu, Halûk / Altop, Atillâ, Tekinay Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 6. Bası, Ġstanbul 1988, 1391; Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 10. Bası, Ġstanbul 2008, s. 1235; Oğuzman, Kemal M. / Öz, Turgut, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 5. Baskı, Ġstanbul

alacaklı, taĢınır rehninin sunduğu yetkileri kullanma hakkına sahip kalmaya devam

edecektir (BK. m. 138)

. Yani, rehinli alacağın zamanaĢımına uğramıĢ olması

kendiliğinden taĢınır rehnini ortadan kaldırmaz ve alacaklının rehnin paraya

çevrilmesini isteme hakkı saklı kalır. Söz konusu ilke, Türk Borçlar Kanununda da

aynen benimsenmiĢtir (TBK. m.159). Ancak, rehinli taĢınır satıldığında elde edilen

bedel alacaklının alacağını karĢılamaya yetmezse, alacaklı, eksik kalan kısım için

borçlunun diğer malvarlığı değerlerine baĢvurma imkânını yitirmiĢ olur

.

II- TAġINIR REHNĠNĠN ÖNEMĠ

TaĢınır rehninin önemi, alacaklıya, borcun vadesinde ifa edilmemesi hâlinde

rehin konusu taĢınırı sattırıp, satıĢ bedelinden alacağını tahsil edebilme yetkisi

sunarak alacağa teminat oluĢturmasıdır

. Bu bakımdan, taĢınır rehninin hak sahibine

bir tasarruf hakkı sağladığını söylemek mümkündür

. Zira, rehin hakkı ile

alacaklıya, mülkiyetin kapsamını oluĢturduğu kabul edilen, kullanma (usus),

ürünlerden yararlanma (fructus) ve aynın değerinden, ayın üzerinde tasarruf imkânı

sağlayarak yararlanma yetkilerinden (abusus) sonuncusunun sağlandığı kabul

2006, s. 467; Kılıçoğlu, Ahmet, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 9. Bası, Ankara 2007, s. 655;

Ayan, Mehmet, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 6. Baskı, Konya 2010, s. 338.

16

Studer, Josef, Sachenrecht, Zürich 2004, s. 171; Saymen / Elbir, s. 630; Oğuzman / Seliçi /

Oktay – Özdemir, s. 808; Köprülü / Kaneti, s. 464; Davran, Rehin, s. 92; Hatemi / Serozan / Arpacı, s. 350; Sirmen, Alacak, s. 16; Ayan, III, s. 216; ErtaĢ, EĢya, s. 541; ErtaĢ, Teslimsiz, s. 78; Karahasan, s. 270; Karahacıoğlu / Doğrusöz / Altın, s. 11; Ergüne, s. 189. Serozan,

zamanaĢımına uğramıĢ alacakların da taĢınır rehninin güvencesi altında tutulmasını, bu anlamda, BK. 138. (TBK. 159.) madde hükmünü fer’îlik ilkesinden verilmiĢ bir ödün olarak görmektedir (Serozan, TaĢınır, s. 338).

17

Köprülü / Kaneti, s. 464; Ayan, III, s. 216; Karahasan, s. 270; Karahacıoğlu / Doğrusöz / Altın,

s. 11.

18 _{Gerhardt, Mobiliarsachenrecht, s. 175; Westermann, Harry, s. 633; Wieland / Karafakı, s.}

697; Saymen / Elbir, s. 626 – 627; Gürsoy / Eren / Cansel, s. 1091; Akipek, III, s. 158;

Oğuzman / Seliçi / Oktay – Özdemir, s. 807; Köprülü / Kaneti, s. 442; Cansel, Menkul, s.

11; Göktürk, s. 1118; Davran, Rehin, s. 79; Serozan, TaĢınır, s. 334; Hatemi / Serozan /

Arpacı, s. 348; Ayan, III, s. 216; Kaynar, s. 116; Karahacıoğlu / Doğrusöz / Altın, s. 10; Dural,

Mustafa, EĢya Hukuku Dersleri, Ġstanbul 1981, s. 149.

19

edilmektedir

. Ancak, malı sattırma yetkisinin kullanılması, borcun ifa edilmemesi

gibi olumsuz bir erteleyici (talikî) Ģarta bağlanmıĢtır. Bu yüzden, taĢınır rehninde,

rehnin özünü oluĢturan değerlendirme yetkisinin yanı sıra, rehin konusu Ģeyden

yararlanma yetkisi kural olarak yoktur; böyle bir yetki ancak özel bir anlaĢmanın

(pactum antichreticum) yapılması ile varlık kazanabilir

(MK. m. 947/II).

Roma Hukukundan günümüze uzanan zaman diliminde, borcun bilinen tek

aynî teminatı

rehin değildir

. Alacaklının alacağını elde etmesine yönelik olarak

bir nesne üzerinde bir aynî hakkın sağlanması olarak belirtilebilecek aynî teminatın

temelinde, bir mülkiyet hakkı ya da bir sınırlı aynî hak yatmaktadır. Aynî teminatın

20 _{Karadeniz Çelebican, EĢya, s. 86, 295; ErdoğmuĢ, EĢya, s.127; ErdoğmuĢ, Aynî, s. 265.}

21 _{Studer, s. 170; Köprülü / Kaneti, s. 495; Oğuzman / Seliçi / Oktay – Özdemir, s. 822;}

Saymen / Elbir, s. 627; Cansel, Menkul, s. 162; Hatemi / Serozan / Arpacı, s. 348; Serozan,

TaĢınır, s. 334; Tekinay, Menkul, s. 135; Ayan, III, s. 237; ErtaĢ, EĢya, s. 554.

22 _{Aynî (nesnel) teminattan maksat, malikin, kendi borcunun veya bir üçüncü kiĢinin borcunun}

zamanında ve gereği gibi ifasını teminat altına almak üzere mülkiyeti kendisine ait taĢınır veya taĢınmaz bir mal ya da hak üzerinde rehin tesis etmesi; böylece, alacaklıya bir aynî hak kazandırmasıdır. Bunun yanında, malikin iradesi olmaksızın doğrudan kanundan doğan rehin hakları da aynî teminat özelliğini taĢımaktadırlar. Bkz., Barlas, Nami, Yeni Medenî Kanunun Aynî Teminatlara ĠliĢkin Düzenlemeleri, Ünal Tekinalp’e Armağan, C. II, Ġstanbul 2003, s. 569 – 588, s. 570. Uygulamada çoğu zaman, aynî teminat kavramının yerine maddî teminat kavramının tercih edildiği görülmektedir. Bu tercihin yerinde olmadığını ifade etmekte herhangi bir duraksamaya yer yoktur. Zira, bütün teminat türleri sonuçta maddî değer taĢırlar; maddî değeri olmayan bir nesnenin paraya çevrilme ihtimali olmayacağı gibi, böyle bir nesnenin alacaklı tarafından alacağa teminat olarak kabul edilmesi de mantık dıĢıdır. Maddî teminat – maddî olmayan teminat Ģeklinde bir ayırım mevcut olmadığına göre, maddî teminat terimi de kabul edilebilir bir deyim değildir. Belki, maddî teminat teriminin, teminat olarak kefalet ve garantide olduğu üzere kiĢisel itibar gibi bir değerden değil de, somut (fiziksel) varlığa sahip bir nesnenin varlığından hareket edilerek ortaya atıldığı düĢünülebilir. Bu bakımdan, maddî teminat terimi savunulabilir. Ancak, alacak ve haklar üzerindeki rehnin, uygulamada maddî teminat kavramının bünyesinde yer aldığı ifade edilmektedir. Alacak ve haklar üzerindeki rehinde, rehin konusu değer somut bir varlık taĢımadığına göre bahsedilen gerekçede ciddî bir çeliĢki olduğu ileri sürülebilir. Ayrıca, maddî teminatlar arasında telâffuz edilen ticarî iĢletme rehninde de maddî varlığı bulunan nesnelerin yanında; marka, lisans, ihtira beratı gibi soyut değerler de rehnin kapsamına girmektedir. Kaldı ki, teminat konusunun somut değerlerden oluĢtuğu hâllerde bile, önemli olan, teminat olarak ortaya konulan değerin fiziksel varlığa sahip olması değil, bu nesne üzerinde alacaklıya tanınan aynî nitelikteki rehin hakkıdır. Tüm bunlardan hareketle, söz konusu kavram konusunda tercihi belirlerken, rehnin aynî hak vasfına itibar edilerek aynî teminat kavramı tercih edilmelidir. Bkz., Barlas, Nami, Kredi Kartı ĠliĢkisinde Bankaya KarĢı Verilen KiĢisel Teminatın Niteliğinin Belirlenmesi, Prof. Dr. Ömer Teoman’a 55. YaĢ Günü Armağanı, C. II, Ġstanbul 2002, s. 939, dn. 4; Barlas, Aynî, s. 570.

23 _{Roma Hukuku ve Alman Hukukunda borcun taĢınır eĢya ile temini konusunda bkz., Teves,}

Julian, Die Mobiliarsicherheiten im Deutschen und Rumanischenrecht unter Einbeziehung des Französischen und US – Amerikanischen Mobiliar Sicherunsrechts, Köln 2004.

temelinde yatan aynî hakkın mülkiyet hakkı da olabileceğini, Medenî Kanun,

“mülkiyeti saklı tutma (eigentumsvorbehalt)” kurumunu öngörerek kabul etmiĢ

görünmektedir (MK m. 764 – 765). Gerçekten, kısmen teslimsiz taĢınır rehnine

benzeyen mülkiyetin saklı tutulmasında alacaklıya, alacağı için bir teminat sağlama

amacı güdülmektedir. Buna göre, alacaklı sözleĢme konusunun mülkiyetini

devredeceği yerde, doğan alacağının teminatı olarak mülkiyeti alacak ödenene dek

saklı tutmakta, bunun yerine sözleĢme konusunun zilyetliğini devralana

geçirmektedir. Bu özelliğinden hareketle mülkiyeti saklı tutma, zilyetliğe

dayanmayan bir taşınır teminatı sağlamaktadır

.

Diğer taraftan, pozitif hukukun tanıdığı aynî teminatların yetersizliğine

cevaben, özellikle kredi ihtiyacının tatmini amacıyla

“teminaten temlik (teminat

amacıyla mülkiyetin devri – sicherungsübereignung)” kurumu ortaya çıkmıĢtır.

24 _{Kuntalp, Erden, Teminat Kavramı, Teminat Türleri ve Bunlardan Doğan Sorumluluk, Reha Poroy’a}

Armağan, Ġstanbul 1995, s. 263 – 299, s. 282; Serozan, Rona, Mülkiyeti Saklı Tutma AnlaĢması ve Teminaten Temlik (Pratik Gereksinimlere Uygun Biçimde Uygulanmayan Ġki ilginç Aynî Teminat), Prof. Dr. Erdoğan Moroğlu’ na 65. YaĢ Günü Armağanı, Ġstanbul 1999, s. 987–1014, s. 989. Ayrıca bkz., Wiegand, Wolfgang, Eigentumsvorbehalt, Sicherungsübereignung, Fahrnispfand, s. 75 – 135, s. 84 vd.; http: // www. wolfgangwiegand. ch/ publikationen / _ 57 _ BBT % 20 Band % 205 % 20 Mobiliarsicherheiten/75_ insgesamt. pdf. EriĢim Tarihi: 10.12.2008; Engi, Andrea, Die Fahrnisverschreibung im schweizerischen Recht unter besonderer Berücksichtigung der französischen und deutschen Gesetzgebungen, Bern 1929, s. 65 vd. ve 124 vd.; Altorfer, Peter, Die Mobiliarhypothek, Ein Beitrag zur Reform des Fahrnispfandrechts, Zürich 1981, s. 69 – 74; Doskotz, Edgar, Faustpfand oder Registerpfand (Mobiliarhypothek) als Moderne Pfandrechtsart an Beweglichen Sachen, Dortmund 1934, s. 45, 48 – 49; Berger, Bernhard, Registrierung von Mobiliarsicherheiten, ZBJV., Band 138, 2002, s. 197 – 256, s. 220 – 224; Hofmann, Nicole,

Mozartkugeln, Lipizzaner und Faustpfandprinzip als Trias der österreichischenIdentität? http://www.wuwien.ac.at/wuw/institute/privatrecht/team/kalss/hofmannpers/publikationen/diplomarb eit.pdf. EriĢim Tarihi: 29.05.2009, s. 44 – 56;

Umbach-Spahn, Brigitte, Sicherung von Forderungen

im nach Schweizer Recht, 32. Tagung der Dach in Zürich vom 19. Bis 21 Mai 2005, http: //www. wengerplattner.ch/files/downloads/files/bd4d65138b0e401ad975f658980773d5/UmBBeitrag%20Bri gitte%20Umbach-Spahn,%20DACH-Schriftenreihe.pdf. EriĢim Tarihi: 13.03.2009, s. 2 vd.; Simitis, s. 144 – 146;

Brehm / Berger, s. 470 vd; Baur / Baur, s. 587 vd.; Saymen / Elbir, s. 395 vd.;

II, s. 419 vd.; Akipek, Jale, Türk EĢya Hukuku, C. II, 2. Bası, Ankara 1973, s. 256 vd.; Ayiter, NuĢin, s. 154 vd.; Serozan, TaĢınır, s. 273 vd.; Esener / Güven, s. 293 vd.; Tekinay, Menkul, s. 6 vd.; ErtaĢ, EĢya, s. 457 vd.; Velidedeoğlu, s. 744 – 745. Teslimsiz ve sicilli taĢınır rehni ile mülkiyeti muhafaza kaydının karĢılaĢtırılması hususunda bkz., Daeniker, Heinrich, Die Mobiliarhypothek im modernen schweizerischen und französischen Recht, Zürich 1908, s. 59 – 67.

25

Kısa vadeli kredi ihtiyacının temini hakkında ayrıntılı bilgi için bkz., Höppner, Saskia, Kurzfristige Kreditfinanzierung und Substitutionsmöglichkeiten, http://www.stendal. hsmagdeburg.de/project/konjunktur/Fiwi/vorlesung/7.Semester/vorlesungsmaterial/Thema%20 14%20KKf%20lang.pdf. EriĢim Tarihi: 12.06.2009.