ANKARA TAVŞANINDA A. SAPHENA VE A. POPLITEA'NIN MAKROANATOMİSİ

Vd .iilI.nerg.(20071, 23,2: SI·GO

ANKARA

TAVŞANıNDA

A. SAPHENA VE A. POPLlTEA'NIN

MAKROANATOMis

i

Sadullah Bahar 1@ Vural Özoerntra

The Mac

ronnatcmy o

f

Sa phenous and Popliteal

Artertes in An

gora

Rabbit

Özel:Amaç:Araştırmanın amacıAnkaratavşan ında a.eaphenave a.poplilea'nın maıccaneıcmrsıotortayaçıkarmak ve sonuçlarıdiğerhayvantörleriilekarşılaştırmaktır. Materyal vemetot Araştırmada 10adet (5erkek,5dişi) erişkin

Ankaratavşam kullanı ld ı.Bilin en yöntemlerleOtenazisiyapılanhayvanlara aorta abdominal isvasıtasıyla latex enjekte edildive diseksiyonu yapıldı. Bulgul ar:A. saphena'nı n orijinini takibena.genuscescenoees'iverdiQive bacağın me-dial'inde superficialbir seyirizley erektibia'mndistal 114'0düzeyinde e.pıantansteteraus ve a.plantaris meoıeüat ver-diği tespıtedildi.A.genus oeecencene. superüctetve prolu ndikidata sahipOldu ğu,ilkda lınart.genus'unmedial 'inde

tesereve subeulandokuları,prolunddalın Iseverdiğidalla r1aart.lemorop atallaris 'ive art.temc rctıbıans'ıneranial bO· lamünüvas ku larizeetti~gOn1ldu.A.plantarislaleralis'lndahaçokart.ıarst ve bueklemi nplan lar'ındangeçenuexcr lendo'la rı, a.prentans medıans'ln lse art.tars! düzeyinde rete calcaneum va ayağın planıa r'ında bulunan oluşumla rı beslediği gOn1ldu.A.pccütee. orijininitakiben sırasıyta 2.. genus prox:m alistat erans . z.genus proximafismedialis, e.

genus media,aa. surefes ve a.libialisceuceus't verdikten sonra a.tiblaliscrenteus olarakseyrelliğlgön1tdü.A.ıibiafis cauoafts ossa cruris'm eauda l'indeki m. ccpüteue ve llexor kastan beslerken lateral olarak da a. genus eletane t a-Ierahs 'iverdiği gOruldü.A.libiatıs creraeus. ossa crunsjn eaudal'inde a.genus distalis medıejs. a. nutrieia cssls li·

bulae ve a.recurrens tclauecremens'tverdiktensonra proxima l vedistal ikidalla bukemiğin crentaı'ıne geçti~i göz -lendı. Proximaldaltibia'mn laciesıeterenejnee extensorkasten besteyendallarıverdikten sonra r.super1ieialis olarak aya ğın dc rsarine ulaşıığıve e.digitalis dorsalis ccmmunis'e orijin verdiğ i gOruldu.Distaldal ise a.nut rıcıa ossis l i-biae'yi verdikten sonrabuke m i ği n crenıennegeçtiği veart.ters!düzeyin dedea.ecrseuepedisadını alarakseyrattiği ıcsplteditdi.Sonuç ;Ankaratavşanındaa.saphenavea.poplileaorijin, seyir vevaskutarızesvon alanlarınınYeniZ

a-landatavşanlarıileyakınbirbenz erlikIçinde oldu{ıugOrüldü.

AnahtarKeHm el er:Analomi,A.sepnene.A.pcpntea.Ankaratavşam.

Summary:Aim:The purpos e Oll his sıudywaslo showmacroa nalomicaleonlorrnatio nol saph en ou s andpoputeaıa r-tery in Angora Rabb its and lo eompa re resu lis with otherocmeeuc antmars.Materi al and method:in this study 10 adultAngora Rabbiıs ol both

sexes

were used.The

ar

amars

weresaerilie:td by ordinnrymethod and inj ecte dcctceec latex by meansct the abdo minalecrta. Bcsults: Giving Ihe highc sl (deseending) çemccrar ertery,saphenousartery eou rsedsupe rficiaııylo medialsurtace ol theleg andIhen gavocttıeıereıandmedial plan tar arteries on Ihe one0 110-urth

ctster

surlaee cttıbıa. Higheslgenicul ar arteryhad ıwcbranehe swhich

w

ere

c

aueo

supe rfieiaı and prOlund.Flrst branch supplied to tascia andsubeuta n üs sue on the medret surfaee of the stillejoint.Second braneh gave brercnes which supplie d lotemcrcpeıeuarjoinlanderani alregio n of the stille loint.F1exortendone and their tendovaginawhieh passedIhroughplantar surfaeecttersarjoinl andlhisjoinıweremosııys.wppli edby lateral planlarartery,AlIer giving branehes lo hael plexus,medial planlarartery dlvlded InLOprolun dand ::uperfieiaframil.First branchJoine d areuate arteryforcomposing oldeep planlararch.Sec ondbranchinitially supptiedtosole and lha ngavo011planlar eommon digilalarteries lo supply lOdigil s.Alte rgiving lale ral proximal andmedialproximal andmlddlo genl eular,sura l and ea-udal Iıbial arteries, poplite al artery eonlinued as eranial libl al artery. Caudallibial artery'/aseularized popli teel and som elIexor muscles which plac ed on eaudal region ol call.Cranialtibial artery gave mediatdistal genieular and r e-currens eranialhbial arteries and nutrienl artery lo the liblJla behinderus and then divided into proximat and dista t branches.These branehes reaehedironI ol the erusbyperforating inle rosseal membran.Altergivingbranches whieh supplyexlensor museles on thelateral Buriaee ol tibia , proxim albr:ıneh reaehed upper surlaee of foot as superiicia l ramus and eomposed ol dersaleom mo n digital arte ries. Distal branch iniliatıy gave nutrie nt artery ol !helibia and Ihen passedfronı ol Ihe erus andeonlin uod ils eourse as dorsalpedalarterylo lhelarsaljoinl. Conclusion :The lin· dings ol oursludysuggesı thattho origin,movem enl and vaseularizalion area ol saphenous and poplilealartoryol Ihisspeeiesdemonsl raledelosely resembl eslothat ollheNewZealanel whilerabbıls.

Key words: Anatomy,Saphenous Artery,PopliıealArtery ,AnooraAıbbi'.

GdiıTarihi:15. 12,2006 @:sbalıar @ se lcuk.N u,U

i.Sel\'ukUniven iıesi VelerinerFakıılıesi, Aıı:ııomiAnatıilimDııh,KONYA

BAliAR.ÖZDEMIR

Glrl~

Memeli hayvanlarda art. genus'un distal'inde

kalan extremite bölümünün arteriyel v as-kutarızasyonu a. temoratls'tn dalları olan a. s

ap-hena ve a.popliteatarafından yapı lı r. Sözkonusu damarların orijinseyirvevaskufarizasyon bölgelerl evcn memeli hayvanları konu alan kitaplarda

(Evans ve Christensen. 1969; Evans ve De La

-hunta,1971; Ghoshal, 1975: Nickel ve ark., 1981: Hudson veHamilton, 1993;AndersonveAnderson 1994; Barone, 1996) ve makalelerde (Ghoshal ve

Getty, 1970; Girgin ve ark., 1989) ayrıntılı olarak ltaoe edilmiştir. Laboratuar hayvanları ndan tavşan (Craigie. 1969; Barone ve arx., 1973; MeNally ve

ark., 1992; Nur ve ark., 1995) ve ral (Chlasson, 1980; Walker ve Homberger, 1998) üzerinde ça -lışanyaza rların bu bölqenin vaskular izasyonuile il -gili verdikleri bilgilerin oldukça yüzeysel olduQu gözlendi. Buna karşın çeşitli veritabaniarında (Blackwell-synergy, Elsevier Science Direct

On-line, [Si Web of Seience, Springerlink, Wiley i n-terscience)yapılantaramalarda Ankaratavşanında a. sepnena, a. popütea veya bu damarların

vas-kurarizasyon bölgelerini konu alanbir araştırmaya utaşuamarmş ve bu çalışma planlanmıştır. Plan

-lanan bu çalışma ile Ankara tavşan ı nda söz ko -nusu damarların oriiln. seyir, vaskularizasyon sa -haları ile varsa varyasyonlarının araştı rılması ve

elde edilen bulguların diQer hayvanlarla olan be

n-zeriik ve Iarkhlrktann ortaya konması a maç-lanmıştır.

Materyal ve Meto t

Araştırmada Konya TIGEM 'den temin edilen temin edilen5 erkek,5dişi olmaküzere toplam 10

adeterişkinAnkaratavşam kullanıldı.

Havvanlara premedika syon amacıyla önce 1

mglkg rompun l.m.ve 5 dakika sonrada 10 mglkg ketalar (ketamin hldroklorO) tm. enjekte edilerek

30 dakikal ık anestezi saQlandl. Anestezi sonrası sırt üstü yatı rılarak tespiti saqıanan hayvanlara

nnea alba boyuncaensızvcn yapılarakbarsaklardı­ şarı alındı. Daha sonra aorta abdominaris ve v.

cavacauoalts ortaya çıkarı ldı ve herikisine dein t-raketyerleştirildi. Kan ı n pıhtılaşmasını önlemek için v. cave eaudalis'den 0,5 mglkg dozunda Na He-pann enjekte edildi. Bu enjeksiyondan sonra int-rakell er açıldı ve hayvanlar euthanasla edildi. D

a-marlarda kalan kan ın temizlenmesi için intrakelter vasıtasıyla fizyolojik tuzlu su enjeksiyonunu, tespit

amaçlı%10fcrmaldebit enjeksiyonutakip elli.Vas

-kular sistemin ortaya çıka rılmas ı nda tatex en -ieksfycn metodundan tevoareruıcı. Bu amaçla her

birhayvan için20 ml latex ve 5 mlkırmızı boyadan

(Deka permanent 20/20) oluşan kanşim aorta a b-ccrnoansvasıtasıylaenjekteedildi. BuIşlemler

so-nucu 24 saat oda ısısında bekletilen materyaller d i-seksiyon işlemleri buyunea %1O'Iuk formaldehil

Içerenhavuzlardamuhafazaedildi.

Diseksjyon sıras ı nda Anatomi Anabilim Dah'nda bulunan pens, blstürt. makas, diseksiyon mlkroskobu (Nikon-SMZ-2T) v.b. malzemeler k

ul-lanıldı. Çalışma sırasında resimler Sony DSC·F717

model makinekullanılarakçekildi.

Yapılan çalışmada N.A.V. (2005)'daki terimler

esasalındı .

Bulgular

A.temoralis. a. saphena'yı verdikten sonra m. adduetur brevis et magnus ile m. se

-mimembranosus arasından ternur'un eaudaline

geçer. Damarburada caudalolarak a.caudaüs fe· mcns distaüs'i verdiktensonra a.poplitea adım ala

-rak seyreder.

A. saphena'nm, a. genus descenoens'l ve r-dikten sonra bacağm medleı'lnde superflciel olarak

seyrettiQi (Şekil 1.2) ve tibia'n ın distal ı/4'ünde a. planıaris faıereue ve a. plantarla mediafis'e (Şekil

3.1,2) ayrı ldlQ ı gözlendi, A. saphena, bu seyrinde

cranlarduvarındansayılan 1·3arasında deQişendal

vererek bölge fascia ve subcutaneal dokuları b es-lediQibelirlendi.

A. genus deseendens , a. saphena'nın a. fe -morafis'ten ayrıldıklan hemen sonra erentar du

-varından oniio aldığı ve 1cm sonra da superticla!

ve profund seyirli iki data ayrıldlQı gOrCıldu. Su

-perueıeı oann, a. saphena'nın erentartnde distal

yönlüolaraksey rettiği ve art.genus'unlateral'inde

kasfascia'larına daQıldıQı gözlendi (Şeklı 1.4). Pr o-fund dalınilk olarak medtal'lnde seyretliQim.vastus medialis ve sonrada m. vastus intermedius'un in

-sertto

b

öt

ü

m

ü

için güçlü ikidalverdiQi gözlendi.Bu iki kas ile m. semimembranosus arasında lig. le·

morcoeteneremediate'nin medral'ineulaşan damar

burada patetla yönünde bir dal verdiOi belirlendi (Şekil 2.3). Söz konusu dalın patellae'ye girmeden önce m.vasrus medialis, m.vastus lateraüsve m.

rectus femoris'in lnsertlo bölüm lerine ve art. fe -moropatellaris'in kapsulasma daQılan ince dallar verdiQibelirlendi.A.genusdeseendens bu sondalı

verdikten sonra lig. patella'nın medlal'tnoe sev

-rederek corpus adiposum tnfrapatellare'ye girdiQi ve bu oluşum içerisinde eklemin latera'line geçtiği gözlendi (Şekil 2). Damar bu son seyrinde verdiQi

AnkaraTavşanındaA•• aphena ve...

Şekil1:A. saphena, medialdengörünüş

'-A.lemoralis,2- A. saphena,3- A. genus descondens,4- 3'ün superlicial dalı,a- M. vastus medialis, b- M.adductor bre-vis et magnus.c- M.gracilis,d- M. semimembranosus, e- M.semitendinosus, f- Lig. patellae, g- M. gracilis'in fascia'sı

ı

2

5

Şe~12:A.genusdescendens

,- A. genus descendens, 2- A. saphena, 3- "in patella içir,verdiği d::.I,<:- l'in lig.patellae'yi besleyen dalı, 5- l'in me-niscus medialis'e giden dalı,6- t'in tibiae'nineklem yüzündenkemiğegirendalları,a- Lig. patellae, b- Patella, c- Corpus adiposum interpatellae, d-f\1.extensor digitorum longus'un tendosu, e- Tuberositas tibiae.

B..\I!A R ÖZDEM IR

Şekil3,A, sapnena'run son dallan. plantar görünüm

1- A. plantaris lateralis, 2- A.planlaris medialis, 3- 2'nin r. superficia!is'i, 3'- rami ıendinei rnetatarsales, 4- 2'nin r. pro -tundus'u, 5-A.arcuala ile A.plantaris taterslls veI.. libialis cranialis'in :.supor1icialis'ininoluşturduğu kök,6- Arcus plan -taris prolundus, 7- A.digitalisplantarisV. abaxialis.8- Aa. diqitales planlares communes II-V. 9-Aa. digitales plantares proriae, 10-Retecalcane urn,a-Calcanus. b-Talus. c-Osrnetaıarsale ı.

Şe kı l 4: A,popliteaveA.tibialis cranialis

1- A.lemoralis, 2- A. Iemoraliscaudalis oistalic,3-.'..poplitaa,4,-", 4"· A.ge.lusproximalis lateralis,5· Aa. surales,6- A. tibialis cranialis, 7- A. !ibialis caudalis, 8- A. gcnus dlstaltc rnedial.s,9-A. genus distalis lateralis, 10- A. saphena, 11·A. recurrens tibialiscrarıialis, 12-6'nınproximaldalı, 13-6'nınr. superficialis'i, a- M. semimembranosus, b- M. soleus, c· M. Ilexor digilorum superficialis, d-M. popliteus, e- M. f1exor digitorum medialis, 1- Tibia, g- Fibula.

Ank araTavşanındaA.. uphe La \'I!...

Sel\ı15: R.supe rli ci alı sveA.dorsalis pedis

1-R. superlicialis,2-A.dorsalis pedis, 3- A.tarsea medialis, 4- A. tarsea lateralis, 4'- A. tarsea pertorans,5- A. arcuata, 6- Aa.dig iıalesdorsales communes.7- Aa. rnetatarseae dorsales,a- Retinaculum extensorum proximale,b- M.extensor digiıorum langus'un tendosu,c· M. tibialis cranialis'in tendosu,d- M. peroneus brevis'in tendosu, e· M. extensor digili IV'ün lendosu,t-Os metatarsale II, g- M.exlensor digili V'intendosu.

cranial yarımının superficial oluşumlarını vas-kularize ettiği gözlendi. Corpus adiposum inf-rapatellare içerisinde verdiği profund dallardan ca-udal seyirli olanlar meniscus modialis ot lateralis'in cranial bölümlerini beslerken (Şekil2.5) caudodistal seyirli dalların area intercondylaris cranialis dü-zeyide tibia'yagirdiğitespitedildi (Şekil2.6).

A. plantaris lateralis, a. plantaris medialis'e oranla daha zayıf'olduğu ve m. f1exor digitorum fi-bularis'in tendo'sunun caudal'inde 3 cm'lik dis-tolateralbir seyir sonunda retinaculum flexorium'un proximaline ulaşarak lateral ve distal iki dala ay-rıld ığ ı görüldü. Damar bu seyrinde bölge deri, fas-cia, f1exor kas tendo'ları ve tarsocrural eklem kap-sulası için birçok ince dal verdiği tespit edildi (Şekil 3.1).

Lateral dal callcaneus'un dorsal yüzünden bu

kemiğin lateral'ine geçtiği ve bu esnada, ilki eklem kapsulasım geçerek talus'a giren, ikincisi calcaneus için besleyici bir dal verdikten sonra tuber calcanel yönünde seyreden iki dal verdiği belirlendi. Ad ı geçen arter calcaneus'un lateral'ine ulaştığında önce a. caudalis femoris distalis'in distal dalı ile sonra a. tibialis cranialis'in r. superficialis'inin cal-caneus yönünde verdiği dallana ve daha sonrada

a. arcuata'ya ait bir dalla ağızlaştığ ı gözlendi.O lu-şan kök ayağın lateral'inde ve m. peroneus

bre-ViS'~.l tendosunun plantar'ında distal yönlü olarak seyrettiği ve bu tendonun insertio noktasından hemen önce a. arcuata ile birleştiği gözlendi. Damar bu seyrinde özellikle rete calcaneum ve ayağın plantar yüzünde seyreden f1exor kas

tendo'ları için birçok dalverdiği ve bu sayede hem a. plantaris lateralis'in distaldalı ilehem de a. p lan-taris medialis.'inrete calcaneum içinverdiği daltarla ağızlaştığı tespit edildi.

Distal dal calcaneus'un medial'inde kısa bir seyir sonra superficial ve profund seyirli iki dala ay-rıldığı tsspit edildi. Superficial dalın özellikle rete calcaneum'un oluşumuna katıldığı gözlendi. Pro -funddalın ise tarsal eklemi ve flexortendo'ları vas-kularlze eden iki dal verdiği belirlendi. Bu dallarda ilkinin calcaneus'un medial kenarında distalolarak seyrederek tarsal ekleme dağılan dallar verdiğ i ve bu ,dallardan bazılarının eklemin dorsal'inde sey-reden a. arcuata'ya ait dallarla ağızıaştığı tespit edildi. Ikinci dalın ise retinaculum flexorium'un dis-tal'inde verdiği dallarla m. f1exor digitorum lateralis ve m. f1exor digitorum superficialis'in tendo'larıru vaskularizeettiğigözlendi.

BAHAR ,ÖZDEMIR

A. plantans medialis. a. saphena'nın e. plan -tane lateralls'l verdikten sonra devamı niıeHQinde olduğu ve aynı zamanda ayağın v as-kuıarizasyonuna kalı lan en geniş çaplı arterolduğu gözlendi (Şekil 3.2). Damar aynı isimJl sinirle bir-likte m. uexcr digitorum medlalis'ln tendo'sunun plantomedial'lndetarsal ekiemikaıettiği, bu esnada rete catcaneum (Şekil 3.10) için guçlü dallar v e-rirken 2·3 Ince cana da tarsal eklemin va s-kularizasyonuna kallldlQı gözlendi. Ayrıca ayaQın

medtatince e. tarsea medlalis'e an bir dalla da güçIU bir anastomoz yaptığı tespıt edildi. A. plan-taris mediaüs. art. tarscmetatarsae düzeyine ulaş·

lığında t, protundu s (Şekil 3.4) ve r. soperncıaus

(Şekil 3.3) olmak üzere iki dala ayrlldlOI belirlendi.

R.

profund us'un a. arcuata ile birleşerek arcus ptantaris profundu s'u oluşturduğu göruldü (Şekil 3.6),R,superflctatls'm iseayaqm plantar yüzündeki aa.dlgitales plantarescommunis'i vermek için oblik eevrıne başlamadan önce plantar'ında seyretliği üexor tendo'lar için 2·3 dal halinde raml tendinei metatarsales'lverdiQi görüldü (Şekil 3.3'). A.ptan -taris mecıans oblik seyrinde sırasıyla a. digitalis plantariscommunis U-LLL,a. digitalis plantaris c om-munis1lI·IVve a.digitalis plantariscommunis IV-V'1 verdiQigözlendi(Şekıl3.8).

A. digitalis plantaris communls 11'111, bu grup arterlerin en incelakat enuzun seyirlisi, a.digitalis ptantaris communis 1I1·IV'ün en kalını ve a.digitalis plantans communis IV·V'in ise en kısa seyirlisi

ot-duğu görüldü. Bu damarlarınlüma ana arterden a y-rıldıktan sonra ilk olarak ayağ ın dcr sal'inde s ay-recen aynı Isimli arterlerle aa. inıerdigitales vasıtasıyla ilişkideolduklanIkinciolarakta axial'lnde bulund uklarıeklemlerve mm.lnterossetnin lnsernc bölümle ri için dallar verdikleri görüldO.SOz konusu arterler bu son dalları verdikten sonra parmakların axial'lnde seyreden aa. digitales plantares prop· riae'yiverdikleri(Şekil 3.9), budama rlarınIse distal phalanx düzeyine aa. plantaris phalangis distans adını ald ı ğ ı tespit edildi. ll. ve 1/. parmağm aba -dal'inde seyreden damarlardan ilkinin a. planıaris medlalis ikinc isinin ise a. arcuata kaynaklı a. cı­ gitalis plararis V abaxialis olduğu tepit edııdl (Şekll 3.7).

A. poplltea. a.temoralis'tn a. lemoralls distatls caudaüs'i verdikten sonraki damarın devam ı ni-teliOinde olduOu ve sı rasıyla a.genus proximalisLa· teraUs, a. genus proximallsmedialis, aa.sıırales.a. genus media, a. libialis caudalis ve a. tibiaJls cra· nialis'lverdiQi gOzlendi.

A, genus proximalis lateralis, a. poplitea 'n ın verdiQi ilk daldır. Oamar orijinlnden sonra pro·

ximclatera lbir seyir izlediği (Şekil 4.4) ve ilkolarak distal yOnıa os sesamo ideum gastroenemiu s l a-teraüs'e ait eklem kapsulasma dcrsal'den (Şekil 4.4')giren bir dal verdiği görüldO. Budalın hem bu sussam kemiğini beslerken aynı zamanda genus ekıemine ulaşan dallar verdiQi tespit edildi. A. genus proximalis taterells bu dalı verdikten kısa bir seyir sonra m. vastus intermedius, m, vastus la-teralls ve m. rectus temcrts'ln insertio bölümlerine ulaşan bir dal ile femur'un condylus laterafls'i

ü

z

e-rinde cranial ve distal yönlü seyreden dallarverdiQi görOlda (Şekil 4.4"), Bu dallardan cramat yOnlü olanları n lig.Iemoropateuare iaıeraleile birlikte sey-rederek art. temc rc patenarts'ln. distal olanların ise art.Iemorotıbiaüs'inkapsurasmagirdiQi beürtenoi.

A.genus proximalismedialis, a.poplitea'nınm. gastrocınemius'un eaput tateralis'i ile caput me-dlatis'tntn origo bölümle tt arasına girdikten hemen sonra ayrıldığ ı ve labellae yönunde ilerlediği

q

ö

-röıoü. Damarın adı geçen sesarnold kemiOin lemur

ııe yapllQ ı ekleme, bu kem ikten orijin alan kasın

origo bölümüne. m. semimembranosus'un lnsertio bölümüne ve distal seyirli dalları ile de art. le· morotlbialis'inkapsulasma ulaştlQıtespitedildi.

Aa. surares. e. popfltea'nm orijininden m. pop. Iiteus'a kadarki seyrinde caudal duvarından ayrılan

sayıları 2·3 arasında değişen arter olduQugOruldu (Şekil 4.5), Damarların distal bir seyir Izleyerek m. gastrocnemiu s'un caput lateraüsve medialis'i a

ra-sına girdikleri ve bu kasile m.flexor digitorum su-perflclalis'ln origo bölümlerin e dallar verdiQi tespit edildi.

A.genusmedta'mn. fossa inlercondylaris'in ca-udal'inde a. poplitea'dan orijin alarak art.genus'un eklem kapsulasma girdiği ve hemen sonradistal ve cranial yönıü iki data ayrıldı ğı görüldü. Distal dalm eklem kapsulas ın ın lig.crucia tumcaudal'eileilişkili kısmındanbuUgamentile lig.menuscotemcrate'ye. cranial dalın Ise fossa interccndylans'in dorsald u-vanm takip ederek l:g. oruciatum cranlaıe'ye da -QıldlQı ıescu edildi. Bu son dalın aynı zamanda a. genus descandens'ln söz konusu bölge Için verdiOi daUaa{ılzlaştlOI tespit edildi.

A.tibialis caudalis'in,a.tibialiscranialis'e oran-la daha zayıf ve kısa seyirli olduQu çörüıoö. Da-marın m. popllteus'un caudal'inoe dtstotateral kısa bir seyir sonra bu kas ile m. llexor digiıorum la·

ter:ılis'i. ~ aras ına girdiQi gözlendi (Şekil 4.7).Bu iki kasa vem.flexordigitorum superfieialis'edaJlar ve· rerek distal yönde seyreden damarın ve son dal·

larının m. llexor dlgitorum lateralis ve m. Ilexor di· gitorum medialis'in tendolarlna eşlik etıiQi tespit

AnkaraTal'la n ındaA,SlIpiı("nave..•

edildi.A. libialiscaudatis'tn.orijininitakiben önce a.

genus disıalis lateralts'i sonra m.gasırocnemius'un

eaput ıatereus'mınorigo bölüm üne girenve en son

·olarak da m.scteus'uvaskutanze eden bir dal ver

-diOitespit edildi.

A. genus distalis ıateralis'jn, orljininden sonra m.popliteus 'un caudarlnee taterate yOneldiOlvebu

kasın arijin tendo'sunun distannde tibia'nın cond·

ytus taterajs'lne ulaşıığı gOzlend i (Şekil 4.9),

Damar burada condylus tateraus'een baŞlangıÇ alankastarınorigo bölümleri içindistccraruat yOnlü bırdalverdikten sonra eşlikelliOi Iigamenlle birlikte

an.temarOhbialls'in eklem kapsulasmaulaşlıOI

be-Iirlendi. Bu son daim biri eklem kapsulasında s

u-perüctal diOeri profund seyrede n ikl data aynl dlOI

gOrOldO, Superflclal dalın lig. ecueterale lateraıe'yi

veskutar tze eden dalları verdikten sonra 8. genus deseendens ve a.genus proxlmatiaIateralls'ın

c

al-la rı yta aOızlaşllOı çö aıe nor. Prolu nd daim Ise m

e-nuseuslaıeraüs'e ulaşl lO Itespitedildi.

A. ıeıaus craniaüs'in. a. genus distafls m e-dialis'l verdikten sonra m.poplileus ve m.Ilexc r

di-gitorum tateraüs ile lemur arasındaki distolateral

seyrinde a. recurrens tibtaflseranlalis ve a.nutricia

ossisfıbularis'lverdiği gözlendi.

A. genus distalis mediabs'in, a. tibialis cr

a-nialis'in medial duvarından ayrıldığı ve m. qa

st-rccnemıus'un caput lateralis'inin craniarinde

me-dialolarak iler1ediği gOrOldü. Dama r m.

semime mbranosus'un ınseruc'su düzeyine utaş­ Iığ:ında biri eklem kapsurasma dioeri ise m. f\exor digitorum medialis'in origo bölümOne dağılan iki

dalaaynıdığı tespit edildi (Şekil4.8).

A. recurrens !ibialis eranlalis'in, a. tibialis cra-maus'ln duvarından orijin aldığı ve art, ti· btcübuaris'tn ventr arinda membrana tnte rosse a crurıat delerek erus'un cramal'ine geçhOi belirlendi

(Şe kil 4. 11l. M. peroneus ıongus ve m,extensc r

digili V'in orijin bölümlerine dallar verdikten sonra

m.extensor digilorum Jongus'un orlj!ntenoo'su eş­

IiQinde dorsal yönlü olarak ine. extensoria'yı ka· teniğl gözlendi. Damar bu seyri ile hem adı geçen kas tendo'sunu vaskularize eUiOi, hem art.

genus'un kapsulasma verdiOi dallar1a bu ekJemin vaskularizasyo nuna katıldığıtespitedildi.

A.nulticiaossislibularis'ın,a.reeurrens ıiblalis

eranialis'in orijininden hemen sonra, ikisi erkek 3

hayvandaise bu damarla ortak birkOkhalinde a.tl·

blalıseranlalis'den orijin aldığı görüldü.Orijinini ta·

kiben obIlkbir seyir1e membranaInterosseacruris'j

çapraztavan damarın, libuta'nm faeies mediatis'in e

tftaştlOI ve dıstal kısa bır seyir Izledikten sonra bu

kemiğegirdiai tespit edildi.

Ankara tavşanmda libula'nın, noia'run margo tateraüs'inin ortası düzeyinde bu kemikle tama men

kaynaŞtı{1' ve iki kemik arasındaki boşluk proximal

ve distal'de açıkl101 bulunan membrana interassea crune taralından kapatıldığı gOrOldü. A. tib&alis cra

-nialis proxımal açıklığmcaocanocebu açıklıklanve dislal açıklıkta geçen ikı oana ayrılarak ossa cru-ris'in crenictaterarine geçtiği tespit edıldi (Şekil 4.B). Proximal dalın, ilk dalını m. peroneus brevis

ile m, extenscr digltorum lateralis'in venterl için

verdiOI gOrOldü. Sonra m. perone us brevis ile tibia

arasındakısabir oblik seyirte m.extensor djgltorum

longus ile m. ubialts cranıaıts'ın medial kenarına ulaştlOI belirlendi (Şekil4.12).Damarınburada vas, kularizasyonundan sorumlu oldu{ıu m.extensordi·

gitorum ve m. libialis cranlafls'e sondalarını ver-meden önce m. extenscr digitorum ıongus Ile m. peroneus longus et brevis arasında disıal olarak

seyreden r. superficialis'l verdlOi gOruldu (Şekil 4.13 ).

A. supertciaıis'ln, m. perone us longus el bre -vis içinincebirdal verdikten sonra bu kasların ıen­ doları ile m.extersor digitorumIOngus arasmda

dts-lotalaral olarak 11er1ediOi ve tıbia'nın distal 113'0

dOzeyinde lascia cnm s'e ulaşllOI gOrOldO. Burada peroneus grup kas tendo1arının meclia l'inde sey-rederek rete cajcaneum'a kalılan güçlü bir dal ver

-diQi tespit edildI. R. superl iCIalis bu dalı verdikten

sonra superficial olarak maheus taıerans yOnOnde

verdiOi ince dallar nem tibia'nın extremltas cıs­ taüs'inln lateralinde bulunan oluşumlan beslediOi

hem de a.corsauspedis'in a. tarsee laterahs'l ve a.

saphena'mn dalı olan a. ptantans laterahs ile aOız·

laşt l OI tespit edildi. R. superüclaüs. retmeculurn ex -tenserrum proxlmale'nin lateral'inden art. tar-sometatarsea düzeyi ne kadar m. exıensor

digitorum longus'un tendo'sunun dcrsennde sey -retliOi ve bu seyri sırasında art.tersi için meoia! ve

lateral yönlü dallar verdi{ıi gözlendi (Şekil 5.1).

R.

superticialis art. tasometal arsea dOzeyinde aa. di·

gitales dorsales eomm unes 11·ןIL, aa.digitales dor

-sales eommunes 1lI·IV ve aa. digilales dorsales eommunes IV·V olm;:ık Oıere 3 ana dala ayrıldığ ı

belirlendi(Şekil5.6).

Distal dal, a. tibiaıis eraniatis'ln devamı gO'

rümünde olan dama r membrana interossea eru'

ris1n eaudal'inde fjbula ile tıbia'nın kaynaşma nok·

lasına ulaşmadan önce a. nutticla !ibiae'yl sonra tibis'nıneaudal'inde distal seyirllince birdal verdiOi

gOzlendi. Damarın devamının membrana in· terossea eruris'in distal açlldlOından tjbia'om faeias laleralis'ine geçtiOI gözlendi (Şekil 4.6). Once m.

BAHAR.ÖZDEMIR

peroneus brevis altında kısa bir seyir Izleyen ca -marın m. extensor digiıorum Iongus ve m. tibialis cranialis1n tendo'tan ile retmaculum extensorium proxima lis'j geçtiQIve

a

.

dorsalis pedis adını aJch!}1 görüldü..

A. dorsali s pedis'ln, retinaculum extensorum proxlmal e'yi m.extensordig iıorumIongus tenco'su altında geçtikten sonra sırasıyla a.tarsee

rrecleus

,

a. tarsea ıaterans ve a. arcuaıa'yı verdiOi gözlendi

(Şekil 5). Damann devamı ise ince bir dal halinde reunacuıum axtensorum distale'n in mediannden geçtikten sonra aa.metaıarseae dersetes ii olarak, ikidişi hayvandaise aa.metatarseaa dorsales LL-III olarak iki dala ayrıldı!}ı,bu dallarınIse aya!}ın

plan-larında seyreden arcus planıaris profundus'a ail

dallarlaa!}ızlaştı!}ı respf edildi.

A. tarsee mediaıis'ln. a. dorsafis pedis'in

me-dial duvarından ayrıldlQı ve tarsal eklemin medial

bölümünü vaskuıanze eden dallar verirken güçlü bir oahyla da a.plantanemedialis ileaQızlaştlQı gö-rüldü (Şekil5.3).

A. tarseeıaterahs'in (Şekil 5.4), a. tarsea

me-dıaus'e oranla daha güçlü oldugu ancak bir dişi

havvanda a.arcuata'dan orijin akhgı gOzlendi. Da-marın talus ve ceıceneus'un dorsarinde lateral yOnJü olarak seyrelligi ve lig. collaterale ıerereıe loılOurn'un altından geçerek a. plantaris ıateraüs'e

ve a. libialis cranialis 'in r. superf idalis'ine ait iki

dalın OluşturduQu köke katılarak bir arcus şe­ kiJlendırdiQi görüldü.A.tarsea Iaterens 'lu 'teyr.nde

eklem kapsulası Için prox imal seyirli 2·3 dal

ve--rirken planla r yOnlOolarak talus ve calcaneus ara -sındangeçen ve a.planıarislaterafis'ln profund dal ı Ile a!}ıZlaşan r. partorantes tarsl'yt verdiQi tespıt edildi (Şekil5.4').

A. arcuata'nm , a. corsaus pedis'in verdiOi en güçlü dal old u{)u ve rn. extenscr digitorum t on-gus'un tendosu altında relinaculum extensurium distale'yigeçtikten sonra art.tarsi'ylcbük otare'c ka

-ıelli(ıi ve m.percneus brevis'in Insertio'sunun pro

-xtmotaıerarmde a. planıaris taterelts'e ait bir da

-lında kahldlOI ortak kök Ile aOızlaştıgl belirlendi (Şeklı 3.5,5.5). Damarın bu seyrinde distal yönde

metatarsus'ların dorsal'incle seyreden aa. me-tatarseae dorsales III ve IVO iki hayvanda ise sa -dece as. metatarseae dorsa les IV'O ve art. tar· sometatarseae'ninilgili bölümünü vaskularize eden 2·3 dal verdiOi gözlendi (Şekil 5.7). A. arcuata a. plantalls IaleraJis ile a{ıızlaşııktan sonra oluşan

ortak kök distal ve planlar yOnlü iki data ayrıldlQı

belirlendi. Distal dalın os melalarsale Vin plan--tataleralinde a.dlgilalis planıarisV abaxialis olarak

art.melalarsophalangea'ye kadar ilerlediOt burada a.ptanteris mecıens ile aOızlaşan bir dal verdikten sonra ince bir dalolarak abax ial seyrin e devam eL· 1iOi gözlendi (Şekil 3.7). Planlar dalın ise kısa bir seyir sonra mm. tntercssernin origo bölümleri ile metatarsus'la nn extremilas proximali s'leri arasında a. pıantens medialis'in r. profundus'u He aOız­ taşarak arcus ptantans profundus'u oluŞlurduOu gOzlend i (Şekil 3.6). Arcus pıantans profundus planıar yOndemm.inıerossei ve m.abductor digiti II·V'j besleyen dallar ile distal yönd e aa. me -tatarsese planlares II-IVÜ verdiOigözlendi. Bu son dalın orijininden hemen sonra metatarsus'tar için aa.nutnelae 'yI verdi!}; tespit edildi.

Aa

.

metatarseae plantares IHV metatarsus'lararasındaseyrede rxen bu kemiklerin dorsaI'inde seyreden ve aa. m e-tatarseae dersares IHV ue aOızlaştıktan hemen sonra aa.digiıalis plantares communis 1I·IV·ün,aa. digitales dorsales communisII·IVlteanastomozunu saOlayan dallara katıldıO.belirlend i.

Tartışmave Sonuç:

Ankara tavşanmda.a.saphena'nıntavşaraaroa (McNaııy ve ark. 1992; Barone , 1996) bildirildiOi gibi a.femoralis'den ayrılan

canatm

en kalın ve en uzun seylr lisi OlduQugOzlendi. Barone (1996) da·

marın e. genus descendens'j verdikten sonra m. sartorius ile m, gracilis arasından geçerek son

kasın fascia'sının meo.arlnde disıaı seyrine baş­

ladlOım \'0 a. planıaris medıaüs ile a. plantaris ıa­ terens'eayrılmadanönce t, calcanei'yiverdiOini

bil-dirmişlerdir. Sunulan çalışmada adı geçen damarı n

m. gracilis'in tascıasrrnn içerisinde seyretıi!}i ve r. eaIcanei'n in 3-4 dal halinde a. planta ris la-teralis'den ayrıldlOIbelirlend i.

A. genus descendes'in tavşa nda (Craigie, 1969; McLaughlin ve Chiasson, 1990; McNaJly ve ark., 1992: Nur ve ark., 1995), evcil memeli ha y-vanlarda (Ghoshal ve Getly, 1970: Nickel ve ark., 1981: Senalter. 1992) oklukirpid e (Yilmaz ve Katan. 2001), chilchillada (Eken ve arx., 2005) a. Ie-moralis'ten başlangıç aldıgı bildirilmiştir. Ancak An

-kara tavşamoda bu damarın tevşance (Barane ve

ark., 1973: Barone 1996) bildirdiQl gibi a. sap-hena'dan orijin akjlQ ı ve IlteratOrde (Craigie , 1969: Ghoshal, 1975; Ncxel ve ark., 1981; McLaughlin ve Chiasson 1990: McNally ve al1<., t 992: Nur ve ark., 1995: Dursun, 200 1) blldirilenIere ek olarak corpus adiposum Inlrapalellare'de verdiOi dallarla

tibia'nın extremllas proxima lis'inin vas·

kularizasyonuna katıldıgııespitedildi.

Ankllrlı Ta\' ~a nın d:,ıA. Saphenave.••

cajcanei'nln medial'ind e kedi (Hudson ve Hamilion 1993), köpe k (Evans ve Chrisıensen, 1969),

ru-minant, sus ve equide de (Nlckel ve ark., 1981) a. sapne na'run r. caudalis'inden, Insanda (Barone,

1996)

a

.

tibialis

p

ostenor'dan.

çalışmamızda ise

tavşanda (Barone ve ark., 1973; McNally ve ark.,

1992; Nur ve ark., 1995)bildirilenlerden daha pro

-ximarde a.saphana'danbaşlang ıçaldlOItespit

edü-di.Nur ve ark.(1995) a.planıaris lateralis 'ln .m.fle· xcr digiıorum brevis'l geçtikten sonra deriye

daQılan super1icial ve tımaQın Osı tarafında u er-leyerek arcusplantaris'lojuşturanprofund seyir1l Iki eaıe aynldlQınl bildirmişlerdir. Ankara tavşanında

bu damarın önce distal ve lateral seyini iki caıa, sonra da distal dalın supertciat ve profund seyirli

iki dala ayrıldlOI tespitedikfi.Oamann budalları ile

a. tarsi ve bu eklemin ptantar'mdan bulunan

ten-dOvagina ile tıexcr tendo'ıann beslenmesind en

so-rumluoIduOu görüldu.

Nur ve ark. (1995) a. planıaris medialis'in s

u-pertciat ve prolund Ikioaıa ayrıldlQını, Dk dalın

de-riye dallar verirken profund daIla da anastomoz

yaptlQml,ikincidalın ise a.ptantans tateraüs ileb ir-leşerek arcus pıantans'l oIuşturduQunu b ü-dirmişlerdir. Mcnally veerk , (1992) bu damrın art.

tarsi'yi katedene kadar verdiQi dalların arcus d

cr-salis proxımehs.

meciahs

ve distans olmak üzere

uç

arcus yapııOını ve damarın devamının tek bir dal

halinde ayaQın plantar ı nda seyrettiQlni b il-dirmişlerchr. Sunulan çalışmada bu damarın

tav-şeoce (Barone ve

ark

.,

1973;

B

a rone.

1996) bil· dirildiQi gibi art. tarsl düzeyinde eklem için ve rete

calcaneu m için dallar verdik ten sonra an. t

ar-som

etatarsea

düzeyinde r. prolundus ve t,

su-peruciallsolmak üzereIkicaıa ayrı ldlOI gözlendi.R.

protundus'u n a.arcauata ile birleşerek arcus pl an-taris protundus'u ofuşturduğ u . t, sucerücrens'rnise

Hexcr tendo'lann planlar'ında oblik bir seyir iz

-leyereka,dig iıalis plantaris comm unts lt-v'i verdiQi

tespitedildi.

Tavşanda (Barone ve ark., 1973; Barone, 1996), kedide (Hudson veHamill ofl1993), kOpekte (Evans ve Christense n, 1969;Ghosbal. 1975), bil -dirildiQi gibi Ankara tavşanmda da a. lemora lis'in

fossa popltteae'dea.caudalistemorls distalls'l v

er-diklen sonraa.pcplitea adı nı alarak seyrettiQigöz

-\endi. Ancak bazı yazartar (McNally ve ark., 1992;

Nur ve ark., 1995) ıavşanlarda a.caudalis lemoris

disıalis'in a. poplilea'dan onjin aldlQım bil

-dirmişlerdir.

Araştı rmada; a. poplilea'nın, 8. tibialis cra. nialis ve 8.tıbialis caudalis'e ayrılıncaya kadarki seyrinde verdiOi dalların seyir ve vaskularizasyan

5

.

bölgeler inintavşan (McNally veark., 1992; Nurve

ark., 1995; Barone. 1996), camiver (Ghoshal, 1975; Seneller. 1992), sus ve equide (Nlc ket ve

ark

.,

1981) için bildirilenler ile yakın bir benzerlik

içinde olduCugözlendi.Ancak rete articulare genus

ve rote patellae oluşumu hakkında, gerek çalı şma

bölgesinin küçük olması ve gerekse metodun

uygun olmamas ından dolayı, yeleni bilgi elde ed

i-lememiştir,

Ankara tavşanında, a. libialis creruans'in tav

-şanda (McNafly

ve

ark., 1992;

Ba

rone.

1996) b

il-dirildiOI gibt membrana interossea crurts'l proximal ve distal iki

ca

na

geçtiQI gOzlendi. Proximal dalın

eldensor kaslan vaskutarize ederken, distal yönde

verdiQir.supertcıaus'ınde a.digitaljsdcrsa üs

com-munls II-Ve orijinini oluşturduOu gOzlendi. Distal

daim ise m. tibialis cranla üs ve m. extensor di -gıtorum kıngus'un altında retinaculum extensorium

proxima le'yi geçtilden sonra seyrine a. dorsatis pedisOlarak devam eltiOigözıendi.

Sonuç Olarak; a. sapnena'nm Ankara tav -şanında verdiOI 8. genus deseendens ile an.

genus'un beslenmesine katrhrxen asıl fonk -siyonunun planlar'ında seyreniOI ayaQı hem vas -kulanze etmek hemde korumak olduQu gö

-rülmüştür. A.pcputee'omiseasılfon ksiyonununart.

genus, ossa

cnms

ile

üe

xcr

ve extensor kaslan

vaskulariıasyonunu saQlarken kısmende ayaOm

beslenmesine yardımcı olmak olduQu görülmüştür.

Yapılan çanşmaca cinsiyelle r arasında bir larklılık

tespt

edilmezkan elde edilen bulguların Yeni Z

e-landa tavşam üzerinde çalışan bazı araştırıcı ların

bildirdikleriyte yakın birbenzerlik içinde olduCu

tes-pitedilmiştir.

Kayn aklar

Anderson,W.O.,Anderson,B.G .(1994)."AııasolCanine Anaıomy"lea&Febiger,Printed intneUSA.

aercne. R. (1906). "Anolomie Comparee des Me

m-mileıos ücmesıtcues". Tome 5, Angiologie, Edilions

VigOlFreres,Paris.

Barone,R.,Pavaux,C.,BIin,P.C.•

ee

c.

P.(1973)."Aııas

D'Analomie du tapin", Paris: Masson & çıe., pp.

114-13.

Chiasson. R. B, (1960). Labcratory Anatomy ol the

While Ral".oCthed.Dubuque:Wm_C.Brcwn Publishers,

p.59-73.

Craigie. E.H,(1969)."Senlay' s Pr3CticalAnaıomyol the

Rabbir, Eighted.,Universityol Toronlopt"eSS,Toronlo. Dursun,N. (2001). Atardamar1ar. "VeterinerAnatomi ır,

7,baskı,Medi.sanYay ıneviAnkara.

DAllAR,ÖZDEMIR

studyon theconlo rmation olthefemoralarteryin Chinc'

hille lanigera,Revue Medveı.. 156, 10,506-508.

Evans, H.E.,Chrislerısen, G.C.(1969).-MiJlers Anatomy ol TheDog".Second edilion, W.B.Saunderscompany,

Philadelphia.

Evans, H.E.,delahunlaA. (1971). -Miller's Guide to the Dissectionofthe 009-, W.B.Saunders Company,Phi

-ladelphia,london,Töronte.

Ghoshal, N.G. (1975). Camiver Heart and Artertes. in "Sisson and Grossman's the Anaıomy ol the Demesuc Animals-, VoL.2,5th edn.Philedelphia:W.B.Saunders

Co.

Ghoshal, N.G., GetlV, A. (1970). Comparali....e mc

rp-hological sıudy ol the major arterial supply lOthe pelYi<:

limb of the domesticanimala.ZbLvet.Med.A. 17, 453'

470,

Girgin,A.,Bilgic, S.,Karadağ,H. (1989).Akkaraman

ko-yunu ve Kıl keçisinde arka bacak arterta'lan üzerinde

karşılaştırm al ı anatomik araştırmalar. Doğa Tu Vet. ve Hay.D.13,2,1989,123-135.

Hudson, L.C., Haminen W.P. (1993). "AUas ol senne Anatomy ter vetenoenens'',W.B.Saunders Company,

Philadelphia.

ınal, ş. (2000).Tavşan Yetiştiriciliği Ders Notları, Erişim

tarihi: 0211212006 httpj/veter iner.seıcuk.edu.ırlve terine r/

ncr.scrwrvsn.nun

Mclaughlin, CA, chresscn. R.B. (1990). 't .eccretcry

Anatomyol the Rabbit-, am edn. Oubuque: Wm. C.

Brown Publishers,pp.65-67.

Mcnally, MA,Smail,

J.

e.,

Mollan, RAB.,Wilson, O.J. (1992). Arterlographic stUdy ol the rabbi! ıcwer limb. Anal.Ree.233,643·650.

Nickel,R.,Schumme r,A., Seilerle.E.(1981)."IheA

na-lomy ol the Domeshe Animals", Vol. 3, Berlin: Verlag

PaulParey.

Namina Analomica Veterinaria (2005 ). Preparel by Ihe

International Committes on veterlnary GrossAnatarnical

Nomenclatuee and Authoriıed by the CeneralAssamply

ol theWond Association ol Veterinary Anatomists.Pu b-Hshedby the Edilorial Commitıee Hermover. Columbia,

Gen!.Sapporo..

Nur, I.H.,

Karadağ,

H.,

A

rı,

H.H'"

O

züdoğ

ru,

Z. (1995). Yenı zelanda tavşanları nda arka bacak arteria'ları ü

ze-rinde makroanatomik ve subgros araştırmalar. Y.Y.O.

VetFak.Oerg. 6 (1' 2),38·45.

Sehaller,

e

.

(1992). "ıırustıatod Veterinary Anatomical

Nomenelaturo". (With the eecperann of Constantinescu

MG,Hane! RE, Sack WO. Sehaller0,Paul Simoens and

devee NR),Ferdinant Enke Verlag,Stuııgart.

Walker, W.F., Homberger, D.G. (1998). Anaıomy and

ötssecncn ol the Rat, 3th edn. New York: W. H. Fr

e-emanandCo.

Yilmaz, S.,Karan, M. (2001).The anatomyol the artertat

supply ol the pelvic limp ol the porcupine (Hystrix