T. C . M İ L L İ E Ğ İ T İ M B A K A N L I Ğ I D İ N Ö Ğ R E T İ M İ G E N E L
M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü K A L İ T E TA K İ P S İ S T E M İ Ç A L I Ş M A L A R I
B E R N A K A R A D U M A N
O K U L R E H B E R Ö Ğ R E T M E N İ
S E R D İ V A N İ M A M H AT İ P O R T A O K U L U
2 0 2 1 K A S I M AY I
BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ
• Rehberlik hizmetleri öğrenciyi tanıyarak, her birinin kendi potansiyeli, yetenek ve ilgileri,
kendine özgü nitelik ve koşulları çerçevesinde gelişimine yardımcı olmayı amaçlar.
• Gerek kişisel gerekse eğitsel ve mesleki
rehberlik hizmetlerinde temel amaçlardan biri,
öğrencinin kendini tanıması anlaması ve kabul
etmesidir.
BİREYİ TANIMA
Her birey kendine özgü bir varlıktır. Bu nedenle insanlar bir çok özellik yönünden birbirlerinden ayrılır. Bunda farklı kalıtsal
özelliklere sahip bireylerin farklı çevrelerde yetişmeleri etken olmaktadır. Davranışların farklı oluşunda, organizmanın içinden gelen bir çok etmen rol oynadığı gibi, çevresel
etmenlerinde etkisi vardır. İşte bireyi tanımak derken büyük ölçüde onun davranışlarının
nedenlerini bilmek, anlamak kastedilir.
BİREYİ TANIMANIN AMACI
Bireyi tanımanın amacı; onun gelişmesine ve uyumuna yardımcı olabilmektir. Ayrıca eğitim
ortamından yeterli düzeyde yararlanabilmesi için de bireyi tanımaya gereksinim vardır.
Eğitimde rehberlik yoluyla bireyi tanımanın amacı;
bireyler arası farklılıkları ortaya çıkarmak ve her bireyin farklılıkları oluşturan özellikleri yönünden sürekli ve
tüm halinde gelişmesine yardım olanağı sağlamaktır.
ÖĞRETMENİN ÖĞRENCİLERİNİ TANIMASININ GEREKLİLİĞİ
1. Ünite etkinliklerini planlamak, ders etkinliklerini
düzenlemek, öğrencilerin ilgi ve gereksinimlerine uygun yöntem ve teknikler seçmek , en uygun değerlendirme tekniklerini kullanmak.
2. Her öğrencinin bireysel ayrılıklarına göre ve gizil güçlerine uygun olarak en üst düzeyde gelişmelerine yardım
edebilmek.
3. Öğrencinin sağlıklı bir kişilik geliştirmesi, kendini
gerçekleştirebilmesi, çevresine olumlu ve dinamik bir uyum sağlayabilmesine yardımcı olabilmek.
4. Öğrencilerin gerçekçi bir benlik kavramı
geliştirebilmelerine ve kendi problemlerini çöze bilme gücü kazanmalarına yardım edebilmek.
5. Öğrencilerin ilgileri, güdüleri, yetenekleri doğrultusunda kendilerine en uygun öğrenim dalına ve mesleğe
yöneltebilmek.
6. Öğrencileri belli bir mesleğe hazırlamak, bu meslekle ilgili davranışları kazanmalarına yardım edebilmek.
7. Sınıf içi ilişkileri düzenlemek ve geliştirmek.
BİREYİ HANGİ YÖNLERDEN TANIMAK GEREKİR?
1. Doğuştan getirdiği kalıtsal özellikler
2. Yetiştiği sosyal çevreden kazandığı özellikler
Bireyin tanınması için gerekli özellikler şöyle sıralanabilir:
I- Bireyin fiziksel, biyolojik özelliklerini tanıma:
A - Beden yapısı (boy, ağırlık vb.)
B - Beden sağlığı ( geçirdiği hastalıklar, özür ve engelleri vb.)
II – davranışsal özelliklerin tanıma A – Genel ve özel yetenekleri B - İlgileri
C - Güdüleri
D – Bilgi ve beceri düzeyi E – Tutum ve değerleri F – Tercih ve beklentileri G – Benlik tasarımı
H – Duygusal ve sosyal uyumu
III- Sosyo-kültürel ve ekonomik koşullarını tanıma:
A – Ailenin yapısı
B – Ailenin eğitim anlayışı ve tutumları C – Ailenin ekonomik durumu
D – Çevredeki öğrenim olanakları
BİREYİ TANIMADA UYULMASI GEREKLİ İLKELER
1. Bireyi tanımanın asıl amacı onun kendisini tanımasına yardımcı olmaktır.
2. Okullarda tanıma hizmetleri tüm öğrencilere yönelik olmalıdır.
3. Öğrenci tanıma hizmetleri mutlaka takım halinde birlikte çalışmayı gerektirir.
4. Öğrencileri tanıma hizmeti süreklidir.
5. Tanıma hizmetleriyle bireyler hakkında toplanan bilgiler geçerli ve güvenilir olmalıdır.
6. Birey tanıma hizmetlerinde kullanılan psikolojik ölçme
araçlarından elde edilen sonuçları birlikte değerlendirmek gerekir.
7. Okullarda öğrenciler hakkında toplanan özel ve gizli
olmayan bilgilerden öğrencilerin yanı sıra öğretmenlerin, yöneticilerin hatta velilerin de yararlanması sağlanmalıdır.
8. Tanıma hizmetlerinde bireylerin bütün yönleriyle tanınması bir ilke olarak benimsenmelidir.
BİREYİ TANIMAK ÜZERE GELİŞTİRİLEN
TEKNİK VE ARAÇLARDA TEMEL YAKLAŞIMLAR
1. Bilgi kaynağı olarak bireyin kendisine başvurmak.
2. Bireyin başkaları tarafından incelenmesi yoluyla bilgi toplamak.
3. Bir test durumu içinde belirli uyarıcılar
karşısındaki tepkileri saptama yoluyla bilgi
toplamak.
BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ
Testler : Bireyler sahip oldukları tüm özellikler açısından birbirinden farklıdır ve bireyin psikolojik özellikleri de farklılıklar gösterir. Testler aracılığıyla bireyin psikolojik özellikleri nesnel olarak ölçülebilir.
Psikolojik testler; bireylerin her hangi bir niteliğini ölçmek amacıyla, nitelikler evrenini temsil edecek
şekilde seçilmiş standart uyarıcılar takımıdır.
Testler genellikle şu amaçlar için kullanılır:
1. Yordama
2. Nedenleri saptama
3. Bireysel farklılıkları anlama 4. Kendini tanıma
5. Yönlendirme
6. Değerlendirme
7. İzleme
TESTLERİN SINIFLANDIRILMASI
1. Yetenek testleri
2. Başarı testleri
3. İlgi envanterleri
4. Kişilik testleri
5. Tutum ölçekleri
YETENEK TESTLERİ
Yetenek testleri bireyin ne yaptığını değil en iyi neleri yapabileceğini gösterir. Öğrencinin eğitim
sürecindeki başarısı daha çok akademik yetenek olarak adlandırılan, sayısal akıl yürütme, sözcükler arası
ilişkileri görebilme ve soyut düşünme yeteneklerinden oluşan bileşik bir güce dayanır.
Özel yetenek; her hangi bir beceri alanında bir
şeyler öğrenme olanağı verildiği zaman insanın bundan
yararlanma gücü olarak tanımlanır.
BAŞARI TESTLERİ
Başarı testleri genel olarak standart başarı testleri ve öğretmen yapısı başarı testleri olarak gruplandırılabilir.
başarı testleri bize şu bilgileri sağlar:
1. Öğrencilerin öğrenme miktarı 2. Öğrenme oranları
3. Bireyin belli bir alandaki başarısının diğer alanlar ile karşılaştırılması
4. Öğrencinin başarısının sınıf ortamında diğerleri ile karşılaştırılması
5. Ders konusu/ünitedeki öğrenme eksikliklerinin saptanması 6. Gelecek öğrenmelerle ilgili yordama yapma olanağının elde
edilmesi
7. Öğrencilerin eğitsel ve mesleki planları için gerekli bilgilerin toplanması
İLGİ ENVANTERLERİ
İlgi envanterleri eğitsel rehberlikte öğrencinin ilgi duyduğu kursa, seçmeli derse ve öğrenim alanına yönelmesine, mesleki rehberlikte de ilgi alanına göre meslek ve iş seçimine yardımcı olur.
Bireylerin ilgileri dört şekilde saptanabilir:
1. Belirtilen ilgi: Bireylerin nelerden hoşlandığı neye karşı ilgisi olduğu sorularak yanıtın sözel olarak alınmasıdır.
2. Gözlenen ilgi: Bireylerin yapmaktan hoşlandıkları etkinliklerin gözlenerek sistemli bir biçimde
kaydedilmesiyle ilgi alanlarının saptanmasıdır.
3. Başarı testleri ile belirlenen ilgi: Bireyin ilgi duyduğu alanla ilgili soruları doğru yanıtlaması
4. İlgi envanterleriyle belirlenen ilgi: Bireye seri eylemler veya meslekler, meslek işleri verilerek aralarında seçim yapması istenir, böylece birey yazılı olarak kendini betimler.
KİŞİLİK TESTLERİ
Kişilik testleri daha çok duygusal sorunları olan bireylere psikolojik danışma yardımı yapma amacıyla kullanılır. Bunun yanı sıra meslek seçimi, işe hazırlık eğitimi ve mesleki rehberlikte, yetenek ve kişilik testlerinin bir birleşimi kullanılmalıdır.
Bir bireyin “ne kadar yaptığı” onun başarısını, “neyi
ne kadar yapabileceği” onun yeteneğini, “neyi ne kadar
yapmak istediği” onun ilgisini gösterir. Kişilik testleri ise
bireyin tipik olarak ne yaptığını bulmayı amaçlar.
TUTUM ÖLÇEKLERİ
Tutum ölçekleri; bir kimsenin yada bir kümenin nelere, ne derece değer
verdiğini, o duruma ilişkin ne
düşündüğünü ve ne hissettiğini saptamaya yarayan araçlardır. Genel olarak “Likert
tipi tutum ölçekleri” daha yaygın olarak
kullanılmaktadır.
TESTLERİN KULLANILMASINDA DİKKATE ALINACAK BAZI KURALLAR
1. Testler, rehberlik hizmetlerinde kullanılabilecek araç ve tekniklerden sadece biridir.
2. Testlerin bu alanda yetişmiş uzman kişilerce kullanılması gerekir.
3. Test uygulanmasında yönergelere titizlikle uyulması ve uygun uygulama ortam ve koşullarının sağlanması gerekir.
4. Kullanılacak testlerin geçerli ve güvenilir olmasına dikkat edilmelidir.
5. Testler bir amaca hizmet edecekse kullanılmalıdır.
6. Test uygulaması planlanırken sonuçların nasıl kullanılacağı, kimlerle paylaşılacağı saptanmalıdır.
7. Testin yayın hakkına sahip kişi ya da kuruluşun izni olmaksızın test kullanılmamalı, test üzerinde bir değişiklik ya da yasal
olmayan bir işlem yapılmamalıdır.
8. Rehberlikte test sonuçları bireyi etiketlemek veya onun geleceği hakkında kesin yargıda bulunmak için kullanılmamalıdır.
