DTÖ İleri Tarım Müzakerelerinde Pamukla İlgili Gelişmelerin Türkiye Pamuk Sektörü Açısından Değerlendirilmesi

(1)

Sektörü Açısından Değerlendirilmesi

Conference Paper · September 2014

CITATIONS

0

READS

166 1 author:

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

none of themView project Burhan Özalp

Cukurova University 8PUBLICATIONS 2CITATIONS

(2)

(3)

(4)

PLATİN SPONSORLAR

GÜMÜŞ SPONSORLAR

Helva • Reçel

(5)

(6)

(7)

Fındık

Sevdiğiniz bir çok lezzete Türk fındığı eşlik ediyor.

Türk fındığının bulunduğu her tad artı değer kazanıyor.

(8)

Fındık

Sevdiğiniz bir çok lezzete Türk fındığı eşlik ediyor.

Türk fındığının bulunduğu her tad artı değer kazanıyor.

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

3-5 Eylül 2014 - SAMSUN

CİLT 2

-EDİTÖRLER:

Prof. Dr. Vedat CEYHAN

Öğr. Gör. Esin HAZNECİ

Öğr. Gör. Kerem HAZNECİ

Araş. Gör. Çağatay YILDIRIM

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü

Takım No : 978-605-5085-06-3

ISBN

: 978-605-5085-08-7

Basım Tarihi: 25 Ağustos 2014

Basım Yeri: Erol Ofset Matbaacılık Yayıncılık Ambalaj San. ve Tic. Ltd. Şti. Pazar Mah. Necati Efendi Sk. No. 41/A İlkadım/Samsun/TÜRKİYE

(15)

(16)

3-5 Eylül 2014

SAMSUN

CİLT -2-

Tarım İşletmeciliği

Tarım Ürünleri Talep ve Fiyat Analizleri

Tarım ve Gıda Politikası

Tarımda Risk, Belirsizlik ve Yönetimi

Tarımda Verimlilik, Etkinlik ve Teknoloji

Tarımsal Finansman

EDİTÖRLER:

Prof. Dr. Vedat CEYHAN

Öğr. Gör. Esin HAZNECİ

Öğr. Gör. Kerem HAZNECİ

(17)

DÜZENLEYEN KURULUŞLAR

:

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü

GTHB Tarımsal Araştırmalar ve Politika lar Genel Müdürlüğü

Tarım Ekonomisi Derneği

DESTEKLEYEN KURULUŞLAR :

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Rektörlüğü

TÜBİTAK

Şekerbank T.A.Ş.

Fındık Tanıtım Grubu

GTHB TİGEM

GTHB TAGEM

Samsun Ticaret Borsası

Samsun Ticaret ve Sanayi Odası

Canik Belediyesi

Ulusoy Un A.Ş.

İntermill Un Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş.

Pankobirlik

Yeşil Küre Organik Ürünler Tarım Hayvancılık Pazarlama San. Tic. Ltd. Sti.

Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı

Amasya Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği

Sistem Gümrük Müşavirliği Dış Ticaret ve Pazarlama Ltd. Şti.

Filiz Şekerleme Gıda Sanayi ve Tic. A.Ş.

Takışoğlu Gıda Süt Ve Süt Ürünleri Ltd. Şti.

Çarşamba Organik Fındık Tarım Üreticiler Birliği

Köytür Piliç

(18)

KONGRE DÜZENLEME KURULU ONURSAL BAŞKANI

REKTÖR

Prof. Dr. Hüseyin AKAN

KONGRE DÜZENLEME KOMİTESİ BAŞKANI

Prof. Dr. Vedat CEYHAN

KONGRE SEKRETARYASI

Öğr. Gör. Esin HAZNECİ

Öğr. Gör. Kerem HAZNECİ

Araş.Gör. Çağatay YILDIRIM

KONGRE ORGANİZASYON KOMİTESİ ÜYELERİ

Prof. Dr. Vedat CEYHAN

Prof. Dr. İsmet BOZ

Doç. Dr. Mehmet BOZOĞLU

Doç. Dr. Kürşat DEMİRYÜREK

Doç. Dr. Osman KILIÇ

Öğr. Gör. Esin HAZNECİ

Öğr. Gör. Kerem HAZNECİ

Araş. Gör. Çağatay YILDIRIM

Araş. Gör. Murat EMİR

Araş. Gör. Gamze AYDIN

Araş. Gör. Bakiye KILIÇ TOPUZ

Araş. Gör. Nur İlkay ABACI

Araş. Gör. Hatice TÜRKTEN

Araş. Gör. Selime KAYA

Prof. Dr. Tayfun ÖZKAYA (TEDER)

Dr. Ahmet YÜCER (TAGEM)

(19)

BİLİM KURULU ÜYELERİ

Prof. Dr. Canan ABAY

Ege Üniversitesi

Prof. Dr. Cuma AKBAY

Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi

Doç. Dr. Göksel ARMAĞAN

Adnan Menderes Üniversitesi

Doç. Dr. Turan BİNİCİ

Harran Üniversitesi

Prof. Dr. Vedat CEYHAN

Ondokuz Mayıs Üniversitesi

Doç. Dr. Erdal DAĞISTAN

Mustafa Kemal Üniversitesi

Dr. Muhammet DEMİRTAŞ

TAGEM

Prof. Dr. A. Zafer GÜRLER

Gaziosmanpaşa Üniversitesi

Prof. Dr. İ. Hakkı İNAN

Namık Kemal Üniversitesi

Prof. Dr. Bahri KARLI

Süleyman Demirel Üniversitesi

Prof. Dr. Taner KUMUK

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Prof. Dr. Cennet OĞUZ

Selçuk Üniversitesi

Prof. Dr. Necat ÖREN

Çukurova Üniversitesi

Prof. Dr. Ahmet ÖZÇELİK

Ankara Üniversitesi

Prof. Dr. Tayfun ÖZKAYA

TEDER Başkanı

Prof. Dr. Cengiz SAYIN

Akdeniz Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Kasım ŞAHİN

Iğdır Üniversitesi

Prof. Dr. Hasan VURAL

Uludağ Üniversitesi

Prof. Dr. Fahri YAVUZ

Atatürk Üniversitesi

Prof. Dr. İbrahim YILDIRIM

Yüzüncü Yıl Üniversitesi

(20)

Aramızdan ayrılan değerli hocalarımızı unutmadık,

unutmayacağız, rahmetle anıyoruz.

Prof. Dr. A.Fethi AÇIL

Yrd. Doç. Dr. Metin AKAY

Prof. Dr. Yaşar AKÇAY

Prof. Dr. Suat AKSOY

Prof. Dr. Ali ARAS

Prof. Dr. Tayyar AYYILDIZ

Prof. Dr. Latif ÇAĞLAYAN

Prof. Dr. Turan GÜNEŞ

Prof. Dr. M. Kazım KÖYLÜ

Prof. Dr. Metin TALİM

Prof. Dr. Ayhan TUFAN

Doç. Dr. Ahmet TURAN

Prof. Dr. Orhan YAVUZ

Aktif çalışma hayatınızda camiamıza kazandırdıklarınız ve halen

sürdürdüğünüz destekleriniz için müteşekkiriz.

Prof. Dr. Mehmet BÜLBÜL

Prof. Dr. Hüseyin Avni CİNEMRE

Prof. Dr. Cengiz ÇAKIR

Prof. Dr. Bahattin ÇETİN

Prof. Dr. Ayhan ÇIKIN

Prof. Dr. Gülcan ERAKTAN

Prof. Dr. Zeynep DERNEK

Prof. Dr. Selahattin ERAKTAN

Prof. Dr. Onur ERKAN

Prof. Dr. Ahmet ERKUŞ

Prof. Dr. Osman GÖKÇE

Prof. Dr. Şefkati GÜLTEN

Prof. Dr. Yaşar GÜRGEN

Prof. Dr. Turgut HATUNOĞLU

Prof. Dr. Emin IŞIKLI

Prof. Dr. Asım KABUKÇU

Prof. Dr. Cahit KARAGÖLGE

Prof. Dr. Faruk KARALAR

Prof. Dr. Taner KIRAL

Prof. Dr. Kezban KONAK

Prof. Dr. Erdoğan OKTAY

Prof. Dr. Ayşen OLGUN

Yrd. Doç. Dr. Enver ORHAN

Prof. Dr. Güven ÖZERİN

Prof. Dr. Mustafa SOYSAL

Prof. Dr. Oğuz YURDAKUL

Prof. Dr. Ziya YURTTAŞ

(21)

ÖNSÖZ

Birinci Tarım Ekonomisi Kongresinin düzenlendiği günden bu güne kadar geçen 22 yıl

süre içinde tarım sektörünün yapısında, problemlerinde, uygulanan politikalarda ve benzeri

konularda büyük değişimler yaşanmıştır. Tarım sektöründe yaşanan gelişmeler tarım ekonomisi

eğitiminde, araştırma ve yayım yaklaşımlarında da değişim ihtiyaçlarını ortaya çıkartmıştır.

Son yıllarda gıda fiyatlarında yaşanan artışlar, tarım işletmelerinin gelirlerindeki büyük

dalgalanmalar, krizlerin tetiklediği işsizlik sorunu, piyasa mekanizmasının oluşturduğu

belirsizlikler, yeni teknolojilerin taşıdığı riskler, gıda güvenliği ile ilgili problemler, yüks elen

girdi ve enerji maliyetleri, iklim değişikliği, su kıtlığı, doğal kaynakların kısıtlılığı, tarım ve

gıda politika ları yaklaşımları toplumsal tartışmaların merkezine oturmuştur. Tarım sektöründ e

yaşanan problemlerin çözülmesi ve kalkınmanın sağlanabilmesi için sektörün her alanında

motivasyonu olumsuz etkileyen unsurların ortadan kaldırılması, ilgili kurum ve kuruluş lar

arasında koordinasyonun sağlanması, var olan kaynakların korumasıyla birlikte etkin olarak

kullanılmalarının sağlanması, uygulamalı araştırmalara ağırlık verilmesi, destek hizmetlerinin

güçlendirilmesi, pazarlarda rekabet şartlarının oluşturulması ve benzeri önlemlerin alınması

gerekmektedir. Sektörle ilgili sürdürülebilir çözümlerin kararlaştırılabilmesi ve uygulamaya

konulabilmesi için sektörün tüm paydaşlarının katılımcılığının ve karşılıklı etkileşimlerinin

sağlanması çok önemlidir. Bu bakımdan kongrede gerçekleştirilen genel katılımlı toplantılar,

paralel oturumlar ve sektör buluşmalarıyla tarım ve gıda sektörü ile birlikte kırsal kesimin

sorunlarının kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının bakış açılarıyla tartışılması

hedeflenmiştir. Akademisyenler, sivil toplum örgütleri, tarıma dayalı sanayi işletmeleri, ilgili

kamu kurum ve kuruluşları, çiftçi örgütleri, finans sektörü gibi tarım sektörünün çeşitli

paydaşlarının kongrede oluşturacağı karşılıklı etkileşim ve fikir alışverişinin, Türkiye tarım

sektörünün değişen koşullara adaptasyonunu hızlandıracağına ve tarım sektöründe yaşanan

problemlere sürdürülebilir çözümler üretilmesine katkı sağlayacağına inancım tamdır.

On birinci Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresinin gerçekleştirilmesinde maddi ve mane vi

olarak emeği geçen herkese ve katılımlarıyla bizleri onurlandıran katılımcılarımıza teşekkür

eder, kongrenin tarım sektörü ve tarım ekonomisi camiasına yararlı olmasını temenni ederim.

Prof. Dr. Vedat CEYHAN

Düzenleme Komitesi Başkanı

(22)

İÇİNDEKİLER

TARIM İŞLETMECİLİĞİ SAYFA

Ankara İli Sığır Besi İşletmelerinde Kırmızı Et Maliyetinin Belirlenmesi

S. Er, A. Özçelik 571

Aydın İlinde Çiftçilerin Çilek Üretim Kararına Etkili Faktörler Üzerine Bir Analiz

N. Tok, M. Cankurt, A. Seçer, M. Kantar Davran 576

Bingöl İlinde Küçükbaş Hayvan İşletmelerinin Yapısal Durumu, Sorunları ve Çözüm Önerileri

S. Kızıloğlu, E. Karakaya 584

Bitkisel Üretimde Girdi Kullanımı ve Üretimde M eydana Gelen Değişmeler

C. Karaman, S. Kadıoğlu, G. Taşğın, B. Kadıoğlu 596

Buğday Üretim Maliyetleri ve Üreticilerin Çeşit Tercihleri; Ankara İli Haymana İlçesi Örneği

R. Taşcı, C. Oğuz 606

Elazığ İli Kayısı Üretiminde Etkinliğin Belirlenmesi

M. Külekçi, R. Dönmez, M. Güler 614

Gıda Güvenliği Yönünden Aflatoksinler ve Bitkisel Üretimde Aflatoksin Kaynaklı Ürün Kayıpları

G. Ateş, O. Sav 621

Giresun İlinde Fındık Yetiştiren İşletmelerin Üretim ve Pazarlama Sorunlarının Belirlenmesi

E. Sıray, F. Özdemir, Ö. Duyar, H. Erol, M. Sayılı, Y. Akçay 626

Hatay İlinde Süt Üretiminin Ekonometrik Analizi

A. Semerci, O. Parlakay, A. D. Çelik 632

Iğdır İlinde Büyükbaş Hayvancılık İşletmelerine Karlılığı Artırma Yolları Üzerine Bir Araştırma

K. Şahin, Y. E. Ertürk, K. Karadaş, İ. Yılmaz 641

Iğdır İlinde Yem Bitkileri Üretimine Karar Vermede Etkili Olan Faktörlerin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma

K. Şahin, İ. Hosaflıoğlu 646

İzmir’de Açıkta Sivri Biber Üretiminin Ekonomik Analizi

C. Başaran, S. Engindeniz 651

Kahramanmaraş İlinde Çiftçilerin Gübreleme Alışkanlıklarının Belirlenmesi

N. Kızılaslan, H. Kızılaslan, S. Candemir 660

Kahramanmaraş İlinde Pamuk Üretimi İle Buğday Üretiminin Karşılaştırmalı Analizi

S. Candemir, Z. Bayramoğlu 667

Kırsal Kesimde Alternatif Yatırım Alanı: Süt Keçisi Yetiştiriciliği

S. Engindeniz 1, K. Uçar 671

Kocaeli Merkez İlçedeki Çiçekçilerin Girişimcilik Profilinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma

B. Aydın Can, E. Torun, M. Ünal, A. Durğan Dbeys 680

Konya İli Çumra İlçesindeki Domates Üretiminde Domates Güvesinin (Tuta absoluta) Sosyo-Ekonomik Etkilerinin Değerlendirilmesi

A.Haşim Keskin, Z. Karakayacı 688

Oğlaklarda Süt Tüketimi Kısıtlamasının Besleme Maliyetine Etkisi

G. Mısır, C.Tölü, B. Coşkun, H. I. Akbağ 693

Organik Sultani Çekirdeksiz Kuru Üzüm Üretiminde Farklı Dönemlerde Yaprak Alma Uygulamalarının Üretim M aliyetleri Üzerine Etkileri

(23)

Organik ve Konvansiyonel Süt Üretimi Yaygınlaştırılmasının Karşılaştırılmalı İrdelenmesi: Gümüşhane İli

Örneği SAYFA

N. Doğan, S. Kızıloğlu 702

Orta Karadeniz ve İç Anadolu Bölgelerinde Şaraplık Üzüm Üretimine Yönelik Ekonomik Karşılaştırmalar

H. Uysal, G. Saner, F. Ateş, A. Yağcı, S. Karabat 706

Samsun İli Bafra İlçesinde Domates Yetiştiren İşletmelerin Ekonomik Analizi

Ş. Şili, O. Gündüz 714

Sürdürülebilir Tarım ve Çiftçi Hakları Açısından Türkiye’de Tohumluk Sorunu

T. Özkaya 720

Sürdürülebilir Ürün Yönetimi Açısından Bölge Bazlı Masraf Unsurlarının Değerlendirilmesi (Buğday – Arpa Örneği)

A. Zan Sancak, D. Dönmez, A. Demir, E. Aygören, N. Yürekli Yüksel, S. Arslan 728

Şanlıurfa ve Mardin İllerinde Buğday Yetiştiriciliği Yapan Çiftçilerin Çeşit Seçimindeki Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi

Ş. İpekçioğlu, M.Sami Bayraktaş, Ş. Büyükhatipoğlu, T. Monis 737

Şanlıurfa ve Mardin İllerinde Buğday Yetiştiriciliği Yapan Çiftçilerin Sertifikalı Tohum Kullanımı ve Önerileri

Ş. İpekçioğlu, Ş. Büyükhatipoğlu, M.Sami Bayraktar, T. Monis 743

Tarımda Konvansiyonel Üretim ile İyi Tarım Uygulamalarının Karşılaştırılması: Çanakkale İlinde Şeftali ve Kiraz Örneği

D. Aktürk, F. Savran, Ö. Can Niyaz 748

Tarımda Yapısal Eşitlik Modelinin Uygulanması: Traktör Kullanım Memnuniyeti

M. Cankurt, B. M iran 756

Trakya Bölgesinde Buğday, Ayçiçeği, Şekerpancarı ve Çeltik Üretiminde Maliyet ve Gelir Göstergelerinde Değişim ve Eğilimler

E. Özkan, B. Aydın 765

Türkiye Arıcılığının Gerçek Durumunun Değerlendirilmesi

M. Emir, V. Ceyhan, A. Güler 773

Türkiye’de Tarım Ekonomisi Araştırmalarındaki Örnekleme Uygulamalarının Değerlendirilmesi

İ. Yılmaz 785

Yalova İlinde Kesme Çiçek Üreticilerinin Ürün Çeşidi ve Girdi Temini Açısından Karar Verme Süreçlerinin Karşılaştırmalı Analiz Yöntemleriyle İrdelenmesi

M. Öztürk B. Miran 792

TARIM ÜRÜNLERİ TALEP VE FİYAT ANALİZLERİ Buğdayın Arz Duyarlılığı: Trakya Bölgesi Örneği

G. Unakıtan, D. İ. Abdikoğlu 805

Dinamik Ekonometrik Modeller İle Süt Teşvik Primi, Fiyatlar ve Süt Üretimi İrdelenmesi

S. Kayalak, B. Everest, Ö. Can Niyaz, S. Tan 811

Gap Bölgesi’nde II.Ürün Mısır’ın Üretim Maliyetinin Tespiti Üzerine Bir Araştırma

A. Çıkman, T. Monis, Ş. İpekçioğlu, Ş. Büyühatipoğlu 819

Gap Bölgesi’nde Pamuk Üretim Maliyetinin Tespiti Üzerine Bir Araştırma

T. Monis, Ş. İpekçioğlu, A. Çıkman, H. Aydın 822

Gap Bölgesi’nde Sulu Koşullarda Yetiştirilen Buğdayın Üretim M aliyetinin Tespiti Üzerine Bir Araştırma

T. Monis, A. Çıkman, Ş. İpekçioğlu, M. S. Bayraktar 826

Geçmiş Fiyatlar İle Fark Ödeme Sisteminin Pamuk Üretimine Etkisi

(24)

Tahıl Ürünleri Üretim Miktarlarının Eş-Bütünleşme Yöntemi ile Analizi SAYFA

R. Figen Ceylan, H. Kızılay, M. Nisa Mencet Yelboğa 836

Türkiye’de Et Türleri Tüketim Harcamalarında Rol Alan Faktörlerin Çoklu Heckman Seçicilik Modeli İle Belirlenmesi

İ. Okan Güler, A. Bilgiç, M. Terin, F. Yavuz 843

Türkiye’de Karpuz Üretimi ile Karpuz Fiyatı Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi

D. İlkay Abdikoğlu, G. Unakıtan 854

TARIM VE GIDA POLİTİKASI

2023 Tarım Vizyonunun Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma: Erzurum İli Örneği

E. Demir, T. Atsan 863

Aspire Uygulanan Tarımsal Desteklere İlişkin Üreticilerin Bilgi Düzeylerinin Aspir Üretimi Üzerine Etkisi

U. İlkdoğan, E. Olhan 870

Avrupa Birliği’nin Yeni Ortak Tarım Politikası

Ç.Yıldırım, İ.Dellal 877

Bursa İlinde Küçükbaş Hayvan Yetiştiriciliğinde Hayvan Refahı Sağlamada Üretici Yaklaşımı

S. Gürlük, E. Özkan 886

Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü 2023 Vizyonu

C. Karaman, T. Atsan 893

DTÖ İleri Tarım Müzakerelerinde Pamukla İlgili Gelişmelerin Türkiye Pamuk Sektörü Açısından Değerlendirilmesi

B. Özalp, M. Necat Ören 902

Koyun Yetiştiriciliği Üzerine Ekonometrik Bir Çalışma: Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Örneği

M. Terin, A. Aksoy, İ.Okan Güler 911

Sürdürülebilir Tarım, Organik Tarım, Yeşil Pazarlama Kavramları, İlişkileri ve Küreselleşme İçindeki Yeri

F. Pezikoğlu 917

Tarım İşletmelerinde Toprak Analizi Yaptırmanın Destekleme Ödemeleri, Doğal Kaynak Kullanımı ve Ürün Maliyetleri Yönünden Etkileri: Ankara İli Polatlı İlçesi Örneği

A. Özçelik, H. Tayyar Güldal 923

Tarım Politikalarındaki Liberalleşme Eğilimleri Kapsamında Türkiye ve Avrupa Birliği Politikalarının Karşılaştırılması Üzerine Bir Çalışma

C. Karaman, F. Yavuz 929

Tarımda Ürüne Özel Yerel ve Bölgesel Politikalar Oluşturulabilir mi? Isparta ve Gül Örneği

N. Yürekli Yüksel, Ş. Kalanlar, A. Demir Keskin, F. Canik, E. Aygören 938

Tohumluk Dış Ticaret Politikalarının Sektör Üzerine Etkileri

O. Sav, C. Sayın 947

Türkiye’de Aspir Üretimini Artırabilecek Politikaların Tespiti

U. İlkdoğan, E. Olhan 953

Türkiye’de Enflasyon-İşsizlik İlişkisinin Analizi

G. Unakıtan, B. Türkekul 963

Türkiye’de İşlenmiş Organik Tarım Ürünleri Konusunda Bir Değerlendirme

E. Gürel, A. Z. Gürler, M. Ayyıldız 969

Türkiye’de Şeker Sanayinde Yaşanan Değişiklikler: Nişasta Bazlı Şeker ve Şekerpancarı Şekeri

S. Konyalı 976

Türkiye’de Tarımsal Büyümenin Kaynakları: 1980-2010 Dönemi

(25)

Türkiye'de Tarımsal Desteklemelerin Tarla Bitkileri Üretim Desenine Etkilerinin Analizi SAYFA

S. Aşcı, A. A. Koç, A. Bayaner, E. Vorotnikova 991

Türkiye’de Tohumculuk Sektörünün Mevcut Durumu

H. Erdal 1004

Türkiye’ de Tohumculuk Sektörünün Gelişimi

K. Hazneci, V. Ceyhan 1011

Türkiye’de Yem Bitkileri Üretimi ve Uygulanan Destekleme Politikaları

A. Semerci 1021

Uluslararası Kuruluşların Gıda Fiyat Krizi Değerlendirmeleri

A. Karadağ Gürsoy, F. Handan Giray 1025

TARIMDA RİSK, BELİRSİZLİK VE YÖNETİMİ

Ankara, Çorum ve Kayseri İllerinde Çiftçilerin Risk Yönetimi ve Tarım Sigortası Uygulamaları

R. Taşcı, S. Karabak, R. Demirtaş, B. Gülçubuk 1035

Dünyada ve Türkiye’de Tarım Sigortalarındaki Gelişmelerin Düşündürdükleri

Ö. Karahan Uysal, G. Saner, B. Engürülü, Z. Naseri 1042

Isparta İlinde Üreticilerin Bitkisel Ürün Sigortası Uygulamalarına Yaklaşımı

D. Karamürsel, M. Emre, F.P. Öztürk, H.C. Sarısu, Ö.F. Karamürsel, R.A. Emre, G. Öztürk, A. Altıntaş 1051

Tokat-Kazova Yöresinde Tarım Sigortası Yaptırma Konusunda Farklılık Gösteren İki Köyün Karşılaştırması

E. Oruç, G. Durmuş, A. Altıntaş 1060

Türkiye’de Tarım Sektöründe Risk Yönetimi

B. Engürülü, M. Demirtaş, Y. Şaçli 1068

Üretici Gözüyle Tarım Sigortası Uygulamaları: Antalya Örneği

B. Sayın, M. Ali Çelikyurt, N. Kaya 1077

TARIMDA VERİMLİLİK, ETKİNLİK VE TEKNOLOJİ Antalya İli Seralarında, Yapı ve Üretim Teknolojileri Envanteri

A. Koçak, C. Sayın 1087

Çiftçi Kayıt Usulü Bilgi Sistemine Dayalı Veri Toplama Tekniğini Kullanarak Pamuk İşletmelerinde Etkinlik Analizi: Harran Ovası Örneği

T. Işgın, R. Özel, H. Subaşı, F. Öcal Kara 1093

Erzurum İli Büyükbaş Hayvancılık İşletmelerinin Etkinlik Analizi

A. Şanal, H. Bayram Işık 1105

Güneş Enerjili Tarımsal Sulama Sisteminin Ekonomik Analizi

Ş. Yılmaz, H. R. Özçalık, A. Öter, O. Aydoğan 1113

Harran Ovası’nda II. Ürün Susamın Anıza Ekim Mekanizasyonunun Ekonomik Yönden Karşılaştırılması

A. Çıkman, T. Monis 1120

Türkiye Tarımında Teknik Etkinlik: Meta Analizi

N.Alhas Eroğlu, M. Bozoğlu, B. Kılıç Topuz 1124

Türkiye Tarımını Konu A lan Etkinlik ve Verimlilik Çalışmalarının İncelenmesi

A. Özden 1129

TARIMSAL FİNANSMAN

Türkiye Tarımının Finansmanında Tarımsal Krediler: Özel Bankalar Açısından Bir Değerlendirme

M. Artukoğlu, H. Adanacıoğlu, M. Koçtürk, E. Güneş 1139

Yeni Bir Kredi Kaynağı Olarak Tarımsal Kredi Kartlarının Benimsenmesine - Yayılmasına Etki Eden Faktörler

(26)

(27)

(28)

Ankara İli Sığır Besi İşletmelerinde Kırmızı Et Maliyetinin Belirlenmesi

S. Er

1

_{, A. Özçelik}

1_{Dr., Ankara Kalkınma Ajansı, 1322 cad. No:11 Öveçler/Ankara}

E-posta: sabrier@ankaraka.org.tr ÖZET

Ankara sahip olduğu alan ve ürün çeşitliliği ile tarımsal üretimde önemli bir ildir. Bitkisel üretim yanında, hayvancılık özellikle sığır besiciliği önemli bir faaliyettir. Çubuk, Kazan ve Akyurt ilçeleri ilin sığır besi merkezidir. İncelenen işletmelerde, bir çiftçi ailesinin ortalama nüfusu 5,02 kişi, ortalama işgücü miktarı 3,81 Erkek İşgücü Birimi (EİB), ortalama hayvan varlığı 36,27 Büyük Baş Hayvan Birimi (BBHB) ve ortalama arazi genişliği 66,28 dekardır. İşletmelerde aktif sermayenin %55,57’sini çiftlik sermayesi ve %44,43’nü işletme sermayesi oluşturmaktadır. İncelenen işletmelerdeki öz sermaye oranı %89,07’dir. Araştırmaya en az 10 baş sığır besisi olan işletmeler dahil edilmiş olup, işletmeler 3 tabakaya (10-35 baş, 36-59 baş ve 60+ baş) ayrılmıştır. İncelenen işletmelerde ortalama besi süresi 160 gün ve günlük canlı ağırlık artışı 1,20 kg. olarak tespit edilmiştir. Rasyona ortalama günlük 4,58 kg. kaba yem ve 7,53 kg. kesif yem girmekte olup, besi hayvanı başına günlük 12,11 kg. yem tüketilmektedir. Sığır alım fiyatı dahil 1 kg. canlı ağırlık artış maliyeti 8,76 TL olarak hesaplanmıştır.

Anahtar kelimeler: Sığır besiciliği, yem tüketimi, canlı ağırlık maliyeti

Determining of Beef Cost in Cattle Fattening Farms in Ankara Province

ABSTRACT

Ankara is an important province in terms of land it has, crop varieties and agricultural production. Besides herbal production, Livestock particularly cattle fattening is a significant activity. Çubuk, Kazan and Akyurt counties are the center of cattle fattening in the province. In inspected farms, the average household size of farms was 5,02 people, the average labor force is 3,81 EİB (Manpower Unit) , the average animal stock is 36,27 BBHB (Animal Unit), and he average farm size is 66,28 decares. The total asset value was composed of 55,57% fixed capital and 44,43% operating capital on farm. Equity capital rate in the inspected farms is 89,07%. The agricultural farms that have at least 10 head of cattle have been included in the research and farms have been divided into three size groups; 10-35 head, 36-59 head, and 60+ head. The average fattening period is 160 days and daily live weight increase is 1,20 kg. The average daily ration is composed of 4,58 kg. coarse fodder and 7,53 kg. concentrate feed. Daily feed consumption per head is 12,11 kg. 1 kg. live weight increase with cattle purchasing cost is 8,76 TL.

Key words: Cattle fattening, feed consumption, live weight cost 1.GİRİŞ

İnsan hayatının vazgeçilmez unsuru yeterli gıda ihtiyacını sağlamaktır. Bu nedenle, insan var olduğu günden itibaren tarım ile iç içe olmuştur. Tarımsal faaliyet, iki ana üretim alanı olan bitkisel ve hayvansal üretiminden oluşmaktadır. Gelişmiş ülkelerde belli tarımsal üretim alanlarında uzmanlaşma söz konusu iken, gelişmekte olan ülkelerde bitkisel ve hayvansal üretim birlikte yapılmaktadır. Ülkemizde yer alan yaklaşık üç milyon tarım işletmesinin %67’si bitkisel ve hayvansal üretimi birlikte gerçekleştirirken, sadece %2.36’sıda hayvansal üretim yapmaktadır. Ortalama işletme arazisi büyüklüğü 61 dekardır (TUİK, 2001). Toplam tarım işletmelerinin 43.400 adedi (%1,41) Ankara ilinde bulunmaktadır ve ortalama işletme arazisi büyüklüğü ise yaklaşık 154 dekardır . Ankara ilindeki tarım işletmelerinin %30,57’si yalnız bitkisel üretim yaparken %5,96’sı sadece hayvancılık yapmakta olup, %63,47’si bitkisel ve hayvancılık faaliyetini birlikte yapmaktadır (TUİK, 2001).

Araştırmada incelenen işletmeler, 10-35 baş (I. grup), 36-59 baş (II. grup) ve 60+ baş (III. grup) olmak üzere üç büyüklük grubuna ayrılmıştır. İncelenen işletmelerde toplam işletme arazisinin büyük bir kısmını tarla arazis i oluşturmaktadır. İşletmeler ortalamasına göre işletme arazisinin %94,47’sini tarla arazisi, %1,34’nü sebze arazisi, %3,83’nü meyve/bağ arazisi ve %0,36’sını diğer (kavaklık, yem bitkisi, vb.) oluşturmaktadır. İncelenen işletmelerde arazi tasarruf şekilleri dikkate alındığında, işletme arazilerinin büyük bir kısmını mülk arazi oluşturmaktadır. İşletmeler ortalamasına göre işletme arazisinin %79,66’sı mülk arazi, %14,65’i kiralanan arazi ve %5,69’nu ortağa tutulan arazi oluşturmaktadır. İşletme büyüklükleri arttıkça hayvan varlığı artmaktadır. İşletme başına düşen ortalama BBHB değeri, I. grup işletmeler için 25,25, II. grup için 39,72, III. grup için 80,24 ve işletmeler ortalamasında ise 34,83 olarak tespit edilmiştir. İncelenen işletmelerde, esas işgücü kaynağını oluşturan 15-49 yaş grubu en fazla nüfus oranına sahiptir. Bu oran I. grup için %53,18, II. grup için %53,06 ve III. grup için ise %58,89 olarak elde edilmiştir. İşletmeler ortalamasına göre bu oran %54’dür. Mevcut işgücü miktarından, çalışamayan ve işletme dışında çalışan nüfus çıkarılarak üretime katılan işgücü miktarı 3,44 Erkek İşgücü Birimi (EİB) elde edilmiştir. Bu işgücü miktarına yabancı işgücü miktarı (0,36 EİB) eklenerek toplam işgücü miktarı olan 3,81 EİB’ne ulaşılmıştır.

Aktif sermaye işletmede üretimde kullanmak amacıyla bulundurulan sermayenin tamamı olup, çiftlik ve işletme sermayesinden oluşmaktadır. İşletme sermayesi daha kolay nakte çevrilebilen dönen varlıkları oluştururken, çiftlik sermayesi nakte daha zor çevrilen duran varlık unsurlarını içermektedir. İncelenen işletmelerde işletme başına düşen aktif sermaye tutarı, I. grup için 388.057,91 TL, II. grup için 470.727,25 TL, III.

(29)

grup için 891.969,38 TL ve işletmeler ortalaması 467.696,19 TL olarak gerçekleşmiştir. Aktifte yer alan varlıklar esas olarak iki kaynaktan sağlanır. Bunlar, öz kaynaklar ve yabancı sermayedir. Aktif sermaye toplamından yabancı kaynaklar yani borçlar çıkarılırsa öz sermaye elde edilir (Erkuş vd. 2005). İncelenen işletmelerde öz sermaye, aktif sermayeden yabancı sermayenin (borçlar ile kiraya ve ortağa tutulan arazi değeri) çıkarılması ile elde edilmiştir. İşletme başına düşen ortalama öz sermaye tutarı işletme büyüklüğü ile artmaktadır. İşletmeler ortalamasında öz sermaye 416.585,47 TL ile toplam pasif sermayenin %89,07’sini oluşturmaktadır.

2. MATERYAL VE METOT

Bu çalışmada, Ankara ilinde sığır besiciliği yapan tarım işletmelerinin kırmızı et maliyeti belirlenmiştir. Bu nedenle, araştırma alanı olarak Ankara’da sığır besiciliğinin en yoğun yapıldığı Çubuk, Akyurt ve Kazan ilçeleri seçilmiştir. Çalışmaya en az 10 baş besi sığırı olan işletmeler dahil edilmiştir. Adı geçen ilçelerde Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüklerinin görüşleri alınarak, ana kitle toplam 758 işletmeden oluşmuştur. Bu popülasyondan işletmelerde bulunan sığır besi sayısı dikkate alınarak, tabakalı tesadüfi örnekleme yöntemiyle anket yapılacak örnek işletme sayısı 122 olarak tespit edilmiştir. Bu amaçla aşağıdaki formül kullanılmıştır (Yamane 1967). Örnek hacminin belirlenmesinde %10 hata payı ve %95 güven sınırları dikkate alınmıştır.

𝑛𝑛 𝑛

𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁ℎ 𝑆𝑆ℎ2

𝑁𝑁2_𝑁𝐷𝐷2_{+𝑁𝑁𝑁}_ℎ_𝑆𝑆 ℎ

2 (1)

Araştırmanın amacına uygun olarak hazırlanmış anket formları, bizzat araştırıcı tarafından kişisel görüşme yoluyla doldurulmuştur. Böylece analize esas teşkil edecek birincil veriler doğrudan doğruya örneğe çıkan çiftçi ailelerinden elde edilmiştir. İkincil veriler ise konuya ilişkin literatür ve istatistiklerden yararlanılarak temin edilmiştir.

Formülde; n:örnek hacmi

N: Ana kitledeki toplam işletme sayısı Nh: h. tabakadaki işletme sayısı Sh2: h. tabakadaki varyans D2 = d2/Z2

d: kitle ortalamasından müsaade edilen hata miktarı Z: standart normal dağılım tablosundaki Z değeri

Popülasyonu oluşturan işletmeler sığır besi sayısının ortaya koyduğu dağılım dikkate alınarak 3 tabakaya (10 -35 baş, 36-59 baş ve 60+ baş olmak üzere üç büyüklük grubuna) ayrılmıştır. Örnek işletme sayısı 122 olarak belirlendikten sonra, her tabakaya düşen işletme sayısı toplam işletme sayısı içinde her tabakadaki işletme sayısı dikkate alınarak, diğer bir ifadeyle aşağıda formülü verilen Oransal Dağılım Yöntemi kullanarak tespit edilmiştir.

nh 𝑛 (N_Nh)𝑁 n (2)

Buna göre, birinci tabakaya (gruba) 86 işletme, ikinci tabakaya 20 işletme ve üçüncü tabakaya 16 işletmenin örneğe girmesi öngörülmüştür. Her tabakadan örneğe girecek işletmeler tesadüfi olarak belirlenmiştir.

3.ARAŞTIRMA BULGULARI

3.1. İncelenen İşletmelerde Besi Süresi ve Uygulanan Rasyon

İncelenen işletmelerde, işletme başına düşen ortalama hayvan sayısı (baş olarak) gruplar bazında sırasıyla 19,56 baş, 44,30 baş, 104,69 baş olup, işletmeler ortalaması 34,78 olarak bulunmuştur. İşletmelerin besi süresi, besi başı canlı ağırlık, besi sonu canlı ağırlık, canlı ağırlık artışı ve günlük canlı ağırlık artışları çizelge 3.1’de sunulmuştur.

Çizelge 3.1 Besi başı, besi sonu canlı ağırlıkları ve canlı ağırlık artışları İşletme Grupları Besiye Alınan Hayvan Sayısı (Baş) Besi Süresi (Gün) Besi Başı Canlı Ağırlık (kg/Baş)

Besi Sonu Canlı Ağırlık (kg/Baş) Canlı Ağırlık Artışı (kg/Baş) Günlük Canlı Ağırlık Artışı (kg/Gün) I. Grup 19,56 153,34 218,64 400,53 181,89 1,19 II. Grup 44,30 168,45 220,28 425,35 205,07 1,22 III. Grup 104,69 183,62 221,14 452,82 231,68 1,26 İşletmeler Ortalaması 34,78 160,00 219,25 411,82 192,57 1,20

(30)

Gruplarda yer alan işletmelerde besi başı canlı ağırlık değerleri birbirine yakınken, besi sonu canlı ağırlık değerleri gruplarda sırasıyla 400,53 kg, 425,35 kg. ve 452,82 kg. olarak belirlenmiştir. Buna bağlı olarak canlı ağırlık artış değerleri ve günlük canlı ağırlık artış değerleri de artmıştır. Çünkü; besi süreleri I. grupta 153,34 gün, II. grupta 168,45 gün ve III. grupta 183,62 gündür. İşletmeler ortalaması 160 gündür. I. ve II. grupta yer alan işletmelerin çoğunluğu besi süresinde merayı kullandıklarından besi süresi, entansif besi yapan III. gruptaki işletmelere göre daha kısadır.

İncelenen işletmelerin günlük rasyona giren yemler ile bu yemlerin ortalama miktarları, işletme grupları itibariyle çizelge 3.2’de verilmiştir. Günlük rasyona giren toplam yem tüketimi I. grupta 11,94 kg., II. grupta 12,19 kg., III. grupta 12,87 kg. olarak gerçekleşirken, işletmeler ortalamasında ise 12,11 kg. olarak belirlenmiştir. Günlük rasyonda yer alan kaba yem miktarı gruplar bazında sırasıyla 4,54 kg., 4,68 kg., ve 4,64 kg. olarak belirlenirken, toplam kesif yem miktarı ise 7,40 kg., 12,19 kg., ve 12,87 kg. olarak tespit edilmiştir. Gruplarda en fazla tüketilen kaba yem saman olurken, en fazla kullanılan kesif yem ise arpa kırmasıdır. Kullanılan toplam kesif yem miktarı, işletme büyüklüğü ile artmaktadır. Toplam kaba yem miktarını en fazla II. grup kullanmakla birlikte, gruplar arasında fazla bir kullanım farkı olmadığı görülmektedir. Meraları daha çok kullanan I. ve II. grup işletmelerin kaba yem tüketimlerinin daha az olması beklenirken, meraların yoğun kullanımı sonucu verimlerinin düşük olması bu sonuca ulaşmayı engellemiştir.

Çizelge 3.2 İncelenen işletmelerde günlük rasyona giren yemler ve miktarları (kg) Günlük Rasyon

İşletme Büyüklük Grupları _İşletmeler

Ortalaması

I. Grup II. Grup III. Grup

Kg. % Kg. % Kg. % Kg. %

Saman 3,96 4,06 3,87 3,96

Kuru Ot 0,32 0,33 0,38 0,33

Pancar Posası 0,18 0,20 0,27 0,20

Silajlık Mısır 0,08 0,09 0,12 0,09

Toplam Kaba Yem 4,54 38,02 4,68 38,39 4,64 36,05 4,58 37,79

Fabrika yemi 2,14 2,21 2,83 2,25

Arpa Kırması 2,82 2,80 2,80 2,81

Kepek 1,28 1,31 1,36 1,30

Muhtelif Küspe 1,16 1,19 1,24 1,18

Toplam Kesif Yem 7,40 61,98 7,51 61,61 8,23 63,95 7,53 62,21

Toplam Yem 11,94 100 12,19 100 12,87 100 12,11 100

3.2 İncelenen İşletmelerde Besicilik Maliyetleri ve Gelirleri

İncelenen işletmelerde besi dönemi sonunda Besi Hayvanı Başına Düşen Değer (BHBD) olarak ortaya çıkan maliyetler, çizelge 3.3’de verilmiştir. BHBD değerlerinden, her bir grup için yalnızca sığır besiciliğinden elde edilen gübre geliri çıkarılarak besi sonu maliyetleri hesaplanmıştır. Besi sonu maliyetleri gruplar bazında sırasıyla 3.753,66 TL, 3.601,86 TL, 3.054,65 TL olarak bulunurken, işletmeler ortalamasında 3.608,07 TL olarak gerçekleşmiştir. Besi sonu maliyeti, işletme büyüklüğü arttıkça azalmaktadır.

Çizelge 3.3 İncelenen işletmelerde bir baş besi sığırının besi sonu maliyeti

İşletme Grupları Üretim Masrafları(TL) Gübre Geliri(TL) Besi Sonu Maliyeti(TL)

I. Grup 4.020,00 266,34 3.753,66

II. Grup 3.892,26 290,40 3.601,86

III. Grup 3.446,53 391,88 3.054,65

İşletmeler Ort. 3.905,64 297,57 3.608,07

İncelenen işletmelerde BHBD değeri üzerinden gidilerek, 1 kg. canlı ağırlık maliyeti hesaplanarak çizelge 3.4’de gösterilmiştir. Sığır alım maliyetleri dikkate alınarak ortaya çıkan BHBD değerleri öncelikle elde edilmiştir. Bu değerlerden gübre geliri çıkarılarak elde edilen toplam üretim maliyetleri besi sonu canlı ağırlıklara bölünerek 1 kg. canlı ağırlık maliyetleri bulunmuştur. I. grup için bu değer 9,37 TL/kg iken II. grup için 8,47 TL/kg, III. grup için 6,75 TL/kg ve işletmeler ortalamasında 8,76 TL/kg olarak gerçekleşmiştir. Bu değerlerde, işletme büyüklüğü

(31)

ile ters orantılı olarak azalmaktadır. Araştırmanın yapıldığı dönemde canlı hayvan ağırlığı 12 TL/kg civarında olduğu göz önüne alındığında, işletmeler ortalamasına göre 1 kg’lık canlı ağırlık için 3.24 TL kar elde edilmiştir.

Çizelge 3.4 İncelenen işletmelerde 1 kg. canlı ağırlık maliyeti

İşletme Grupları (Sığır alım maliyeti dahil)Üretim Masrafları(TL) Gübre Geliri(TL) Besi Sonu Canlı Ağırlık(kg)

1 kg. Canlı Ağırlık Maliyeti (TL/kg) I. Grup 4.020,00 266,34 400,53 9,37 II. Grup 3.892,26 290,40 425,35 8,47 III. Grup 3.446,53 391,88 452,82 6,75 İşletmeler Ort. 3.905,64 297,57 411,82 8,76

Çizelge 3.5’de, 1 kg. canlı ağırlık artış maliyetleri gruplar bazında bulunmuştur. Bu hesaplamada canlı ağırlık artışı bulunduğundan, BHBD değer üzerinden toplam üretim maliyeti hesaplanırken sığır alım maliyetleri hariç tutulmuş olup, diğer maliyet unsurları dikkate alınmıştır. Bu hesaplamada ayrıca, besi sonu canlı ağırlık yerine canlı ağırlık artışı kullanılmıştır. Üretim masraflarından gübre geliri çıkarılmış, elde edilen sonuç canlı ağırlık artışına bölünerek 1 kg. canlı ağırlık artış maliyetleri hesaplanmıştır. Burada da ölçek ekonomisinin önemi açıkça görülmekte olup, işletme büyüklüğü ile ters orantılı olarak, 1 kg. canlı ağırlık artış maliyetleri de işletme büyüklüğü arttıkça düşmektedir. Bu değer I. grup için 5,33 TL/kg, II. grup için 4,11 TL/kg, III. grup için 2,18 TL/kg ve işletmeler ortalamasında 4,72 TL/kg olarak elde edilmiştir.

Çizelge 3.5 İncelenen işletmelerde 1kg canlı ağırlık artış maliyeti

İşletme Grupları (Sığır alım maliyeti hariç)Üretim Masrafları(TL) Gübre Geliri(TL) Canlı Ağırlık Artışı(kg)

1 kg. Canlı Ağırlık Artış Maliyeti (TL/kg) I. Grup 1.235,60 266,34 181,89 5,33 II. Grup 1.133,79 290,40 205,07 4,11 III. Grup 896,92 391,88 231,68 2,18 İşletmeler Ort. 1.206,42 297,57 192,57 4,72

İncelenen işletmelerin sığır besiciliği faaliyetinden hayvan satışları ve gübre gelirinden oluşan toplam gelirden, üretim masraflarının çıkarılması sonucu elde edilen kar değerleri çizelge 3.6’da verilmiştir. Kar değerleri her grup için pozitif değere sahiptir. Araştırmanın yapıldığı dönem, et fiyatlarının artış gösterdiği döneme rastlaması bu sonucun elde edilmesinde etkili olmuştur. Sığır besiciliği, et fiyatlarının yükseldiği ve sonra da dengelendiği dönemlerde karlı bir ekonomik faaliyet olarak karşımıza çıkmaktadır. Kar değerleri I. grupta 1.386,69 TL, II. grupta 9.963,00 TL, III. grupta 75.282,91 TL ve işletmeler ortalamasında ise 7.661,40 TL olarak gerçekleşmiş olup, işletme büyüklüğü ile artış göstermiştir.

Çizelge 3.6 İncelenen işletmelerde besicilik gelirleri

İşletme Grupları Hayvan Satışı(TL) Gübre Geliri(TL) Masrafları(TL)İşletme Net Kar(TL)

I. Grup 79.662,79 355,12 78.631,22 1.386,69

II. Grup 182.060,00 330 172.427,00 9.963,00

III. Grup 435.687,50 412,5 360.817,09 75.282,91

İşletmeler Ort. 143.140,98 358,52 135.838,10 7.661,40

4. SONUÇ

Ankara ilinde sığır besiciliği faaliyetinde bulunan tarım işletmelerinde kırmızı et maliyetinin belirlenmes i incelenmiştir. Araştırma bölgesi olarak, Ankara’da sığır besiciliğinin en yoğun yapıldığı Çubuk, Kazan ve Akyurt ilçeleri seçilmiştir. İncelenen işletmeler, 3 ana büyüklük grubuna ayrılmış (10-35 baş, 36-59 baş ve 60+ baş) olup, işletmeler ortalamasına göre toplam besi süresi 160 gün, toplam canlı ağırlık artışı 192,57 kg., ve günlük canlı ağırlık artışı 1,20 kg. olarak tespit edilmiştir. Yapılan çalışmada, hayvan alımı hariç değişen masrafların yaklaşık %75’ini oluşturan yem maliyetleri de dikkate alınmıştır. İşletmeler ortalamasına göre, hayvan başına günlük yem tüketimi (kaba yem+kesif yem) 12,11 kg. olarak bulunmuştur. Ayrıca, işletmelerin değiş ken masraflarında en büyük masraf kalemini oluşturan sığır alım maliyetleri dahil edilerek ve hariç tutularak 1 kg. canlı ağırlık

(32)

maliyetleri hesaplanmıştır. İncelenen işletmelerde 1 kg. canlı ağırlık maliyeti, sığır alım maliyeti dahil edilerek 8,76 TL/kg, sığır alım maliyeti hariç tutularak ise 4,72 TL/kg olarak bulunmuştur. Araştırmanın yapıldığı dönemde kırmızı et fiyatlarının daha istikrarlı ve üretici lehine olduğu bir döneme rast gelmesi, işletmeler ortalamasında net besicilik geliri 7.661,40 TL olarak tespit edilmiştir.

5. KAYNAKLAR

Aktaş, G. 1969. Türkiye’de Sığır Besiciliğini Etkileyen Faktörler Üzerinde Bir Araştırma. Lalahan Zootekni A.E, Yayın No: 25, Ankara.

Anonim. 2006. Ankara Tarım Master Planı. Ankara Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü. Ankara.

Anonim. 2008. Ankara 2008 il çevre durum raporu. Ankara İl Çevre ve Orman Müdürlüğü. Ankara. Anonim. 2012. Ankara ve Tarım Ankara Kalkınma Ajansı Araştırmalar Serisi. Ankara.

Anonim. 2012a. Web sitesi http://www.tarim.gov.tr Erişim Tarihi: 13.04.2012. Anonim. 2012b. Web sitesi http://www.ankara-tarim.gov.tr Erişim Tarihi: 19.06.2012. Anonim. 2012c. Web sitesi http://www.tuik.gov.tr Erişim Tarihi: 22.07.2012.

Anonim. 2012d. Web sitesi http://www.ankaratb.org.tr Erişim Tarihi: 17.08.2012. Anonim. 2012e. Web sitesi http://www.tarimkredi.org.tr Erişim Tarihi: 13.09.2012. Anonim. 2012f. F.A.O Production Yearbook. Roma.

Anonymous. 2012ı. Web sitesi http://www.fao.org. Erişim Tarihi: 04.10.2012.

Dağıstan, E. 2002. Orta-Güney Anadolu Bölgesinde Koyunculuk Faaliyetinin Ekonomik Analizi. Doktora Tezi.

Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Adana

Erkuş, A. ve Demirci, R. 1983. Ülkemizin Değişik Bölgelerindeki Tarım İşletmelerinde

Hayvancılık Faaliyetleri ve Bu Faaliyetlerin İşletme Bünyesindeki Yeri. Ankara Üniversitesi Z.F,Yay. No: 887, Ankara.

Hatunoğlu, T. 1976. Erzurum Şeker Fabrikası Besi Bölge Şefliğinin Yönettiği Sığır Besiciliğinin Ekonomik Analizi. Atatürk Üniversitesi Yay. No: 475, Erzurum.

Hazneci, K. 2007. Amasya İli Suluova İlçesinde Sığır Besiciliği Yapan İşletmelerin Etkinlik Analizi. Yüksek Lisans Tezi. On Dokuz Mayıs Üniversitesi. Samsun.

Özkan, U. 2003. Bayburt İl’inde Sığır Besiciliğine Yer veren Tarım İşletmelerinin

Ekonomik Analizi. Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmış), Ankara.

Polat, B.K. 1997. Ankara İli Sığır Besi İşletmelerinde Karlılık ve Verimlilik Analizleri. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.

Topçu, Y. and Uzundumlu, A.S. 2009. Analysis of Factora aafecting on live weight gain cost in cattle

fattening farms: The case of Erzurum province. Journal of Animal and Veterinary Advances 8(6):

1169 – 1172.

Yücel, S. 2007. Ankara İli Tarım İşletmelerinde Sığır Besiciliği Üretim Faaliyetinin Teknik Ve Mali Analizi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi. Ankara.

(33)

Aydın İlinde Çiftçilerin Çilek Üretim Kararına Etkili Faktörler Üzerine Bir Analiz

N. Tok

1

_{, M. Cankurt, A. Seçer, M. Kantar Davran}

*_{Yard. Doç. Dr. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Kadirli Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu. Osmaniye.}

E-posta: naciyetok@osmaniye.edu.tr ÖZET

Aydın ili, Mersin ve Antalya’dan sonra Türkiye çilek yetiştiriciliği bakımından üçüncü sırada yer almakta olup, Türkiye çilek alanlarının %10,2’sini oluşturmaktadır. Bu çalışma, Aydın ilinde çilek yetiştiriciliği yapan işletmeleri kapsamaktadır. Çalışmanın temel amacı, çilek yetiştiriciliği yapan çiftçilerin karar verme sürecinde, çilek üretimini etkileyen faktörlerin belirlenmesi ve etki düzeylerinin saptanmasıdır. Analiz sonucunda çiftçilerin çilek üretim kararını etkileyen faktörler kişisel/sosyal, çevresel, teknik, pazarlama ve ekonomik olarak gruplandırılmıştır. Bu grupları oluşturan yargıların ortalamaları alındığında katılımı en yüksek olan faktörlerin kişisel/sosyal, çevresel ve pazarlama faktörleri olduğu ortaya konulmuştur. Sonuç olarak, yöre üreticisi için ekonomik ve teknik olarak zorlansa da, kişisel/sosyal, çevresel ve pazarlama ile ilgili faktörler çilek üretimini teşvik etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Çilek üretimi, üretici kararları, faktör analizi, Aydın.

An Analysis on Affecting Factors to Farmers' Strawberry Production Decisions in Aydın

Province

ABSTRACT

Aydın is the third largest strawberry producer of Turkey fallowing Mersin and Antalya. Turkey's strawberry field and 10.2% are located Aydin province. This study is focus on strawberry producer in the province of Aydin. The main purpose of this study is to determine the factors affecting the production of strawberries and the level of effect of these factors in decision making process of strawberry farmers. At the result of analysis, factors affecting strawberries farmers' p roduction decisions are grouped as personal/social, environmental, technical, marketing and economically. The most influential factor are defined as personal/social, and environmental factors when calculated average of the groups of variables. As a result, although economic and technical factors constrains to local producers, personal / social, environmental and marketing factors promotes the production of strawberries.

Keywords: Strawberry production, farmers’ _{decisions, factor analysis, Aydın} 1. GİRİŞ

Türkiye değişik iklim ve toprak karakterleri yönünden çilek yetiştiriciliğinde önemli bir potansiyele sahiptir. Taze ve dondurulmuş olarak tüketim ve ihracat imkânı olan çilek, son yıllarda ülkemizin iyi bir ihraç ürünü haline gelmiştir. Çileğin ilkbahar döneminde çıkan ilk taze meyvelerden olması, iç tüketimde talebin azalmaması, diğer meyvelere göre kâr marjının yüksek olması gibi nedenlerle üretimi artmaktadır. Üretim sadece yurt içi pazarlarda tüketilmemekte, aynı zamanda ihracat da yapılmaktadır. Aydın'da üretilen çilekler Rusya başta olmak üzere Balkan ve Avrupa ülkelerine ihraç edilmekte ve ihracattan önemli ölçüde gelir elde edilmektedir.

Türkiye’de çilek ekim alanları 2000-2013 yılları arasında düzenli bir şekilde artarak 95 bin dekardan 136 bin dekara yükselmiştir. Bu dönemde verim miktarı 137 kg/da’dan 275kg/da’a yükselmiştir. Üretim miktarı ise ekim alanı ve verimdeki gelişmelere bağlı olarak 130 bin tondan 373 bin tona yükselmiştir. Üretim miktarındaki bu artışta tekniğine uygun üretim yapılması konusunda daha dikkatli davranılması özellikle de uygun fide kullanılmasının yaygınlaşması olmuştur (TÜİK, 2014)

İklim ve toprak karakterleri yönünden çilek yetiştiriciliğinde önemli bir potansiyele sahip olunmasına rağmen yakın bir geçmişe kadar belirli bir alanda (sadece İstanbul, Bursa ve Karadeniz Ereğlisi yörelerinde) yetiştirilmiş , günümüzde ise ekim alanları giderek yaygınlaşmıştır (Çakaryıldırım, 2004). Son yıllarda üretimin büyük bir kıs mı Akdeniz, Ege ve Doğu Marmara bölgelerinden karşılanmaktadır. Akdeniz Bölgesi 2013 yılında toplam üretimin %59,4’ünü, Doğu Marmara Bölgesi %20,3’ünü ve Ege Bölgesi %11,3’ünü sağlamaktadır. Bir başka ifadeyle bu üç bölge Türkiye çilek üretiminin %91,0’ini karşılamaktadır. En önemli çilek üreticisi iller ise Mersin (%36,3), Antalya (%21,2) ve Aydın (%13,1) olarak sıralanmaktadır (TÜİK, 2014).

Aydın ili, Mersin ve Antalya’dan sonra Türkiye çilek yetiştiriciliği bakımından üçüncü sırada yer almakta olup, Türkiye çilek alanlarının %10,2’sini oluşturmaktadır (TÜİK, 2014). Çilek üretimi, kapsadığı alan bakımından küçük paya sahip olmasına rağmen, tarımsal üretime sağladığı ekonomik katkı bakımından önemli bir paya sahiptir. Ancak, hasat döneminin oldukça kısa bir dönemi kapsaması, hasatta yoğun işgücüne ihtiyaç duyulması, hasattan sonra soğuk zincirin sağlanması, çabuk bozulabilir bir ürün olması nedeniyle muhafaza koşulları ve işleme sanayinin yapısı bakımından birtakım aksaklıkların olduğu bilinmektedir. Bu aksaklıkların önümüzdeki yıllarda üretici kararlarını nasıl etkileyeceği bölge ekonomisi açısından oldukça önemli bir konudur.

İşletmelerde karar aşamasında doğal faktörler, biyolojik faktörler, ekonomik faktörler, sosyal ve hukuki faktörler yanında üreticilerin alışkanlıkları da etkin rol oynamaktadır (Öztürk ve ark., 2010). Dolayısıyla, üreticiler karar alma aşamasında önemli zorluklarla karşılaşmaktadır. Doğal koşullarda, pazarlama koşullarında, ürün ve

(34)

girdi fiyatlarındaki belirsizlikler üreticilerin üretim kararlarını ve kararlardaki başarı şansını etkileyebilmektedir (Işın, 2001b).

Yapılan literatür çalışması sonucunda tarımsal ürünlerin üretiminde üreticilerin ekim kararını etkileyen faktörlerin belirlenmesine yönelik çok sayıda çalışma bulunmaktadır (Miran, 1993; Işın, 2000; Işın, 2001a; Işın, 2001b; Oğuz ve Bayramoğlu, 2004; Yavuz ve Ceylan, 2005; Günden ve Miran, 2007; Akın, 2008;). Ancak çilek üretiminin ekonomik yönden incelenmesi ile ilgili sınırlı sayıda çalışma olduğu görü lmüştür. Bu çalışmalar genellikle çilek üretim maliyetleri ve pazarlama yapısı üzerinde yoğunlaşmıştır (Çobanoğlu, 2010; Sarılı, 2010; Ağır, 2012) Üreticilerin çilek üretim kararını etkileyen faktörlerin belirlenmesi konusunda yapılmış herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu çalışmanın temel amacı, Aydın ilinde çilek yetiştiriciliği yapılan işletmelerin genel özelliklerini ortaya koymak ve üreticilerin çilek yetiştiriciliğine karar verme sürecinde etkili olan faktörleri belirlemektir.

2.MATERYAL VE YÖNTEM 2.1.Materyal

Bu çalışmanın ana materyalini Aydın’da faaliyet gösteren çilek üreticilerinden yüz yüze görüşme yolu ile elde edilen birincil veriler oluşturmuştur. Ayrıca konuyla ilgili daha önce yapılmış çalışmalardan ve çeşitli istatistiki kaynaklardan (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Türkiye İstatistik Kurumu vb) elde edilen ikincil veriler kullanılmıştır.

2.2.Yöntem

2.2.1.Örnek seçiminde kullanılan yöntem

Aydın ili 2013 yılında Türkiye çilek üretiminin %13,1’ini sağlamıştır. Aydın ilinde çilek üretimi büyük oranda Sultanhisar (%55,2) ve Köşk (24,1) ilçelerinde gerçekleştirilmektedir. Bu iki ilçe toplam üretimin %79,3’ünü karşıladığından anakitleyi yeterince temsil ettiği düşünülmektedir (Çizelge 2.1). Bu nedenle çalışma Sultanhisar, Köşk ilçelerinde yürütülmüştür.

Çizelge 2.1. Aydın İli Çilek Ekim Alanı, Üretim ve Verim Miktarları (2013)

İlçeler Alan (da) Oran (%) Üretim (ton) Oran (%) Verim

Sultanhisar 8200 59,6 27042 55,2 3298 Köşk 3000 21,8 11806 24,1 3935 Merkez 1600 11,6 7084 14,5 4428 İncirliova 421 3,1 1450 3,0 3444 Diğer 542 3,9 1584 3,2 -Toplam 13763 100,0 48966 100,0 -Kaynak: TÜİK, 2014.

Seçilen ilçelerde Gıda tarım ve hayvancılık İlçe Müdürlüğü kayıtlarından çilek yetiştiriciliği yapılan tarım işletmelerinin tamsayımı ile çerçeve liste elde edilmiştir. Çilek ekim alanları dikkate alınarak elde edilen listeye “Tabakalı Örnekleme Yöntemi” uygulanmıştır (Çiçek ve Erkan, 1996). Örnek büyüklüğünün belirlenmesinde kullanılan formül aşağıda verilmiştir.

Formülde; n; örnek hacmi,

Nh; h. tabakanın birim sayısı,

Sh; ; h. tabakanın standart sapması,

N; toplam işletme sayısını, D; d/Z’yi,

d; ortalamadan sapmayı,

Z; t-dağılım çizelgesinde %95 güven düzeyine ait t değerini ifade etmektedir.

Bu yönteme göre %95 güven aralığında ortalamadan %5 sapma ile örnek hacmi 80 olarak tespit edilmiştir (Çizelge 2.2).

n = ( Σ Nh Sh)

2

(35)

Çizelge 2.2. İşletmelerin Çilek Ekim Alanı Genişlik Gruplarına Göre Dağılımı

Tabakalar Frekans

(Nh) Sapma (Sh)Standart Varyans (Sh

2₎ _Nh*Sh _Nh*Sh2 _{Örnek sayısı} (n) 1-10 191 2,62 6,86 500,42 1311,10 26 11-25 103 4,38 19,18 451,14 1975,99 23 26-50 55 6,06 36,72 333,30 2019,80 17 51+ 21 12,70 161,29 266,70 3387,09 14 Toplam 370 16,50 271,02 1551,56 8693,98 80

2.2.2.Verilerin analizinde kullanılan yöntem

Araştırma kapsamında belirlenen amaç ve alt amaçlarına göre analiz yöntemleri de farklılaşacaktır. Buna göre tarımsal işletme ve üreticilere ait özelliklerin tanımlayıcı istatistikleri yüzdeleri, oranları, ortalamaları vb. verilerek durum genel olarak ortaya konulmuştur. Çilek üretim kararına etkili faktörleri belirlemek için temel bileşenler faktör analizi (principal components factor analysis) yöntemi kullanılmıştır.

Faktör analizi çok sayıdaki veri üzerinde birbiriyle ilişkili değişkenleri bir araya getirerek, az sayıda ilişkis iz değişken elde etmeye yarayan çok değişkenli istatistik tekniğidir. Faktör analizinde, gözlenen fazla sayıda değişken, daha az sayıda faktör ile açıklanmaya çalışıldığından, öncelikle değişkenler arası korelasyonlar göz önünde bulundurulur (Johnson ve Wichern, 1992). Faktör analizi, boyut indirgeme ve bağımlılık yapısını yok etme amacını gerçekleştirmekle birlikte, p değişkenli bir olayda birbiri ile ilgili değişkenleri bir araya getirerek, az sayıda yeni (ortak) ilişkisiz değişken bulmayı amaçlar (Tatlıdil, 2002).

Verilerin analizinde önce güvenilirlik analizi uygulanmış ve verilerin analiz edilebilir düzeyde güvenilir olduğu tespit edilmiştir. Ardından da faktör analizi uygulanarak çiftçilerin çilek üretim kararlarında etkili olan faktörlerin belirlenmesi için ön çalışma neticesinde oluşturulan yargılar gruplandırılmıştır. Anket çalışması sonucunda elde edilen gözlem değerleri “Principal Component Analysis” modeli ile Varimax rotasyonu kullanılarak analize tabi tutulmuştur.

3.ARAŞTIRMA BULGULARI

3.1. İncelenen İşletmelerin Genel Özellikleri

Yapılan anket çalışmasından elde edilen sonuçlar doğrultusunda üreticilerin demografik özellikleri değerlendirilmiştir. İncelenen işletmelerde yaş ortalaması 45,15’tir. Üreticilerin % 83,75’i 31-60 yaş grubunda bulunmaktadır. Üreticilerin %42,50’si ilkokul mezunudur. Ailedeki ortalama birey sayısı 3,78’dir. Tarımsal deneyim ortalaması 22,33, çilek üretiminde deneyim ortalaması 13,30’dur (Çizelge 3.1).

Çizelge 3.1.Üreticilerin Demografik Özellikleri

Yaş Grupları n % Tarımsal Deneyim n %

1-30 10 12,50 1-10 11 13,75

31-60 67 83,75 11-20 28 35,00

61+ 3 3,75 21-30 31 38,75

Toplam 80 100,00 31 + 10 12,50

Ortalama 45,15 Toplam 80 100,00

Eğitim Durumu _n _% Ortalama 22,33

İlkokul 34 42,50 Çilek Üretiminde

Deneyim n %

Ortaokul 16 20,00 1-10 28 35,00

Lise 27 33,75 11-20 48 60,00

Üniversite 3 3,75 21 + 4 5,00

Toplam 80 100,00 Toplam 80 100,00

Ailedeki Birey Sayısı n=80, Ortalama=3,78 Ortalama 13,30

Araştırma kapsamında ele alınan işletmelerde, ortalama işlenen arazi genişliği 55,24 dekar, ortalama çilek arazisi 27,56 dekardır. İşletmelerde çilek arazisinin işlenen arazi içindeki payı %49,89’dur. İşlenen arazi genişliği arttıkça çilek arazisinin işlenen arazi içinde payı artmaktadır. Nitekim 1-10 dekar arazi grubunda çilek arazisinin payı %40,89 iken 51 ve üzeri arazi genişlik grubunda bu oran %74,68’e yükselmiştir (Çizelge 3.2).

Çizelge 3.2. İncelenen İşletmelerde Ortalama İşlenen Arazi Genişlikleri ve Çilek Arazisinin Payı Arazi Genişlik

Grupları (da) İşlenen AraziGenişliği

(da) (1)

Ortalama Çilek

Arazisi (da) (2) Oran (2/1)*100(%)

1-10 20,69 8,46 40,89

11-25 69,26 17,74 25,61

26-50 56,76 34,65 61,05

51+ 94,50 70,57 74,68

(36)

Türkiye’de 2011 yılında tarım işletmelerinde ortalama işletme genişliği 68,1 dekar, parsel sayısı 6,9 adet ve parsel genişliği 9,86 dekardır (Anonim, 2012). Araştırma kapsamında ele alınan işletmeler Türkiye ortalaması ile karşılaştırıldığında işletme genişliği bakımından benzerdir. Ancak parsel sayısı ve genişliği bakımından benzerlik göstermemektedir (Çizelge 3.3).

Çizelge 3.3. Ortalama Parsel Sayısı ve Parsel Genişliği Arazi Genişlik

Grupları (da) Genişliği (da)İşlenen Arazi Parsel Sayısı(adet) Parsel Genişliği(da)

1-10 20,69 1,81 11,43

11-25 69,26 2,87 24,13

26-50 56,76 3,18 17,84

51+ 94,50 4,86 19,44

Ortalama 55,24 2,94 17,79

İşletmelerde toplam arazi içerisinde mülk arazilerin oranı %71,49, kira arazi oranı %24,56 ve ortak arazilerin oranı %3,95’tir. 11-25 dekar arazi grubu dışındaki tüm arazi genişlik gruplarında mülk arazi oranı % 80’nin üzerinde olup, 1-10 dekar ve 11-25 dekar arazi genişlik grubunda ortakçılıkla işlenen araziye rastlanmamıştır (Çizelge 3.4).

Çizelge 3.4. Arazi Tasarruf Durumu Arazi Genişlik

Grupları (da) _daMülk Arazi_% _daKira arazi_% _daOrtak Arazi_% _da Toplam _%

1-10 18,19 87,92 2,50 12,08 0,00 0,00 20,69 100,00

11-25 34,83 50,29 34,43 49,71 0,00 0,00 69,26 100,00

26-50 46,35 81,66 2,41 4,25 8,00 14,09 56,76 100,00

51+ 78,36 82,92 13,43 14,21 2,71 2,87 94,50 100,00

Ortalama 39,49 71,49 13,57 24,56 2,18 3,95 55,24 100,00

İşletmelerin ürünler itibariyle arazi kullanım durumları incelenmiştir. İşletmelerde mevcut arazinin %49,89’unda çilek, %17,80’inde sebze (genellikle karnabahar ve az miktarda biber bulunmaktadır), %11,82’sinde karpuz, %10,86’sında mısır yetiştirilmektedir (Çizelge 3.5).

Çizelge 3.5. Arazi Kullanım Durumu

Ürünler Ortalama (da) %

Çilek 27,56 49,89 Sebze 9,83 17,80 Karpuz 6,53 11,82 Mısır 6,00 10,86 Zeytin 3,92 7,10 Turunçgil 1,40 2,53 Toplam 55,24 100,00

3.2. Çiftçilerin Çilek Üretim Kararına Etkili Faktörlerin Belirlenmesi

Çiftçilerin çilek üretimi kararlarının incelenmesi amacıyla hazırlanan anket sorularından alınan cevapların analiz edilebilir düzeyde güvenilir olduğunu belirlemek için güvenilirlik analizi yapılmıştır. Çilek üretim kararına ilişkin davranışlarının irdelenmesi için hazırlanan 31 sorudan oluşan ölçeğin oldukça güvenilir olduğu (0.802) ve değişkenlere verilen cevapların birbirinden farklı oldukları belirlenmiştir. Hotelling T2 testine göre soru ortalamaları arasındaki farklılık istatistiksel olarak anlamlıdır (Hotelling T2: 22082.48; p:0.000). Güvenilirlik analizi sonuçlarına göre anket verilerinin güvenle analizlerde kullanılabileceği belirlenmiştir (Çizelge 3.6). Çizelge 3.6. Çilek Üretim Kararına Etkili Faktörlere İlişkin Güvenilirlik Analizi

Kriterler Değerler

Alfa Güvenilirlik Katsayısı α 0.804

Düzeltilmiş α 0.829

Değişken sayısı 31

Tukey’s F 13.991 (p=0.000)

(37)

Çizelge 3.7. Faktör Analizi Sonuçları Faktörler Değişkenler 1 2 3 4 5 K iş is el/S os ya l

Çilek ekimine karar verirken aile üyelerinden fikir

alırım .877 .039 -.114 .113 -.267

Çilek ekimine karar verirken diğer çiftçilerden fikir

alırım .853 .052 -.109 .073 -.291

Bu ürünü yetiştirmekten zevk alıyorum .691 .223 .194 .435 .190

Alışkanlıktan dolayı çilek üretirim .683 .227 .018 .073 -.350

Çilek üretiminde geçmişten gelen tecrübem var .590 .183 -.166 .050 .280

Aile işgücünü kullanmaya elverişlidir .460 .274 .009 .059 .294

Toprak koşulları çilekten başka ürününe elverişli

değildir .389 -.016 -.116 -.098 .177

Ç

ev

res

el

İklim koşulları çilek tarımına uygundur .226 .822 .101 .067 .125

Bölgede yaygın olarak üretilir .059 .815 .025 .352 -.153

Arazimizin yapısı çilek tarımına uygundur .178 .784 -.142 .125 .069

Geleneksel olarak ürettiğimiz bir üründür .029 .764 .052 .347 -.166

Sulama imkânları çilek tarımına uygundur .418 .733 .138 .017 -.031

Alternatif ürünün üretim maliyetleri yüksektir -.055 .324 -.123 -.163 .267

Alternatif ürünün pazarlaması daha zordur -.032 .271 .027 -.075 .241

Te

kni

k

İlaçlama masrafları düşüktür -.152 .034 .854 .083 -.085

Fazla işgücü gerektirmez -.097 .010 .768 .156 .101

Hasadı kolaydır .038 -.014 .675 .045 -.050

Çapa ve bakımı fazla değildir -.150 .133 .632 -.219 -.123

Bu ürünü yetiştirmek kolaydır .103 -.116 .560 -.103 .211

Alternatif ürünün işgücü ihtiyacı daha fazladır -.203 .065 .342 .238 .194

Çilek üretimi bana boş zaman sağlıyor .035 .100 .314 .048 .304

Çilek üretiminde risk fazladır .172 .152 -.287 .201 -.201

Paz ar lam a Pazarlama kolaydır .043 .032 -.148 .756 .091 Fiyatı yüksektir .158 .188 -.272 .657 -.257

Alternatif ürünler çileğe göre karlı değildir -.001 .165 .192 .643 .009

İşçi temini kolaydır .024 .107 .169 .584 .112

Ürünü satın alan güvenilir tüccarlar olmasından dolayı

çilek üretiyorum .153 .097 -.018 .383 .355

Makine kullanımına uygundur -.035 .083 .026 -.205 -.204

Eko

no

m

ik Üretim maliyeti düşüktür -.217 .034 .226 .139 .721

Örgütlenme (kooperatif vb) olanağı vardır -.019 -.077 .029 .006 .620

Üretim girdilerini için finansmanı var .291 .234 .005 .247 .437

Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy: 0.602 Bartlett’s Test of Sphericity: 1478.171 (sig: 0.000)

Faktör analizi sonucunda 31 adet değişken, 5 faktör grubuna indirgemiştir (Çizelge 3.7). “Çilek ekimine karar verirken aile üyelerinden fikir alırım, çilek ekimine karar verirken diğer çiftçilerden fikir alırım, bu ürünü yetiştirmekten zevk alıyorum, alışkanlıktan dolayı çilek üretirim, çilek üretiminde geçmişten gelen tecrübem var, aile işgücünü kullanmaya elverişlidir, toprak koşulları çilekten başka ürününe elverişli değildir” yargılarının temsil

(38)

ettiği değişkenler kişisel ve sosyal çevre ile ilgili olduklarından Kişisel/Sosyal Faktörler Grubu olarak adlandırılmıştır.

“İklim koşulları çilek tarımına uygundur, bölgede yaygın olarak üretilir, arazimizin yapısı çilek tarımına uygundur, geleneksel olarak ürettiğimiz bir üründür, sulama imkânları çilek tarımına uygundur , alternatif ürünün üretim maliyetleri yüksektir, alternatif ürünün pazarlaması daha zordur” yargılarının temsil ettiği değişkenler iklim ve çevre ile ilgili olduklarından Çevresel Faktörler Grubu olarak adlandırılmıştır.

“İlaçlama masrafları düşüktür, fazla işgücü gerektirmez, hasadı kolaydır, çapa ve bakımı fazla değildir, bu ürünü yetiştirmek kolaydır, alternatif ürünün işgücü ihtiyacı daha fazladır, çilek üretimi bana boş zaman sağlıyor, çilek üretiminde risk fazladır” yargılarının temsil ettiği değişkenler üretim teknikleri ile ilgili olduklarından Teknik

Faktörler Grubu olarak adlandırılmıştır.

“Pazarlama kolaydır, fiyatı yüksektir, alternatif ürünler çileğe göre karlı değildir, işçi temini kolaydır, ürünü satın alan güvenilir tüccarlar olmasından dolayı çilek üretiyorum, makine kullanımına uygundur” yargılarının temsil ettiği değişkenler daha çok pazarlama ile ilgili olduklarından Pazarlama Faktörler Grubu olarak adlandırılmıştır.

“Üretim maliyeti düşüktür, örgütlenme (kooperatif vb) olanağı vardır, üretim girdilerini için finansmanı var” yargılarının temsil ettiği değişkenler daha çok ekonomi ile ilgili olduklarından Ekonomi Faktörler Grubu olarak adlandırılmıştır.

Çizelge 3.8. Faktör Gruplarına Göre Katılım Ortalamaları

(1: Kesinlikle Katılmıyorum 2:Biraz katılırım 3:Orta derecede 4:Büyük ölçüde katılırım 5:Kesinlikle Katılıyorum)

Faktörler Değişkenler _OrtalamasıDeğişken _OrtalamasıGrup

K iş is el/S os ya

l Çilek ekimine karar verirken aile üyelerinden fikir alırım 4.63

4.31 Çilek ekimine karar verirken diğer çiftçilerden fikir alırım 4.59

Bu ürünü yetiştirmekten zevk alıyorum 4.66

Alışkanlıktan dolayı çilek üretirim 4.84

Çilek üretiminde geçmişten gelen tecrübem var 4.64

Aile işgücünü kullanmaya elverişlidir 4.85

Toprak koşulları çilekten başka ürününe elverişli değildir 1.96

Ç