TARTIŞ MA VE SONUÇ

Katılımcıların % 52.7’si 30- 50 yaş arasında, % 49.7’si ilkokul mezunu olarak belirlenmiş, Katılımcıların hane halkı genişliği %75 oranında 4 kişiden fazla bireyden oluşmakta ve sosyal güvenceye sahip olma durumunda ise %42.8 oranında SSK’lı olma durumu tespit edilmiştir. Koyuncu ve ark. (2006a) tarafından Çanakkale’de, Bilginturan ve Ayhan (2009) tarafından Burdur’da yapılan çalışmalarda da yetiştiricilerin yüksek oranda ilkokul mezunu (%65.0) ve (%90.0) oldukları sonucu bulunmuş, bütün çalışmaların benzer bir sonucunun da bu yetiştiricilik koluyla uğraşanların az da olsa okur yazar olmadığı sonucudur. Aksoy ve Yavuz tarafından (2012) yılında doğu Anadolu bölgesinde yapılan çalışmada da bölgede yetiştiricilikle uğraşan birey lerin eğitim seviyesi ilkokul mezunu olarak bulunmuş, hane genişliği ve sosyal güvence durumlarında çalışmamızla benzer sonuçlar ortaya çıkmıştır. Sarma ve Ahmed (2011) tarafından Rajbari bölgesinde yapılan çalışmada da hane halkı genişliği %97.0 oranında 4 kişiden fazla olarak saptanmış çalışmamız bu çalışma ile benzerlik göstermiştir.

İncelenen ilçelere göre işletmenin mülkiyeti % 84.7 oranında yetiştiricinin kendisine ait, %12.4 oranında ortak ve %2.9 oranında ise kira olarak belirlenmiş, ankete katılan toplam işletmeler içerisinde 201 baş ve üzeri hayvana sahip olan yetiştiricilerin oranı % 42.4, 51-200 baş hayvana sahip işletmelerin oranı % 52.7 ve 50 Baş’tan az hayvana sahip işletmelerin oranı ise % 4.9 olarak tespit edilmiş, işletmelerdeki yetiştirilen koyun ve keçi ırkları sırasıyla Morkaraman (% 58.1), Akkaraman (% 26.7) ve Kıl Keçisi (% 15.2) ırklarının yetiştirildiği saptanmıştır. Yıldız (2011) tarafından Van ilinde yapılan çalışmada da kendi arazisine sahip yetiştiricilerin oranı %82.7 olarak bulunmuş çalışmamız bu çalışma ile benzer sonuç ortaya koymuştur. Bilginturan ve Ayhan (2009) tarafından burdur ilindeki işletmelerde yapılan çalışmada mor karaman ırkının varlığı %0.2 oranla çok düşük bulunmuş çalışmamız bu çalışma ile farklılık ortaya koymuştur.

Katılımcılar %77.3 oranında geçim kaynağından dolayı, küçükbaş hayvan yetiştiriciliği yaptıkları cevabını vermişlerdir. Genel olarak yetiştiricilerin % 61.1’i küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinden memnun değilken, % 38.9’u ise memnun oldukları cevabını belirtmiş, katılımcıların % 54.6'sı ürün fiyatlarının düşüklüğünü, % 24.6's ı girdi fiyatlarının yüksekliğini, % 15.8'i pazar bulmanın zorluğunu ve % 5.0’ı ise diğer ( hastalıklar, çoban durumu vb.) durumları küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin sorunları olarak belirtmişlerdir. Aksoy ve Yavuz (2012) tarafından yapılan çalışmada da gelir düşüklüğü küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin temel sorunu olarak bulunmuş çalışmamız bu çalışma ile benzer bir sonuç ortaya koymuştur. Acar ve Ayhan (2012) tarafından Isparta ilinde yapılan çalışmada da geçim kaynağından dolayı küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin yapılması ilk sırada (%46) olarak bulunmuş bu oran çalışmamızdaki orandan düşük bulunmuş fakat çalışmamız bu çalışma ile benzerlik ortaya koymuştur.

İşletmelerde barınaklar %61.5 oranında “evlerin yanında” olarak saptanırken, barınakların %86.6’ sı “kapalı tip” barınak olarak tespit edilmiş, barınakların yapımında kullanılan malzemelerin türlerinde barınak tabanının %86.6 ve barınak çatısının da %75.8 oran ile “topraktan”, barınak duvarının ise %90.1 oranında “taştan” yapıldığı saptanmıştır. Günal (2006) tarafından yapılan çalışmada kapalı tip barınak tipi %55.5 olarak bulunmuş, Yıldız (2011) tarafından Van ilinde yapılan çalışmada barınak tipi %100 olarak kapalı bulunmuş, çalışmamız bu çalışmalar ile benzerlik göstermiştir. Yıldız (2011) tarafından yapılan çalışmada kapalı tip ağılların % 14.9’u barınak duvarı yapı malzemesi olarak taş, % 51.8’inde kerpiç, % 33.3’ünde briket; ağıl zeminin % 82.7’sinde sert topraktan oluştuğu, zemininde beton kullananların oranı ise % 17.3 bulunmuştur. Karaca ve ark. (1993)’nın Van merkez ilçeye bağlı köylerde ağılların temel yapı malzemesi olarak kerpicin yaygın kullanıldığı, yapı malzemes i açısından araştırmamızla benzerlik göstermektedir. Elde edilen bu sonuçlar, Koyuncu ve ark. (2006a)’nın Çanakkale’de yaptıkları çalışmada, keçi barınaklarının % 65’nin kapalı, barınak yapımında en fazla kullanılan malzemenin (% 79) tuğla-beton, ağıl zeminlerinin % 88.2’sinde toprak, %11.7’sinde beton kullandığı bulgularına göre farklılık göstermektedir. Bu durum işletmelerin farklı bölgelerde farklı öğreti ve imkânlara sahip olmasıyla açıklanabilir. İncelenen işletmelerde hasta hayvan bölmesi, doğum bölmesi, sağım bölmesi ve gezinti yerinin genel itibari ile olmaması işletmelerin modernizasyondan uzak ve geleneksel yapıda olduğunun göstergesi olarak görülebilir.

İşletmeler genel olarak damızlık teminini, %85.7 oranla kendi işletmesinden karşılarken, koç teke katım yönteminde ilçeler bazında genel olarak %86.6 oranla serbest yöntemin tercih edildiği belirlenmiş, yetiştiricilerin büyük bir çoğunluğu (%92.7) işletmelerinde kayıt tutmazken, koç teke katım zamanında işletmelerin %77.3’ü Eylül ayını tercih ederken, işletmelerde koç teke sürüye katım %61.6 oranında aşım döneminde olurken %38.4 oranında tüm yıl boyunca olarak saptanmıştır. Ankete katılan yetiştiricilere yetiştirme işleri ve genel anlamda yetiştiricilikle ilgili seminer veya kurslara katılıp katılmadıkları sorulmuş, %91.7 oranında katılmadıkları, %8.3 oranında katıldıkları saptanmıştır. Çalışmamızın bu sonuçları genel olarak Bilginturan ve Ayhan (2009), Yıldız (2011) ve Acar ve Ayhan (2012) tarafından ayrı bölgelerde yapılan çalışmalarla benzer sonuçlar ortaya koymuştur. Anket yapılan işletmelerde yetiştiricilerin tamamı Nisan Mayıs aylarında hayvanların meraya çıkarıldığını ve yayılarak otlatma yapıldığını belirtmiş olup, kış aylarında ise yemlemenin %90.1 oranında sabah ve akşam olarak günde iki kez yapıldığını, yemlemede %66.0 ile en çok saman kullanıldığını belirtmişlerdir. İşletmelerde %91.7 oranla silaj kullanılmadığı, %61.6 oranla ek yemleme yapılmadığı ve %61.1 oranla tuz ve mineral ilavesi (yalama taşı) kullanılmadığı saptanmıştır. Bilginturan ve Ayhan (2009)’ın yapmış olduğu çalışmada da (flushing) ek yemlemenin %74.7 oranında yapılmadığı sonucu çalışmamızın sonucundan yüksek, Acar ve Ayhan (2012)’ın yaptığı çalışmada ise ek yemleme (flushing) yapılmama oranı %32 olarak bulunmuş ve çalışmamızın bu sonucundan düşük olarak saptanmıştır.

Ankete katılan yetiştiricilerin tamamı hayvanlara aşı yapıldığını bildirmiş, yapılan aşının %84.8 oranında kendileri tarafından yapıldığını, %15.2 oranında ise veteriner hekim tarafından yapıldığını belirtmişlerdir. Yetiştiriciler tarafından kırkımın %98.0 oranında makasla ve % 77.3 oranında haziran ayında yapıldığı saptanmıştır. İşletmelerde sütün %96.5 oranla bayanlar tarafından ve %98.5 oranla elle sağıldığı sonucu ortaya çıkmıştır. Çalışmamızın bu sonuçları genel olarak Bilginturan ve Ayhan (2009), Yıldız (2011) ve Acar ve Ayhan (2012) tarafından ayrı bölgelerde yapılan çalışmalarla benzer sonuçlar ortaya koymuştur.

Bitkisel ve hayvansal üretim değerlerinin toplanmasıyla elde edilen üretim değerinde hayvan sayısı varlığının artış göstermesiyle üretim değeri de artış göstermiş ve işletmeler ortalaması 3932.81 TL olarak hesaplanmıştır. İşletmeler bazında hayvan varlığı arttıkça bitkisel ve hayvansal değişen masrafların değer olarak arttığı

görülmekte, oransal olarak ise bitkisel masrafların en yüksek değerini (%35.8) 201 baş ve üzeri hayvan varlığına sahip olan işletmelerde aldığı görülürken, hayvansal değişir masrafların ise en yüksek değerini (%65.3) 51-200 baş hayvan varlığına sahip işletmelerde aldığı saptanmıştır. İşletmelerin ortalama birim değiş en masraf için üretim değeri 50 baş ve daha az hayvana sahip işletmelerde 1592.30 TL, 51-200 baş hayvana sahip işletmelerde 1645.29 TL ve 201 baş ve üzeri hayvan varlığına sahip olan işletmelerde ise 1950.01 TL olarak hesaplanmıştır. İşletmeler bazında hayvan varlığının artışında birim değişen masraf için üretim değerinin de arttığı gözlemlenmiştir.

Sonuç olarak; çalışmaya katılan işletmelerden elde edilen sonuçlar; Bingöl ili küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin ülke genelinde olduğu gibi üretimin küçük ve orta ölçekli işletmelerde ve geleneksel bir yapıda olduğunu ortaya koymaktadır. Barınakların genel olarak modernizasyon ve hayvan sağlığı açısından yetersiz olduğu çalışmamızın genel sonucu olarak saptanmıştır. Yetiştiricilerin kendi sürüsünden damızlık mat eryal kullanıyor olması resesif genlerin ortaya çıkmasına, doğuşsal hastalıklara, dışa hatta kendi komşusuna bile açılamamasına bir göstergedir. Bu durum verimsizliğin genetik cephesidir. Çiftçimiz kendi sürüsüne dışarıdan yeni ve verimli gen transfer etmelidir. Bunun yolu da sürüye sürekli verimli dişi veya erkek damızlık (veya sperm kullanmaktan) katmaktan geçmektedir. Araştırmamıza göre bu olgu, Bingöl'deki yetiştiricilerimizde maalesef gelişmemiştir. Serbest katımın %86.6 oranında yüksek çıkması Bingöl ilinde bilimsel yetiştiriciliğin yapılmadığının bir göstergesi olarak görülebilir. Koyun ve keçilerde süt verimi veya et verimi gibi tek ya da kombine verimli ırkların yetiştirilmesi, yerli ırkların ıslah edilmesi gereklidir. Islahta elde edilen başarının yaygınlaşabilmesi için nitelikli damızlık yetiştiren işletmelerin kurulması ve bu işletmelerden temin edilen hayvanların üreticilere ulaştırılmasını teşvik edecek bir sistemin uygulamaya konulması yetiştiricilerin damızlık sorununun çözülmesine katkı sağlayacağı söylenebilir. Çalışma sonuçlarına göre; acil olarak ıslah, damızlık hayvan bakımı, hayvan sağlığı, mera kullanımı ve hayvan besleme konularında bölge koşullan dikkate alınarak düzenlenecek uygulamalı eğitimlere ihtiyaç duyulmaktadır.

5. KAYNAKLAR

Acar, M., Ayhan, V. 2012. Isparta İli Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği Üyesi Keçicilik İşletmelerinin Mevcut Durumu ve Teknik Sorunları Üzerine Bir Araştırma. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 5 (2): 98-101, 2012

Aksoy, A., 2008. Doğu Anadolu Hayvancılığının Avrupa Birliğine Uyumu ve Rekabet Edebilirliğinin Analizi. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Erzurum.

Aksoy, A., Yavuz, F. 2012. Çiftçilerin küçükbaş hayvan yetiştiriciliğini bırakma nedenlerinin analizi: doğu Anadolu bölgesi örneği. Anadolu Tarım Bilim. Derg., 2012, 27(2):76-79

Alkan, M., 2010. Küçükbaş hayvancılığın acı sonu. http://www.ciftlikdergisi.com.tr (15.03.2014)

Bilginturan, S., Ayhan, V. 2009. Burdur İli Damızlık Koyun ve Keçi Yetiştiriciler Birliği Üyesi Koyunculuk İşletmelerinin Yapısal Özellikleri ve Sorunları Üzerine Bir Araştırma. Hayvansal Üretim 50(1): 1-8, 2009 Çiçek A, Erkan O (1996) Tarım Ekonomisinde Araştırma ve Örnekleme Yöntemleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları No: 12, Ders Notları Serisi No: 6, Tokat.

FAO, 2011. http://faostat.fao.org/faostat

Erkuş, A, ve Demirci, R,, 1996. Tarımsal ĠĢletmecilik ve Planlama. Ankara Üniversitesi Yayınları No: 1435, Ziraat Fakültesi Ders Kitabı No: 417, 158 s, Ankara.Fernandez, B. S., Lucia, R. and Jara, L. C., 1986. Mexico Milk and Beef Production from Tropical Pastures - An Experience in the Humid Tropics. World-Animal- Review No.58, 2-12.

Günal, R., 2006. Tekirdağ İli Merkez İlçeye Bağlı Köylerde Bulunan Koyun Ağıllarının Yapısal Özelliklerinin Belirlenmesi ve Geliştirilebilme Olanaklarının Araştırılması.(yüksek lisans tezi, basılmamış) Tekirdağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.

Kara, A., Kızıloğlu, S. Erzurum'da Meraya Dayalı Üretim Yapan Hayvancılık İşletmelerinin Sosyoekonomik Analizi. Tarım Ekonomisi Dergisi 2012; 18(2) : 69 – 78.

Karaca, O., Vanlı, Y., Kaymakçı, M., Altın T., Kaygısız, A. 1993. Doğu Anadolu Bölgesinde koyun yetiştirmenin sosyolojik ekonomik ve genetik görünüşü. No: 90.2F.071 No’lu Araştırma Fonu Proje Kesin Raporu, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.

Kaymakçı, M., Sönmez, R., 1996. İleri Koyun Yetiştiriciliği. 1. baskı. Ege üniversitesi Basımevi, Bornova, İzmir, 365

Kıral, T., Kasnakoğlu, H., Tatlıdil, F., Fidan, H., Gündoğmuş, E. 1999. Tarımsal Ürünler İçin Maliyet Hesaplama Metodolojisi ve Veri Tabanı Rehberi. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü. Yayın no: 37, 143s. Ankara. Koyuncu , E., Pala. A., Savaş. T., Konyalı. A., Ataşoğlu. C., Daş. G., Ersoy. D. E., Uğur. F., Yurtman. D.Y., Yurt.

H. H., 2006a. Çanakkale Koyun ve Keçi Yetiştiricileri Birliği üyesi keçicilik işletmelerinde teknik sorunların belirlenmesi üzerine bir araştırma. Hayvansal Üretim Dergisi, 47 (1): 21-27.

Paksoy, M., Özçelik, A. 2008. Kahramanmaraş İlinde Süt Üretimine Yönelik Keçi Yetiştiriciliğine Yer Veren Tar ı m işletmelerinin Ekonomik Analizi. Tarım bilimleri dergisi 2008, 14 (4) 420-427 Ankara üniversitesi ziraat fakültesi.

Sarma, P. K. and Ahmed, J. U. 2011. An economic study of small scale cattle fattening enterprise of Rajbari district. J. Bangladesh Agril. Univ. 9(1): 141–146, 2011.

SPSS, 2006. SPSS For Windows Evaluation Version Release 15.0.0. Spss Inc. TÜİK, 2012. Türkiye İstatistik Kurumu, http://www.tuik.gov.tr (20.03.2014)

Yıldız, A., 2011. Van ili merkez ilçede küçükbaş hayvancılık faaliyetleri ve genel sorunlar. Yüksek lisans tezi. Yüzüncü yıl üniversitesi. Fen bilimleri enstitüsü. Zootekni anabilim dalı.

Bitkisel Üretimde Girdi Kullanımı ve Üretimde Meydana Gelen Değişmeler