T.C.
FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TARİH ANABİLİM DALI
141 NUMARALI GAZİANTEP ŞER’İYYE SİCİLİ,
METİN-DEĞERLENDİRME
(H. 1234-1236/M. 1818/1821)
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Danışman Hazırlayan
Prof. Dr. İbrahim YILMAZÇELİK Aynur GEÇKİL
T.C.
FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TARİH ANABİLİM DALI
141 NUMARALI GAZİANTEP ŞER’İYYE SİCİLİ,
METİN-DEĞERLENDİRME
(H. 1234-1236/M. 1818/1821)
YÜKSEK LİSANS
Bu tez .../.../2006 tarihinde aşağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile kabul edilmiştir.
Danışman Üye Üye Prof. Dr. İbrahim YILMAZÇELİK
Bu tezin kabulü, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yönetim Kurulu’nun .../.../2006 tarih ve ... sayılı kararıyla onaylanmıştır.
ÖZET Yüksek lisans tezi
141 NUMARALI GAZİANTEP ŞER’İYYE SİCİLİ AYNUR GEÇKİL
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Bölümü 2006: S.VI+343
Tezimiz 141 Numaralı Gaziantep Şer’iyye sicilidir. Sicil Hicri 1234-1236/Miladi 1828-2821 Yıllarını kapsamaktadır. Bu dönemde Ayıntâb Halep Eyaletine bağlıdır.
Çalışmamızda; Osmanlı Devleti’nde Kadılık ve Şer’iyye Sicili ile ilgili bilgi verdikten sonra, sicil içindeki belgeleri tasnif ettik ve belgelerin özetleri ile transkripsiyonu ve kısa bir değerlendirmesini yaptık.
Ayıntâb Kazasında en yetkili kişinin Kadı olduğunu gördük. Şehirde bunun dışında müftü, yeniçeri serdarı bulunmaktaydı.
İktisadi yapının gelir-gider dengelerine göre vergilerin toplanmış ve sancak masraflarının kayıtları düzenli bir şekilde yapılmıştır.
ABSTRACT Masters Thesis
GAZIANTEP ŞERcIYYE RECORDS No 141 Aynur GEÇKİL
The University of Firat The Institute of Social Sciences
Story of History 2006, Page:VI+343
This document is the 141 number of the “Gaziantep Şerciyye Records” and it includes the years between 1234-1236 Hegira and 1818-1821 C. Era. At that period of time, Gaziantep was connected to the state of Haleb.
In our study, after giving information about “court and Kadı” in the state of Ottoman, we classified the documents in the records, gave their summary and transcription and we wade a short evolution of the subjects.
In Ayıntab town, we saw that the most efficient person is Kadı. Beside Kadı there was Mufti, commander of Yeniceri as well.
According to economical structures income expense balances, collecting taxes and records of sancak expenses were recorded regularly.
İÇİNDEKİLER ÖZET ...I ABSTRACT... II İÇİNDEKİLER ...III ÖNSÖZ ... V KISALTMALAR ...VI GİRİŞ ... 1 BİRİNCİ BÖLÜM KADILIK KURUMU VE ŞER’İYYE SİCİLLERİ I. Kadılık ... 3
II. Şer’iyye Sicilleri ... 4
III. Gaziantep Şer’iyye Sicilleri ... 6
IV. 141 Nolu Gaziantep Şer’iyye Sicilinin Genel Durumu... 10
İKİNCİ BÖLÜM I. SİCİLDEKİ BELGELERİN FİHRİST VE ÖZETLERİ ... 13
II. BELGELERİN KONULARA GÖRE TASNİFİ... 21
A. İDARİ NİTELİKLİ BELGELER ... 21
B. İKTİSADİ NİTELİKLİ BELGELER... 21
C. SOSYAL NİTELİKLİ BELGELER ... 22
D. ASKERİ NİTELİKLİ BELGELER... 22
E. VAKIF İLE İLGİLİ BELGELER... 22
F. TEREKE İLE İLGİLİ BELGELER ... 22
G. DİĞER BELGELER ... 22
III. BELGE ÖZETLERİ ... 22
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM METİN TRANSKRİBSİYONU... 53
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
141 NUMARALI GAZİANTEP ŞER’İYYE SİCİLİNİN DEĞERLENDİRMESİ I. XIX. YÜZYILIN BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİNİN GENEL
DURUMU ... 329
II. GAZİANTEP’İN COĞRAFİ KONUMU VE TARİHİ YAPISI ... 329
III. AYINTÂB SANCAĞININ İDARİ YAPISI ... 331
1. Örfi ve Şer’i Görevliler... 331
a. Kadılık... 332 b. Müftülük... 332 c. Yeniçeri Serdarı ... 332 d. Alaybeyi ... 332 e. Kale Dizdarı... 332 f. Nakibü’l-Eşraf Kaymakamı ... 332 2. Mahalle ve Köyler... 333 a. Mahalleler... 333 b. Nahiye ve Köyler... 333
IV. İKTİSADİ YAPI... 337
V. ASKERİ YAPI ... 338
VI. SOSYAL YAPI VE TOPLUMSAL İLİŞKİLER ... 338
SONUÇ ... 340
BİBLİYOGRAFYA ... 341
EKLER ... 343 ÖZGEÇMİŞ
ÖNSÖZ
Tarihimize ait kaynaklar arasında şer’iyye sicilleri, ön sırayı oluşturur. Şer’iyye sicillerinin ait oldukları yerlerin içtimai, idari, mali, sosyal vb. yönlerini aydınlatmada büyük değerleri vardır. Geçmiş ile gerçek bir sentezi yapmamızdı. Şer’iyye sicilleri önemli kaynak durumundadır.
Çalışmamıza esas teşkil eden 141 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicilidir. Hicri 1234-1236/M.1818-1821tarihleri arasını kapsamaktadır.
Tezimizi dört bölüm halinde hazırladık; Birinci bölümde genel olarak kadılık ile şer’iyye sicilleri hakkında bilgi verdik. İkinci bölümde belgelerin konularına göre fihrist ve tasnifi ile özetlerini yaptık. Üçüncü bölümde sicilin transkripsiyonunu yaptık. Dördüncü ve son bölümde ise kısa bir değerlendirilmesini yapmış olduk.
Metin Transkripsiyonunda mümkün olduğunca kurallara uymaya çalıştık. Bu arada transkripsiyonda Ayın (ع) harfi “c” şeklinde Hemze (۶) işareti “ı” şeklinde gösterilmiştir. Harf-ı Tarifler “l-” şeklinde, Elif (١), Vav (و ) ve Ye (ی) harfleri yapılan uzatmalar için “c” şeklinde gösterilmiştir.
Sicilde kelimeyi çıkaramadığımız veya okunuşundan emin olmadığımız zaman (?) işaretini kullandık.
Sicil 150 sayfa olup, 75 yapraktır. Sicil içindeki belgeler tarafımızdan numaralandırılmıştır. Toplam belge 214’tür. Metin Transkripsiyonunda belge numaralarını yazarken sicil sayfası kısaca “S” , belgeye numarası (B) şeklinde gösterdik.
Çalışmamızda bizden yardımlarını ve desteğini eksik etmeyen kıymetli Hocam Prof. Dr. İbrahim YILMAZÇELİK’e yine bilgi ve tecrübesinden yararlandığım Yrd. Doç. Dr. Rıfat ÖZDEMİR’e ve Arş. Gör. Özcan TATAR’a çok teşekkür ederim.
KISALTMALAR a.g.e. : Adı geçen eser a.g.m. : Adı geçen makale B. : Belge no
C. : Cilt
DİA : Diyanet İslam Ansiklopedisi
F.Ü.S.B.D. : Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi H. : Hicri
İ.A. : İslam Ansiklopedisi M. : Milâdi
S. : Sayı s. : Sayfa
GİRİŞ
Siyasi tarihin yanı sıra askeri, kültürel, sosyal ve iktisadi yapı hakkında çok kıymetli bilgiler ihtiva eden “Şer’iyye Sicilleri”, tarihi araştırmalarında “Birinci Elden Kaynak” olma durumundadırlar. Çünkü Şer’iyye sicillerinden ait oldukları yerlerde ... ki halkın; günlük hayatını giyecek ve yiyecek fiyatlarını çarşılarını, evlerini, camiilerini, çeşitli müesseselerini, mahalle ve köyleri, örf ve adetlerini, o zamanki hukuk ve tatbikatını, vakıflarını, hayat şartlarını, ödedikleri vergileri, devlet görevlileri ile olan münasebetlerini ve benzeri konularda durumlarını gösteren çok değerli bilgiler elde etmemiz mümkündür1.
Kadıların devlet merkeziyle yaptıkları resmi yazışmaları, halkın şikâyet ve dileklerini, mahalli idarelere ait hukuki düzenlemeler olarak kabul edilen fermân ve hükümleri, en önemlisi de ait olduğu mahallin sosyal ve iktisadi hayatını yansıtan mahkeme kararlarını ihtiva eden bu siciller incelenmede, Osmanlı Devleti’nin siyasi lideri ve sosyal tarihini hakkıyla ortaya koymak mümkün değildir2.
Osmanlı taşra teşkilatı içerisinde kazaların önemli bir yeri vardı. Kaza’da görevli kadıların geniş yetkilerine bakılarak şehrin önde gelen kişisi olarak adlandırmak mümkündür. Nitekim Şer’iyye Sicilleri incelendiğinde bunu en net şekilde görmekteyiz. Osmanlı Devleti’nde hukukla ilgili bütün sorunlar İslam hukukunun çerçevesini çizdiği şartlar dâhilinde şer’iat mahkemelerinde görüyordu. Tabi kadılar ve mahkemeler sadece kişiler arasında ortaya çıkan husumetleri çözmekle kalmıyor, birçok idari, beledi, sosyal konuları da çözüme kavuşturuyorlardı. Yine merkezden gelen emir ve fermânlarda bunlar aracılığıyla halka bildiriliyordu3.
Şer’iyye Sicillerinde yer alan kayıtlar; Kadı tarafından verilen hükümler, herhangi bir hadiseyi, bir şehadeti veya bir hibeyi resmiyete geçirilmesi istenen bir husûsu ihtira eden belgeler, devlet merkezinden gelen çeşitli yazılar şeklinde tasnif etmek mümkündür4.
1 İbrahim Yılmazçelik; “Diyarbakır Şer’iyye Sicilleri (Katalog ve Fihristleri)”, Ankara, 2001, s.5. 2 Ahmet Akgündüz; Şer’iyye Sicilleri, C.1, İstanbul, 1988, s.2.
3 Musa Çadırcı; Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, T.T.K.,
Şer’iyye Sicilleri Kadıların tuttuğu zabıtlardır. Bunlara “Şer’iyye Sicili” denildiği gibi, “Kadı Sicili, Kadı Defteri, Sicil-i Mahfuz veya sadece Sicil” de denmektedir. Osmanlı mahkemelerinde, dava sonuçları ile mahkemeye intikal eden her türlü resmi yazı, belirli bir disiplin içinde bunlara yazılırdı. Mahalli konulara ilişkin olarak kadıların veya nai’blerin verdiği kararları, sicillerin bir tarafına, merkezden gelen her türlü resmi yazıları ise öbür tarafına yazılırdı. Mahalli konuların yazıldığı bölüme “Sicil-i Mahfuz”, merkezden gelen her türlü emirlerin yazıldığı bölüme ise Sicill-i Mahfûz Defteri denilirdi5.
BİRİNCİ BÖLÜM
KADILIK KURUMU VE ŞER’İYYE SİCİLLERİ I. Kadılık
Kadı kesilmesi kazâ kökünden gelmektedir. Kazâ ise “hüküm, hakimlik” manalarını ifade etmektedir6. İnsanoğlu varoluşundan beri hemcinsleri ile oralarında çıkan anlaşmazlıkları çözmek için hep bir üçüncü şahsa ihtiyaç duymuştur. Bu itibarla da kadılık ve mahkeme kurumu insanlığın eski dönemlerinden beri hep varolmuştur. Devletlerin teşekkülüyle birlikte de bu konu daha sistemli bir hal almıştır7.
Kadıları ilk olarak halifeler atıyorlardı. Sonradan veliler atamalardan sorumlu olmaya başladılar, Abbasi Devleti zamanında da merkezde bulunan ve “kadi’l-kuzat” olarak adlandırılan kişiler tarafından kadı tayînleri yapılmaya başladı. İlk “kadi’l-kuzat” Ebu Hanife’nin öğrencisi olan Ebû Yusuf’dur8.
İslamın ilk dönemlerinde kadıların görevleri “haklaştırma” denilen ve insanlar arasındaki anlaşmazlıkları çözmeye yönelik bir görevden oluşuyordu, kısacası davalara bakıyorlardı. Ancak zamanla kadının görev alanlarının genişlediği görülmektedir. Yine ilk zamanlarda kadılar davalara camilerde atama berâtı orada okunurdu. Hatta bu durum Osmanlı’ya dahi sirayet etmişti. Nitekim daha sonra Osmanlı’nın ilk dönemlerinde, İslam geleneğinden esinlenerek yapılan ilk cami’ler Bursa’da Ulu Câmi ve Yeşil Câmi davaların camide görülmesine imkân verecek bir şekildeydi9.
Osmanlı Devleti’nde kadıların görev yaptıkları idari bilim elan kazâlar, belirli köylerin tabii bir merkezi olan kasaba veya şehirlerdi. İşte buralara kadı atanıyordu ki, bu kazalar çarşı, pazar, cami, imaret, tekke, medrese, han gibi önemli merkezleri içinde barındıran yerlerdi10.
Kadıların birçok görevi deruhte etmesi onu şehrin önde gelen kişisi yapıyordu. “Ehl-i Şer” denilen kadı ve mahkeme üyelerinin yerleştikleri ve mahkeme yaptıkları yere kaza denildiği gibi bu tabir tanzimatın ilanından sonra vilayet düzenlemesiyle
6 Ebu’l-Ulâ Mardin; “Kadı”, İA, C. VI, İstanbul, 1967, s.42.
7 Mehmet Zeki Pakalın; Osmanlı Tarihi Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 11, İstanbul, 1993, s.119. 8 M. Zeki Pakalalın; a.g.e., C. 11, s. 119-120.
birlikte sancaktan sonra gelen yerleşim yeri için kullanılmıştır. Bu nedenle iki kaza tabirinin ifade ettikleri anlamları birbirinden ayırmak lazımdır11.
Osmanlılarda ulema, öğretim (tedris), fetva (iftâ) ve yargı (kazâ) gibi üç alanda önemli görevler üstlenmiştir. Öğretim, İslam inancının temelini açıklayan fıkıh bilimlerinin öğretilmesi yanında akli ve nakli din kurallarının tümünün öğretilmesinden ibaret idi. Bu görevi yapana müderris deniyordu12.
Osmanlı şer’i-idari sisteminde önemli yeri olan Kadıların yanında mahkemede sırasıyla; Kadı Başkatib, Katipler, Mukayyid, Kethüda, Fetih-Han, Muhzırbaşı, Muhzırlar, Çukadar, Mahkeme imamı ile bazı yargılamalarda Şuhudu’l-Hal vardı13.
II. Şer’iyye Sicilleri
Osmanlılarda olduğu gibi Ortaçağ’da Yakın Şark’ın bütün Müslüman-Türk devletlerinde, merkezi idare tarafından tayîn edilen kadıların husûsi arşivleri olduğu ve mahkemede cereyan eden bütün işler hakkında karar suretlerini kayd ettikleri bilinmekteydi. Giriş kısmında da değindiğimiz gibi Şer’iyye Sicilleri kadıların tuttuğu zabıtlar olup, bu görev “Mukayyid” denilen görevlilere verilmiştir. Mahalli konulara ilişkin kayıtlar sicilin bir tarafına, merkezden gelen her türlü resmi yazılar ise sicilin öbür tarafına yazılırdı. Mahalli konuların yazıldığı bölüme “Sicil-i Mahfuz” merkezden gelen emirlerin yazıldığı bölüme ise “Sicil-i Mahfuz Defterlü” denilirdi14.
Şer’iyye Sicillerinde bulunan belgeleri 3 gruba ayırabiliriz. 1. Devlet merkezinden gelen bütün fermân, emir, tebliğler 2. Kadı tarafından verilen hükümler
3. Resmiyete geçirilmesi gereken; vakıf, hibe, şehadet, vekâlet, veraset gibi konulara ait belgeler15.
Bu açıklamalardan sonra Şer’iyye Sicillerindeki konuları kısaca şöyle sıralayabiliriz.
11 Musa Çadırcı; Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara,
1997, s. 79.
12 Rıfat Özdemir; XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Ankara, Ankara, 1998, s. 177. 13 a.g.e., s. 185.
1. Merkezden gönderilen her türlü fermân, berât, mektuplar.
2. Ümera denilen Mahalli yöneticilerin çeşitli yonularda, sancak veya şehir meselelerini çözmek için yayınladıkları buyuruldular ile bunların icraatlarını gösterir kayıtlar.
3. Kadıların çeşitli konularda merkeze gönderdikleri ilâmlar ile şehir yönetimine kişi ya da çeşitli müesseseler arasında doğan anlaşmazlıkları çözmek için verdikleri hüccetler.
4. Şehrin mahalle listeleri, dini ve sosyal yapıların inşası, bakım ve tamirlerinin yapılması, şehirde yürütülen imar faaliyetleri, imar işlerinde kullanılan inşaat malzemelerinin çeşit ve fiyatları ile ilgili vesikalar
5. Şehir nüfusunu, nüfusun ırkî ve dini yönden ayrımını, bu nufûsun zaman zaman maruz kaldığı hastalık ile tabii afetleri anlatan belgeler
6. Evlenme, boşanma, kız, kaçırma, mehir bağlarma, alım-satım, mukavele ve kefâlet senetleri, hırsızlık, kalpazanlık, yaralama ve öldürme ile ilgili belgeler.
7. Şehirdeki esnâf grupları, bunların meslekleri ile ürettikleri malların çeşitleri vb. kayıtlar
8. Sancak ve şehir halkından toplanan vergiler, bu vergilerin toplanmasında kullanılan avarız hânesi ile ilgili listeler
9. Altın ve para meslekleriyle mal varlıklarını gösteren tereke kayıtları, etnoğrafik eşya listeleri16.
Şer’iyye Sicillerinin önemi ortaya çıktıça birçok araştırmacı katalog çalışmalarında bulunmuştur. Bu araştırmacıların bazıları şunlardır;
Osman ERSOY, Halit ONGAN, Yusuf HALAÇOĞLU, Mücteba İLGÜREL, Yusuf OĞUZOĞLU, Mehmet KAYIRAN, Mustafa ÖZTÜRK, Rıfat ÖZDEMİR, Nazmi SEVGEN, Atilla ÇETİN, Fahrettin KIRZIOĞLU, Yücel ÖZKAYA, Ahmet HALAÇOĞLU, Ahmet AKGÜNDÜZ ve Münir ATALAR17.
16 İbrahim Yılmazçelik; Diyarbakır Şer’iyye Sicilleri (Katalog ve Fihristleri) Ankara, 2001, s.78 17 Sıtkı ULUERLER; 71 Numaralı Amasya Şer’iyye Sicilleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler
Sonuç olarak mahalli tarihler içinde olduğu kadar, Osmanlı Devleti’nin İçtimai yapısı hakkında geniş ölçüde Şer’iyye Sicillerinden yararlanmak artık zaruri bir hal almıştır.
III. Gaziantep Şer’iyye Sicilleri
Gaziantep Şer’iyye Sicilleri, Gaziantep Müzesi Arşivinden, 1991 yılında Ankara’daki Milli Kütüphaneye nakledilmiştir. Defterin fazla zarar görmemesi amacıyla araştırmacılara belgelerin, mikro-filmleri verilerek fotokopi yapma imkânı sağlanmıştır.
Gaziantep Şer’iyye Sicilleri 174 adettir. İlk sicil H. 938-946 (M: 1531-1539) son sicil ise H. 1187-1189 (M: 1773-1775) tarihli defterdir.
Gaziantep Şer’iyye Sicillerinin arasında tarihi açıdan boşluklar görülmektedir. Gaziantep Şer’iyye Sicillerinin kataloğu aşağıdaki gibidir18.
NO: TARİH SAYFA: 1 938-946 / (1531-1539) 373 2 948 / (1541) 334 3 956 / (1549) 176 4 964-967-968-978 / (1556-1559-1560-1570) 276 5 1167-1171-1177-1179-1180 / (1753-1757-1763-1765-1766) 364 6 980 / (1572) 228 7 995 / (1586) 233 8 998-999 / (1589-1590) 238-295 9 1004-1005 / (1595-1596) 380 10 1012-1014 / (1603-1605) 406 11 1017 / (1608) 179 12 1027-1028 / (1617-1618) 398 13 1038-1039 / (1628-1629) 299 14 1044-1045 / (1634-1635) 389 15 1045-1047 / (1634-1637) 490 16 1051-1052 / (1641-1642) 296 17 1055-1056 / (1645-1646) 254 18 1055-1056-1070 / (1645-1646-1659) 277 19 1057-1058 / (1646-1647) 360 20 1060-1061 / (1649-1650) 270 21 1059-1060 / (1648-1649) 294 22 1061-1062 / (1650-1651) 250 23 1063-1064 / (1652-1653) 360 24 1064-1065 / (1653-1654) 158 25 1067-1069 / (1654-1658) 198 26 1071-1073 / (1660-1662) 276 27 1070-1077 / (1659-1666) 222 28 1077-1079 / (1666-1668) 418 29 1058-1087 / (1674-1676) 176 30 1084-1085-1087-1091 / (1673-1674-1676-1679) 392 31 1085-1087-1266-1267 / (1674-1676-1849-1850) 140-202 32 1086-1087 / (1675-1676) 207 33 1087-1089 / (1676-1678) 360 34 1090-1092 / (1678-1680) 234 35 1094-1095 / (1682-1683) 288 36 1098-1099 / (1686-1687) 216 37 1099-1100 / (1687-1681) 190 38 1099-1101 / (1687-1681) 207 39 1100-1101 / (1688-1681) 236 40 1103-1104 / (1691-1692) 220 41 1103-1104 / (1691-1692) 174 42 992-994-1003-1004 / (1583-1585-1594-1595) 450 43 1106-1107 / (1694-1695) 298 44 1106 / (1694) 149 45 1107 / (1695) 200 46 967-968 / (1559-1560) 236 47 1108-1109 / (1696-1697) 267 48 1108 / (1696) 334 49 1109 / (1697) 220
51 1111-1112 / (1699-1700) 376 52 1114-1115-1116 / (1702-1703-1704) 380 53 1114-1116 / (1702-1704) 300 54 1114 / (1702) 388 55 1116-1117 / (1704-1705) 283 56 1117 / (1705) 337 57 1118 / (1706) 350 58 1118-1119-(1706-1707) 294 59 1120-1121 / (1708-1709) 377 60 1119-1121 / (1707-1710) 334 61 1124-1125 / (1712-1713) 301 62 1119-1120-23-24-27 / (1707-08-01-02-05) 243 63 1123-1124 / (1711-1712) 394 64 1124 / (1712) 252 65 1126-1127 / (1714-1715) 277 66 1127 / (1715) 258 67 1128-1129 / (1715-1716) 602 68 1129-1130 / (1716-1717) 537 69 1130-1131 / (1717-1718) 270 70 1132-1136-1137 / (1719-1723-1724) 290 71 1132 / (1719) 218 72 / B 1133-1134 / (1720-1721) 238 72 / A 1133 / (1720) 289 73 1134-1135 / (1721-1722) 272 74 1131-1134 / (1718-1721) 319 75 1135 / (1722) 291 76 1136-1137 / (1723-1724) 336 77 1137-1138 / (1724-1727) 279 78 1131-32-33-34-38-39 / (1718-19-20-21-25-26) 413 79 1139-1140 / (1726-1727) 574 80 1141-1142 / (1728-1729) 376 81 1141-1142 / (1728-1729) 246 82 1143 / (1730) 296 83 1144 / (1731) 268 84 1145 / (1732) 280 85 1145-1146 / (1732-1733) 286 86 1146-1147 / (1733-1734) 279 87 1147-1148 / (1734-1735) 333 88 1148 / (1735) 378 89 1148-1149 / (1735-1736) 286 90 1149 / (1736) 282 91 1149-1150 / (1736-1737) 293 92 1150-1151 / (1737-1738) 276 93 1151-1152-1154 / (1738-1739-1741) 532 94 1152-1153 / (1739-1740) 276 95 1153 / (1740) 319 96 1153-1154 / (1740-1741) 224 97 1154-1155 / (1741-1742) 259 98 1155 / (1742) 301
101 1156-1157 / (1743-1744) 448 102 1158-1159 / (1745-1746) 300 103 1159-1160 / (1746-1747) 284 104 1160 / (1747) 293 105 1161 / (1748) 362 106 1161-1163 / (1748-1750) 278 107 1163-1164 / (1750-1751) 280 108 1164-1165 / (1751-1752) 138 109 1165 / (1752) 282 110 1165-1166 / (1752-1753) 111 1166-1167 / (1753-1754) 292 112 1168 / (1755) 294 113 1168-1169 / (1755-1756) 120 114 1169-1170 / (1756-1757) 274 115 1170-1171 / (1757-1758) 233 116 1171 / (1758) 282 117 1172 / (1759) 218 118 1171-1172-1173 / (1757-1758-1759) 324 119 1174-1175-1176 / (1760-1761-1762) 391 120 1188-1191 / (1774-1776) 196 121 1179-1182 / (‘1765-1768) 88 122 1177-1178 / (1763-1764) 280 123 1180-1181 / (1766-1767) 196 124 / A 1176-1177 / (1762-1763) 221 124 / B 1182-1184 / (1768-1770) 125 1175-1176 / (1761-1762) 276 126 1185-1189 / (1771) 333 127 1184-1186-1191 / (1770-1772-1776) 248 128 1189-1191 / (1774-1776) 292 129 1108-1142-1161 / (1696-1729-1747) 96 130 1184-1185-1190-1191 / (1770-1771-1775) 314 131 1182-83-84-85-92-94-95-96 / (1768-69-70-77-79-80-81) 98 132 1196-1199 / (1781-1784) 393 133 983-984 / (1575-1576) 428 134 1200-1209 / (1785-1794) 465 135 1205-1207 / (1790-1792) 204 136 1215-1217-1221-1222 / (1800-1802-1806-107) 198 137 1216-1219 / (1801-1804) 172 138 1221-1226 / (1806-1810) 172 139 1229-1232 / (1813-1816) 172 140 1233 / (1817) 155-312 141 1234-1236 / (1818-1819) 150 142 1241-1249 / (1825-1833) 456 143 1249-1257 / (1833-1840) 192 144 1186-1257-1267 / 1772-(1833-1850) 306 145 1266-1270 / 1849 / (1853) 215 146 1271-73-76-77-79-80 / (1854-1856-59-60-62-63) 350 147 1282-1288 / (1865-1870) 269 148 1286-1291 / (1869-1873) 270 149 1294-1296 / (1876-1878) 294
151 1299-1301 / (1881-1883) 228 152 1302-1303 / (1884-1885) 206 153 1303-1305 / (1885-1887) 338 154 1306-1308 / (1888-1890) 295 155 1308-1310 / (1890-1892) 390 156 1310-1314 / (1892-1896) 250+93+8 157 1316-1319 / (1898-1901) 384 158 1318-1325 / (1900-1907) 402 159 1319-1323 / (1901-1905) 490 160 1325-1327 / (1906-1908) 370 161 945-946 / (1538-1539) 259 162 1015-16-19-24-958-961 / (1606-07-10-15-1550-1553) 571 163 951-955-965 / (1544-1548-1557) 296 164 978-976 / (1570-1568) 225 165 980-938-984 / (1572-1531-1576) 220 166 980 / (1572) 102 167 1008-1009 / (1559-1560) 250 168 1030 / (1620) 181 169 1029-1030 / (1619-1620) 104 170 / A 1032 / (1622) 201-478 170 / B 1033 / (1623) 200 171 1082-1084 / (1671-1673) 185 172 1094-1096 / (1682-1684) 156 173 1178-1179 / (1764-1765) 261 174 1187-1189 / (1773-1775) 259
IV. 141 Nolu Gaziantep Şer’iyye Sicilinin Genel Durumu
141 Nolu Gaziantep Şer’iyye Sicili Ankara’daki Milli Kütüphane bulunmaktadır. Envanter No: 141 Tarihi: H. 1234-1236/M.1818-1821 Sayfa Sayısı: 150 Yaprak Sayısı: 75 Toplam Belge: 214
Sicilinin tamamı 150 sayfadır. Ancak sicildeki 20 belge ya yarıda bırakılmış ya da belgenin baş sayfası yoktur. Yine çalışmamız sonucu bazı yarıda bırakılmış belgelerin sicil içinde devamını bulabilmiş bulunmaktayız. Yarıda bırakılmış ya da baş kısmı olmayanların sayfa ve belge numaraları şöyledir.
S.66/B.104: Belgenin başı yoktur. Ancak sayfa 69daki Belge 111’de başı bulunmuştu.
S.67/B.110: Belgenin tarih kısmı yoktur. S.71/B.115: Belge yarım bırakılmıştır. S.79/B.125: Belge yarım bırakılmıştır. S.79/b.128: Belge yarım bırakılmıştır. S.99/b.151: Belge yarım bırakılmıştır. S.101/B.154: Belge yarım bırakılmıştır.
S.107/b.163: Köy isimlerinin yazılı olduğu belgenin baş kısmı yoktur. S.112/b.171: Tereke Defteri olup yarıda kesilmiştir.
S.113/B.172: Belgenin başı yoktur.
S.112/b.176: Belge no: 171’in (Terek defterinin) devamı bu belgededir. S.120/B.179: Belge yarım kalmıştır.
S.128/b.183: Belge yarım bırakılmıştır.
S.136/B.193: Belgenin başı olmayıp mahalle isimleri de eksiktir. S.144/b.201: Belgenin başı yoktur.
S.144/b.202: Şa’ir Defteri yarıda bırakılmıştır. S.146/B.208: Belge yarıda bırakılmıştır.
S.147/b.210: 208 No’lu belgenin devamı bu belgedir.
Belgeler okunaklı olup fazla tahrip olunmamıştır. Sicildeki belgelerin numaralandırılması tarafımızdan yapılmıştır. Sicildeki sayfa numaraları sonradan verilmiş olup ancak buradaki numaralandırmada sayfa 32-33’den sonra sayfa 34-35’e geçilmesi gerekirken sayfa 35’den 36’ya geçilmiştir.
Defterde sicil-i mahfuz ve sicil-i mahfûz defterli kısımları iç içedir. Yazı sitili okunaklıdır. Mahiyeti gereği bazı belgelerde Arapça ve Farsça terkibler dilin ağırlaşmasına sebep olmuştur. Yazı çeşidi talik, rika ve yer yer divanîdir. Sicil içinde
yer alan 3 belgenin S.66/B.109, S.67/B.110, S. 69/B.111’in Tanzimat dönemine ait olduğunu, yazı stili ve tarihten anlıyoruz.
Tarihlendirmede kimi zaman yazıyla kimi zaman da Arabî rakamlar kullanılarak yazılmıştır. Biz de belgedeki Hicri tarihleri Milâdi’ye çevirirken; ayın evailiğini 5. gün, evasıtnı 15. gün, Evâhirini ise 25. gün olarak aldık ve o şekilde çevirdik.
Sicil içindeki belgelerin belge çeşidi olarak, fermân buyuruldu ağırlıklı olmak üzere; hüccet, tevzic defterleri, müfredat defterleri, narh, tereke, vakfiyedir.
İKİNCİ BÖLÜM
I. SİCİLDEKİ BELGELERİN FİHRİST VE ÖZETLERİ Sıra
No Konu
Belge No
Belgenin Tez İçindeki Kısa Özetinin Sayfa
Numarası
Belgenin Tez İçindeki Sayfa
Numarası A. İDARİ NİTELİKLİ BELGELER
1 11 23 57 2 12 24 57 3 14 24 59 4 15 24 61 5 18 24 64 6 24 25 69 7 30 26 75 8 31 26 77 9 35 27 80 10 36 27 80 11 59 30 97 12 68 31 106 13 73 32 111 14 79 33 116 15 93 35 131 16 108 37 149 17 112 38 153 18 121 39 163 19 130 40 192 20 131 40 192 21 132 40 193 22 138 41 197 23 139 41 197 24 141 42 198 25
1. Atama ve Azillerle İlgili Belgeler
Sıra
No Konu
Belge No
Belgenin Tez İçindeki Kısa Özetinin Sayfa
Numarası Belgenin Tez İçindeki Sayfa Numarası 153 43 218 183 48 288 184 48 290
1. Atama ve Azillerle İlgili Belgeler 213 52 327 19 24 65 33 2. Menzillerle İlgili 26 78 Belgeler 39 27 84
B. İKTİSADİ NİTELİKLİ BELGELER
10 23 69 13 24 58 16 24 62 17 24 63 20 25 66 27 26 71 38 27 81 40 27 85 46 28 93 47 29 93 66 31 101 67 31 104 75 32 113 77 32 114 82 33 120 83 33 121 84 33 122 85 33 123 87 34 126
1. Tevzic, Salyane, Avarız, Mesarif Defteri, İkramiye
ve Vergiler İle İlgili Belgeler
Sıra
No Konu
Belge No
Belgenin Tez İçindeki Kısa Özetinin Sayfa
Numarası Belgenin Tez İçindeki Sayfa Numarası 89 34 128 95 35 133 99 36 137 100 36 139 101 36 139 102 36 140 103 36 141 104 36 144 105 36 148 106 36 148 107 37 149 113 38 154 114 38 154 115 38 155 119 38 159 120 38 163 125 39 168 126 39 176 128 40 177 129 40 185 136 41 194 140 41 198 145 42 205 150 43 214 155 44 219 156 44 220 163 45 225
1. Tevzic, Salyane, Avarız, Mesarif Defteri, İkramiye
ve Vergiler İle İlgili Belgeler
Sıra
No Konu
Belge No
Belgenin Tez İçindeki Kısa Özetinin Sayfa
Numarası Belgenin Tez İçindeki Sayfa Numarası 175 47 245 178 47 256 179 47 261 180 47 271 181 47 283 183 48 286 185 48 291 188 48 295 189 48 297 194 49 303 195 49 304 196 49 308 197 50 309 199 50 311 200 50 312 201 50 313 202 50 315 203 50 315 204 50 315 205 50 317 206 51 319 207 51 320 208 51 321 210 51 323 211 51 325 212 51 326
1. Tevzic, Salyane, Avarız, Mesarif Defteri, İkramiye
ve Vergiler İle İlgili Belgeler
Sıra
No Konu
Belge No
Belgenin Tez İçindeki Kısa Özetinin Sayfa
Numarası Belgenin Tez İçindeki Sayfa Numarası 28 26 73 29 26 75 186 48 293 187 48 295
2. Taarife Defterleri İle İlgili Belgeler 190 48 297 1 22 54 3 23 54 6 23 55 7 23 55 8 23 56 9 23 56 51 29 95 52 29 96 53 29 96 54 29 96 56 30 97
3. Narh İle İlgili Belgeler
57 30 97
4-a 23 54
4-b 4. Cizye İle İlgili Belgeler 23 55
157 44 220
C. SOSYAL NİTELİKLİ BELGELER
2 22 54 50 29 95 60 30 98 61 30 98 62 30 99 64 31 100 1. Anlaşma-Anlaşmazlık, Alacak, Borç, Miras, Hak,
Mehir İle İlgili Belgeler
Sıra
No Konu
Belge No
Belgenin Tez İçindeki Kısa Özetinin Sayfa
Numarası Belgenin Tez İçindeki Sayfa Numarası 70 31 108 71 32 109 109 37 150 110 37 150 111 37 151 134 40 193 165 45 227 166 45 227 168 45 232 169 46 233 182 47 286 191 49 300 1. Anlaşma-Anlaşmazlık, Alacak, Borç, Miras, Hak,
Mehir İle İlgili Belgeler
198 50 310
72 32 110
117 2. Vasi Nasbı ve Vasilikle 38 158
İlgili Belgeler 174 46 244 23 25 69 25 25 70 26 26 71 32 26 77 34 27 79 37 27 81 41 28 87 42 28 88 44 28 91 45 28 92 48 29 94 3. Sosyal Nitelikli (Eşkıyalık) ve İç Düzenle İlgili Belgeler 49 29 94
Sıra
No Konu
Belge No
Belgenin Tez İçindeki Kısa Özetinin Sayfa
Numarası Belgenin Tez İçindeki Sayfa Numarası 63 31 100 74 32 112 80 33 117 81 33 118 90 34 129 94 35 132 98 35 136 116 38 155 127 39 178 133 40 193 134 40 193 135 41 194 147 42 209 151 43 216 154 43 218 158 44 221 3. Sosyal Nitelikli (Eşkıyalık) ve İç Düzenle İlgili Belgeler 159 44 223
D. ASKERİ NİTELİKLİ BELGELER
21 25 67 22 25 68 86 34 125 96 35 133 97 35 135 137 41 196 160 44 223
Zahire İaşe, Askeri Düzen İle İlgili Belgeler
Sıra
No Konu
Belge No
Belgenin Tez İçindeki Kısa Özetinin Sayfa
Numarası Belgenin Tez İçindeki Sayfa Numarası E. VAKIF 69 31 107 167 45 230
170 Vakfiyye İle İlgili Belgeler 46 325
177 47 254 F. TEREKE 118 38 158 142 42 199 143 42 201 146 42 207 148 43 211 149 43 212 171 46 236 173 46 242 176 47 251 Tereke 192 49 301 G. DİĞER BELGELER 5 23 55 43 28 90 55 29 97 58 30 97 76 32 114 Diğer Belgeler 78 33 116
91 34 130 92 35 130 123 39 166 124 39 167 161 44 224 162 44 224 209 51 323
II. BELGELERİN KONULARA GÖRE TASNİFİ A. İDARİ NİTELİKLİ BELGELER
1. Atama ve Azillerle İlgili Belgeler: 3/11, 4/12, 5/14, 6/15, 8/18, 13/24, 17/30, 18/31, 20/35, 20/36, 35/59, 39/68, 42/73, 45/79, 55/93, 65/108, 70/112, 76/121, 88/130, 88/131, 88/132, 91/138, 91/139, 92/141, 100/152, 100/153, 128/183, 129/184, 149/213.
2. Menzillerle İlgili Belgeler: 9/19, 19/33, 23/39. B. İKTİSADİ NİTELİKLİ BELGELER
1. Tevzic, Salyane, Avarız, Mesârifet Defteri ve Vergiler İle İlgili Belgeler:
3/10, 4/13, 7/16, 8/17, 10/20, 14/27, 21/38, 23/40, 30/46, 30/47, 38/66, 38/67, 43/75, 44/77, 46/82, 48/83, 49/84, 50/89, 52/87, 52/88, 53/89, 56/95, 58/99, 59/100, 60/101, 60/102, 61/103, 63/104, 65/105, 65/106, 65/107, 71/113, 71/114, 71/115, 75/119, 76/120, 79/125, 182/126, 83/128, 86/129, 90/136, 92/140, 95/145, 98/150, 101/155, 102/156, 107/163, 113/172, 115/175, 119/178, 120/179, 123/180, 126/181, 128/183, 129/185, 133/188, 133/189, 137/194, 137/195, 139/196, 139/197, 141/199, 143/200, 144/201, 144/202, 144/203, 144/204, 145/205, 145/206, 146/207, 146/208, 147/210, 148/211, 149/212, 149/214.
2. Taarife Defterleri İle İlgili Belgeler: 15/28, 16/29, 131/186, 132/187, 134/190.
3. Narhla İlgili Belgeler: 1/1, 1/3, 2/6, 2/7, 3/8, 3/9, 33/51, 33/52, 33/53, 33/54, 33/56, 33/57.
4. Cizye İle İlgili Belgeler: 2/4-a, 2/4-b, 102/157. C. SOSYAL NİTELİKLİ BELGELER
1. Anlaşma-Anlaşmazlık, Alacak-Borç, Miras, Hak, Mehir İle İlgili Bilgiler: 1/2, 33/50, 35/60, 36/61, 36/62, 37/64, 37/65, 40/70, 41/71, 66/109, 67/110, 69/111, 107/164, 107/165, 108/166, 111/168, 111/169, 127/182, 135/191, 140/198.
2. Vasi Nasbı ve Vasilikle İlgili Belgeler: 41/72, 74/117, 114/174.
3. Sosyal Nitelikli (Eşkıyalık) ve İç Düzenle İlgili Belgeler: 12/23, 13/25, 18/32, 19/34, 21/37, 25/41, 26/42, 28/44, 29/45, 31/48, 32/49, 36/63, 43/74, 46/80, 46/81, 53/90, 55/94, 58/98, 72/116, 82/127, 89/133, 89/134, 89/135, 97/147, 99/151, 101/154, 103/158, 104/159.
D. ASKERİ NİTELİKLİ BELGELER
Zahire, İaşe, Askeri Düzenle İlgili Belgeler: 11/21, 11/22, 51/86, 56/96, 57/97, 91/137, 105/160, 136/193.
E. VAKIF İLE İLGİLİ BELGELER 36/69, 109/167, 112/170, 118/177. F. TEREKE İLE İLGİLİ BELGELER
74/118, 93/142, 94/143, 96/146, 98/148, 98/149, 112/171, 114/173, 117/176, 136/192.
G. DİĞER BELGELER
2/5, 27/43, 33/55, 35/58, 43/76, 45/78, 54/91, 54/92, 78/123, 79/124, 106/161, 106/162, 147/209
III. BELGE ÖZETLERİ S.1/B.1
15-21 Kasım 1820 tarihli lahm-ı ganem (koyun etinin) için verilen narh. S.1/B.2
Ehl-i Cefa mahallesinden Fatıma binti El-Hac Mustafa’nın mihri on beş guruş
S.1/B.3
28 Nisan 1820 tarihli lahm-ı ganem için verilen narh fiyatı. S.2/B.4.a
Cizye Boğçası evrâkı. S.2/B.4.b
1235 (1820) senesinin cizye vergisinin Marcaş Valisi El-Hac Hüseyin Paşa hazretlerine isâle ve tefviz kılındığı bununla ilgili esâmi defteridir.
S.2/B.5
Kadı’nın 2 numaralı sayfa üzerine yazdığı şiir. S.2/B.6
1235 (1820) Şubat başı ile Nisan sonlarında verilen lahm-ı ganem narhı ve satışı ile ilgili ruhsat (14 Şubat 1820).
S.2/B.7
Ekmekçi tâ’ifesine; ekmeğin otuz iki paraya satılmasına da’ir verilen ruhsat (12-24 Şubat 1820).
S.3/B.8
12 Şubat-3 Mart 1820 tarihli lahm-ı ganemin narh fiyatı. S.3/B.9
Unun beher batmanî iki para ham alıp, kırk altı paraya satmasına dair narh belgesi.
S.3/B.10
Dimos-ı cAyıntâb mukâtacasının tasârrufu ber-vech-i mâlikâne ile Beyzâde Muhammed Bey’in uhdesinde olup, 1234 (1819) senesine ait iltizam bedeli on bin guruşun Nakibü’l-Eşref zâde Muhammed ile eski Kalca Ağası Hacı Mustafa’nın zimmetinde kaldığından bunun tahsîl ve toplanması ile ilgili 27 Mayıs 1819 tarihli buyuruldu.
S.3/B.11
Şeyh Zirek Zaviyesine mütevelli ta’yini ile ilgili belgenin üzeri çizilerek iptal edilmiştir.
S.4/B.12
cAyıntâb’da halen ka’imakamlık görevini yürüten Cenanî Zâde Medresesinden
Muhammed Emin Efendi’ye görevinin ibkâ edilmesiyle ilgili kayıt. S.4/B.13
1233 (1818) senesine ait Gümrük-i Duhan Mukâtacasının ay ay hesaplanan hâsılat defteri.
S.5/B.14
Berrü’l-Fırat Kazasındaki Şeyh Zirek Zaviyesine Seyyid El-Hac Emin ve Es-Seyyid cAbdullah İbni merkûm şâfici Muhammed nâm karındaşlar berât-ı şerîf ile mütevelli olduğuna da’ir (29 Mart 1819) tarihli berât.
S.6/B.15
Dimetoka’da ikâmet eden eski Silistre Valisi Es-Seyyid El-Hac Hüseyin Paşa’ya Marcaş Eyaleti tevcîh ve ihsân buyurulmuş olup, kendisinin derhal görev yerine gidip, ahali ile fukarayı gözetmesi ilgili (4 Mart 1819) tarihli fermân sureti.
S.7/B.16
1234 (1819) senesinin Receb gurresine gelinceye kadar Gümrük-i Duhan mukâtacasının hâsılat defteri fi 17 Zil’ka’de sene 235 (26 Ağustos 1820).
S.8/B.17
Sicil-i mahkemede kayıtlı olan mal-ı hazeriyenin 1234 (1819) senesine ait birinci taksiti ile ikinci taksiti 1500 guruşun tahsîl ve toplanması ile ilgili Marcaş’dan gelen buyuruldu.
S.8/B.18
cAyıntâb’daki Bıçakçı, Tüfenkçi ve Çakmakçı esnâflarının Şeyhleri
olmadığından, Na’ib-i Mevlana Es-Seyyid cAbdullah Nuri’nin carzı ile Es-Seyyid Ebu-Bekir bin Halil adı geçen mesleklerin şeyhi olduğuna dair gelen (6 Ocak 1819) tarihli berât.
S.9/B.19
Anadolu ve Rumeli’deki menzillerin hüsn ü nizâmı için; binek ve sürücü ve yedek bar-giri bedeti için sacat başına ücretleri alınacağı bu nedenle tatar ve mübâşir her
S.10/B.20
Marcaş Valisi’nin teşrifiyle, eskiden olduğu gibi cAyıntâb Kadı’sının verdiği ikrâmiye ve zahire bahanın tanzim ve toplanması ile ilgili 8 Temmuz 1819 tarihli buyuruldu.
S.11/B.21
İsyan edenlerin hareketlerini önlemek için Erzurum Valisinin maciyetine, Eyaleti Marcaş’dan 355 nefer süvar için şürût-ı hazeriye ser-askeri harcı-rah 3500 olduğuna dair belge.
S.11/B.22
Van Kalesi’ne kapanmış olan Derviş Paşa’nın ihraç edilmesine me’mur olan Erzurum ve şark-i cenabı ser-askeri Hafız Ali Paşa için Marcaş Eyaletinden istenilen 1000 nefer süvarinin pusula-i şerc üzere kazalara isabet iden 355 nefer süvarinin seri bir şekilde Erzurum Valisi maiyetine gönderilmesine dair 8 Temmuz 1819 tarihli buyuruldu.
S.12/B.23
Marcaş sakinlerinden Vaizzâde Ali Ağa kendi halinde olmayan, dedikoducu, fitne ve fesadlık yapan birisi olduğundan cAyıntâb’a sürgün edilip herhangi bir emir gelmeyinceye kadar başka bir beldeye bırakılmamasına dair 9 Temmuz 1819 tarihli buyuruldu.
S.13/B.24
İbn-i Şeker Mahallesinden Molla cAbdülkadir Mescid-i şerîfine, Es-Seyyid Osman Halife berât-ı alişan mucebince imam olduğuna dair 11 Ocak 1819 tarihli berât kaydı.
S.13/B.25
Telbeşar Ahalisinden Turrap oğlu dimekle meşhur Ahmed, Mıstık oğlu Ebû nâmın üzerine gece giderek, hücum ve ırz-ı hayatına kasd etmiş olduğundan, sonradan bu durumdan herhangi bir ceza almadan kurtulduğu için köy ahalilerinden bir takım kişiler gelip adı geçen şahıs hakkında şikayette bulunmuşlardır. Bununla ilgili (3 Ağustos 1819) tarihli belge.
S.13/B.26
Medine-i Ayıntâb’da sürgün edilen Vaizzâde Ali Efendi’nin temize çıkarak kendi hanesinde ikâmet etmek şartıyla avf edildiğine dair gelen buyuruldu (9 Ağustos 1819).
S.14/B.27
cAyıntâb ve Marcaş’da bulunan cemacatlerin, hangi kaza ve köylerde olularsa
olsunlar, emlâk ve araziyi zabt ile, sakin oldukları mahalde avarız ve tekâlifin, sicil-i mahfuzun tahkikinden sonra alınmasıyla ilgili fermân (8 Mayıs 1819).
S.15/B.28
Ecnebi tüccarlarının kendi memleketlerinden getirdikleri eşya ve emtia ile memâlik-i mahrûseden vilâyetlerine götürdükleri eşyanın resm-i gümrükleri için belirlenen yüzde üç hesab üzere belirlenen taarife defteri ile ilgili 19 Şubat 1819 tarihli fermân.
S.16/B.29
Ecnebi tüccarları için daha önceden belirlenen tarife defterlerinin Prusya, Danimarka, Sicilya tüccarlarına da uygulanmasıyla ilgili buyuruldu.
S.17/B.30
Halep Valisi olan Hurşid Ahmed Paşa’ya görevinin ikba edildiği ve kendisinin gösterdiği iyi idarenin yine devam etmesini, halkın teveccühünü kazanmasının istenildiği fermân (28 Temmuz 1819).
S.18/B.31
Hurşid Ahmed Paşa’ya Halep Valiliğinin ibkâ edildiği, bunun ilân ve duyurusu için mahiyetindeki görevlilere hitâben gönderdiği buyuruludu.
S.18/B.32
Kızık, Reşi, Ufacıklı karyelerinin isimleri defteri (26 Ağustos 1819). S.19/B.33
Antakya, cAyıntâb, Şuhûr, Dirkos ve Erihâ menzillerinin tamir ve hüsn ü nizâm için tanzimine dikkat ve gayret edilip gelip giden ulakların durdurulmamasına dikkat edilerek; menzillerin güçlü kuvvetli olunması için Halep’den gelen buyuruldu (1 Eylül
S.19/B.34
Kars ve Marcaş Alaybeyisi Küçük Ağa; kendi vazifesi dışında olumsuz davranışlarda bulunduğudan, nefsinin ıslah edinceye kadar cAyıntâb Kalesinde habs ve kalabend olduğu, ancak nefsini ıslah ettiği için bu cezasının kaldırıldığı ve cAyıntâb’da ikâmet olunduğuna dair buyuruldu (15 Eylül 1819).
S.20/B.35
27 Temmuz 1819 tarihli Marcaş Valisi El-Hac Hüseyin Paşa’ya görevinin, ibkâ idildiği ve yine önceden olduğu gibi iyi bir idare göstermesine dair fermân (25 Temmuz 1819).
S.20/B.36
Marcaş Valisi El-Hac Hüseyin Paşa, görevinin ibkâ edildiği hatırlatılmış, Maiyetindeki görevlilere hitâben yayınladığı buyuruldukda bunun ilan edilerek okunması belirtilmiştir (7 Eylül 1819).
S.21/B.37
Halep eski müftüsü Hasan Efendi’nin nizâm-ı memlekete aykırı işler yapmasından dolayı önce Kıbrıs’a sürgün ile uzaklaştırılmasına karar verilmiş, sonradan bundan da vazgeçilerek cAyıntâb’da sürgün edilerek bir konak da ikâmet edilmesine, başka bir emre kadar tahliye edilmemesine dair gelen buyuruldu (10 Eylül 1819).
S.21/B.38
Halep şehrinin tamiri ve onarımı için gerekli olan zehair ve mesârifat defteridir (26 Eylül 1819).
S.23/B.39
Marcaş Eyaletine dahil olan kaza ve kasabalardaki menzilhânelerin ve bâr girlerin (atların) güçlü ve mükemmel olmasına dikkat edilerek bâr-girlerin topal ve zayıf olanların tesbit edilmesiyle Tatarlardan Ahmed Ağa’nın menzilhânelerin teftişine görevlendirildiğiyle ilgili buyuruldu (24 Ağustos 1819).
S.23/B.40
1226 (1811) senesinde zucema ve erbâb-ı tımarının sefer-i hümyundan avfları bedeliyesi kırk bin guruşun tahsîlinin Alaybeyi, Çeribaşı ile tamamen ve serien toplanmasıyla ilgili fermân (4 Aralık 1818).
S.25/B.41
Anadolu’nun sağ, orta ve sol kollarındaki kazalarda bir müddetten beri serdarlık mektubu elinde olmayanların varmış gibi hareket iderek ocağ-ı camireme gelirinden ca’ize (hediye, bahşiş) aldıkları haberlerinin der-aliyye’ye gelmesi üzerine Ocaktan mübâşir tayîn olunan Hasan Ağa’nın, serdarlık mektubuna sahip olmayanların elindeki ca’izeleri alıp, ocağ-ı camireme teslîmi ile ilgili el-Mahrûse’den gelen fermân (20 Şubat 1819).
S.26/B.42
Memâlik-i Mahrûsedeki dergâh-ı mucallam yeniçerileri ve onlara tabic askerler öldükden sonra mirasları ocağ-ı amireme beytü’l-malına kalırdı. Fakat bir süredir çeşitli mahallerde; yeniçeri askeri ve tevabi askerlerin ölümüyle beraber mirasçıların ortaya çıkarak ocağ-ı amireye ait olan mal ve eşyalara sahip çıkarak ocak hazinesine zarar verdiği, bu durumun düzeltilip, mirasçıların elindeki eşya ve malların sicilden bulunup ocağ-ı amire beytü’l-malına teslîmi ile ilgili fermân (7 Ağustos 1819).
S.27/B.43
Sipah zümresinin bedeline gelen Defderdar-ı şıkkı evvel çukadarı Muhammed Emin Ağa’nın Marcaş tarafına gelirken, maiyetindekilerle katl olunduğu ve bununla ilgili olarak katl olunan sekbân neferlerinin isimleri defteri (18 Ekim 1819).
S.28/B.44
Marcaş’dan gelen buyuruldu da devlet-i aliyeye baş kaldıran asilerin durumunun ne olduğu belirtilmiş bundan sonra ise gerek asker tayînâtı gerekse görevlilerin emir ve isteklerinin yerine getirilmesi esnâsında uygun davranılmasıyla ilgili gelen buyuruldu kaydı.
S.29/B.45
cAyıntâb’da firar eden bir takım insanların Halep’e gelerek şehirde huzursuzluk
ve fitneye sebep oldukları belirtilerek, bu kişilerin Halep’den ihrac ve edilerek, halkın rahatı ve asayişinin sağlaması için gelen buyuruldu sureti (4 Kasım 1819).
S.30/B.46
Kaza-i cAyıntâb bedel-i imdâd-ı hazeriye 1513 guruş olduğuna dair (4 Kasım 1820) tarihli pusula-yı şerciyye.
S.30/B.47
İmdâd-ı hazeriyenin birinci taksitinin 1235 (1820) senesine düşen 1513 guruşunun tahsîl ve taksimi için Marcaş’dan gelen (19 M. 235) (8 Kasım 1820) tarihli buyuruldu.
S.31/B.48
cAyıntâb’dan firar edip Haleb’e gelen fitne ve fesad ehli eşkiyaların bulunup
alıkonarak ilam ile durumları bildirilip, bundan sonra hiç kimsenin kendi vazifesi dışında hareket etmemesi ve kendi işleriyle meşgul olunulmasıyla ilgili Halep’den gelen buyuruldu (10 Kasım 1819).
S.32/B.49
Halep’te meydana gelen eşkiyalık olayları ile fitne ve fesadın bastırılması ve bu tür hareketlerin cezalandırılması amacıyla 27 Kasım 1819 tarihli gelen buyuruldu. S.33/B.50
İbn-i Şeker Mahallesinden Fatima binti cAli, kocası Mustafa bin cOsman ile bozuşarak 200 guruş mihrini, üç ay nafakasını 3 guruş bağ dacvasından ve 100 guruşluk borcundan çekildiğini beyân eden hüccet (30 Temmuz 1820).
S.33/B.51
15-28 Mayıs 1820 tarihli beher batmânî 52 oaradan 48 paraya narh verildiğiyle ilgili kayıt.
S.33/B.52
21 Mayıs 1820 tarihli lahm-ı ganemin (koyun etinin) 52 paraya narh verilmesi ile ilgili kayıt.
S.33/B.53
29 Nisan-8 Mayıs 1820 tarihli koyun etinin narh fiyatının 56 para olduğuna dair kayıt.
S.33/B.54
Kasım ayının başı ile 7 Kasım 1819 tarihli esnâfa verilen narh kaydı. S.33/B.55
Karye-i Çağdığın’daki pınarın Haleb valisi Hurşid Ahmed Paşa tarafından nehr-i Haleb’e kattığı ile ilgili kayıd (26 Ağustos 1819).
S.33/B.56
Aralık başı ile 31 Ocak 1819 tarihine kadar koyun etinin 48 paraya verilen narh fiyatı.
S.33/B.57
14 Ocak 1819’dan 9 Şubat 1819 gelinceye kadar koyun etinin 52 paraya narh verilmesiyle ilgili kayıt.
S.35/B.58
Kadı şiiri. S.35/B.59
Ayıntâb kadılığına Es-Seyyid Muhammed Mesud’un atandığına dair 31 Ocak 1819 tarihli kadı nasbı ve dibâcesi.
S.35/B.60
cAyıntâb’daki mevlevihânenin şeyhi ve mütevellisi olan Şeyh Feyzullah
Çelebi’nin beyânıyla ilgili olarak Mustafa Ağa’nın bina ve ihdas iylediği Mevlevihanenin vakfı cümlesinden olup, erbâbının icâreleri eskiden olduğu gibi vakfa ait olduğuyla ilgili (27 Aralık 1819) tarihli mürâsele.
S.36/B.61
Aslen Bor kasabasından olup, Medine-i cAyıntâb’da fevt olan Es-Seyyid E-Hac Mustafa bin Keleş Başı’nın mirası boşandığı karısı Benevşe, ile kızları Meryem, Hadice ve Emine Hatunlara intikâl etmiştir. Mirsaçılarda, El-Hac Mustafa Kelelş Başı’nın Bor kasabasındaki eşya ve akarının tahsîli ve taraflarına verilmesi için, Es-Seyyid El-Hac Mustafa İbni Es-Seyyid Hamza’yı vekil ve na’ib göstermişlerdir. Bununla ilgili hüccet (5 Ocak 1819).
S.36/B.62
Şeyh Halil ve Şeyh Abdullah isimli kişiler Dimos Mukâtaası emini Ömer Ağa ile ilgili olarak; 1234 (1819) senesinde Darende Kazasında Gemûner köyündeki Balaban Bey Camicinin mekteb-i şerîf vakfından yevmi yigrmi beş akçe ve masrafı içun dokuz akçe vazifelerin Ömer Ağa yedinden ahz ve kabz idup zimmetini ibra ettiğine dair hüccet (5 Ocak 1819).
S.36/B.63
Müfti El-Hac Arif Efendi’nin gezdiği yerlerde halkın kurban kestiğine da’ir kayıt (26 Haziran 1820).
S.37/B.64
Tövbe mahallesinden bazı kişiler mahkemeye gelerek; Tövbe mahallesindeki emlâk ve dükkânlarını 19 guruş Cenanizâde Arif ve Es-Seyyid El-Hac Muhammed Emin’e sattıklarını belirtmişlerdir. Bununla ilgili verilen hüccet (7 Mayıs 1819).
S.37/B.65
Şehre Küstü Mahallesinden Es-Seyyid Ahmed Vasi olduğu kız kardeşi
cAşie’den olan Hüseyin ile cEmmizâdesi Hüseyin’in kızı Hatice’nin nafaka ve elbiseye
ihtiyacı olduğu ve bunun karşılanması ise 90 akçe nafaka ve kisve bahanın verildiği hüccet.
S.38/B.66
Nefs-i şehr ile Nahiye-i Burç ve Nahiye-i Telbeşar’ın köy listesi. S.38/B.67
Sivas Valisi Lütfullah Paşa’nın Halep’deki me’muriyetinde meydana gelen mesarifin hesaplanıp esnafların verecekleri meblağ defteridir (23 Aralık 1819).
S.39/B.68
Ayıntâb Müftüsü Es-Seyyid El-Hac Muhammed cArif Efendi’ye görevinin yine
ibkâ edilmesiyle ilgili kayıt (31 Ekim 1819). S.39/B.69
Hızır Çavuş Mahallesinden hayır ve hasenet sahibi Meryem binti Mustafa adlı hatun Çatal Kastel civarında bostanını vakf ederek mütevelliğine kendisinin ve ölümünden sonra Es-Seyyid cÖmercîn tayîn edilerek vakıf şartlarının belirlendiğini vâkicfyye (14 Ocak 1820).
S.40/B.70
cAyıntâb’da Neccarlı Mahallesinden Yahudi Yasef Bebço veled-i Şalon ile
Harun veled-i Hayyum adlı kişiler; Kurb-ı Zincirli Mahallesindeki iki fevkâni ve bir tahtanî beyt, bir hazine, bir mutfak, bodrum, kiler iki aded havuz vs... mülklerini 3500 guruşa Es-Seyyid Muhammed Efendiye satmışlardır (31 Ocak 1820).
S.41/B.71
Cevizlice Mahallesi ahalisinden Es-Seyyid Osman Efendi İbn-i Es-Seyyid Muhammed’in Hırdavat bostanın yüz elli müşâresi (tarlasını) kendi mülkü olup bu hissesini 1500 guruşa cUşaki Es-Seyyid Muhammed Ağa İbn-i Osman Ağa’ya sattığını gösteren (1 Mart 1820) tarihli hüccet.
S.41/B.72
cAbdullah bin El-Hac Numan ölünce oğulları Ebu Bekir ve Mamo Muhammed
ve küçük kızları cAişe ve Ümmühaniye’nin Valideleri Esma binti Halil’in vasi tayîn edilmesiyle ilgili hüccet.
S.42/B.73
Berrrü’l-Fırat kazasındaki Zirek Zaviyesinin, zâviyadarlığına mutasârrıf olan Mustafa öldükten sonra, oğulları Hacı Muhammed Molla cAbdullah ibn Mustafa’ya berât virilerek, bu konuda zaviyâdarlık iddasında bulunan Ahmed defc edilerek adı geçen kardeşlerin zaviyenin mutasârrıfı olduğuna dair 30 Aralık 1819 tarihli berât. S.43/B.74
cAyıntâb mütemekkinlerinden, Ermeni ahalisinden Maci oğlu Norsin ve Timurcu
oğlu Melkon babası ve cArsioğlu Mukdisi Kirkor adlı zimmîlerin borçlarına aykırı uygunsuz hareketleri sonucunda, yasakçı tarafından Adana Kalesine sürgün ve kalebend olunup salı verilmemeleriyle ilgili (9 Nisan 1820) tarihli fermân.
S.43/B.75
Marcaş ve cAyıntâb Sancağının (1807-1812 senelerine ait) eşkinci zucema ve erbâb-ı tımarını bedeliyeleri ile Adana Kalesi bina emini Hocaganı divân-ı hümâyûn Lütfullah Efendinin mesârifâtından dolayı alacaklarının tahsîli için Halep’den gelen buyuruldu (20 Mart1820).
S.43/B.76
31 Mayıs 1820’de on adet usta ve on adet taşçı ile elli nefer camele ile ilgili kayıt (1 Temmuz 1820)
S.44/B.77
cAyıntâb ve Marcaş Sancaklarındaki eşkinci zucema ve erbâb-ı tımarı
S.45/B.78
Şeyh Babrak’da inşa edilecek binalar için cAyıntâb’dan elli nefer duvarcı ustasının gönderilmesine dair buyuruldu (30 Kasım 1819).
S.45/B.79
cAyıntâb’a yetmiş bir cemâatinden Hacı Efendi Ahmed Ağa’nın serdar nasb ve
tayîn olduğuna dair serdarlık mektubu (16 Şubat 1820) S.46/B.80
Halep’de ortaya çıkan eşkiyalık ve fitne olaylarına karışan Seyyid Haşim Efendi’nin cAyıntâb kalesinde habs olunması ve firar etmemesine dair 30 Mayıs tarihli buyuruldu.
S.46/B.81
Taşralardan İstanbul’a ev göçünün fazlaca olması İstanbul’daki nüfusu ve zehair teminini arttırarak problemlere sebep olmaktadır. Bu nedenle taşralardan İstanbul’a ev göçünün durdurularak herkesin kendi memleketinde çift ve çubuğuyla meşgul olmasını ve illa ki İstanbul’a gelmek zorunlu ise mahallerindeki yöneticilerden belge alınması isteyen (1 Ocak 1820) tarihli fermân.
S. 46/B.82
Soğrum, Tamga-yı Kirbas-ı cAyıntâb Gümrük-i Duhan mukâtacalarının mac hare-ı taksitinin toplam 979,5 guruş otuz akçenin tahsîlinin ve hazine-i camireye
teslîmiyle ilgili fermân sureti (28 Ağustos 1819). S.48/B.83
Tamga-yı Kirpas Mukâtacasının üç yüz üç guruşun tamamının toplanması ile ilgili temessük.
S.49/B.84
Sureti Defteri tahsîliye kaydı. (12 Haziran 1820). S.50/B.85
Marcaş Eyaleti, Ayıntâb kazaları, Kars Kazası, Malatya Kazası ile Adıyaman Nahiyesi ve Gerger Nahiyesinin bedeliyelerinin toplanması ile ilgili fermân sureti (28 Ağustos 1819).
S.51/B.86
Tuna sahilinde inşa olunarak kale için Marcaş Eyaletindeki vâkicc sekiz aded kazalardan on beş bin guruşun tahsîl edilip seri bir şekilde darphâne-i camireye teslîmi ile ilgili (8 Ağustos 1819) tarihli fermân.
S.52/B.87
Ayıntâb Sancağındaki kazaların 1235 (1820) senesine düşen 372,5 ve buçuk-ı sülüs bedeli nüzûlun tahsîl edilmesi ve hazine-i camireye teslîmi husûsundaki fermân sureti (28 Ağustos 1819).
S.52/B.88
cAyıntâb Sancağında vâkicc kazaların 372,5 ve buçuk sülüs-ü cavarız hanesiyle
Ulular köyünün 63 guruş 25 akçe maktu malının 1235 (1820) senesine ait kısmın tahsîli olunmasına ve tahsîli sırasında halkın mağdur edilmemesiyle ilgili (31 Ağustos 1819) tarihli fermân.
S.53/B.89
cAyıntâb Sancağında vâkic kazaların üç bin beş yüz on iki guruş cavarız ve nüzül
malı ile kırk iki guruş kalemiye ve kırk beş guruş harc-ı aklamının toplanmasına dair fermân suretidir (31 Ağustos 1819).
S.53/B.90
Daha önceki dönemde Halep ve Ayıntâb’da fesad ve eşkiyalık yapanlardan bazılarının Halep Valisi Hurşid Ahmed Paşa’nın maiyyetinde görev almasını duyan Ayıntâb sakinlerinin bunlarla ilgili olarak İstanbul’a yaptıkları şikayet sonucunda fesad ve eşkiyâlık edenlere, davacılar arasındaki sorunun sonuca bağlanması ile ilgili fermân (belgenin devamı yok).
S.54/B.91
Ayıntâb’da tâbi Sefiddin Karyesi civarındaki Emine Bacı Pınarı suyu nehr-i Kuyuka’ya ilave ve ilhak edilmiş ancak adı geçen şefiddin karyesi halkının mağdur olması üzerine eskisi gibi bu pınarın Şefiddin karyesi ahalisinin kullanması ile ilgili buyuruldu (7 Mart 1820).
S.54/B.92
Şefiddin Karyesi ahalilerinin Emine Bacı Pınarının nehr-i Kuyuka’ya ilave ve ilhak olması ile adı geçen karyenin zaruret ve perişan olduklarını anlatan iclam kaydı (17 Şubat 1820).
S.55/B.93
cAyıntâb Eski mütesellimi Hacı İbrahim Ağa’nın Ayıntâb’da ikâmetine izin
verilip, kendisine hürmet gösterilmeyle ilgili buyuruldu (1 Mart 1820). S.55/B.94
Eski Ayıntâb mütesellimi olan El-Hac İbrahim’in hanesinde ikâmetine izin ve ruhsat virildiği ve kendisine teaddi olunulmaması gerektiğine da’ir buyuruldu (28 Şubat 1820).
S.56/B.95
Kilis ve cAyıntâb civarındaki üç bin beş yüz mikdarı ecnas-ı zahirenin Enderun Çukadarı Raşid Ağa ile der-aliyeye gönderilmesine da’ir buyuruldu (27 Şubat 1820). S.56/B.96
Kars Kalesi muhafazasındaki görevli kapu kullarının 1229’dan 1230 senelerine değin hakları olan maaşlarının (15615) guruş ve zahire bâhâlarının tamamen tahsîline dair fermân (3 Ağustos 1819).
S.57/B.97
cAyıntâb Kalcası dizdârı El-Hac Mustafa Ağa’nın azl olunup yerine Muhsinzâde
Es-Seyyid Mehmed Emin Ağa’nın geçmesi ve adı geçen kaledeki mevcûd mühimmat ve eşyayı gösteren tahrîr ve defter-i şerci.
S.58/B.98
Halep eski müftüsü Kilis El-Hac Hasan’ın büyük oğlu Abdurrahman vazifesi dışında uygun olmayan hareketleri sonucunda önce Kıbrıs’a sürgün edilmesine ancak şartlar uygun olmadığından cAyıntâb’da tevkîf edilip bir yere salı verilmemesine dair fermân sureti (11 Mart 1820).
S.58/B.99
Marcaş Eyaletinde bulunan hasha-i Dimos-ı cAyıntâb ve tevabi mukâtacasının mahsulât ve vergilerin toplanmasına; toplanırken de halkın zor durumda bırakılmamasıyla ilgili fermân (1 Mart 1820).
S.59/B.100
Dimos-ı cAyıntâb ve tevâbic mukâtacasıyla mir-Liva-i cAyıntâb muk-tacasının 1235 senesine ait olan vergilerin ve hâsılatın Dergah-ıc ali Kapucu ve Kethüdası olan Es-Seyyid Muhammed Ağa tarafından zamanında toplanıp hazineye teslîm idilmesine dair Halep’den gelen buyuruldu (23 Ocak 1820).
S.60/B.101
Hacı Mustafa Ağa ile irsâl olunan ve cAyıntâb kazalarına isâbet iden mesarifet-ı kalemiye ile Şeyh Ebu Bekir’deki binaların mesârifi için kazalara isabet iden yigrmi bin guruşun tevzi ve tahsîl olunmasına dair Halep’den gelen buyuruldu (4 Haziran 1820). S.60/B.102
Haremeyn’üş-Şerefeyn evkâfından Kengirâz evkâf-ı mukâtacasından olan zûmre-i Buşagandin mukâtacasının rûsum-ı ispençelerinin (altışar buçuk guruşun) toplanmasına da’ir buyuruldu (5 Haziran 1820).
S.61/B.103
1223-1227 (1808-1812) senelerinin cAyıntâb ve Kars Sancaklarındaki eşkinci
zucema ve erbâb-ı tımarının seferi hümâyûndan cavfları bedeliyelerinin toplanması ve hazineye teslîm edilmesi için gelen fermân sûreti (20 Şubat 1820).
S.63/B.104
Bedeliye-i zuema ve erbâb-ı tımar ve eşkinciyân zümresinden toplanan bedeliyelerinin suret-i defter ve tahsîlatı (1 Mart 1820)
S.65/B.105
Bâ-emr-i âli mâl bedeli (sene 33 sene 34 sene 35) 1818-1819-1820. S.65/B.106
Bâ-emr-i câli ve bâ-ruzname-i hümayûn ile cAyıntâb Sancağındaki eşkinci zucema ve erbâb-ı tımarının mal bedellerinin ve yine cAyıntâb Sancağındaki sıbyan ve
toplanmasına ve bunun karşılığında mal-ı bedeliyelerini verenlerin yedlerine virilen halas sureti (4 Temmuz 1820).
S.65/B.107
1223 senesinden 1224 senesine (1808-1809’a kadar) zâhire ve ihraçın bölgede görevli me’murlara usulüne uygun toplanıp, mal-ı miriye ait bir akçe nesnenin geriye kalmadığını ve meblağ-ı mezkûr bâkâyalarından sancağı mezkûr sipah ve zuema ve erbâb-ı tımarının yedlerine havi halas virildiğinin sicil-i mafûz’a kayd idilmesi (8 Şubat 1820).
S.65/B.108
Medine-i cAyıntâb’a tabi Kürt karyesinde ki Cami-i Kebirin mutasârrıflığına, nısf-ı imamed, nısf-ı hitâbed ve nısf-ı tevliyet cihetleriyle aynı karye ahalisinden Mevlana Es-Seyyid Mehmed Ebu Sucud ve Halife bin Mehmed Emin’in getirilmesi için yedine verilen berât-ı şerîf (1 Kasım 1819).
S.66/B.109
Zimmi Kıro’nun menzilini; oğulları zevcesi ve kendi zevcesine ölünceye kadar içinde oturmak şartıyla Tarla-yı Atik Mahallesindeki Basmacı zâde Es-Seyyid Efendi’ye 5100 guruşa satmıştır. Sonradan bu satış ile ilgili anlaşmazlık çıkınca şufa tutulması talebinde bulunan Es-Seyyid Efendi dava açmış ve şufa tutması isteği men edilmiştir. Bununla ilgili hüccet (Belgenin başı sayfa 69’daki 111 nolu belgedir).
S.67/B.110
Nizip ahalisinden Ali bin Ali Hacı Osman’ın nenesi kendisine ait değirmeni vakf ediyor ve vakıf şartlarını belirtiyor. Nefise Hatun öldükten sonra vakfın tasârruf ile ilgili anlaşmazlık çıkınca mahkemede vakfın nöbet hakkının torun Ali bin Ali Hacı Osman’a ait olduğu kararına varıyor. Bununla ilgili hüccet kaydı.
S.69/B.111
Belgenin devamı sayfa 66’daki 109 numaralı belgedir. Burada da belirtildiği üzere Tarla-yı Atik Mahallesinden Basmacı Zâde Es-Seyyid Efendi El-Hac Şer’if Efendi’nin, Zimmi Kıro’nun menzilini 5100 guruşa satın almıştır. Sonra da bu satış ile ilgili anlaşmazlık çıkınca Zimmî Kıro ile ilgili dava açarak şufa tutulması isteğinde bulunmuştur. Bununla ilgili hüccet kaydı.
S.70/B.112
Ayıntâb mütesellimliğine Kapucu Es-Seyyid Muhammed Ağa’nın ibkâ ile görevlendirildiğine dair buyuruldu.
S.71/B.113
Cevizlice imamı ve ihtiyarlarına hitâben, mahallerinden üç akçenin düşürüldüğü ve diğer on dokuz akçenin bâki kaldığını anlatan mürasele-i şeriye (30 Temmuz 1820). S.71/B.114
Yine Cevizlice İmamı ve ihtiyarlarına yönelik olarak Mahallerindeki salyana vesa’ir tekâlif-i arifiyeleri halkın perişan ve zor durumda olmalarından dolayı hanelerinden yalnız üç akçenin düşürüldüğünü ve on dokuz akçenin baki kaldığını ve bunun üzerine mürasele terkim olduğunu anlatan belge.
S.71/B.115
Altın rayicini anlatan belge. S.72/B.116
Reşi, Kızık ve Ufacıklı karyelerinin hakkında sadır olan fermân suretidir (Ağustos1820).
S.74/B.117
Vasî nasbi ile ilgili (31 Mayıs 1819). S.74/B.118
Aslen Muş kasabası müte’mekkinlerinden olan Diyetis nâm Nasraniye’nin kuddûs-i şerîfden gelur iken mürd ve halak olması sonucu varisleri bulunmadığından, terekesinin canib-i mîri beytu’l-malına virilmesine dair belge.
S.75/B.119
Ta’ife-i Zimmiyâna ait irâd ve mesârifât defterinin sureti. S.76/B.120
Masraf ve borçlar ile esnâfa fiyatlarının tevzic ile duyûn-u mezkûrde bir akçenin kalmamasına dair belge.
S.76/B.121
Naib-i Mevlana Es-Seyyid cAbdullah En-Nuri Efendinin Mevleviyetinin yeniden kendisine verilmesiyle ilgili mevleviyet nasbı.
S.77/B.122
Van Kalcası üzerine giden 1000 nefer süvariden şürût-ı hazeriye cAyıntâb Sancağına isâbet iden üç yüz elli beş nefer süvâri bedeli ve altı aylık menzil ücretinin Voyvoda-i cAyıntâb mütesellimi Es-Seyyid Muhammed Ağa’nın toplanmasına dair belge sureti (30 Temmuz 1819).
S.78/B.123
Ayıntâb’a tâbi Cağdığın köyünün ahalileri kendi köylerindeki pınar ile Halep harkı civarındaki haklarını, Vezir Huşid Ahmed Paşa zimmetine bırakmalarıyla ilgili hüccet (13 Eylül 1819).
S.79/B.124
cAyıntâb Voyvodası Es-Seyyid Muhammed Ağa hazretleri hakkında açılan dava
ile ilgili yarım kalmış bir belge. S.79/B.125
1235 (1820) Muharreminin başından tahsîl vaktine kadar altı aydaki belde işleri için Ayan-ı Belde, şehir kethüdâsı ve cümle maarifeti ve mahallelere tevzi ve taksim olunan mesârifat defteri hakkında (23 Ekim 1819) tarihli defter.
S.82/B.126
Reşi, Kızık, Ufacıklı, Ağca Koyunlu Aşiretlerinin yerleşmiş oldukları 25 Adet köy ile Aşa’ir reayasının vermeleri gereken avarız ve nüzûl malları ile ilgili Marcaş’dan gelen buyuruldu (27 Aralık 1819).
S.82/B.127
Ayıntâb mütesellimi Hasan Ağa’ya gelen tezkirede; Fırkavucu Şeyh Ahmed ve Hacı Muhammed adlı kişilerin Halep’de kaybolduğu, Ayıntâb’da oturan bir takım insanlar çıkıp, adı geçen kişilerin habs ve eziyete uğramasını isterlerse bunun men edilip yedlerine mühürlü şer verilmesiyle ilgi Marcaş ve Rakka Valisinden gelen tezkire kaydı (23 Aralık 1819).
S.83/B.128
Silahdar Hasan Ağa hazretlerinin daire halkı için toplanan saman ve şacir defteridir (8 Aralık 1819).
S.86/B.129
1235 (1820) senesine aid cAyıntâb kazasına ait masraf ile beher haneye isabet iden salyanenin toplanmasına dair, defter sureti (30 Kasım 1819).
S.88/B.130
Eski Marcaş Kadısı Ragıb Paşa imamzâde Mevlana Es-Seyyid Muhammed’in üstün meziyetleri ile görevindeki başarısından dolayı 1235 (1820 yılının Ocak ayından)’in Rebiü’l-ahirinden olmak üzere cAyıntâb kadılığına nasb edilmiştir bununla ilgili fermân (23 Ekim 1819).
S.88/B.131
Mevlana Es-Seyyid Abdullah En-Nuri Efendi’ye tevcîh buyurulan Mevleviyet nasbı (1820 Ocak ayından) başlayan görevi ile ilgili gelen iclam.
S.88/B.132
cAyıntâb’da halen ka’imakamlık görevini ifa eden Cenani zâde Muhammed
Emin Efendinin yeniden görevi ibkâ edilerek, sadât-ı kirâm üzerine hizmet edeceğinin ve sâdât-ı kirâma da usulûne uygun olarak muamele yapıp onlardan tevcîhiye, arusiye vb. vergilerin almaması ile ilgili Nakibü’l-Eşraf’dan gelen ilam kaydı.
S.89/B.133
İlbekli mukâtacası mutasârrıfı Hacı İbrahim Ağa’ya gelen emirde; İlbekli
cAşireti boybeyisi Yusuf Bey’in caşiret ahalisine ve fukarasına kötü mucamele
yaptığından cezasının virilmesi ve idâm edilmesi gerektiğini anlatan buyuruldu (9 Nisan 1820).
S.89/B.134
İlbekli Boybeyisi Yusuf Bey’in kendi aşiretine zulm ve tecaddi iderek onların perişanlıklarına sebep olduğunu bunun üzerine de idâm idilmesinin istendiğini buyuruldu hatırlatılarak, bundan sonra halkın rahat ve huzuru için sonraki boybeyinin nasbidilmesi ile halkın kadınıyla çocuğuyla dacvat-i hayriyeye mazhar olacaklarının anlatıldığı (30 Mart 1820) tarihli arzuhaldir.
S.89/B.135
İlbekli Boybeyisi Yusuf Bey’in idamından sonra yerine küçük kardeşi Muhammed Bey’in boybeyi nasbıyla hilât verilip, halkın rahat ve asayiş içinde idaresinin istenildiği belge (30 Nisan 1820).
S.90/B.136
Ecans-ı altun ve nükûdun fiyatlarında esnâfın ve bir takım muhtekirin değişiklik yaparak oynaması halkın zor duruma düşmesine bununla beraber, altın ve nükûdun zacata uğradığını ve bir takım kimselerin de bu durumdan yararlanıp türlü türlü hileye baş vurduklarını bunun üzerine de devlet-i caliyyeden kesin bir emr ile eskiden olduğu gibi altın ve nükud fiyatlarına zam olunulması, belirtilen fiyatdan değişiklik yapılmasına karşın cezasının hemen verilmesi ve Mısır altunu, Tunus ve Cezayir altunlarının ne kadar paraya satıldığı belirtilerek buna göre muamele yapılmasıyla ilgili fermân (16 Haziran 1820).
S.91/B.137
Sivas Canibinden gelen ve cAyıntâb’a bağlı Hiyam nâm mahalde geceleyen asker sınıfının ve da’ire halkının yiyecek ve ihtiyacının karşılanması için Divan-ı Hanya’dan ve Merhâle-i Birecik’den gelen buyuruldu (24 Temmuz 1820).
S.91/B.138
cAyıntâb kazasının mevleviyat mutasârrıfı olan Mevlana Es-Seyyid Abdullah En
Nuri’nin görevine 1235 senesinin Şevval’ül-mükerreminde başlamasıyla ilgili Ayıntâb Kadısından gelen ilam.
S.91/B.139
cAyıntâb’da hala ka’imakamlık görevini yapan Cenanizâde Muhammed
Efendi’nin, sâdât-i kirâm üzerine 1235 senesi Şevval’inin birinden ka’imakamlığının yeniden ibkâ edilmesi, ayrıca sadât-ı kirâma gerekli âlakanın gösterilerek hiçbir şekilde vergi alınmaması ile ilgii Nakibü’l-Eşrâf’dan gelen yazı.
S.92/B.140
1233 senesine mahsuben Ayıntâb Sancağından istenilen 2500 guruşluk bedeliyenin toplanıp gönderilmesiyle ilgili buyuruldu.
S.92/B.141
cAyıntâb sancağına Hasan Ağa’nı müstesellimlik nasb ve tayîn olunmasıyla ilgili
Marcaş ve Rakka’dan gelen buyuruldu (10 Ağustos 1820). S.93/B.142
cAyıntâb Voyvodası cUşakî Es-Seyyid Muhammed Ağa’nın da’ire-i hizmetinde
olan Selim Ağa’nın ölmesiyle varisleri olmadığından eşyalarının beytü’l-mal’a kalması ile ilgili tereke defteri.
S.94/B.143
cAyıntâb Voyvodsı Uşakî Es-Seyyid Muhammed Ağa hazretlerinin Çavuşluk
hizmetini sürdüren Mustafa Çavuş’un ölmesi ve varisleri olmadığından mevcud terekesinin beytü’l-mal’a kalması ile ilgili eşya ve nükûd defteri.
S.95/B.144
1233 Muharreminden 1235 senesi Şevvali’nin sonuna gelinceye cAyıntâb-ı Dimos’un mukâtacat-ı mîrileri ve nısf-ı Dimos’un gelir gider muhasebesinin cÖmer Ağa tarafından toplanıp, otuz dört bin iki yüz on yedi guruş olduğunun tesbitinin yapılması ile ilgili belge.
S.95/B.145
Vezir Celâleddin Muhammed Paşa’nın teşrîfleriyle toplanan Arpa ile ilgili defter sureti.
S.96/B.146
Marcaş ve İlhaken Rakka valisi Vezir Asaf-ı Nazır Celaleddin Paşa’nın Çavuşluk hizmetlerini yürütürken ölen Mustafa Çavuş’un terekesi (3 Aralık 1820). S.97/B.147
Taşralardan İstanbul’a ev göçünün fazla olması başta nüfus yoğunluğu olmak üzere işsizlik ve insanların ihtiyaçlarında sıkıntıların doğurduğu bu nedenle herkesin kendi bölgesinde çifti çubuğuyla meşgul olması gerektiği, bunlara ev göçünün yasak edilip, işi olanların niçin İstanbul’a gelmek istediklerini beyân etmeleri ve bununla ilgili de o kazanın hakim ve zabitinden durumlarıyla ilgili belge istenmesinin emr edildiği fermân (23 Ekim 1820).
