• Sonuç bulunamadı

Bir işletme örneğinde tasarım üretim sürecinin incelenmesi

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Bir işletme örneğinde tasarım üretim sürecinin incelenmesi"

Copied!
151
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

DOKUMA-ÖRGÜ EĞİTİMİ BİLİM DALI

BİR İŞLETME ÖRNEĞİNDE TASARIM ÜRETİM SÜRECİNİN

İNCELENMESİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan

Hande Ayşegül ÖZDEMİR

Ankara Haziran, 2012

(2)

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

DOKUMA-ÖRGÜ EĞİTİMİ BİLİM DALI

BİR İŞLETME ÖRNEĞİNDE TASARIM ÜRETİM SÜRECİNİN

İNCELENMESİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan

Hande Ayşegül ÖZDEMİR

Danışman: Yrd.Doç. Dr. Hatice TOZUN

Ankara Haziran, 2012

(3)
(4)

ii

İnsan ihtiyaçlarının giderek artması ve şekillenmesi ile birlikte, günlük yaşamın hemen her alanında ihtiyaç duyulan ürünlerin üretimi kaçınılmaz olmuştur. Tüketimin olduğu her yerde üretim olmak zorundadır. Buna bağlı olarak her alanda yapılan üretim, insanları gün geçtikçe çeşitli arayışlara götürmekte, bu da tasarım kavramının gün geçtikçe daha da önem kazanmasına yol açmaktadır. Bugün dünya ekonomisinde tasarım önemli bir güç olmuştur. Gelişmiş ülkeler ekonomilerindeki gelişimi endüstrileşmeye borçlu iken gelişmekte olan ülkeler hızla endüstrileşmeye yönelmektedir.

Dolayısıyla tasarım gelişmenin anahtarı olarak görülmektedir Tasarım ve üretim süreci ile ilgili değişik amaç ve farklı biçimlerde yapılmış mevcut araştırmalar incelendiğinde, bu konudaki yayınların sınırlı olduğu ve konuya açıklık getirecek nitelikte olmadığı anlaşılmıştır. Bu nedenle tekstil işletmelerinde tasarım ve üretim süreçlerinin detaylı olarak incelenebilmesi, konuyla ilgilenen bireylere bir başvuru kaynağı olabilmesi için örneklem kapsamına alınan bir tekstil işletmesinde tasarım ve üretim sürecinin incelenmesi amaçlanmıştır.

Konu seçimimde ve çalışmalarımın her aşamasında bilgi ve birikimleri ile bana yol gösteren ve her zaman beni destekleyen çok değerli hocam ve danışmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. Hatice TOZUN‘ a en içten teşekkürlerimi sunuyorum. İşletmelerinde araştırma yapmama izin veren Anmen Tekstil yönetim kurulu üyesi Sayın Hatice Danışman’a ve İşletmeleriyle ilgili her türlü bilgi ve birikimlerinden yararlandığım Anmen Tekstil Genel Müdürü Sayın Gökhan Bey’e, Tasarım bölümü çalışanlarından Sayın Fatoş Yalçınkaya’ya ve Anmen Tekstil tasarım bölümü çalışanlarına teşekkür ederim. Bu günlere gelmemi sağlayan ve beni yetiştiren, tez çalışmam süresince her türlü maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen ve her zaman yanımda olan sevgili anneme ve kardeşlerime çok teşekkür ederim.

(5)

iii

BİR İŞLETME ÖRNEĞİNDE TASARIM VE ÜRETİM SÜRECİNİN İNCELENMESİ ÖZDEMİR, Hande Ayşegül

Yüksek Lisans, Dokuma-Örgü Eğitimi Bilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd.Doç. Dr. Hatice TOZUN

Haziran –2012, 136 sayfa

Araştırmada, tasarım ve üretim süreci ile ilgili değişik amaç ve farklı biçimlerde yapılmış yayınların sınırlı olduğu ve konuya açıklık getirecek nitelikte olmadığı problem olarak görülmüş, konu ile ilgilenen bireylere bir başvuru kaynağı hazırlamak, tekstil işletmelerinde tasarım ve üretim süreçlerinin detaylı olarak incelenebilmesi için örneklem kapsamına alınan bir tekstil işletmesinde tasarım ve üretim sürecinin incelenmesi amaçlanmıştır.

Araştırmanın evrenini, Türkiye de dokuma kumaş tasarım ve üretimi yapan tekstil işletmeleri oluşturmuş, örnekleminde ise Bursa ilinde faaliyet gösteren, Anmen Tekstil firmasından yararlanılmıştır. Araştırmada, tasarım ve üretim süreci ile ilgili bilgilerin düzenlenmesinde var olan durumu ortaya koymaya yönelik tarama modelinde bir betimleyici araştırma yöntemi kullanılmış ve örneklem kapsamına alınan işletmenin tasarım ve üretim sürecinin detaylı olarak incelenebilmesi için, tasarım bölümü çalışanlarına 21 sorudan oluşan görüşme formu uygulanmıştır. Elde edilen verilerden yararlanarak işletmeye ait tasarım ve üretim süreci düzenli bir sırayla aktarılmaya çalışılmıştır. Araştırma kapsamında, Ankara ve Bursa illerinde bulunan kütüphane ve işletme ile internetten yararlanılmıştır.

Araştırmada özetle aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır. Örnekleme alınan işletmede tasarım ve üretim süreci uygulandığı, işletmenin gelişim sürecini tamamlayıp, geldiği son noktada kalabilmek için uğraştığı belirlenmiştir.

Örnekleme alınan işletmenin tasarım süreci aşamaları açıklanmıştır.

İşletmede en çok Ned Graphics tekstil yazılım programının kullanıldığı, programın sektörde kullanım kolaylığı ve sorunlara çözüm bulması nedeniyle tercih edildiği, tasarım bölümünde çalışan tasarımcıların genellikle meslek yüksek okulu ve meslek lisesinden mezun ve genç tasarımcılar olduğu, tasarımcıların kullandıkları tekstil yazılım programlarını işletme koşullarında öğrendikleri ortaya çıkmıştır.

(6)

iv

desende değişiklik ihtiyacının olup olmadığının belirlenmesi, üretim ve satış süreçlerinden geçtiği belirlenmiş ve bu aşamalar açıklanmıştır.

İşletmede üretilen kumaşların komposizyon, motif ve renk özellikleri belirlenerek, tasarımda kullanılan motiflerin yabancı ve yerli birçok kaynaktan yararlanılarak temin edildiği, müşteri talepleri, duvar kağıtları, seramik desenleri gibi doğadan yararlanılabilecek her şeyin tasarımda temin edilen motiflerin esin kaynağını oluşturduğu tespit edilmiştir.

(7)

v

EXAMİNATİON OF THE DESIGN AND PRODUCTION PROCESS IN THE CASE OF A BUSİNESS

ÖZDEMİR, Hande Ayşegül

Post Graduate, Weaving-Knitting Education Thesis Consultant: Associate ProfessorHatice TOZUN

June-2012, 136 pages

It has been found as a problem in the research that the publishings which have been carried out for varied aims and in different formats depending on design and the production process, have been limited and these publishings haven`t also held qualifications in terms of clarifying the subject. The examination of design and production process in a textile enterprise including the sample has been aimed in order to examine the design and production process in a detailed way in textile enterprises and prepare a reference guide for the individuals who are really interested in this subject. Target population of the study consists of textile enterprises which produce and design textile fabric in Turkey. As for the sample, it has been benefited from Anmen Textile Firm which carries on business in Bursa. In the research, a descriptive research method has been used in a screening model in order to reveal the exact situation for the arrangement of information relating design and production process. An interview form -consisting of 21 questions- has been applied for the staff of the design department so as to examine the enterprise which is in the scope of the sample concerning design and production process in a detailed way. Design and production process of the enterprise have been noted in an orderly manner by benefiting from the data which have been obtained. Within the scope of the research , internet has been utilized for the library and enterprise which are situated in Bursa and Ankara.

Briefly , the results mentioned below have been indicated. It has been determined that design and production process have been applied in enterprise where the sampling has been carried out, the enterprise has completed the development process and it has been trying to stay at the present situation.

The phases concerning the design process of the enterprise where the sampling has been carried out, have been explained.

(8)

vi

problems, designers who are working in the design department have generally graduated from vocational schools and vocational high schools as being the young designers, they have learnt the textile software which have been used by the designers under the enterprise conditions.

It has gone through the production and sales processes such as the production of the fabrics which have been designed in the enterprise where the sampling has been carried out, its announcement to planning department, the preparation of drawing disk ,technical design, the evaluation of research & development , the determination if there is a necessity for the change of the drawing or not, and these steps have been totally explained.

It has been indicated that the composition, motive and color features of the fabrics which have been produced in the enterprise, the motives which are used for design, have been provided by benefiting from various domestic and foreign sources.

Customer demands, wallpapers, everything which is obtained from the nature such as drawing on ceramic have been the source of inspiration for the motives which have been arisen out of the design.

Key Words: Design, Textile Design, Design Process, Manufacturing Process

(9)

vii

JÜRİ ÜYELERİNİN İMZASI ... I ÖNSÖZ ... II ÖZET ...III ABSTRACT... V İÇİNDEKİLER SAYFASI ... VII TABLOLAR LİSTESİ ... X ŞEKİLLER ve GRAFİKLER LİSTESİ ...XI BÖLÜM I 1. GİRİŞ 1.1. Problem Durumu ...1 1.2. Amaç ...5 1.3. Alt Amaçlar ...6 1.4. Araştırmanın Önemi ...6 1.5. Varsayımlar ...7 1.6. Sınırlılıklar ...7 1.7. Tanımlar ...7 BÖLÜM II 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE ...9 2.1. Tasarımın Tanımı ...9 2.2. Tekstil Tasarımı...11

2.3. Tasarım Tarihinin İncelenmesi...12

2.4. Tasarımcının tanımı ...14

2.4.1. Tasarımcıda Bulunması Gereken Özellikler ...15

2.4.1.1. Tekstil Tasarımcısında Bulunması Gereken Özellikler ...16

2.5. Tasarım Süreci...17

2.6. Tasarım Sürecini Etkileyen Faktörler ...21

2.6.1. Tasarımda İnsan...21

(10)

viii

2.6.5. Tasarımda İşlev...23

2.6.6. Tasarımda Malzeme Ve Teknik...24

2.7. Tasarlama Kuramları ve Metotlarının İncelenmesi ...25

2.7.1. İhtiyaca göre ürün tasarımı...27

2.7.2. Deneme – yanılma (geliştirme) yoluyla tasarlama ...27

2.7.3. Bugünkü çağdaş tasarlama ...27

2.8. Tekstil Tasarımında Teknoloji ...29

2.9. Tekstil Tasarımında Yararlanılan Yazılımlar...30

2.9.1. Eat Design Company (Electronic Artichel Tecnology) ...30

2.9.2. Ned Graphics ...38 2.9.3. Most ...41 BÖLÜM III 3. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR...44 BÖLÜM IV 4. YÖNTEM...47 4.1. Araştırmanın Modeli...47 4.2. Evren ve Örneklem ...48 4.3. Verilerin Toplanması ...48 4.4. Verilerin Analizi ...49 BÖLÜM V 5. BULGULAR VE YORUM...50

5.1. İşletmenin Gelişim Süreci ...50

5.1.1. İşletmenin Gelişim Şeması...51

5.1.2. İşletmenin Akış Şeması...53

5.1.3. İşletmede Bulunan Makine Marka ve Adetleri ...54

5.2. İşletmede Tasarım Departmanında Çalışanların Demografik Özellikleri ...63

(11)

ix

5.6. İşletmede Üretilen Kumaşların Motif Özellikleri...78

5.7. İşletmede Üretilen Kumaşların Kompozisyon Özellikleri...94

5.8. İşletmede Üretilen Kumaşların Renk Özellikleri ... 108

5.9. İşletmede Tasarımda Kullanılan Yöntemler ... 117

BÖLÜM VI 6. SONUÇ VE ÖNERİLER 6.1. Sonuç... 120 6.2. Öneriler ... 124 KAYNAKÇA ... 125 EKLER EK – 1 Görüşme Formu ... 131

EK – 2 Tasarım Birimi Çalışanları Görüşme Formu ... 132

EK – 3 Tasarım Çalışmaları Formu ... 133

EK – 4 Test/Analiz Raporu ... 134

EK – 5 Tasarım Çalışmaları Takip Formu ... 135

EK – 6 Proses şeması ... 136

(12)

x

Tablo 1. Anmen Tekstil Makine Marka ve Adetleri ...54 Tablo 2. İşletmenin Tasarım Bölümünde Çalışanların Yaşı İle Sektördeki İş Deneyimi Arasındaki Karşılaştırmalı Dağılım ...63 Tablo 3. İşletmenin Tasarımcı Pozisyonunda Çalışanların Eğitim Durumuna İlişkin Dağılım ...64 Tablo 4. İşletmenin Tasarım Bölümünde Çalışanların İşletmedeki Görev Pozisyonu İle İşletmedeki Hizmet Yılı Arasındaki Karşılaştırmalı Dağılım ...65 Tablo 5. İşletmede Tasarım Çalışmalarında Kullanılan Tekstil Tasarım Programlarına İlişkin Dağılım ...117 Tablo 6. Tasarımcıların Tekstil Tasarım Programları Kullanma Eğitimlerine İlişkin Dağılım ... 118

(13)

xi

Şekil 1. 3D Weave ...31

Şekil 2. Runing Chain ...32

Şekil 3. Tracing...34

Şekil 4. Gallery ...34

Şekil 5. Rapor Tekrarlama...35

Şekil 6. Rapor Tamamlama ...35

Şekil 7. Eat Dobby ...36

Şekil 8. Eat-Jacquard...37

Şekil 9. Texcelle...38

Şekil 10. Jacquard-Jacquard Pro ...39

Şekil 11. Dobby-Dobby Pro ...40

Şekil 12. Most Visual Dobby...41

Şekil 13. Most programı ile tasarlanmış kumaş örneği...42

Şekil 14. Most Visual Jacquard ...43

Şekil 15. Anmen Tekstil...50

Şekil 16. Jakar Dokuma Makineleri...55

Şekil 17. Kalite Kontrol Makinesi ...56

Şekil 18. Halat Açma Makinesi ...56

Şekil 19. Büküm Makinesi ...57

Şekil 20. Büküm Makinesi ...57

Şekil 21. Kumaş İğneleme Makinesi ...58

Şekil 22. Çözgü Makinesi...58

Şekil 23. Aktarma Makinesi ...59

Şekil 24. Bıancalanı Makinesi ...59

Şekil 25. Kağıt Baskı Ruloları ...60

Şekil 26. Kağıt Baskı Makinesi ...60

Şekil 27. Ram Makinesi 1 ...61

Şekil 28. Ram Makinesi 2 ...61

Şekil 29. Ram Makinesi 3 ...62

Şekil 30. Ram Makinesi 4 ...62

Şekil 31. Anmen Tekstil Tasarım Prosesi ...66

(14)

xii

Şekil 35. Tasarımın Örgülendirilmesi ...72

Şekil 36. Tasarımın Jakar Kartının Delinmesi...73

Şekil 37. Tasarımın Jakar Makinesine Aktarımı ...74

Şekil 38. Tasarımın Dokuma Makinesi Ekran Görüntüsü ...74

Şekil 39. Tasarımın Dokunması...75

Şekil 40. Anmen Tekstil İmalat Kartı ...76

Şekil 41. Kumaşın Paketlenmesi ...77

Şekil 42. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ...82

Şekil 43. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ...83

Şekil 44. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ...84

Şekil 45. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ...85

Şekil 46. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ...86

Şekil 47. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ...87

Şekil 48. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ...88

Şekil 49. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ...89

Şekil 50. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ...90

Şekil 51. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ...91

Şekil 52. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ...92

Şekil 53. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ...93

Şekil 54. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ...97

Şekil 55. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ...98

Şekil 56. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ...99

Şekil 57. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ... 100

Şekil 58. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ... 101

Şekil 59. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ... 102

Şekil 60. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ... 103

Şekil 61. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ... 104

Şekil 62. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ... 105

Şekil 63. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ... 106

Şekil 64. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ... 107

Şekil 65. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ... 112

(15)

xiii

Şekil 69. Anmen Tekstil Kumaş Örneği ... 116

(16)

BÖLÜM I

1. GİRİŞ

Bu bölümde problem durumu, araştırmanın amacı, önemi, varsayımları ve sınırlılıkları yer almaktadır.

1.1. Problem Durumu

İnsanların doğaya yakın ve doğayla iç içe olduğu dönemlerde gerek örtünmek, gerekse korunmak amacı ile ürettiği ürünler ilk tasarımlardır (Sayınalp, 1997,s.11).

‘’Tasarım’’ Latince kökenli bir kelimedir. Latince ‘’de ignore’’ kökünden işaret etmek, belirtmek, planlamak, resmetmek, bir model veya şekil olarak kurmak anlamına gelmektedir (Sezgin ve Önlü, 1992,s.84).

Tasarım terimi literatürde, tasarımlama işi, tasarımlanan biçim, tasarı, dizayn- dizaynlamak, meydana getirilecek bir ürünün çizimini, kalıbını ve planını yaparak geliştirme anlamlarında da kullanılmaktadır (Kutlu, 2001,s.10).

Bu tanımlamaların dışında, çok değişik tasarım tanımlarına rastlamak da mümkündür.

Bevlin (1994), tasarımın basit bir tanımını yapmaktadır:

“Değişen derecelerde hepimiz doğal olarak birer tasarımcıyız. Günümüzü, kıyafetlerimizi ve sosyal aktivitelerimizi tasarlarız. Yaptığımız seçim ve planlamalarla hayatımıza bir düzen getiririz. Bu davranışla hepimiz tasarımın esas noktasında birleşiriz. Tasarım her şeyden önce, düzen için yapılan planlamadır.”

(17)

Brooker (1964)’a göre tasarım:

“Yapmak ya da meydana getirmek istediğimiz şeyi değerlendirme yapmadan ya da meydana getirmeden önce, sonucundan emin oluncaya kadar yaptığımız simülasyondur.”

Tasarım, belli bir amaç gözeten yaratıcı bir eylemdir. Tekstilde tasarım ise amaçlar ve müşteri istekleri doğrultusunda, yeni, çarpıcı şeyler yaratmaktır. Günümüzde tasarım büyük önem kazanmış, diğer alanlarda olduğu gibi tekstilde de kendine yer edinmiştir.

Genel olarak tasarımın, ilgili konu alanı içinde tanımlanmış olan ihtiyaçları karşılamaya yönelik, eldeki mevcut olanakları en iyi şekilde kullanarak, optimum çözümün sağlanması için, geçmiş bilgi ve deneyimlerin ışığında yapılan bir süreç olduğu söylenebilir. Aynı zamanda tasarım, soyut ve somut kavramların bir arada değerlendirildiği, daha önce olmayan yeni bir öneri ile sonuçlanan bilgi yoğun bir süreçtir.

Tüm tasarım faaliyetleri gibi tekstil tasarımı da karmaşıklaşan hayatımızı sadeleştirmek, kolaylaştırmak, hayattan zevk alabilmek için gerekli ortamların hazırlanması içindir. Tekstil tasarımı giyinme ihtiyacı ile ortaya çıkan tekstil ürünleri, gelişen toplumun ihtiyaçlarını karşılamak görevini üstlenen endüstri, rekabet ortamındaki gelişimin körüklediği yaratıcılık ve üreticinin yönlendirdiği moda ile birleştiğinde geniş bir perspektif kazanır (Basmacı, 2000).

Tasarım her alanda olduğu gibi tekstilde de kendine ayrı bir yer edinmiştir. Tekstilde desen tasarımının, giderek artmakta olan iç ve dış rekabete bağlı olarak günümüzde daha da önem kazanmakta olduğu bir gerçektir. Müşteri siparişlerine daha hızlı cevap vermek ve müşteriye aynı anda birden çok seçenek sunmak, bu süreyi kısaltmak ve basitleştirmek önemlidir. Bu nedenle bilgisayar yardımı ile düşünme ve tasarım oldukça ilgi çekici bir konu halini almıştır (Kutlu, 2001, s.22).

Tekstil ürününün kullanım amacı ve ürüne yüklenen anlamlar zamanla farklılık gösterseler de tüm tekstil ürünlerinin günün koşullarına ve toplumların kültürel değerlerine göre şekillendirildikleri görülür. Gelişimle birlikte farklılaşan tekstil tasarımı ve üretimi, teknik, malzeme, tema ve etki de yeni dönemin değişim alfabesi içerisinde yer almış, estetik bir obje olarak kabul edilmiştir (Sezgin, 1997).

(18)

Tekstil tasarımlarında ürünlerin hedef kitlede kabul görmesi ürün kalitesi ile doğrudan ilgilidir. Tasarımda işlevselliğe ulaşmanın yolu olabildiğince sade ve yalın olunmasıdır. Tasarımda kaliteyi etkileyen unsurlardan biride tasarlayan ile tasarımı gerçekleştiren arasındaki iletişimdir. İletişimdeki başarıda tasarımın kalitesini büyük ölçüde etkiler. Amaca uygun nitelikli tasarımın oluşmasında, tasarımcının estetik bir öngörü ve yaratıcılık yeteneği yanında, malzeme ve üretim tekniğine ilişkin bilgi birikimine sahip olması da etkin bir rol oynar (Önlü,2004).

Tasarlama çalışmalarına yön veren ana uğraş, üretilecek ürünün kullanım amacına uygun yapısal, görünüm ve davranış özelliklerinin belirlenmesidir. Tasarlama çalışmasının çıkış noktasını bitmiş ürünün özellikleri oluşturur. Fakat bunların kesin olarak belirlenmesi bazı durumlarda tasarlama çalışmalarında gerekli esnekliğe izin vermez. Ancak bazı çalışmalar kâğıt üzerinde tasarlanan ürüne yaklaşan bir dizi tasarım seçeneklerini yönlendirebilir. İşte bu yönlendirme bazı tasarım teknik ve yöntemlerinin geliştirilmesini gerektiren ana problemi oluşturmaktadır (Ersoy,1995).

Yapay olarak üretilen her şeyin bir biçimi olmalıdır, bu üretilenlerin biçiminin nasıl olacağı, bu işin en doğru olarak nasıl yapılacağı ve kimin yapacağı tasarımın başlıca öğesidir. Bunlarla beraber ortaya çıkan ürünün sanatsal yönü de oldukça önemlidir. Ürün tasarımlarının meydana gelmesi, bazı aşamaların uygulanmasıyla mümkündür. Bu aşamalar; yeni ürün için hazırlıklar, yeni tasarımın oluşma ve gelişme dönemi, tasarım önerisinin ortaya konulması, önerinin tanımlanması ve doğrulanması aşamalarıdır. Bu aşamalardan geçen tasarım, yeni, özgün ve işlevsel bir ürün olarak tüketici ve kullanıcıların önüne gelmektedir.

Tasarım sürecinde, özgün tasarımların yaratılması, sunum hazırlanması ve tasarım seçimi ve numune hazırlanması süreçleri gözlenmektedir.

Özgün tasarımların yaratılması; Tasarımcının sezona ya da müşteri istekleri doğrultusunda tasarımları hazırlaması gerekmektedir. Verilen zaman zarfında fikirler tükeneceğinden dolayı trendler ve ilham kaynağı olabilecek tasarımlar iyi bir şekilde incelenmelidir. Yapılan tasarımların ne derece özgün ve yaratıcı olduğu tasarımın başarısı için oldukça önemlidir. Yaratıcı tasarımlar dışında müşteri tarafından verilen tasarımlarda kullanılan teknolojiye uyarlanmaktadır. Ya da çok beğenilen tasarımlardan yararlanılarak buna benzer çalışmalarda yapılmaktadır. Tasarım çalışmaları günümüzde bilgisayar desteğiyle daha kolay bir şekilde çizime dönüştürülmektedir. Her ne kadar

(19)

tasarım dendiğinde elle çizilmiş eskizler akla gelse de artık, el çizimleri giderek azalmaktadır. Zaman açısından da bilgisayar tasarımcıya kolaylıklar sağlamaktadır (Kutlu, 2001,s.26). Araştırmaların sonucunda ve uygulanacak hikayeler eşliğinde tasarımlar oluşturulmaya başlanmalıdır. Yapılacak tasarımlarda kullanılacak materyal ve renk sunumu hazırlanmalı ve fikirler somutlaştırılmalıdır.

Sunum hazırlama; Tasarımcının sunumunda, trend renkler, ilham kaynağından yola çıkarak tespit ettiği renkler, bu bulgular sayesinde ortaya çıkan tasarımlar ve bu tasarımlarda kullanılacak materyaller bulunmalıdır. Bu çalışmada müşteri istekleri de rol oynamaktadır. Sunumda yer alan malzeme, renk ve tasarımlar estetik bir kompozisyon içerisinde sunulmaktadır. Hazırlanan koleksiyon çalışmalarında yola çıkılan hikayenin sunumunda yer alması gerekmektedir.

Tasarım seçimi ve numune hazırlanması; Tasarımcı, uzun süren bir hazırlık dönemi sonunda hazırlamış olduğu tasarımları işletme sahibi, pazarlama müdürleri, işletme müdürü, mağaza temsilcileri kişiler ile birlikte tasarımların üretilebilirlik fonksiyonu, Pazar uygunluğu ve maliyeti de göz önüne alınarak seçme işlemine geçilmektedir (Kutlu, 2001,s.29).

Üretimi yapılacak olan tasarımların seçiminde üretilebilirlik oldukça önemlidir. İşletmenin hitap ettiği kitleye üretim yapmak gerekmektedir. Sahip olunan teknoloji ile maliyet açısından pazara uygun ürünler üretilmelidir. Hedef kitlenin alım gücü de dikkate alınarak üretim yapılmalıdır. Kriterlere uygun görünen tasarımlar numuneye dönüştürülmektedir. Tasarım seçimini yapan ekiple tekrar toplantılar yapılarak, bu kez koleksiyon ya da üretim için karar verilmektedir. Onaylanan numuneler teknik detayları, kompozisyonları hazırlandıktan sonra üretime verilmektedir.

Tasarımda en önemli faktör, ürünün insan için üretilmesidir. Tasarım için tasarımcının yapmış olduğu ön araştırmalar sonucunda sanatsal bilgi ve becerileriyle zihinde oluşturduğu yaratıcı fikirlerinin birleşmesi sonucunda tasarımlama işi başlamalıdır. Tasarımlama işinin özünde, düşünülen şeklin gözlerle iletişim kurması ve net olarak zihinde, sonradan kâğıt üzerinde şekillendirilmesidir (Çivitci, 2004,s.91).

(20)

İnsan ihtiyaçlarının giderek arttığı ve şekillendiği, günlük yaşamın hemen her alanında ihtiyaç duyulan ürünlerin üretimi kaçınılmazdır. Tüketim olan her yerde üretim olmak zorundadır. Her alanda yapılan üretim, insanları gün geçtikçe çeşitli arayışlara götürmektedir. Bu da tasarım kavramının gün geçtikçe daha da önem kazanmasına yol açmıştır.

Tasarım ve üretim süreci ile ilgili değişik amaç ve farklı biçimlerde yapılmış mevcut araştırmalar incelendiğinde, bu konudaki yayınların sınırlı olduğu ve konuya açıklık getirecek nitelikte olmadığı anlaşılmıştır. Bu nedenle bu araştırmada bir işletme örneğinde tasarım ve üretim sürecinin incelenmesi problem olarak ele alınmıştır.

(21)

1.2. Amaç

Bu araştırmanın genel amacı, örneklem kapsamına alınan bir tekstil işletmesinde tasarım ve üretim sürecinin incelenmesidir. Bu genel amaç doğrultusunda aşağıdaki alt amaçlara ulaşılmaya çalışılmıştır.

1.3. Alt Amaçlar

 Örneklem kapsamına alınan işletme nasıl bir gelişim süreci izlemiştir?

 Örneklem kapsamına alınan işletmenin tasarım departmanında çalışanların demografik özellikleri nelerdir?

 Araştırma kapsamında işletmede yeni oluşturulacak tasarımlar nasıl bir süreç izlemektedir?

 Örneklem kapsamına alınan işletmede tasarlanan kumaşlar nasıl bir üretim sürecinden geçmektedir?

 İşletmede üretilen kumaşların malzeme özellikleri nelerdir?

 İşletmede üretilen kumaşların motif veya desen özellikleri nelerdir?  İşletmede üretilen kumaşların komposizyon özellikleri nelerdir?  İşletmede üretilen kumaşların renk özellikleri nelerdir?

 Örneklem kapsamına alınan işletmenin tasarımda kullandığı yöntemler nelerdir? o İşletmede kumaşların üretiminde yararlanılan tasarım programı

hangisidir?

o Tasarımda kullanılan motifler nasıl temin edilmektedir?

1.4. Araştırmanın Önemi

Ülkemizde tasarım konusu ile ilgili yapılan araştırmalar sınırlı olduğu gibi, tasarım ve ürerim sürecine yönelik bir araştırmaya rastlanılmamıştır. Tekstil işletmesinde tasarım ve üretim sürecinin incelenmesinin, bu alandaki boşluğa bir katkı getireceği, ilgili sektöre ve konu ile ilgilenen bireylere ışık tutabileceği ve gelecekte yapılacak araştırmalara yol göstermesi bakımından önemlidir.

(22)

1.5. Varsayımlar

1. Araştırmanın kavramsal çerçevesini oluşturmak amacıyla taranan kaynaklar güvenilir ve yeterli bilgi vermektedir.

2. Araştırma kapsamında geliştirilen görüşme formu araştırma probleminin çözümlenmesi için yeterlidir.

3. Araştırma kapsamında geliştirilen gözlem formu araştırma probleminin çözümlenmesi için yeterlidir.

4. Araştırma kapsamına alınan tekstil firmasının yetkili birim çalışanlarının verecekleri cevaplar gerçek görüşlerini yansıtmaktadır.

1.6. Araştırmanın Sınırlılıkları

1. Araştırma kapsamı Bursa ilinde yer alan Anmen Tekstil firması ve bu firmanın ilgili birim çalışanları ile sınırlıdır.

2. Araştırma, örneklem kapsamına alınan tekstil firmasına uygulanacak görüşme formu ve gözlem formu ile sınırlıdır.

3. Bu araştırma Türkçe ve İngilizce kaynaklar ile sınırlıdır.

1.7. Tanımlar

Tasarım: Zihinde tasarlanılan şekil ve tasavvur anlamına gelmektedir. Bir projenin, bir eserin zihinde düşünülen hali olarak da tanımlanmaktadır (Güngör, 2005, s.5).

Tasarlama: Latincede sınırlarını çizmek planını yapmak ya da göstermek anlamındaki designare kelimesinden gelen, düşünce ya da planların geliştirilme sürecidir. Daha özel olarak tasarım, iç çizim veya tasarı olabilir (Britannica, 1970, s. 298).

Tekstil tasarımı: Tekstil ürünlerinin taslak, plan ve üretim aşamalarını kapsayan biçimlendirme işlemidir. İstenilen amaca cevap veren bir düşünceyi ifade

(23)

eder. Anlaşılabilir bir bütünün parçalarının organizasyonudur. Belli bir amaca hizmet etmesi için, malzeme ve biçimden oluşan bir bütündür’(Önlü, 2003, s.20).

Tasarım süreci: Problemin tanımı, bilgi toplama, yaratıcılık ve buluş süreci, çözüm bulma ve uygulama gibi basamakları süreçtir. (www.teknolojide.com,2010).

Üretim süreci: Ürün yada hizmet elde etmek için, birbirleriyle etkileşim içerisinde bulunan insanlar, ekipman, malzemeler, yöntemler ve çevresel unsurların bir toplamıdır (www.yıldız.edu.tr, 2010).

Tasarım ürünü: Bir tasarım için üretime geçilme kararına varılması o tasarımın en hayati evresidir ve üretilmesinden sonra kullanıma sunulan ürüne tasarım ürünü denilmektedir (www.isikun.edu.tr,2010).

(24)

BÖLÜM II

2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

2.1. Tasarımın Tanımı

Tasarım sözcüğü İngilizce’deki “design” sözcüğünün karşılığı olarak kullanılmaktadır. Design sözcüğü Latinceden gelip, de+signare köklerinden oluşur. Signare ise; anlamı işaret etmek olan signum kökünden türetilmiştir. “Tasarım”ın (Design) değişik dillerdeki sözlük karşılığı birden fazla anlamla karşılanmaktadır. Bu anlamlardan bazıları; tasarım (Design), plan – çizim - ide (fikir) – amaç - taslak tasarım – konstrüksiyon – biçim - şekil verme – model - ürün vb.dir. Bu sözlük anlamlarının dışında, çok değişik tasarım tanımlarına rastlamak da mümkündür.

Tasarım (Design); yaratıcılığı ve problem çözümünün her ikisini de bünyesinde barındıran bir süreçtir. İstenilen amaca cevap veren bir düşünceyi ifade eder. Anlaşılabilir bir bütünün parçalarının organizasyonudur. Belli bir amaca hizmet etmesi için, malzeme ve biçimden oluşan bir bütündür (Önlü, 2003, s.20). Burada dile getirilen süreç zihinsel bir süreç, bir düşünme sürecidir ve bu süreç tasarımcının kafasında geliştiği için onun dışında kalan kişilerin bu süreci duyumlarıyla algılamaları olanaksızdır. Bir başka açıdan tasarım kavramının, yardımcı araçlara, eskizlere, taslaklara, çizimlere, modellere başvurularak bir başkasına söz konusu tasarım fikrini gösterme anlamında kullanıldığı da görülmektedir. Bu durumda tasarım kavramı gerek konstrüksiyon gerekse biçimlenme yönünden, tasarımcının düşüncelerini somutlaştıran tasarımlar ya da modelleri kapsar. Başka deyişle tasarım bu tür düşünce modellerinin somutlaştırılması demektir ( Erhan, 1983, s.3).

“Tasarım, öncelikle ürünleri biçimlendirmek değil, etkinliklerimizi, yaşam biçimimizi, eylemlerinizi etkilemek ve belirlemektir. Bu ise ancak belirli davranışlara olanak sağlayan araçlar topluluğunun biçimlendirilmeleri ve düzenlemeleriyle gerçekleşmektedir” ( Lengyel, 1979, s. 117).

(25)

“Tasarlama, kendi başına var olan bir olgu değil, çok sayıda etkenin farklı isteklerinin yerine getirilmesini gerektiren bir ortak çözüm arama çalışması, bir sentezdir ” (Yücel, 1971, s. 9).

Tasarım, yapılması düşünülen, olması veya yapılması istenen bir şeyin zihinde aldığı biçim, proje veya tasarlanan biçimidir. Tasarım, insan gereksinmelerini karşılamayı amaçlayan, genel görünüm, fonksiyonellik, teknoloji ve üretim gibi yüksek düzeyde yenilik getirici özelliklere sahiptir. Karmaşık gibi görünse de özünde disiplinli bir olgudur. Tasarımın özünde; amaç, bilinç, özgünlük, kendine özgü teknik bilgi ve yaratıcılık bulunur (İnan, 2006, s.19).

Bu noktada Papanek; “Tüm insanlar tasarımcıdır. Her zaman, yaptığımız her şey tasarım sayılır. Çünkü tasarım insan faaliyetlerinin temelini oluşturur ” (Papanek, 1978, s. 17) görüşü ile karşımıza çıkmaktadır.

Yazar Bernd Löbach’e göre tasarım bir süreçtir ve yazar bu süreci şu şekilde tanımlamaktadır;

“Tasarım, hem yaratıcılık içeren hem de problem çözülen bir süreçtir.” -Problemin varlığı saptanır.

-Problemle ilgili bilgiler toplanır, değerlendirilir ve kreatif bir tutumla birbirleriyle ilişkilendirilir.

-Önceden belirlenmiş olan kriterlere göre değerlendirme yapılır ve öneriler sunulur. -En uygun gelen öneri çözüme kavuşturulur (Aydın S.ve Erenler Çakar G, 1993, s.268).

Tasarımı, herhangi bir ürünün dış görünüşünde yapılan, tüketicinin algılarına hitap eden her türlü yaratıcılık olarak tanımlarsak; yaratıcılığın temelinde daima güncellik olduğunu, tecrübeler, yaşanmış bilgi ve deneyimlerin yaratıcı beyinde var olmadan ürünün ortaya çıkamayacağını söylemek doğru olur. Güncellik yeniden yorumlamayı ve yenilenebilmeyi gerektirir. Bu açıdan bakınca, belli zaman dilimine yüklenmiş fikirlerle, tasarımlar üretmenin yanlışlığı ortaya çıkar. Özgün olmak, yaratıcı katkıda bulunmak için tasarımın “yeni” ve “ayırt edici” niteliklere sahip olması gerekir ( Koca, 2000).

İnsan ihtiyaçlarının giderek arttığı ve şekillendiği, günlük yaşamın hemen her alanında ihtiyaç duyulan ürünlerin üretimi kaçınılmazdır. Tüketim olan her yerde üretim olmak zorundadır. Her alanda yapılan üretim, insanları gün geçtikçe çeşitli arayışlara götürmektedir. Bu da tasarım kavramının gün geçtikçe daha da önem kazanmasına yol açmıştır.

(26)

Tasarım bugün artık dünya ekonomisinde önemli bir güç olmuştur. Gelişmiş ülkeler bu gelişimlerini endüstrileşmeye borçlu iken gelişmekte olan ülkeler de hızla endüstrileşmeye yönelmektedir. Dolayısıyla tasarım gelişmenin anahtarı olarak görülmektedir (Lowe, 1995, s. 75- 76 ).

2.2. Tekstil Tasarımı

Tekstil Tasarımı olgusu, bugünkü anlamıyla ülkemizde oldukça yenidir. Tekstil endüstrisinin son yıllarda bir hız kazanıp yol almasına koşut olarak, ülkemizde tekstil eğitimi, tekstil tasarımı eğitimine dönüşmeye başlamıştır. Bu doğal akış içinde varılması gereken sonuçtur (arsiv.mmo.org.tr, 2010).

Alpan "Tekstil Tasarımını, tekstil ürünlerinin taslak plan ve üretim aşamalarını kapsayan biçimlendirme işlemi olarak tanımlamaktadır.’’ (arsiv.mmo.org.tr, 2010).

Endüstriyel tekstil tasarımı, kağıt üzerindeki desen veya giysi tasarımlarının ötesinde; insan faktörünü, maliyeti, günün moda şartlarını ve bir çok çevresel etkeni içine alarak yaratıcılığa dayanan bir işlemler bütünü olarak görülmektedir. Tekstil tasarımı, yaratıcılık ve işlevsel olma özelliklerini gözeten boyutlarıyla sürekli gündemde kalmış ve önemini korumuştur. Tekstil ürünü, günün moda akımlarını içeren ve alıcının gereksinmelerini karşılayan işlevsel özelliklere sahipse, amacına uygun demektir. Kaliteli bir tasarım yapılmadığı sürece kaliteli bir üründen söz etmek olanaksızdır. Herhangi bir ürünün tasarlanması sırasında, müşterilerin ürünü algılaması, üretim maliyeti, ürünün satış fiyatı, firmanın karı, üretimde kullanılan malzemeler, üretim yöntemi gibi konuların belirlenmesi gerekmektedir (Lobach, 1999, s.139). Tasarım sürecinde elde edilecek verimlilikle zaman ve maliyet kaybının önüne geçilecektir. Aksi takdirde, hatalı konstrüksiyonlara veya üretimlere bağlı olarak ortaya çıkan ve kullanım aşamasında bireyin en basit taleplerini bile yerine getiremeyen, kimi özel durumlarda da kullanıcıya zarar verebilecek sonuçlarla karsılaşmak kaçınılmazdır. Tekstil tasarımının kullanıcıyla ilişkisinin ortaya konduğu bu bulgular, tasarım sürecinin endüstriyel tekstil alanındaki işleyiş biçimini ve yaratıcı birey olarak üslendiği görevin önemini açıkça göstermektedir. (www.turkcadcam.net ).

(27)

Tekstil ürünü tasarımının sunulacağı grubun isteklerinin yanında; bir amacı olmalı ve yaratıcılık değeri içermelidir. Tekstil tasarımı, tasarımcının belli bir nedene bağlı olarak geliştirdiği birbirini takip eden birçok çalışmanın bütününü oluşturduğu bir süreçtir. Tasarımcının tekstil ürününün tasarımında başlangıç olarak kabul ettiği birçok neden var olmaktadır. Çoğu zaman tüketicinin gereksinimleri şeklinde karsımıza çıkan bu neden ya da nedenler, tekstil ürününün kimin için hangi amaçla ve hangi özelliklerle üretileceğinin belirlenmesinde büyük rol oynar (www.sayısalgrafik.com ).

Dolayısıyla tekstil tasarımında yaratıcılık görevini üstlenen tasarımcının; tasarımlarını oluştururken yaratma eyleminin yanında, birbirine bağlı iki ana faktörün varlığı da meydana çıkmaktadır. Birinci faktör; tekstil tasarımını sunulacağı birey yani tasarımın kullanıcısı ve onun gereksinimleridir. İkinci faktör ise; tüketici eğilimlerini yansıtan, onları çoğu zaman yönlendiren ve sürekli değişim içerisinde olan moda endüstrisidir. Tüketici; birçok etkene bağlı olarak değişkenlik gösteren ve karşılanmasını istediği gereksinmeleriyle yaratma olgusunun şekillendirdiği tasarım sürecinin sürekli gündemde kalmasını sağlar (Alpan, 2005, s. 21).

Tekstil tasarımı kapsamında tekstil ürünlerinin kullanım alanlarının günün değişen yaşam koşullarına göre farklılık göstermesi, ekonomi ve zaman kavramının insan hayatında önemli bir yere sahip olması çok amaçlı ürünlerin ortaya konmasına neden olmuştur. Çok amaçlılık ürünün birden fazla konumda kullanılabileceği şeklinde düşünüldüğü gibi, örneğin kumaşların desenlendirilmelerinde ve bezemelerinde aynı kumaşın hem fantezi hem günlük hem de spor giyimde kullanılabileceği şeklinde de değerlendirilmelidir (Önlü, 2004, s. 91- 92).

2.3. Tasarım Tarihinin İncelenmesi

Tasarım yapma düşüncesinin, genel olarak, ilk insanın herhangi bir şeyi eline alıp, onu yeniden biçimlendirmesi ile birlikte başlamış olduğu varsayılabilir. İşte o ilk günden bugüne kadar, pek çok çeşitli amaç için ürün tasarlanmış ve biçimlendirilmiştir. Tasarlanan bütün bu ürünler üretilerek kullanılmış ve iş bitiminde yok olmuştur. Hiç kuşkusuz uzun süre boyunca, amaçlarda da birçok yönde değişiklikler olmuştur. Bu arada üretimde kullanılmış olan araç ve gereçlerde sürekli olarak yenilenmiştir. Fakat

(28)

bir şeyleri tasarlayıp onları yeniden biçimlendirme düşüncesi temelde hemen hemen hiç değişmeden süregelmiştir (Küçükerman, 1996. s. 15-42).

20. yy’ da, ekonomik, sosyolojik, siyasal ve özellikle de teknolojik alanda gerçekleşen hızlı gelişmelerin bireylere ve toplumlara olan etkisi; bireylerin yaşam biçimleri, sosyal ilişkileri, değer yargıları ve alışkanlıklarında meydana gelen kişiye yönelik değişimler şeklinde gözlendiği gibi; uluslararası ilişkilerde ve özellikle iletişim alanında yaşanan globalleşmedeki gelişmelerde de gözlenmektedir. Meydana gelen sosyolojik, ekonomik ve politik tabanlı değişimler modayı da etkilemiş, tasarımcılar da bu olayların etkisiyle ve yönlendirmesiyle hazırladıkları koleksiyonlarla, çağdaş bireyin her dönemde bu olgularla birlikte değişim gösteren gereksinimleri karşılamaya çalışmışlardır. Kimi zamanlar da gençlerin yaptıkları tepkisel çıkışlar da, tasarımcılara esin kaynağı olmuş ve moda endüstrisini etkilemiştir. Meydana gelen sosyo-ekonomik ve teknolojik gelişmeler; bireyin yaşam stilini, düzeyini, anlayışını ve felsefesini etkileyen yönleriyle, 20. yy. tasarımcılarının kreasyonlarının konseptini belirlemiştir. Teknolojik gelişmelerin de desteğiyle tasarımcılar malzeme, teknik ve uygulama kolaylıkları bakımından yepyeni yaratma alanları bulmuş ve aynı zamanda ortaya çıkan gereksinimlere uygun işlevsel çözümler geliştirebilmişlerdir (Alpan, 2005, s.21).

Tasarımcılar II. Dünya Savaşı’nın sürdüğü yıllardaki büyük olanaksızlıkların, ekonomik ve psikolojik çöküntülerin yaşandığı ortamlarda bile, ellerindeki imkânlarla o günün şartlarına uygun olan modayı yaratabilmişlerdir. Savaş yıllarının ruhunu yansıtan, fonksiyonelliği ön plana çıkaran giysiler tasarlanmıştır. Erkeklerin savaşa katılımıyla boşalan iş sahaları, kadının çalışma gücüne ihtiyaç duymuş, çalışma ortamının gerektirdiği şekilde çok sayıda kadının ilk defa pantolon giydiği görülmüştür. A.B.D’ nin de savaşa katılmasıyla milyonlarca Amerikalının üniforma giymesi, bu üniformaların içine giyilecek iç çamaşırlarının tasarlanması gereği doğmuştur. Bu amaçla o dönemde örme pamuktan üretilen ve bugün t-shirt olarak bilinen gömlekler tasarlanmıştır. Kesimler en az ölçüde kumaş gerektirecek şekilde tasarlanmıştır. Giysilik kumaşlar için rayon, pamuk ve yün malzemeler kullanılmıştır (Alpan, 2005, s.21).

Bunların arasında savaş öncesi dönemden beri, ipeği aratmayan özellikleriyle dikkat çeken ve rayon adıyla tanınan yapay bir elyaf, geniş bir kullanım alanı bulmuş; dökümlülüğü, yıkanabilirliği, buruşmazlık özelliği ve düşük maliyeti ile dönemin en çok kullanılan malzemelerin arasına girmiştir. 1939’da Du Pont firması ‘nylon’un

(29)

tanıtımını yapmasına rağmen, piyasaya sürülüşü 50’li yıllarda mümkün olabilmiştir. Yine bu dönemde, tasarımcılara yeni olanaklar sağlamış olan kumaşların arasında, metalik ipliklerle dokunan ve parlaklığıyla gece kıyafetlerinde tercih edilmiş olan lame adı verilen bir diğer malzeme de geliştirilmiştir (Alpan, 2005, s.21).

2.4. Tasarımcının Tanımı

Tasarımcı, üretken, yenilik getiren, sağlam bir bilgi birikimine sahip, toplumun ihtiyaçlarına göre farklı çözümler ile ihtiyaçları karşılayabilecek ürünler ortaya koyabilen kişidir. Tekstil tasarımcısı; dokuma ve baskı tasarımı yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir. Tasarımcının görevi, işletmede üretilecek ürünlerin biçim ve desenlerinin tasarımını yapma ve yaptığı tasarımları çizim ile ifade etme olarak tanımlanmaktadır (Ekinci, 2008, s. 10).

Tasarımcı bir ürünü tasarlarken, tüketicinin ve toplumun beklentilerini, firma politikaları, işletmenin ekonomik durumu, müşteri istekleri, hammadde-yardımcı malzeme ve pazar gibi faktörler göz önünde bulundurmalıdır (Çürük, 2009, s. 9-10).

Tasarımcı, değişik dalların uzmanlarının yerini alamaz. Ancak, değişik konulardaki ana bilgilere sahiptir. Özel şekillendirme yetisiyle sorunları kendi başına veya bir grup içinde koordinasyon yoluyla çözümler (Tansu, 1999).

Tasarım belirli bir amaç gözeten yaratıcı bir eylemdir. Bu amaç doğrultusunda tasarımcı, bir sanatçı kişiliğiyle duygu, düşünce ve hayal gücünü, çizgiler, biçimler, renkler gibi somut olgulara aktarır ve ürününü ortaya koyar. Tasarımcının başarısı, sanatın kullanıldığı dilleri keşfedip, öğrenip, onları kendi amaçları doğrultusunda organize edebilmesiyle orantılıdır. Ancak bir planlamanın olduğu yerde bir tasarımdan söz edilebilir (Alpaslan,2003,s.21).

Tasarımın her boyutu öğrenme-bilgi edinme temeline dayanmaktadır. Bu nedenle tasarımda öğrenme ve bilgi edinmenin sonu yoktur ve tasarımcı sürekli araştırma yapmak, kendini geliştirmek zorundadır (Doğan,1984,s.95).

(30)

2.4.1. Tasarımcıda Bulunması Gereken Özellikler

Tasarımcı, alanı ile ilgili teknik, teknolojik, sanatsal bilgi ve beceriye sahip, tüketici isteklerini, moda ve kullanım alanlarını dikkate alarak ürünü planlayan kişidir. Bu anlamda tasarımcı özgün tasarımlar yapma, üretime hazırlama bilgi ve becerisine sahip, numune süreçlerini takip edebilen ve sürekli uygulanabilir fikirler üretebilen kişi olarak yetiştirilir. Çalışma alanlarına giren konularda araştırıcı ve yaratıcı güce sahip, kültürlü ve toplumu eğiten, estetik zevklerini geliştiren, uygulamalarını alanlarına aktarırken doğal ve yapay öğelere, imgelere akıl ve sezgi yoluyla yeni işlevler kazandırabilen, içinde yaşadıkları toplumun kültür değerlerini çağdaş bir yorum ile kullanarak yeni sentezlere vardırabilen kişiler olmaları gerekmektedir. Tasarımcıların; insanlarla iyi iletişim kurma ve ekip hâlinde çalışabilme, özgün şekiller tasarlayıp bunları çizimle ifade edebilme yeteneklerine sahip, sevecen, sabırlı, hoşgörülü, kendini geliştirmeye istekli, girişimci, hayal gücü zengin, estetik görüş sahibi, düşüncelerini başkalarına açık bir biçimde aktaran, tasarımlarını çizgilerle ifade edebilen, dikkatini uzunca süre bir noktaya yoğunlaştırabilen, ayrıntıları algılayabilen, titiz çalışabilen kimseler olmaları gerekir.

Ayrıca, tasarımda hazırlanan ürünün kullanım alanıyla ilgili saptamalar yapmakta tasarımcıya düşen görevlerdendir. Kullanım alanı faktörünü içeren özelliklerle ilgili saptamalar, müşteri isteklerine ve kullanılacak kesime göre ürün tasarlayabilmesinde kolaylık sağlar. Tasarımcı bu genellemelerle de kalmayıp daha da detaya inerek çalışmalarını geliştirir. Tasarımcı yaptığı çalışmalarla gelişmeleri takip eder, tasarımlarını buna göre şekillendirir. Bu sayede hem kendini geliştirir, hem de sektöre göre tasarımları yeniler. Tasarımcı tasarladığı ürünün üretim tekniğini de uygun olmasını göz önünde bulundurur. Tasarımdan numune üretimine kadar ürünü kontrol eder ve aksaklıklar meydana geldiğinde müdahale eder (Ekinci, 2008, s. 11-13).

(31)

2.4.1.1. Tekstil Tasarımcısında Bulunması Gereken Özellikler

Tasarımcı fikirlerini ifade edebilmek için anlatım aracı olarak bir düzenlemede yer alan ‘çizgi, renk, biçim, doku, ölçü’ estetik tasarım öğelerinin temel elemanlarından faydalanır. Bu öğelerin değişik materyaller üzerinde bir araya getirilip bağlantı kurulması, ritim, uygunluk, zıtlık, denge ve birlik gibi bazı ilkelere dayalı olarak gerçekleşir. Tasarımcı, kendi yarattığı ürünün numunesini yaptırabilme ve gerektiğinde üzerinde değişikleri kısa zamanda yapabilme yetisine de sahiptir. Tasarımcının, çalıştığı alandaki toplumun isteklerini, işletmenin satış ve fiyat politikasını, üretim kapasitesi ve üretim teknolojisini ve gelecekteki hedeflerini de dikkate alarak bir sonraki sezon moda çizgilerini ve bunun yanında sektördeki gelişmeleri de takip etmesi gereklidir.

Tasarımcının yaratıcılığı, maliyet limitleri, üretim kapasitesi ve makine olanakları ile sınırlıdır. Bu da tasarımın en önemli ve zor yanlarından biridir. Tasarımcı, konusunda çok bilgili ve yaratıcı olmanın yanında uygun fiyatlarla satılabilir ürünler yaratmak ve üretmek becerisine sahiptir.

Tasarımcı, tasarım panosu hazırlama, tasarımı yapma, görsel sanatlarla ilgili bilgileri kullanarak özgün tasarım çalışmaları yapma, gerektiğinde sunum yapma, el veya bilgisayar desteğiyle çizdiği tasarımı hazırlama veya hazırlanmasına nezaret etme, tasarıma uygun malzeme saptama ve kumaş analizi yapma, deneme üretimini gerçekleştirme veya gerçekleştirilmesine nezaret etme gibi özelliklere sahip kişidir (Erdoğan, 2006, s. 31).

Tasarımcı, amaca uygun koleksiyonlar gerektiğinde sunulmasını sağlamalı, dünya modasını araştırmalı ve takip etmeli, tüketici davranışlarını, pazarlama ve satış tekniklerini bilmeli, belli stratejiler oluşturarak bunlara uygun davranmalıdır. Tüm bunları bir arada sağlayacak insan kaynaklarının geliştirilmesi ise ancak eğitimle sağlanır. Tasarımcının iyi eğitilmiş olması sektöre daha çok yarar sağlayacaktır. Bu nedenle Güzel Sanatlar Fakülteleri, meslek yüksek okulları, resmi ve özel kurslar aracılığı ile yetiştirilen tasarımcılara son derece iyi bir eğitim verilmesi gerekmektedir. (Ekinci, 2008, s. 11-13).

(32)

2.5. Tasarım Süreci

Türkçede süreç, aralarında birlik olan ya da belli bir düzen içinde tekrarlanan kesiksiz olay ya da eylemler dizisi, ilerleme, gelişme anlamına gelmektedir. Tasarlama eylemi sırasında kullanılan teknik ve araçlardan kurulu eylem düzenine ise tasarlama süreci denir.

Tasarım probleminin ilk ortaya çıkışından, tamamlanışına kadar gerçekleştirilenlere, tasarlama süreci adı verilmektedir. Problemin yapısına göre, bu süreç çok karmaşık olabilmektedir (Bayazıt, 1982, s. 68).

Bir tasarım sürecinin var olması için müşteri ve onun eksikliğini duyduğu bir gereksinme olmalıdır. Bu aynı zamanda; müşterinin var olması, bu müşterinin eksikliğini ve aksaklığını hissettiği bir gereksiniminin ortaya çıkması, tasarımın bu aşamada devreye girmesi ve bu gerilimi gidermeye yönelik eylem yapması anlamına gelmektedir. Müşteride bir gerilim durumu var olmaksızın da gereksinme olabilir. Bu gereksinimi tasarımcı fark eder, giderme sürecini başlatır ve sonunda tasarım bir ürün olarak müşterinin karşısına çıkma başarısını gösterir. Bir tasarım sürecinin ve tasarımın var olabilmesi için müşterinin somut veya soyut varlığı söz konusudur.

Tasarım süreci müşterinin sesinin firma tarafından doğru algılanması ile başlar. Burada esas olan, müşteri beklenti ve ihtiyaçlarının kendi değerlendirmeleri ile önem derecesine göre sıralanmış olmasıdır (KALDER, 1999). Ürünü tasarlayanların bunu tüketicinin yaşam tarzına uyarlamanın yollarını bilmeleri gerekmektedir (Engel vd., 1995).

Firmalarda, pazar araştırma faaliyetleri sonucu elde ettikleri bilgiler ile kendi iç kanallarından elde ettikleri bilgiler ışığında, mevcut ürünlerin tasarımında ihtiyaç varsa gerekli değişiklikler yapılırken, diğer taraftan pazara yeni sunulan ürünlerle birlikte, gelecekte sunulabilecek ürünler üzerinde tasarım çalışması yapılmalıdır. Tasarım aşamasına dahil edilen, çeşitli yöntemleri ile müşterilerinden düşünceleri alınan yeni veya geliştirilmiş ürünlerin piyasada başarı şansı artmaktadır (Atakan, 2006, s. 92).

En basit tanımı ile tasarlama eylemi sırasında yararlanılan teknik ve araçlardan kurulu eylem düzenine tasarlama süreci denir.

Genel olarak bir ürün tasarımı sırasında; güvenlik, kalite, emniyet, dayanıklılık, kolay bakım, statü, marka, performans, estetik-moda, ek özellikler, çevreyi kirletme, çevreyle uyum, raf ömrü, kolay kurulma, ambalaj, kanuni standartlara uygunluk gibi

(33)

kriterler dikkate alınır ve bunların çözümü farklı metotlarla gerçekleştirilebilir (N.F.M. Roozenburg and J. Eekels, 1996, s.30).

Yeni bir ürünün ortaya çıkarılmasında kullanılmakta olan tasarım yöntemleri çok çeşitlidir. Gerçekte bu konuda pek çok tasarım çalışması sistemi ve uygulaması bulunmaktadır. Genel yapı olarak birbirlerinden çok büyük farklılıkları bulunmayan bu tasarım sistemleri önce kalın çizgilerle aşağıdaki gibi sıralanabilir:

 Tasarlanacak ürünle ilgili olan sorunun ortaya konulması.

 Sorunun çözümü için gerekli olan ön ilkelerin ana hatlarıyla tanımlanması ve belirlenmesi.

 Belirlenen ön ilkelerin deneme amaçlı ön tasarımı.

 Ön tasarımın denenmesi ve çok yönlü değerlendirmelerin gerçekleştirilmesi.  Tasarımın kesinleşen ilkeleri. Grafik çözümler, marka, ambalaj, tanıtım, reklam

ve benzeri çalışmaların hazırlanması.

 Deneme üretiminin yapılması ve tasarım üzerinde çok yönlü değerlendirmelerin gerçekleştirilmesi.

 Ürün tasarımının kesin sonuç kararının alınması ve üretim hizmetlerinin tanımlanması.

 Üretim için gerekli olan teknik hazırlıkların tamamlanması. Kalıplar, araç-gereç, malzeme organizasyonunun planlanması.

 Üretimin denenmesi, testlerin tamamlanması.

 Üretim sonrası sürecin ve ortaya çıkabilecek sorunların çözümü ve üretimin başlatılması.

Burada maddeler halinde sıralanan bu düzen, her türlü ürün tasarımı çalışmasında kullanılabilecek ortak özellikleri taşımaktadır. Bu sıralamada yer alan her bir başlık ise, gerçekte tasarım sürecindeki bağımsız birer adım olarak kabul edilebilir. Yukarıda sıralanan bu maddeler, bu özelliğiyle de birçok değişik türdeki üreticinin ve tasarımcının üzerinde çalıştığı konuların değişik yapılarına ve yaklaşımlarına uygun olacak esnekliği de verebilmektedir. Ayrıca her başlık altında ayrı ayrı birleştirilip değerlendirilmiş bulunan alt işlemler de, gerek tasarlanan konuya ve gerekse üreticinin teknik özelliklerine bağlı olarak karmaşıklaşabilmekte, ya da yalınlaşabilmektedir (Küçükerman, 1996, s.15- 42).

Her tasarım kendisine ait kişisel bir tarihe sahiptir. Bir proje başlatılır, geliştirilir ve kronolojik bir düzen içinde bir örüntü şeklinde bir olaylar dizisi olarak tekrarlanır.

(34)

Hemen hemen bütün projeler için bu aynı şekilde devam eder. Bu örüntü tasarlama sürecini oluşturur. Asimow gibi bazı tasarımcılar, tasarlama metodu bilimini, bu kalıbın incelenmesinden çıkarmaya çalışırlar. Grant ise, tasarlama sürecini, tasarlama eyleminin ve sorunlarının, her hangi bir tasarımcının eylemlerine uyabilecek şekilde incelenmesi olarak tanımlar. Bilgilerin nasıl elde edildiği, özel problem durumlarına uyacak şekilde bu bilgilerin yorumlanması ve uygulanması, proje amaçlarını gerçekleştirirken tasarımcıların vermek zorunda oldukları kararlar dizisinin ve karar verme tarzının, tasarlama eylemi sonucunda elde edilen tasarımın nasıl etkilendiğinin belirlenmesi tasarlama sürecinin kapsamı içinde görülmektedir.

Christopher Jones (1970), tasarlama sürecinin üç temel aşaması olduğunu belirtmektedir. Bunlar;

Analiz aşaması; tasarımın sınırlarının verimli ve yeterince kapsamlı olacak şekilde genişletilmesi bu kapsam içine girer. Tasarım durumunun ve problemlerinin anlaşılması bu aşamada olur. Bu aşamada amaçlar belirlenir, problemin sınırları belirli değildir ve tanımlanamamıştır. Hiçbir şey bir kenara bırakılmadan her şey göz önüne alınır. Müşterinin verdiği tasarım önerisi başlama noktası olarak kabul edilir, değiştirilir, geliştirilir, gözden geçirilir. Tasarımcının görevi ilgili gibi görülen mümkün olduğu kadar fazla bilgiye ulaşmaktır. Bu aşamada finansmanı sağlayan, kullanıcı, tüketici, pazar, üretici, vb. üzerinde araştırma yapılır. Bu sayede amaçlar ve tasarım probleminin sınırları çeşitli yönlere yöneltilir. Bu aşamada problemin durağan mı ya da değişken mi olduğu konuları ele alınır. Mümkün olduğu kadar henüz yeterince olgunlaşmamış tasarım örüntülerinin ortaya konmasını önlemek tasarımcının görevidir. Bu aşama masa başı çalışmasından çok tasarımcının bilgiyi piyasadan ve çeşitli kaynaklardan toplamasına dayanır. Tüketici anketleri, istatistiksel analizler, senaryo hazırlama, kavramsal araştırmalar, sektörel raporlar bu aşamada yer alan çeşitli kaynaklardan bazılarıdır. Bu aşamada doğru ve gerekli dokümantasyon önemlidir. Bu aşamada yanlış yönlenme, yanlış soruları sorma, gereksiz ve dolambaçlı yönlere yönelme hatalı olur. Bu aşama mümkün olduğu kadar hızla toplanan bilgiler ışığında yeni ve güvenilir bir öneri geliştirmektir.

(35)

Sentez aşaması, yeterince analiz yapıldıktan sonra, ne zaman oluşacağı belirli olmayan bir sentez ve bilgileri dönüştürme aşamasıdır. Bu aşamada yaratıcılık, kuluçkalaşmış bilgilerin yönlendireceği yeni fikirler, yeni çözüm alternatifleri ortaya çıkar. Tasarımın en eğlenceli ve zevkli aşamasıdır. Sentez aşamasının esas amacı analiz aşamasında elde edilen bilgilere dayanarak bir takım eskizlerin ortaya konmasıdır. Ortaya konan alternatif eskizlerin beklentilerin hepsini karşılaması gerekir. Aynı zamanda karmaşık fikirlerin basitleştirildiği bir aşamadır. Bu aşama amaçların, önerinin ve problem sınırlarının kesinleştiği, kritik değişkenlerin belirli olduğu, kısıtlamaların bilindiği, tasarımcının önündeki fırsatların açık olduğu durumlar için geçerlidir. Bu aşamanın başarılı olabilmesi için problemler alt problemlere ayrılabilir olmalıdır. Alt problemlerin amaçlarında değişiklikler yapılabilmelidir ki sonuçta ortaya yepyeni bir çözüm çıksın. Bu durumda ortaya çıkan çözümlerin ve alt çözümlerin bazı hallerde, örneğin bir helikopter projesinde olduğu gibi, eskizle ve deneyimle değerlendirmesi mümkün olmayabilir. Bu durumda bilimsel araştırma projelerine gereksinim duyulur. Örneğin helikopter projesinde rüzgar tüneli testlerinin ve sonlu eleman hesaplamalarının yapılması gerekliliği vardır. Yaratıcılık metotlarının hepsinden bu aşamada yararlanılır. Sezgisel bir atlama söz konusudur. Genellikle bir komitenin bu aşamada işe karışması uygun olmaz. Tek başına tasarımcı tarafından yapılan bir uygulamadır.

Değerlendirme aşaması, Bu aşamada son üretim aşaması çizimlerine geçmeden önce çözümün herhangi bir eksiklik ve yanlışlığı kontrol edilir. Bu aşama üretimin öncesinde yer alır. Geleneksel olarak mühendislik tasarımında bu aşamada, daha tasarım çizim aşamasındayken mühendislerin deneyimlerine dayanarak yargılama yoluyla değerlendirme yapılır. Ancak artık böyle bir değerlendirmeye olanak yoktur. Ürünler daha karmaşıktır, kullanılan üretim metotları ve piyasa koşulları çok karmaşıktır. Bunun için daha çok deneyime, daha pahalı, daha mantıklı daha etraflı metotlara gereksinim vardır. Bunun için daha etkili olacak metotlar değerlendirme için geliştirilmiştir ( Bayazıt, 2004, s. 2-50).

(36)

2.6. Tasarım Sürecini Etkileyen Faktörler

Tasarımın hazırlanması sürecinde hem tasarımcıdan hem de çevreden kaynaklanan bir takım faktörler bulunmaktadır. Tasarımcı, tasarım hazırlamak için, tasarım ilke ve elemanlarını uygun şekilde kullanabilmeli, bunu ürüne en iyi şekilde yansıtabilmelidir. Tasarımcı özgün çalışmalar ortaya koyabilmesi için, yaratıcı bir düşünce gücüne sahip olmalıdır. Tasarımcı dünya trendlerini takip edebilmeli, bunları tasarımlara aktarabilmelidir.

Tasarımcının tasarım sürecini etkileyen özellikleri dışında, tasarımcıyı sınırlayan faktörlerde bulunmaktadır. İşletmenin tasarımcıya sunduğu imkanlar ve bütçe özgün tasarımlara ulaşmada tasarımcıyı zorlamaktadır. Ayrıca firma yöneticilerinin kendi istekleri doğrultusunda tasarımları yönlendirmesi de süreci etkileyen faktörlerdendir. Özgün tasarımlara yapılan yönlendirmeler, çalışmanın sanatsal bir çalışma olmaktan çıkmasına neden olmaktadır (Kutlu, 2001, s.21).

Bir ürünün tasarlanması sırasında tasarımı yönlendiren ve tasarımcının tasarımına etki eden faktörler şu şekilde sıralanabilir;

2.6.1. Tasarımda İnsan

Tasarımda en önemli faktör ürünün tüketici ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde üretilmesidir. İnsan; sosyal, kültürel, teknolojik, ekonomik ve estetik değerleri etkilemekte ve bu değerler zamana göre değişiklik göstermektedir (Sezgin ve Önlü, 1992, s.85).

2.6.2. Tasarımda Üretime Uygunluk

Tasarımı yapılan ürünün üretim açısından da elverişli olmasına özen göstermek gerekmektedir. Üretim açısından elverişli olmayan bir ürünün tasarımı, üretim maliyetlerinin yükselmesine, kullanımda sorunlar çıkmasına neden olmakta ve dolayısıyla kaliteyi de etkilemektedir ( Üreten, 1997, s. 168).

(37)

2.6.3. Tasarımda Ekonomiklik

Tasarımları ve tasarımcıyı ekonomik faktörlerde etkilemektedir. Yapılacak tasarımlar ve moda daha önceki yıllardan elde kalan kumaş, iplik, boya vb. tekstil kapsamına giren her malzemenin en iyi şekilde kullanılmasını sağlayacak şekilde belirlenir. Her yıl dünyanın belli başlı tekstil üreticileri ve tasarımcıları bu malzemeleri ne şekilde değerlendireceklerine karar verirler ve estetik bir şekilde sanat öğelerini de kullanarak ve süsleyerek kullanıma sunarlar. Buna bağlı olarak gelecek yılın modası bir yıl önceden hazırlanmaktadır ( Saldıray, 1984, s.80).

Tasarımcının tasarımlarını gerçekleştirmesinde işletmenin izlemiş olduğu politikalar, işletmenin ekonomik durumu, tüketici istekleri, hammadde, yardımcı malzeme ve pazar, tasarımı yapılan ürünün hitap edeceği sosyal çevre ve kültürel yapıda tasarıma ve tasarımcıya etki eden faktörlerdir (Aydın ve Çakar, 1993, s. 271).

2.6.4. Tasarımda Estetik

İnsan yaradılışının temelinde var olan estetik duygusu, tüm tasarım çalışmalarında titiz bir şekilde araştırılan ve eserin içerisinde kullanılmakta olan tasarımın önemli bir öğesidir. Tasarım kavramında, tekstil gibi kullanım amaçlı, endüstriye yönelik ürünlerin tasarımında ürünün işlevselliği birinci derecede önem taşımasının yanında, kişisel beğenilerin ön plana çıktığı ve kişiye özel tasarımların ağırlık kazandığı günümüzde yaratıcı süreç, özellikle estetik öğeler açısından daha fazla önem taşımaktadır. Yaratıcı süreç ürünün işlevselliği üzerinde de etkili olmaktadır. Estetik öğeler tasarımların ayırıcı özelliklerinden birisidir. Estetik öğelerin ilgi çekiciliği ve anlatım bütünlüğü taşıması bir şeyin beğenilme veya beğenilmemesinde önemli etkendir. Tasarımın estetik boyutunu, tasarım yapılırken kullanılan nokta, çizgi, doku, renk ve tonlama gibi tasarım öğeleri ve ölçü, yön, zıtlık, denge, ritim, benzerlik, egemenlik gibi tasarım ilkeleri belirler. Ayrıca tasarım öğelerinin bir bütün içinde kullanılması, bunun yanında tasarım ilke ve öğelerinin beraber bir ahenk içinde kullanılması da ürünün albeniliğini de oldukça etkiler. Yapılan tasarımın estetik değerinin artmasına da böylece katkıda bulunmuş olunur (Atasoy, 2004, s.19).

(38)

Tekstil tasarımında estetik, tekstil ürününün renk, biçim, desen, doku, malzeme, teknik bütünlüğü içinde oluşturulan yüzey görünümü ve bu bütünlüğün oluşturduğu tarzdır. Yaratıcı süreçte tekstil tasarımcısı tasarımlarında estetiği yakalamak amacıyla, renk, desen, doku, malzeme ve teknik gibi kriterleri aynı potada eritip, gelişen teknoloji, toplumun değişen sosyo - ekonomik kültürel değerleri, yerine getireceği işlev, günün moda eğilimlerini de göz önüne alıp ve kendi yaratıcılığını ön plana çıkararak, benzerlerinden farklı görsellik ve estetik değer taşıyan tekstiller tasarlamalıdır. Günün moda eğilimlerine uygunluk, son dönemde kişiye özel tasarım düşüncesi gibi çağın gerektirdiği günceli yakalama kaygıları estetik boyuta destek veren unsurlardır. (Önlü, 2004, s.91).

Estetiksel boyutu yüksek bir ürünün satışını da yükseltmek kolaydır. Ürünü alan müşteri ilk etapta görünümden etkilendiği için, yapılan tasarım estetik yönünden etkileyici olur.

2.6.5. Tasarımda İşlev

İşlev, farklı bir adıyla fonksiyon, en basit tanımı ile ortaya konan ürünün işlevsel bir amaca hizmet etmesidir. İşlevselliğin iki yöntemi vardır.

1. Tasarımcı ürünün işlevselliğini düşünerek, ürüne estetik bir görünüm kazandırmayı, yani ürünün estetik boyutunu ürünü işlevsel hale getirdikten sonra irdelemeyi hedefler.

2. Tasarımcı işlev ve estetiği bir bütün olarak düşünerek, hem ürünün işlevselliğini yaratıcı düşünceyle daha da geliştirir hem de ona estetik bir boyut katar.

Tasarlanan bir ürünün estetik yönünün yanında işlevselliği de o ürünün satın alınabilir olması bakımından önemlidir. Sanatsal alanda yapılan ürünlerin görsel yönüyle değerlendirilmelerinin yanında, fayda amacına yönelik ürünlerde işlevsellik yönü ön plana çıkmaktadır. Tüketicilerin bir üründen beklentileri ve ihtiyaçlarını karşılaması doğrultusunda o ürünün işlevselliği önem kazanır.

Günümüzde yaşanan teknolojik alandaki büyük değişim ve gelişim tüketiciyi ürün beklentileri konusunda bilinçlendirmiştir. Bir ürünün yeni, farklı ve güzel olmasının dışında yaşamı kolaylaştıran ve amaca hizmet eden özellikleri de içinde barındırması gerekir (Yılmaz, 2000, s.17).

(39)

Sanat yapıtlarında estetik nitelik ve buna bağlı olarak özgün olma koşulu ön planda olmasına rağmen, tekstil gibi kullanım amaçlı olan ürünlerin tasarımında işlevsel olma zorunluluğu, eş değer bir öneme sahiptir. Malzemesi tekstil olan faydalı ürün seri olarak üretilmedikçe, estetik değerlerle bezeli özgün bir sanat objesinden başka bir şey olmayacaktır. Bir ürün kullanım amacına hizmet ettiği oranda değer kazanmaktadır. Yani ürünün estetik görünümünün yanında dayanıklılığı ve kullanım kolaylığı da piyasadaki çok çeşidin arasında seçimi sağlayan unsurlardır. Sadece modaya ya da faydaya bağlı tasarımlar kısa ömürlü olmaktadır. Bu nedenle işlevselliği sağlayacak her unsur tasarımda iyi düşünülüp buna göre planlanmalıdır.

Teknolojinin çok hızlı gelişimi, her geçen gün farklı tekstil malzemelerinin ortaya konması, var olan malzemelerin özelliklerinin geliştirilmeleri, tekstil makinelerinin özelliklerinin ve kapasitelerinin arttırılmaları ve örnek sayısı arttırılabilecek pek çok teknolojik gelişimi özgün tekstil ürünlerinin oluşturulmasında göz ardı edilmemesi gereken en önemli faktörlerdendir. Günümüzde teknolojinin gelişimine paralel olarak tekstil ürünlerinin estetik görünümleri farklı boyutlara ulaşmış aynı zamanda ürünün seri üretiminin yapılması sağlanmıştır.

Teknolojinin gelişimi sayesinde, geniş halk kitlelerinin hizmetine, işlevselliği ve estetik değerleri yüksek hızlı, ucuz ve çok sayıda ürünler sunulmuştur (Önlü, 2004, s.92-93).

2.6.6. Tasarımda Malzeme Ve Teknik

Bir ürün tasarımının niteliği estetik öğe ve ilkeler dışında kullanılan materyal, yapım tekniği ile de bağlantılıdır. Tasarımda bütünlük, öğeler arasındaki uyum ile sağlanır. Teknik tasarım öğeleri dikkate alınmadan sadece estetik açıdan değerlendirilerek oluşturulmuş bir tasarım, eksik bir tasarım olmaktadır ve bu tasarım tasarımcıyı istediği sonuca ulaştırmamaktadır. Tekstil tasarımında da herhangi bir yapı elemanında olduğu gibi kullanılan malzeme ve yapım tekniği tasarımda büyük rol oynamaktadır. Bu nedenle tasarımda hedeflenen amaçlar doğrultusunda malzemenin tekniğe uygunluğu, zorunludur. Çünkü ürün tasarımındaki bütünlük ve mükemmellik ürün kalitesini de sağlayacaktır.

Yapısal özellikleri oluşturan teknik tasarım öğelerinin bir diğer özelliği de tasarımcıyı zorlayan yönüdür. Çünkü her tekniğin her malzemeye uygulanabilir

Şekil

Şekil 2. Runing Chain (www.graphiccolor.com, 2011)
Şekil 5. Rapor Tekrarlama (Ekinci,2008)
Şekil 7. Eat Dobby (www.designscopecompany.com,2011)
Şekil 9. Texcelle (Özmutlu,B. 2010)
+7

Referanslar

Benzer Belgeler

Ertugrul Saltuk, director of Neurosurgery Clinic of Haydarpa;;a Numune Hospital in Istanbul between ]972-1979, is given and his professional career is summarized.. Key Words:

Duygusal emek, kadın işlerinin niteliğine ışık tutan bir ayna; zira bakım/sosyal hizmet işlerinde çalışan erkekler de düşük ücret alıyor ancak bu ücret aynı

Bu çevrelerin sözcüsü olan iş Bankası Genel Müdürü Celal Bayar, üçüncü yol olarak ideolojik yapı içine oturtulmaya çalışılan kalıcı devletçilik

Cenaze töre­ nine Aydemir Ailesi, yakınları, tabiî senatörler, gazeteciler, ya­ zarlar, yayınevi sahipleri ile An­ kara Belediye Başkanı Vedat Da lokay ve çok

B ir ordu yeni aletlerle yenileşm iş olamaz.. Bu sene yüzde

Toplumsal ilişkilerin mekânsal izdüşümü olarak kent, dünyevi olanı kutsal olandan, çalışmayı eğlenceden, kamuya ait olanı özel olandan, erkekleri kadınlardan,

Robust Unscented Kalman Filters (RUKF) with Single Measurement Noise Scale Factor (SMNSF) and Multiple Measurement Noise Scale Factor (MMNSF) are introduced and applied

Tevfik 1 ikret de hem halk edebiyatı sembollerinden "kırık saz" sembolüne ve hem de şiir sanatının simgesi lire teşbih ederek şiirlerini bu isim