rvı.ü. İ.İ.B.F. Dergisi,
yıl: 1995, Cilt:XI, Sayı:l-2, s.15-24 .
. GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE SANAYİDE
TEKNOLOJİK DEGİŞİM• ·
Temel Eğilimler ve Bu Eğilimlerin Hüküınet Politikalarına Neden Olan Sonuçları
Cari
J.
DAIIl.MAN Sanayiide teknolojik değişim son birkaç yıldan bu yana hız ~azanmış dunımdadır. Bu süreç içinde beş anahtar eğilim söz ~onusudur. · ~imdiye kadar. bu eğilimler l?üyük ölçüde gelişmiş ülkelerde ve daha zayıf olarak da ileri / düzeydeki gelişmekte olan ülkelerde görülmektedir. Fakat bu. egilinıler hız kazanmakta ve tüm ülke gnıplan için bazı önemli etkilere yol açmaktadır. (Bu etkiler,yalnızca mal ve hizmetlerin üretim biçimi için değil,. neyin, nerede ve kitnler için üretileceği ile bu ·üretimden elde edilen gelirin nasıl dağıtılacağı ve uluslararası ticaretin yönü ve niteliği içinde geçerlidir.)
1. Eğilimler
• 1 A. Artan Yenilik Oranı
Son on yıl içerisinde yenilik oranında çok önemli artışlar ortaya çıknuştır. Bu yenilikler.in büyük bir bölümü üç alanda
yoğunlaşmaktadır: mikroelektronik, biyoteknoloji ve yeni girdiler. Arz açısından bakıldığında, yeniliklerin, önemli ölçüde katı madde ve plazma fiziği ?ib.i .'.i~i~.sel bilimlerde ortaya. çıkan ~i.r di~i g_e.li~ıne_?~~ ivme · kazandıgı gorulur. Talep açısından ıse, yenılıklenn ıtıcı gucu, dünya piyasasına yönelik şiddetli rekabetten ·doğan ülkeler ve firmalar arasındaki teknolojik yarıştır. Bu süreç içinde gelişmiş ülkeler ve Doğu
.Asya'da çok hızlı sanayileşen gelişmekte olan ülkelerin GSMH (Gayri safi Milli Hasıla) içinde Ar-Ge (Araştırma-Geliştirme) için ayırdıkları payların arttığı da gözlenmiştir.
B.
Yeni Teknoloj":erin Uygulama Alanının Genişlemesi. Telekomünikasyon ve elektronik meydana gelen değişimler ve · bunların etkileri, yeni teknolojilerin karekteristiklerini anlama açısından da önemlidir. Bu değişimler yalnızca elektronik ve telekomünikasyon
sektörlerindeki ürün ve üretim süreçleri ile sınırlı kalmamış diğer sektörleri de geniş bir biçimde etkilemiştir. Özellikle demir-Çelik ve
petro-kiınya gibi sürekli-süreç sanayilerinde süreç kontrolü, otomobil
ve dayanıklı tüketim cihazları gibi montaj tipi sanayilerde otomasyon
biçiminde yeni olanaklar ortaya çıkmıştır.
c.
Kısalan Yaşam Devreleri ve Tüketici GereksinimleriniKarşılamada Artan Esneklik
Yeni elektroniğe dayalı teknolojiler bilgisayara entegre üretime
kaymaya olanak sağlamışlardır. Bu durum, yeni ürünler bir kere t9-sarlandığında, çok çabuk üretilmesine olaiıak tanımaktadır. Bunun yanısıra, üreticilere değişen piyasa koşulları ve tüketici isteklerine göre
hızlı ve esnek bir karşılık verme olanağı ela sağlamaktadır. Bu güçlü
eğilimin bir sonucu olarak ürün çeşitJıenclirmesi, tasarımda, dağıtım ve servis hizmetlerinde daha yoğun rekabet gibi unsurlar da ortaya
çıkmıştır.
Teknolojik değişimin hızı, gireli sağlayanların miktarlarındaki 4rtış ve teknolojinin çok hızlı yayılması, yeni teknolojilerin yaşam devrelerinin kısalmasına neden olmaktadır. Bu nedenle, bir teknoloji
demode olmadan önce, mümkün olduğu kadar hızlı bir biçimde her
pir yeni üründen elde edilen karların gerçekleştirilmesi doğrultusunda
bir baskı ortaya çıkmaktadır. Bu baskının bir sonucu olarak teknolojik gelişme, teknol_ojik · paylaşım ·amacıyla staratejik birleşmeler şeklinde yeni rekabetçi stratejiler geliştiren büyük ÇUŞ'ler (Çokuluslu şirketler) ve sanayileşmiş ülkeler arasında daha üluslararası bir nitelik kazanmaktadır. Örneğin, 1982 ve 1985 yılları arasında firmalar arasında yapılan 974 uluslararası jşbirliği anlaşmasının %26'sı Ar-Ge faaliyetlerinin entegrasyonunun, %17'si teknoloji transferini kapsamaktadır.
D. Artan Otoııiasyon ve Niteliksiz Emeğin Azalan Rolü
Otomasyonun artması ve dikkatin ucuz emeğe dayalı olarak
düşük. maliyetli· üreticilerin yapmış olcluğL_ı pazarlama, ürün tasarımı ve
gelişimi gibi unsurlara yoğunlaşmasıyla birlikte, aıtık lıerlıangi bir
ülkenin rekabetçi üstünlüğünün olması da garanti değildir. Bir çok
sektörde, karşılaştırmalı üstünlük artık düşük üretim ınaliyetleıinin
yanısıra hizlı ve güvenilir dağıtıma, ) üksek ·kalite ve değişen tüketici gereksinimlerine uygun ürün ve hizmet y~lpazesini genişletebilme
yeteneğine de bağlıdır. .
Otomasyon teknolojileri aynı zamanda nitelikli işgucunun emeğinin de yerine geçmektedir. Bu tür teknolojiler bir çok gelişmekte olan ülkeriin teknik alanda nitelik _sınırlaınasınin yol açtığı bazı problemlerden potansiyel olarak kurtulmalarını sağlamakla birlikte bir teknolojilerin kullanııni işletim ve onarım açısından uzmanlaşmış niteliklerin varlığını gerektirir.
E. Girdi Kullanımında Değişimler
Demir-çelik ve çimento gibi enerji-yoğun süreç sanayiilerinden, artan süreç kontrolü enerjinin daha etkin kullanımına yol açmaktaclir.
Bir çok endüstride, tasarım, üretim ve yeni optinıizasyon teknikleri
arasındaki daha iyi entegrasyon girdi r.asarn.ıfuna yol açmaktadır.
Ayrıca sentetik ve yeni bileşik girdiler bir çok gelişmekte olan ülke için önemli ihracat kalemi niteliğinde olan kauçuk, çelik, lastik gibi geleneksel girdilerin yerini cok hızlı bir biçimde almaya başlamış ve bu ürünlerin talebi azalmıştır.,
Teknolojideki bu çok hızlı değişimlere eş-anlı ol;ırak, üretimde
kullanılan organizasyonel sistem ve yöntemlerde de Japonların öncülük ettiği temel bir değişim oıwya çıkmıştır. Anında stok
kontrolü 1 (just in tüne.), sıfır kL~sur ve rop lanı kalite konroll'r gibi
ı Anında stok kontrolü sistemi altında bir fırına diğer firmaların üretimi için ihtiyacı olan bileşen, parça ve girdilerin dağılıı111ıu üstlenir. Nihai montaj ve üretime yönelik girdilerin satın alınmasından itibaren sıfır hata-toplam kalite
kavramlann ortaya çıkışı maliyetleri düşürmüş ve ürünlerin esnekliğini
ve kalitesini geliştirmiştir.
Japon modeli nihai montajcılar ile girdi sağlayan firmalar
arasındaki ilişkilerin de farklılaşmasına neden olmuştur. Örneğin, ~ihai montajcıların anında stok kontrolü sistemiyle üretimde bulunmaları nedeniyle, girdi sağlayan firmalar bu montajcı firmaların yakınincla
yerleşmek zorunda kalmışlardır. Amerika!'} modelinde ·ise girdiler genelde düşük üretim maliyetlerir:ıe yönelik yerleşimler biçiminde dünya piyasalarından elde edilebilmektedir. Dolayisıyla Japon
modelinin genişlemesiyle birlikte Amerikan modeline üstünlük kurması
·sonucunda, otomobil parçası gibi bazı sanayi ürünlerinin gelişmekte olan ülke arzedicilerine sağladığı piyasa fırsatlarının gelecekte azalması
olasıdır. ·
II. AGÜ'lere (AzgeUşıniş Ülkeler) Yönelik Etkiler
· Bir ülkenin bu yeni organizasyon biçimleri ve yeni
teknolojilerden . yararlanabilmesi için, anlatılan bu eğilimler ciddi bir potansiyel sunmaktadır. Gelişmekte olan ülkeler arasında şu anki eğilimler, bu ülkeler arasında artan bir kutuplaşmanın olduğunu
göstermektedir. Bazı ülkeler başarılı bir biçimde teknolojik değişimde bulunmakta ve uluslararası rekabette ağırlığını koyabilme_kte, bazıları ise bunu yapamamaktadır. Bu durum, teknolojik değişim ve teknolojik üstünlüğü kazanmak için gelişmekte olan stratejiler üzerine
yoğunlaşmayı gerektirmektedir. · , .
Bu bağlamda,, asağıda öncelikle, ülke düzeyinde genel politika
önerilerinde bulunulacak ve daha sonra bazı stratejiler de alınacaktır. ,
Teknolojik değişim geniş anlanuyla, girdileri çıktılara dönüştürmede . kullanılan organizasyonel tarzlar ve işlemsel yöntemler ile teknolojik bilgide
d
eğ
işim
biçim.indetanımlanabilir
.
Butanımlama,
makineanlamındaki teknolojiden çok (hardware), bilgi, organizasyonel tarz ve
yönt~ntler
üzerindeyoğunlaşmıştır.
Bu nedenJ.e teknolojik yetenek,°'.ak~n
e
~nlamındaki
teknolojiyisatın
almaktan çok bukurumların
venıt~lıkl
e
nn
oluşturulmasına
yönelik. birka~dır. Dolayısıyla
gelışme~t~
olan bir ülkedeki teknolojipolitikası
da ekonominin teknoloııyı dısarclan edinim biçimini, kullanımı ve yayılımını, gelişmesive ilerlemesini etkileyen kl;rumlar ve politikalar şebekesi olarak
Uluslararası rekabetin ön sıralarında ohnak ıçın birileri sürekli olarak yeni. teknolojiler geliştirmek zorundadır. Bu nedenle gelişm.iş
ülkelerdeki teknoloji politikası teknolojik yenilik (innovation) ve Ar-Ge
ile ilgi_lidir. Bununla birlikte yeni gelişen teknolojiler önemli bir insan
kaynağı v_e finansman ihtiyacı gerektirebilir. Dolayısıyla başarılı bir teknoloji politikasının anahtar unsurlarından biıisi, dısardan ekle edilen
teknolojiye -etkin bir biçiınide sahip olabilmek ve bı.,ınu yerel koşullara
uyarlayabilmektir.
Bu noktada yeni teknolojilerin üretiminden sağlanan yararlar ile
bunların etkin kullanımindan sağlanan yararlan ayırt etmek gerekir.
örneğin, bilgisayarlaşın~nın cazibesine kapılan bazı gelişmekte olan .
ülkeler, bilgisayarın donanım -kısmını yurtiçinde ·üretmek isteyebilir. Fakat düf}.ya capında bilgisayar teknolojisi çok hızlı geliştiğinden, ithal
edilenden daha düşük maliyette üretilse bile, bu üretitıı · sona erdirilebilir. Dolayisıyla gelişmekte olan ülkeler için stratejiler, yeni
teknoloji geliştirmekten çok en azından teknolojik açıdan lider ülkeler ile olan açık kapanana kadar-onun et.kin kullanınu ve uyarlanması
çabaları üzerine konsantre olmak biçiminde özetlenebilir.
m.
Stratejiler·Tekn9lojik yeteneği geliştirebilmek için ülkeler iktisat politikaları
bağlamında, uygun te.şvikleri sunma gereksinimi duyarlar. Bu teşvikler
genelde, bir enfornıasyon kaynakları ve kurumlar şebekesi oluşturmak ve bunlar arasındaki bağlantılar ile teknolojik unsurların arz ve talebini geliştiı'ıneye yardımcı olacak spesifik mekanizmaları kulfanmak olarak özetlenebilir. Tüm· bu yeten.ekler ve bunlar arasındaki bağlantılar,
piyasanın büyümesiyle eş-anlı olarak gelişebilir. · özel ve toplumsal
hedeOer ve getiriler arasında önemli farklılikların olduğu yerlerde ·
devlet nıüdahelesi işlevinin yerine getirebilir. ·
Açıkça görüldüğü gibi, büyük sanayi sektörlerine ve .önemli
teknolojik kapasitelere sahip olan ·Brezilya, G.Kore ve Meksik<'ı. gibi
orta Üst gelir grubuna giren ülkeleıin 'göreli olarak büyCık olan ekonomik ,problemleri ve gereksinimleri, hala geleneksel tarım
sektörünün hakim olduğu Gine gibi alt gelir grubunda olan ekonomilerden oldukça farklıdır.
öteden beri temel yeteneklerin mevcut olduğu ekonomilerde, artışı sağlayan
üniversiteler ve araştırma kunımları arasındaki etkileşimi ve Öağlantıları
güclendirmek için daha iyi teknik bilgi hizmetleri sağlamak ve eksik
olan bazı uzmanlaşmış yetenekleri geliştirmektir.
Bu temel yeteneklerin henüz gelişmediği tarımsal ekonomilere sahip çoğu AGÜ'de olduğu gibi faaliyetler; modern teknolojiler ile neler yapılabileceğinin farkına varan insanların çoğalmasını
gerektirecek ve bazı teknolojilerin üstünlük sağladığı ekonomilere
yardımcı kurumlar oluşturulacaktır. Bu gibi faaliyetler büyük olasılıkla,
ekonomi için uygun birkaç sektörde teknolojiyi seçen ve değerlendiren ·
küçük bir uzmanlar grubunun oluşturulması ve bazı mühendislik
yeteneklerinin ·geliştirilmesi gibi genel ve teknik eğitimi genişletme
çabalarını içerecektir. Modern teknolojinin sağladığı yararlara direnen
en ~z gelişmiş (least developed) ekonomilerde bile, gereksinimleri ve
yetenekleri uyumlaşlirmak için uygun bir seçim yapılmıştır. .
Herhangi bir ülkedeki bir stratejlnın tasarımında,
o
stratejiyiyüklenen bürokrasi ve hükümetin etkinliği ve niteliğini iyi anlamak
gerekir. Politikalar iyi niyetli olsa l:vile, bu yükümlülüklerin altına giren insanlar uygun altyapı ve uzmanlığa sahip değillerse, zararlı sonuçlara yol açabilirler.
Teknoloji ve teknolojik değişimin sunduğu potansiyel ' üstünlükleri elde etmek için planlanan stratejilerde, -genel olarak birbirler.iyle ilişkili olan yedi unsurun ele alınması yerinde olacaktır.
A. ·Hangi Tür Teknolojinin En Uygun Olduğunu Belirleme Yeterliliği
Bazı durumlarda, göreli faktör fiyatları, piyasalar ve mevcut
_nitelik düzeyleri veri iken, benimsenmesi ve hakimiyet kurulması
görece daha kolay olan geleneksel teknolojilerin elde edilmesine
yönelik bir durum ortaya çıkabilir. Diğer bazı durumlarda, daha yeni
teknolojilerin mutlak üstünlükleri, onların tercih edilmesini uygun hale
getirebilir.
pu
durum, teknolojik sıçrama için olanakların çıkmasını sağlayabilir-. Buna karşın bazı ileri teknolojilerin uyarlanması, yeterli biçimde gelişmemiş olabilen altyapı, destekleyici faaliyetler ve özel bazı niteliklerin varlığını gerektirebilir. Yoğun teknik eğitim, jyi b'irtelekomünikasyon altyapısı gibi bazı gereklilikler, teknolojik sıçramayı
olanaksız haie getirebilecek bir biçimide maliyetli olabilir. Teknolojik sıçrama, eski teknolojilere çok fazla yatırımın yapılmadığı
ekonomilerde başarılı sonuçlar verebilir. Bununla birlikte, yeni
teknolojilerin ölçek ekonomisi üstünlüklerini kuflanmaya izin verecek
nitelikte hızlı talep büyümesinin yanısıra önemli ek yardımcı
kapasitelere de sahip olmak gerekir.
Tüın bunların doğrultusunda, eski ve yeni teknolojilerin
harmanlanmasına yönelik fırsatlar.ın, teknolojik sıçramaya yönelik fırsatlara ağı'r basması, daha yüksek bir olasılıktır. örnc-ğin, Tayland'da
geleneksel nehir botları, büyük eski oromobil moıorlan ve uzun
pervane şaftlan ile clonatılırnştir. Yapılan nehir raşımacılığı ise etkin ve
çok hızlı niteliktedir.
B. Teknolojiyi Ekonomiye Etkin Bir Biçimde Yayma ve Benimseme yeterliliği
Teknoloji bir kere elde edildi mi etkin bir biçimde kullaı:i.ılması
ve yayılması gerekir. Birçok gelişmekte olan ülkede aynı sanayideki
faaliyette bulunan firmalar arasında önemli ekonomik performans
farklılıkları vardır. Bu durum, kısmen firmaların kullandıkları
teknolojilerin farklı olmasından kaynaklanmakla birlikte, fim1aların aynı
tip donanııni kullanmada yeterlilik farklıliklarına ·da bağlıdır.
Teknolojinin etkin kullanımını teşvik etme ve finnalar arasında
yayılimını aıtıı:ma çabaları bir ülkenin rekabetçiliğini önemli ölçüde
yükseltebilir.
Bu gibi .çabalar, ülke içinde iyi işleyen bir enformasyon
şebekesini ve etkili bir ürün) emek ve sermaye piyasalarının varlığını
gerektirebilir. Eğer daha fazla fiyat-etkin ürünler, daha az fiyat-etkin
ürünleri piyasa dışına çıkarıyorsa, piyasaya giriş ve- çıkışlar göreli
·olarak serbest olmalı ve fiyatlama ve rekabet üzerine . düzenli
kısıtlamalar ile piyasalara müdahale- edilmemelidir. Hükümet
politikalarının çözmesinin gerektiği piyasa eksiklikleıi olmasına karşın,
teknolojik gelişmeyi ve ekonomik büyümeyi engelleyen uygun
olmayan yönlendirilmiş fiyat sinyallerine veya , kaynaklan yanlış
dağıtmaya yol açan kötü uygulama ve- politika örnekleri çok daha
, fazladır. işçiler, yeni teknolojileri asiınile c~debilecek ve teknolojik
hakimiyeti elde edebilecek nitelikle-re ve bunun yanısıra teknolojinin
ve niteliklerin ekonomi içersincJ{:> daha hızlı yayılımına olanak
tanıyacak nıobiliteye de sahip olnıalıdp-Jar. Yeni ürün ve hizmetlerin
piyasaya girişi ve mevcut olanların iyileştirilmesi için yeterli finansal
C. Teknolojiyi Geliştirme, ylerletme ve Uyarlama Yeterliliği.
Bir teknoloji chşardan elde edilse bile, ülkelerin yerel olarak
teknolojiyi geliştirme, ilerletme ve uyarlama kapasitelerine
' gereksinimleri vardır. Yerel koşullar, üretim olceğini küçültme, özel
hanumidde koşulları veya özel ürün gereksinimi gibi bazı uyarlamaları
gerektirebilir. Adı geçen bu uyarlamaların bir kısmı, donanım., girdiler
ve üretim sürecinde küçük değişinıler olabileceği gibi, bunların yerinin
değiştirilmesi veya ilaveler yapılması biçimindeki organizasyonel
düzenlemeleri de. içerebilir. Diğer bazı değişimler ise, yalnızca üretim
araçlarında içerilmiş olabilen yeni ürün ve süreçleri kapsayan
bütünüyle yeni yaklaşımları içerebilir. Ülkeler aynı zamand~,. fiyat, girdi
elde edilebilirliği ve zaman içinde değişen piyasa gereklilikleri gibi yerel koşullar ile teknoloji .kullanımı için gerekli daha fazla deneyimi
elde etme amacıyla teknolojiyi ilerletme gereksinimi duyarlar.
Gelişmekte olan ülkelerin kamu kökenli Ar-Ge kurumlarının . 1
çoğu akademik niteliklidir ve ça)ışmaları verimli sektörlerin
gereksinimlerini karşılamadan oldukça uzaktır. Birçok gelişmekte olan .
ekonomide yaşanan deneyimler, kamunun yapmış olduğu Ar-Ge
faaliyetlerinin küçük bir kısmının belirli yerel girdileri kullanma,
spesifik üretim problemleri veya ürün nitelikleri üzerine yoğunlaştığını,
buna karşın yapılan faaliyetlerin önemli bir bölümünun dısardan elde
edilen teknolojiyi gelişrirıııe, uyarlama ve asimile' etme için gerekli olan
desteğe ve aracılığa konsantre olduğunu göstermektedir.
D. Eğitim ve Mesleki Yetiştirme
I
Bir ülkenin rekabetçi olabilmesi içineg
ıtıme
yeteri derecedeönen.ı vermesi gerekir. Birincisi teknolojik ve diğer eğilimleri takip
! edebılecek, ülke koşullarına ve firmalara g<;>re bu eğilimlerin
uygunluğ(·ı.nu cleğerl~ııdir<"bilecek ve bu , eğilimlerin sağladığı üsünlükleri ve etkil'eri gelişrirebilc~cek nitelikli personele gereksinim
vardır. Çoğu zaman rlısarclan elde edilnıesiııden daha yararlı olabilen
yerel teknoloji geliştirilmesi faaliyetlerinde ve teknoloji asimile etme,
kullanma, uyarlama ve ilc-'rletııie biçimindeki diğer faaliyetlerde de ·
yüksek düzc.,,yde yetişmiş insa·na gereksinim vardır. Doğu Asya'da ki
yeni sanayileşen ülkelerin başarısının önemli bir kismı için mühendislik
ve teknik uygulamalı alanları içeren lise ve dalıa yüksek eğitimdeki
gelişmeleri sağlayan önemli yatırımların payı büyüktür. Bu olguların
eğitim, büyük ölçüde hukuk ve toplumsal bilimler gibi alanlarda
yoğunlaşnuştir.
.
İkins;i olarak, bir ülke, atölyede yapılan yerel uyarlama ve geliştirme faaliyetlerinj veya yeni teknolojileri hızlı bir biçimde
uyarlamayı ·ve yaymayı ümit e,tmeden önce, mühendislik ve teknik
konular üz~rine yoğunlaşnuş iyi .bir temel eğitimin nüfus içerisinde etkili bir biçimde yayılıtıası gerekir.
Yet,iştirilmiş uzmanlar ancak kenclileıine uygun kurumlarda çalışırlarsa tam bir katkıda bulunabilirler. Bu kurumlar ise çbk hızlı ve otomatik olarak gelişebilen kurumlar değildir. Bu gelişmenin ortaya çıkması ve hızlanması için, hükümet ve sanayi örgütlerinin özel bir
takım faaliyetlerinirı ortaya çıkması ve hızlanması gerekir.
E. Yasal Çerçeve '
Dışardan gelen bazı teknolojiler, · t~klit, yabancı etüd ve egıtıııı, yabancı yatırım malları satın alımi
1
kullanıcılardan olduğu kadar girdisağlayanlardan elde edilen donanıni, bileşen ve metaryel biçimindeki teknik yardım şeklinde enfornıal olarak elde edilebilir. Bazı
durumlarda yabancı teknoliji daha forrnel araçları gerektirebilir. Birçok ülke fonnel teknoloji transfeıini kısırlanıaya yönelik yasalara sahiptir. Bu nedenle ülkele_rin yabancı teknolojiyi et~in bir biçimde elde edebilmeleri için doğnıdan yabancı yatırım ve entellektüel mülkiyet
koruması gibi teknoloji transferini etl~il<"yen politikalarıni yenide,n gözden geçirmeleri gerekir. Telif ödemeleri üzerindeki ağır sınirlamalar
ve teknoloji lisans anlaşmaları üzerindeki diğer kısıtlamalar yabancı Jisansörlerin kendi teknolojilerini transfer etmede· isteksiz kalmalarına
yol açabilir. En yeni ve en çok istenen teknolojilerin bir kisını ancak
doğrudan yatınma izin verilmesiyle ekle edilebilir. Yabancı
girişimcilerin döğnıdan yatirınıcla bulunması ise reliı· V<" kar akımlarına müdahele· edilmemesini gerektinııektedir. Teknolojilerini rekabetçilere
sızdırmak istemeyen yabancı yatırın}cı ve lisansörlere güvence için, entellektüel mülkiyeti konımaya yönelik adaletli bir yasal düzenleme gereklidir.
· F. Enformasyon Şebekeleri
Gelişmekte olan ülkelerin enformasyon gereksinimi, Yal
günlük ihtiyaçlardan
de~il,
_
aynı
za~anda
ç
~k
_h~zlı
bir biçimded
e
1
~
1
<
~~
olan teknolojilerin seçımı~den kaçını~ak ıçın gerek~n teknc::ııl:::ı~~
eğilimleri izleme zorunlulugundan da_ kay~aklanmaktadır. Farklı ~li~
sağlayanlar tarafından
sunulanalternatıfler
ıl
~
te~nolojinin
eldee
dif
1
•
~c:::ıi
. yerlerin bilinmesi _gerekir.
Ay~ı zamanda
-
.t
.
ır
et
ıı~
planlayanülk<;:clı~t
yerel ve yabancı pıyasalarındakı aı~ah~ar egılınılerı dengede tutınas llıtı. gerekir. Böylece piyasanın nıantıgı ıle teknolojik bilgiyi birleşti ı_ tj'lgereksinimi duyulur.
111"\~
G. Polit~ Çevre.si
. Teknolojik gelişme ve ilerl~m~~in öne.ınli bir kismı ekon01 .
teşvıklere ve hatalara yanıt nıtelıgınde fırma düzeyinde orı: 1l11t
çıkmaktadır. Firmaların Ar-Ge, test, kalite kontrolü, teknik yardını <ly~
enformasyon için şebeke ve kurumlara gereksinimleri vardır. p v~
bunlar
firmal
a
rın
ürünlerinin kalitesini vee
tkinli
ğ
ini ilerl
et
ınakcı.t
ınot_iv<:ısyon sağlamayacaktır. Bu ~ıok.t~da politika çevresinin en e;~~~enı
teknolojileri uyarlama vekalıt
ey
ı ıl
e
rletnı
e
maliyetleri azaltma."'-
~l)
·fırmalar üzerindeki baskıları kalclırma~ı gerekir. Bu ela ancak, firın:?1tJ.
yabancı ve yurt içi rekabetle karşı karşıya. birakmakla ve s al)