15 O C A K 1978
0 GÜNDEN
| ■ ■ S L U B -I b e y a n a y n iy le İn s a n ” | \ \ | J la fın ın fre n k ç e s ln l e d e n b o ş u n a k o n u ş m a m ış . H e r y iğ id in | b ir y o ğ u rt y iy iş i o ld u ğ u g ib i h e r In - | s a n ın da k e n d in e ö zg ü b ir y a zış tarzı | o lu y o r. B ak y a z d ığ ın a , o ku k iş iliğ in i. İ O lg u n lu k la r, h a m lık la r, b e n c illik le r, | ö z v e r ic l ll k le r , k ü l t ü r b i r i k i m i , I k u la k t a n d o lm a p a p a ğ a n lık la r , | ö z g ü n lü k le r, y a v a n lık la r o ra d a ta b a k | g ib i o rta y a ç ık ıy o r. H e le h a tıra y a za n - | la r k e n d ile rin i b ü s b ü tü n e le veriyo r- | la r. H a tıra d a e k s e n k iş i o n u y a z a n d ır, p E ğ e r ö z e le ş tiris i e k s ik b ir in san sa | k o la y c a a ş ırılık la ra , ş ım a n k lık la ra d ü - | ş e b llly o r. K im i y a ş ıtla n n ın ö lü p g lt- | m lş o lm a s ın d a n y a ra rla n a ra k o rta lığ ı p boş b u lu p o la y la rı k e n d i a ç ıs ın a g ö re | y o n tu y o r, k im i k e n d in i çok ö n e m a e - | y lp k e n d is iy le İlg ili h e r b u d a la c a a y - | rın tıy ı, k e n d in e b u la ş a n h e r o la y ı | te lle y ip p u lla y ıp s u n u y o r, k im i y a ş a - | m ın d a k l k o m p le k s le ri h a tıra la rın d a ^ ö rtb a s e tm e k , b ö y le c e h a y a lin d e o l- p s un, k e n d i k e n d in in g ö z ü n d e biraz\
b ü y ü m e k İs tiy o r, k im i m ik ro fo n u p e lin e g e ç irm iş k e n h e r k iş i, h e r o la y | h a k k ın d a İlle k e n d i y o ru m u n u b ize | k a b u l e ttirm e y e ç a lış ıy o r, k im i kafap
d a ğ ın ık lığ ın ı a n ıla n n d a d a s ü rd ü rü p | ç a ğ r ış ım d a n ç a ğ r ış ım a a t la y a r a kP
g e v e z e lik le rin i k â ğ ıd a g e ç iliy o r. H e p - I s in in d e e m e li, “ B en d e y a ş a d ım İş te ” p d iy e b ilm e k . “ B u d ü n y a d a n A li R ıza da | g e ç ti İş te ” d iy e b ilm e k . Ç o ğ u İn c irp
ç e k ird e ğ i d o ld u rm a y a n bu h a tıra la rı | ş im d i beş y ü z s a h lfe y e y ığ ın c a k a rş ı-p
sın a g e ç ip , “A z şey s ık ış tırm a m ış ız | şu fâ n i h a y a ta ” k u ru n tu s u İle k e n d in i p k a n d ıra b ilm e k . Ç o ğ u n u n h s y a lln d e p d e y a rın k i k u ş a k la rın İn c e le m e le rin e | b e lg e v e rm e k s e v d a s ı y a ta r. Y arın k i p in c e le m e k ita p la rın ın d ip n o tu n d a a d -\
la rın ı g ö rü r g ib i o lu rla r. B a k ın ız : A lip
R ıza F la n fe ş m e k â n o ğ lu - H a tıra la rım . | C ild I S a h lfe 3 9 6 . T a m a m İş te . T a rih e p g e ç ild i d e m e k tir. A li R ız a ’y a ö lü m yoki
a rtık .I I İÇ u n u tm a m , on beş y ıl k a d a r ö n c e y d i. B ir g ü n ra h m e tli ve - s e v g ili d o s tu m A h m e d K u ts i
p
T e c e r'le b irlik te h o c a m ız S a y ın M u h - | sin E rtu ğ ru l’a:— A n ıla r ın ız ı y a z s a n ız a .
G ib i ham b ir ö n e rid e b u lu n m u ş
-I ,uk-
H o c a , b ize sert s e rt b a k tı:— B en d a h a o ya ş a g e lm e d im ,
p
d e d i. O g ü n b u g ü n İş in b a ş ın d a k i b ir e y - p lem a d a m ın a h a tıra y a z m a k ta n söz | a ç m a m . İs tim ü z e rin d e , İş b a ş ın d a P b u lu n a n İn s a n ın b ö y le ro m a n tik d a -p
ğ ılm a la ra ne v a k ti, ne h e v e s i o lu r. H a - P tıra y a z m a k e m e k liliğ in u zu n ve boş p g ü n le rin e d a h a y a ra ş ır e lb e t, ü s te liki
İn s a n P ro u s t g ib i “g e ç m iş z a - | m an p e ş in e ” d ü ş ü p e s k i m u tlu d ö - p n e m le rin i b ir kere d a h a y a ş a m a k o la - İ nağı b u lu r.p
| | A S F İ R ıza Z o b u , h a tıra la rın ı V y a z m a k İç in e m e k liliğ in i b e k le y e n İn s a n la rd a n d e ğ il. D ah ap
o k u l y a ş la rın d a n başlayarak" g ö rd ü k - | le rin l, d u y d u k la rın ı k ü ç ü k k â ğ ıt par- p ç a la rın a b ire r İk iş e r s a tırla n o t e tm e y i | â d e t e d in m iş . B ü y ü d ü k te n , a k tö r o l-p
d u k ta n s o n ra da bu h u y u n u d a h a g e - p llş tlrip p e ra k e n d e n o tla n b ir d e fte rd e p to p la m a y a b a ş la m ış . İy i d ş e tm iş . P B ö y le ta ze s i ta z e s in e tu tu la n n o tla r p y ılla r g e ç tik te n , b e lle k g e v ş e d ik te n | s o n ra k i ç a rp ık h a tırla m a la n d a d e n et-I '«"•
V a s fi R ız a Z o b u ’n u n (O G ü n d e n p B u g ü n e ) a d ın ı ta ş ıy a n tiy a tro h a tıra - | ları 1917 - 1 9 5 0 a ra s ı b ir d ö n e m i Iç e ri-
p
y o r. 19 5 0 ’d e n g ü n ü m ü z e k a d a r ulaşan İ ik in c i c ild is e , y a z a n n ın b ild ird iğ in e İ g ö re ç o k ta n h a z ır. E lli y e d i y ıl D a - | rü lb e d a y l, Ş e h ir T ly a tro la n k a d ro -p
sunda k a lm a k ne d e m e k tir d ü ş ü n e b l- P lly o r m u s u n u z ? V e bu e lli y e d i y ılınp
her b irin i b ir u y k u d a g e z e r g ib i d e ğ ilp
d e , h e r o la y ı k ü ç ü k k â ğ ıtla ra n o t e d e - | rek u y a n ık b ir ş e k ild e y a ş a m ış o l-p
m ak? E s e r, ö n c e , h a y a lî ve ro m a n tik | b ir h a tıra t o lm a k ta n ç o k , o ta n tik b irp
b e lg e d e ğ e ri ta ş ıy o r. B u n u b e n im g ib i | A n k a ra ve E g e ü n iv e rs ite le rin d e k i ti- P y a tro b ö lü m le ri h o c a s ı o la n m e s le k - P d a ş la r ım d a k a b u l e d e c e k le r d ir . P ö z e llik le D a rü lb e d a y IT n ta rih i İle llg l- P len en P ro f. N u tk u ve P ro f. A n d , V a s fi p R ız a ’n ın h a tıra la rı İle b u g ü n e k a d a rp
y a n lış b e lle n e n b a z ı n o k ta la rı, ö r- | neğ in A n tu v a n ve K ari E b e rt ko-p
n u la rın ı baş k a b ir a ç ıd a n g ö rm e k p o la n a ğ ı b u la c a k la rd ır. V a s fi R ız a ’n ın İ (O G ü n d e n B u g ü n e )s ln ln b iz tiy a tro p b ilim c ile ri ve ta rih ç ile ri İç in b üyük | d e ğ e r ta ş ıd ığ ın ı b ö y le c e b e lirttik te n | sonra b ira z d a y a z a n n ş a h s ın d a n ve | o n u n k iş iliğ in d e n a y rılm a y a n s e v im li P ü s lû b u n d a n s ö z e d e lim .B E N V a s fi R ıza ’yı 1925’d en beri Q a lk ış la rım . O ta rih te m u tlu b ir
ra s tla n tı o la ra k S a ra ç h a n e b a - p s ı’n d a o tu ru rd u k . Y an i e s k i Is ta n - I b u l’u m u zu n Brodvvay’i D ire k le ra ra s ın - p da. T iy a tro y u çok seven ra h m e tli I te y ze m vs m e ş h u r Ş ad i F ik re t’in s ın ıf
i
a rk a d a ş ı b ü y ü k d a y ım s a y e s in d e p D a rü lb e d a y i’in , M illî S a h n e ’nln m a ti- p ne te m s ille rin i k a ç ırm a z d ık . Ç o cu k P b e lle ğ im d e k a la n la r d a h a çok a s la rd ı: IDEVEKUŞU ’na
m ektupCal
BUGÜNE
R a ş it R ız a , E rtu ğ ru l M u h s in , Ş ad l F ik re t, N u re ttin Ş e fk a ti, B ü yü k B e h - z a d , O p e re tç l C e m a l S a h lr vb. V a s fi R ız a ,h a tıra la rın d a n d a b ir kere d a h a a n la d ığ ım a g ö re o ta rih te ç u rç u r ro lle re ç ık a n g e n ç b ir s a n a tç ı İd i. A m a y in e d e o n u , Ç ifte K e ra m e t’d e k l uzun ro lü y le a n ım s a n m . Z a m a n la k o m e d i lerin — H â z ım ’d an s o n ra — en vaz g e ç ilm e z a s la rın d a n o ld u . O nun ö lü m ü n d e n sonra da b iric iğ i. V a s fi R ıza s e y irc iy i ned en e tk ile r? H e r şey d e n ö n c e s e m p a tik k iş iliğ i İle . H a n i bu a d a m d a şey ta n tü y ü var d e rle r y a . O n la rd a n d ır. S o n ra çok d o ğ a l b ir oyu n u va rd ır. E vin d e , özel m e c lis in d e n a s ıl k o n u ş u rs a s a h n e d e de o k a d a r d o ğ a l k o n u ş u r, h a re k e t e d e r. Y ü rü y ü ş ü , el kol h a re k e tle ri de b e lle n m iş k la s ik s a h n e e s te tiğ in e pek u y m a z. N e fis b ir İs ta n b u l d ik s iy o n u ile k o n u ş u r. Ç eviri p iy e s o y n a s a b ile hiç b ir c ü m le o n u n a ğ zın d a İğ re ti k a ç m a z. Ç ü n k ü o h e r c ü m le y e k e n d i d o ğ a l s ıc a k lığ ın ı ve ra h a tlığ ın ı k a ta r. P o zs u z k o n u ş tu ğ u iç in c ü m le , k a tılı ğ ın ı k a y b e d e r, e s n e k le ş ir o n u n a ğ z ın d a . O da c ü m le y e , h ızla n m a y a v a ş la m a , a lç a lm a y ü k s e lm e , n e ş e ö fk e , a la y ya d a a lın g a n lık k a ta ra k b ü tü n d u y g u s k a la s ın ı y a n s ıtır. B u n la r d ış ın d a İs te r y e ril, is te r ç e v iri oyu n o y n a s ın a ş a ğ ı y u k a n h e r ro ld e k u lla n d ığ ı b a zı e tk is i d e n e n m iş trü k - leri vardır. E s k ile rin te c a h ü l-ü â rlfa n e d e d iğ i (a n la m a z p o z u n d a a n la r) ta v rı nı ve m im iğ in i o k a d a r g ü ze l y a p a r kİ bazen b u n u n ç e k is in e k a p ılıp s ırs ık lam a p ta lım s ı ro lle ri s e v d iğ i b ile o lu r. B u n u n b ir ş a h e s e rin i O k ta y R ıfa t’ın ç e v ird iğ i (Y u fk a Y ü re k lin in B iri) o y u n u n d a s e rg ile m iş ti. İh a n e te u ğ ra m ış koca ro lü n d e b ir İn san bu k a d a r s e v im li o la b ilird i. V a s fi R ız a ’nın "a y a m a n ” d iy e s e s in i tiz le ş tird iğ i k ız g ın lık ve s a b ır ta ş m a s ı s a h n e le rin e d e d o y u m o lm a z . V a s fi R ıza tiry a k ile ri â d e ta b ü tü n oyu n b o y u n c a h ep bu a n la rı b e k le rle r. V a s fi R ız a ’n ın en b a riz b ir n ite liğ i d e h ep ta v ın d a tu ttu ğ u y o ğ u n tiy a tro s e v g is i ve s a y g ıs ıd ır. H a y a tın ın tek s a h te k â rlığ ı im za ta k litç iliğ in i tiy a tro c u o la b ilm e k iç in y a p m ış tır. T iy a tro c u o la b ilm e k iç in tıp k ı M u h s in g ib i, tıp k ı Ş ad l F ik re t g ib i a ile s in e rest ç e k ip a rk a s ın d a k i g e m ile ri y a k m ış tır. Z a m a n z a m a n k ırılm ış , z a m a n z a m a n çok ç e k ic i te k lif a lm ış a m a D a rü lb e d a y li, d o la y ıs ıy la Ş e h ir T ly a tro s u ’nu b ıra k m a m ış tır. E m e k liliğ in e k a d a r te k k e y i b e k le m iş tir. V a s fi R ız a ’n ın o y u n c u lu k y a n ı k a d a r m iz a h ç ı k iş iliğ i ve m iza h y a z a rlığ ı da y a k ın la rın c a çok ta k d ir e d ilir. M iza h y a z a rlığ ı d e d im , b ira z y a n lış o ld u . O , h er y a z d ığ ın ı m iz a h la ış ık la n d ırm a d a n z a te n e d e m e z. M iza h y a p m a k iç in m iza h y a p m a z, m iza h o n d a ne fe s a lır v e rir g ib i b ir a lış k a n lık o ld u ğ u iç in y a p a r. Ç o k m e c lis le rd e h e m de b a k a n la rla filâ n k o n u ş m a la r da V a s fi R ıza ile b irlik te o ld u k . K im s e y e karşı la fın ı e s irg e m e z . B ild i ğ i ve in a n d ığ ın d a n b a ş k a s ın ı s ö y le m e z. K arşı k o y m a k ta n , ta rtış m a k ta n ç e k in m e z . D ü rü s t ve c a n d a n d ır. N e kİ s ö y lü y o rs a o na İç te n İn a n m ış tır. En çok da o n u n kül y u tm a z u y a n ık lığ ın ı s e v e rim . B ir iki n a zik la fla k a rş ıs ın d a k in in b a lo n u n u s ö n d ü rü v e rir d e a d a m ın ruhu b ile d u y m a z , ö y le de z e k id ir. V a s fi R ız a ’n ın b ir başka m e ziy e ti d e te v a zu u d u r. H e r o lg u n İn s a n d a o ld u ğ u g ib i k e n d in e karşı a ş ın d e re c e d e o b je k tif k a lm a y a d ik k a t e d e r. (O G ü n d e n B u g ü n e )d e sık sık k e n d in i harc a y a n s a h n e le re y e r v e riş i ni ö rn ek a lm a la n n ı h a tıra la rın ı k e n d i ne m e th iy e y a zm a s anan h e v e s lile re s a lık v e ririm . D a riilb e d a y i o k u lu n a b a ş v u rd u ğ u n d a k a rş ıs ın a ilk ç ık a n e n g e l b a b a s ın d a n m u v a fa k a t k â ğ ıd ı g e tirm e s i d ir. B a k ın b u n u n a s ıl a n la tıy o r: “G a yet m O te h a kk lm b ir a s k e rd i b e n im b a b a m . Ş im d i b ir o n u d ü ş ü n ü n b ir de b e n im tiy a tro m e k te b in e g irm e k i- çin k e n d is in d e n izin k â ğ ıd ı is te m e m i. T a n a s s u r e tm e k iç in k a d ıd a n ru h sat is te m e k g ib i b ir şey o lu rd u b u . ” İlk Türk kadın tiy a tro c u A fife ’nin s a h n e de y er a lm a s ın ın o d ö n e m d e ne b ü y ü k fırtın a la r y a ra ttığ ın ı h ep d u y m u ş u z d u r. B unu b ir d e V a s fi R ıza ’n ın kıvrak k a le m in d e n d in le y e lim : P o lis M ü d ü rü T a h s in B e y , ‘T ü r k kad ın ın ın s a h n e y e ç ık m a s ı lâ z ım d ır. M ü c a d e le y e de v a m e d in . B en K a d ı köy m e rk e z m e m u ru n a e m ir v e rd im ” d e y in c e , h e p im iz in m ü c a d e le c i ruhu öyle bir a y a k la n d ı k i, g a y re t a tın a b i nip c e n k m e y d a n ın a a tılm a y a n k a l m a d ı. H e le A fife , b ir a te ş parçası k e siliverd i de â d e ta J a n d a rk ’a d ö n d ü . A m a s e v in ç le ri u zu n s ü rm e z. S e rtliğ i ve s e lâ h iy e tiy le ta n ın a n T a h s in B ey b ile ta a s s u b u n b a s k ıs ı a l tın d a y a m y a ss ı e z ild i k a ld ı. D a h iliy e N â z ırı’nın te k d irin e u ğ rayan Ş e h re m i ni, tu tu p b izim idare h e y e tin i a z a r la y ın c a o rta lık ta ne A fife k a ld ı, ne jfe -J T ü r k ıJ ia d ın ı m u h a k k a k s a h n e y e ç ık m a lıd ır” la fın ı e d e c e k , k e lle s i k o l tu k ta b ir m illî k a h ra m a n ...(O G ü n d e n B u g ü n e )y l b ir s o lu k te o k u rk e n y a k ın tiy a tro ta rih im iz i V a s fi R ız a ’m n s e v im li a ğ z ın d a n b iz z a t d in le r g ib i o lu y o rs u n u z . S e v im li k o m e d yen çok s e v d iğ i tiy a tro y a ş im d i d e k a le m i İle h iz m e t e d iy o r. V a ro ls u n .
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
