2 8 OCAK 1 9 9 9 PERŞEMBE wummmmmmmmmmmmmmmHm
H u ir iye
Beşiktaş Belediye
Başkanlığı tarafından
hazırlatılıp yayımlanan
“ Dünden Bugüne
Beşiktaş” kitabı, bu eski
semte ilişkin birbirinden
ilginç yazılarla dolu.
İstanbul'daki önemli
müzelerden biri olan
Deniz Müzesi ile ilgili
olarak İskender Pala'nın
kaleme aldığı yazıyı
yayımlıyoruz.
1897 yılında kurulan ve o günden bu yana çeşitli serüvenlerle varlığını sürdüren bir mekân
B
eşiktaş'ta daha çok Türk denizciliği ile ilgili objelerin sergilendiği branş müzesi.1897de Bahriye Nazın Bozcaadah Hüseyin Hüsnü Paşa'nın emri ile Amiral Akif Hikmet Paşa ve Yüzbaşı Süleyman N utkî Bey tarafından Taşkızak Tersanesinde (eski mayın deposunun üst kah) Deniz M üzesi ve kütüphanesi adıyla kuruldu. İlk objeler denizcilikle ilgili kişi ve kurumlardan hibe yahut satın alma yoluyla elde edildi. 1914'te Bahriye N azın Cemal Paşa zamanında ressam Ali Sami Boyar’ın gayretleriyle genişletilip modernleştirildi. I. Dünya Savaşı sıramda ve sonrasında Bahriye M üzesi M üdürlüğü adıyla Tersane içinde iki kez yeri değiştirildi. 1939’da E: Dünya Savaşı'run başlam asıyla müzedeki eserler Konya'ya taşındı ve ziyarete kapalı tutuldu. Savaş sonrasında eserler İstanbul Kasım paşa'daki
Divanhane (bugünkü Kuzey Deniz Saha Komutanlığı) binasının bir bölümüne taşınarak depolandı. 27 Eylül 1948'de Dolmabahçe Camii, sarayın garaj ve kayıkhanesi ile havuzunda Deniz M üzesi adıyla teşhire açıldı. 1956'da
Dolmabahçe Caddesinin genişletilmesi sırasında kayıkhane ve garaj yıkılınca buradaki eserler eski
Dolmabahçe Sahil Sarayı'run
Arabacılar Dairesine taşındı. Bu taşınma sırasında Deniz Kuvvetlerine ait arşiv belgeleri Ağalar Dairesinde, kayıklar ve kadırga da Devlet Malzeme Ofisinin Beşiktaş'taki binasında depolandı.
Dört yıl boyunca bir kısım malzemeleri Dolmabahçe Cam iinde halkın ziyaretine açık bulundurulan müze, 1960'ta halen bulunduğu Beşiktaş Vergi Dairesine (eski Maliye binası)
Deniz
Müzesi
Beşiktaş’taki Deniz Müzesi’nin önünde gerçek askerlerle eski leventlerin mumyaları yan yana nöbet tutarak ilginç bir görüntü oluşturuyorlar.
taşındı ve kütüphane ile birlikte halkın istifadesine sunuldu. 1970'te Deniz Kuvvetleri Komutam Celal Eyiceoğlu'nun gayretleriyle müze binalarına ilaveten bir Kayıklar Galerisi yaptırılarak tarihi kayıklar ile kadırga da teşhire alındı. Aynı yıl müzenin arşiv kısmı Lalahan'a (Ankara) taşınm ışsa da çok geçmeden İstanbul'a getirildi ve halen bulunduğu
binada (Dolmabahçe Sarayı
Arabacılar Dairesi) faaliyete geçti. Müze bünyesinde halen bir kütüphane ile Tarihi Deniz Arşivi bulunmaktadır.
Ana teşhir binası üç kadıdır. Bodrum kafan duvarlarım tanınmış hattatiann denizcilikle ilgili hat levhalan ve İstanbul'un panoramik resimleri süsler. Bu kattaki özel odalardan ilki, bir devre adım yazdıran Yavuz Kurvazörü'ne ait hatıralar ve objelere ayrılmıştır.
Deniz Müzesi’nin en güze! bölümlerinden biri de saltanat kayıkları...
Haritalar, fenerler, sancaklar ve alemlere ayrılan bölümde Türk denizcilik tarihine ait pek çok kıymetli eser yanında özellikle 1462'de Trablugarplı İbrahim Reis tarafından ceylan derisi üzerine resmedilen son derece değerli Akdeniz haritası yer alır. Piri Reis'in ünlü Kitab-ı Bahriye'si ile yazm a bazı eserlerin sergilendiği bölümde de nadide sancak Kuran'lan
dikkat çeker. Bahriyede hizmet
görmüş gemiler ve birliklere ait jurnal, seyir defteri, isim plaketleri, sancaklar ile eski taşbaskı kalıplannın ve numune baskıların yer aldığı bodrum kattan üst kata uzanan merdiven sahanlıklarında eski yazı gemi isim plaketleri ile padişah tuğralan sergilenir.
Zemin kafan giriş holünü süsleyen objeler arasında Barbaros Hayreddin Paşa'nın Preveze deniz savaşında kullandığı rivayet edilen sim işlemeli yeşil sancağı müzenin en nadide objelerinden birini oluşturur. Bu katta, bir salon ile sırasıyla özel odalar mevcuttur. Bir özel odada Atatürk'ün kullandığı eşyalar ile onun hatırasını yaşatan objeler sergilenmektedir. Deniz
şehitlerine ayrılan oda, 1319-1974 arasında yapılan deniz
savaşlarında şehit düşen Türk denizcilerinden, tespit olunabilenlerin isim, kimlik ve bilgileri, savaşlarıyla birlikte yer alır. Keza gazi gemilerle ilgili objeler de burada sergilenmektedir.
Silahlar ve tersaneler
salonunda 17.-19. yüzyıllara ait çeşitli ülkelerde yapılm ış kıhçlar ve ateşli silahlar bulunur. Salonun duvarlarını ise denizcilikle ilgili tablo ve resimler süsler. Salona ait iki odadan biri Kırım Savaşı (1853-1856), diğeri de Mahmudiye Kalyon'una ait hatıralara ayrılmıştır.
Müzenin üst kafanda simetrik iki salon ile büyükçe bir oda yer alır. Holü resim ve tablolarla süslü olan bu kafan I Dünya Savaşı'na ayrılan salonunda bu savaşla ilgili objeler ve Bahriye Mektebi'ne ayrılmış bir küçük oda bulunur. Buradaki bir diğer oda da Fatih Sultan Mehmed'i konu alan tablo ve objeler yer alır. Üst katın ikinci salonu gemi maketlerini ihtiva eder.
Duvarları yine tablolarla süslü bu salonda Barbaros ve Turgut Reis'e ayrılan iki oda bulunur. Ayrıca, 16. yy’dan günümüze kadar Türk denizciliğine ait kıyafetlerden bir koleksiyonun yer aldığı salon da buradadır.
Tarihi kayıklar galerisi, denizcilikle ilgili çeşitli objeleri ihtiva etmesi bakımından
müzenin en ilginç bölümünü oluşturur. Dünyada bir benzerine daha rastlanmayan Osmanlı saltanat kayıklan, bu galeride tamamen orijinal şekilleriyle muhafaza edilip sergilenmektedir. Buradaki en değerli eser ise IV.Mehmed'e ait tenezzüh kadırgasıdır. 40 m boyunda, 5,90 m eninde, 140 ton ağırlığında ve beher küreği üç kişi tarafından çekilen (toplam 144 kürekçi) 24 çifte ve oturakla donatılmış bu orijinal kadırganın köşk kısmı da Türk el
sanatlarının zarif bir örneğidir. Müzenin bahçesi de açık teşhir alanı olarak
düzenlenmiştir. Burada Piri Reis haritasının mozayik reprodüksiyonu ile Osmanlı egemenlik sınırlarını gösteren üç duvar haritası, aynca ünlü Türk denizcilerinin büstleri, hava şartlarından etkilenmeyen diğer objeler ve orijinal mayınlar, torpidolar, deniz toplan, denizcilikle ilgili kurumlara ait eski kitabeler vs. sergilenir.
Deniz M üzesi'nde halen " 3.742 eser bulunmaktadır. Kütüphanede bazılan yazma olmak üzere 20.000'i aşkın kitap mevcuttur. Tarihi Deniz Arşivinde Bahriye Nezareti dönemine ait 25.000.000 civarında tarihi eski yazılı belge yer alır.
Müze pazartesi ve sah günleri hariç her gün mesai saatlerinde ziyarete açıktır. Kütüphane ve arşiv ise m esai gün ve saatlerinde araştırmacılara hizmet vermektedir.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
