Konya merkez geleneksel kadın dış giyimlerinin giyim sanat dalı açısından incelenmesi

(1)

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

GİYİM ENDÜSTRİSİ VE GİYİM SANATLARI EĞİTİMİ

ANABİLİM DALI

GİYİM SANATLARI EĞİTİMİ BİLİM DALI

KONYA MERKEZ GELENEKSEL KADIN DIŞ

GİYİMLERİNİN GİYİM SANAT DALI

AÇISINDAN İNCELENMESİ

Esma Dudu İNOĞLU

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman

Dr. Öğretim Üyesi Miyase ÇAĞDAŞ

(2)

(3)

T. C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Adı Soyadı Esma Dudu İNOĞLU Numarası:

104240011007

Ana Bilim/Bilim Dalı Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi / Giyim Sanatları Eğitimi

Ö

ğr

enc

ini

n

Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Miyase ÇAĞDAŞ

Tezin Adı

Konya Merkez Geleneksel Kadın Dış Giyimlerinin Giyim Sanat Dalı Açısından İncelenmesi

BİLİMSEL ETİK SAYFASI

Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.

(4)

T. C.

104240011007

Ö

ğr

enc

ini

n

Tezin Adı

(5)

ÖNSÖZ

İnsan, varoluşu itibari ile giyinmeyi ve örtünmeyi tercih etmiştir. Giyinmek insanın doğa şartlarından korunmak amacıyla ortaya çıkarken, diğer yandan da toplumsal ve ahlaki değerlerden ötürü de insan için vazgeçilmez olmuştur.

Bu nedenle giyim, kültürün bir taşıyıcısıdır. Geleneksel ögeler içeren giyim kuşam ve süslenme, ait olduğu toplumla ilgili çok sayıda bilgiye ışık tutar. Bu giysiler tarihin canlı tanıkları olarak geleceğin yaratılmasında en önemli kaynak olarak değerlendirilmesi yaşamsal bir zorunluluktur.

İnsanlık tarihinin ilk yerleşim merkezlerinden olan ve tarihi süreç içerisinde birçok medeniyetin izlerini taşıyan Konya’nın tüm bu medeniyetlerin katkısı ile zenginleşmiş kültürel mirasımıza sahip çıkmak ve yeni nesillere aktarılmasını sağlamak önemlidir. Giyim sanat dalı açından önemli özelliklere sahip olan Konya merkez geleneksel kadın dış giyimleri kültürel açıdan çok önemli bir yere sahiptir. Özel koleksiyonlardan alınarak incelen bu giysiler, günümüz ve gelecek kuşaklara tanıtılmalı, onların yararlanabileceği bir kaynak oluşturulmalıdır.

Bu araştırma Konya merkez geleneksel kadın dış giyimlerinden, işlik, sıkma, şalvar, cepken, kaftan, elbise,bluz ve etek örneklerinin; giysilerde kullanılan kumaşlar, giysilerde kullanılan malzemeler, giysilerde kullanılan renkler, giysilerde kullanılan model kesim teknikleri, giyside uygulanan dikiş teknikleri, gözlem fişleri aracılığı ile belgelenmeye çalışılmış, kalıp ve fotoğraflarla desteklenmiştir. Bu çalışma, elde edinilen bilgilerin bilimsel bir yaklaşımla belgelenmesi amacı ile planlanıp yürütülmüş ve Türk kültürüne katkı sağlayacağı düşünülmüştür.

Araştırma konusu seçimim ve çalışmanın yürütülmesindeki rehberliği ile katkıda bulunan hocam, Yrd. Doç. Miyase ÇAĞDAŞ’a, giysileri temin eden kaynak kişilere, fotoğraf çekiminde mankenlik yapan Vasfiye Aslı Dikilitaş’a ve sonsuz desteklerini esirgemeyen aileme teşekkürlerimi sunarım.

(6)

T. C.

104240011007

Ö

ğr

enc

in

Tezin Adı

ÖZET

Önceleri tabiat şartlarından korunmak amacı ile ortaya çıkan giyim, sonraları insanların toplum halinde yaşamasından dolayı sosyal bir ihtiyaç halini almıştır. Bu ihtiyaç zamanla pek çok şeyden etkilenerek değişiklik göstermiştir.

Giyim bir topluluğun, bir dönemin kendine özgü giyinme biçimidir. Giyim de modadan ziyade bir sosyal statü ve farklılık esası vardır. Bu bağlamda toplum kendi, örf, adet, gelenek, görenek ve sosyal yapısı doğrultusunda bir giyim tarzı oluşturmuştur. Toplumları birbirinden ayıran kültürel farklılıklarını ve sosyal sınıflarını belirten özelliklerden biriside giyim tarzıdır. Bilindiği üzere Türk toplumunun özelliklerini, yaşayışını yansıtan geleneksel Türk giysileri geçmişten günümüze gelen en güzel miraslarımızdandır. Bu miraslar arasında kadın giysilerinden günümüze oldukça çeşitli örnekler gelmiştir. Bu giysiler ayrıca, Türk insanın zevkini, inceliğini, ortaya koyan bir belge niteliğindedir.

Geleneksel giysiler kültürü yansıtan önemli ögelerdir. Konya geleneksel kadın dış giyimleri halk kültürünün zengin kaynaklarındandır. Zamanla yok olma durumu olan bu etnoğrafik eserlerin; yaşatılması, günümüz kuşağı ve gelecek kuşaklara aktarılması, bu giysilerin belgelenmesi ile mümkündür.

(7)

Bu amaç doğrultusunda yapılan bu araştırmada, Konya ilinde bulunan özel koleksiyonlardan alınmış geleneksel kadın dış giyimlerine ait 11 adet işlik, 3 adet sıkma, 16 adet şalvar 2 adet cepken, 2 adet kaftan, 2 adet elbise, 2 adet bluz, 2 adet etek, olmak üzere toplam 40 adet giysi incelenmiştir.

Araştırmanın birinci bölümünde; konunun tanımı, amaç, alt amaçlar, araştırmanın önemi, sayıltılar, sınırlılıklar, tanımlar, ilgili yayın ve araştırmalara yer verilmiştir. İkinci bölümde; giyimin tanımı, giyimin sınıflandırması, geleneksel Konya kadın dış giyimleri sınıflandırılmış ve bu giysiler tanımlanmıştır.

Katalog bölümünde yer alan Konya merkez geleneksel kadın dış giyimleri kullanılan malzemeler,kullanılan kumaşlar, kullanılan renkler, uygulanan model ve kesim teknikleri, uygulanan dikim teknikleri ve giysiyi tamamlayan aksesuarlar gözlem fişleri aracılığı ile belirlenmiştir. Gözlem fişleri giysilerin 15/100 ölçekle yapılan kalıp çizimleri ve fotoğraflarla desteklenmiştir.

Bulgular ve tablolar bölümünde, giysilerin her özelliği için tablo oluşturulmuş ve gözlem fişlerinden elde edilen veriler tablolara işlenmiştir. Tablolardan elde edilin bulgulara göre, giysilerin değerlendirmesi yapılmış ve bulgular doğrultusunda sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır.Tablolar; giysilerde kullanılan kumaşlar, giysilerde kullanılan yardımcı malzemeler ve süslemede kullanılan malzemeler, giysilerde kullanılan renkler, giysilerde kullanılan model kesim teknikleri giyside uygulanan dikiş teknikleri, giysilerde ve aksesuarlarda uygulanan süsleme teknikleri yönünden giysilerin kendi özellikleri ortaya konmaya çalışılmıştır.

Araştırma sonucunda ise elde edilen tablolar doğrultusunda sonuca ulaşılmaya çalışılmış, konu ile ilgili bazı öneriler sunulmuştur

(8)

T. C.

Name Surname Esma Dudu İNOĞLU ID:

104240011007

Department/Field Clothing Industry and Clothing Arts Education / Clothing Arts Education

S

tude

nt

’s

Advisor Asst. Assoc. Dr. Miyase ÇAĞDAŞ

Research Title

The Analysis of Konya Central Traditional Women's Outerwear in Term of Clothing Art Branch

ABSTRACT

Previously, the clothing emerged with the aim of protection from natural conditions, later became a social need for people to live in society. This need changed over time, influenced by many things.

Clothing - is a particular dressing style of a community and a period. There is a social status and difference of essence rather than fashion in clothing. In this context, society has formed a style of clothing in line with its own customs, traditions and social structure. One of the features that distinguish societies from each other and their social differences is the style of clothing. As it is known, traditional Turkish clothing reflecting the characteristics and life of Turkish society is one of our most beautiful heritage. Among these legacies, there have been many examples from women's clothing to the present day. These clothes are also a document revealing the taste and refinement of Turkish people.

Traditional garments are important elements that reflect the culture. Konya Traditional women's outerwear is one of the rich sources of folk culture. The survival of these ethnographic artifacts with the disappearance of time, the current generation and the transfer to future generations is possible with the documentation of these clothing.

(9)

For this purpose, in this survey, 40 clothing in total- as 11 of them are ishlik ( garments belonging to the work ), 3 of them are sıkma, 16 of them are baggy trousers, 2 of them are jupes, 2 of them are caftans, 2 of them are dresses, 2 of them are blouses, 2 of them are skirts, that have been taken from private collections in Konya Province, were examined.

In the first part of the research, the definition of the subject, the purpose, the sub-objectives, the importance of research, counts, nervousness, definitions, related publications and researches are given. In the second chapter, the definition of clothing, classification of clothing, traditional Konya female outerwear are classified and these clothes are defined.

Konya central traditional women's clothing, used materials, used fabrics, used colors, applied models and cutting techniques, applied sewing techniques and accessories complementing the clothing were determined by observation slips. Observation slips are supported by drawings and photographs made of 15/100 scale clothing.

In the Findings and Tables section, a table was formed for each feature of the garments and the data obtained from the observation slips were recorded in the tables.

According to the findings obtained from the tables, the garments were evaluated and the result was tried to be reached in accordance with the findings. Tables, fabrics used in garments, auxiliary materials used in garments and materials used in the decoration, colors used in garments, pattern cutting techniques used in garments, sewing techniques applied in clothing and decoration techniques applied to garments and accesories, were tried to reveal their own properties.

As a result of the research, we tried to reach a conclusion in accordance with the tables and some suggestions were presented.

(10)

İÇİNDEKİLER

Sayfa No

BİLİMSEL ETİK SAYFASI ... i

YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU ...ii

ÖNSÖZ ...iii

ÖZET ... iv

ABSTRACT ... vi

İÇİNDEKİLER ...viii

ÖRNEKLER LİSTESİ... xi

ÇİZİMLER LİSTESİ ... xii

FOTOĞRAFLAR LİSTESİ ... xiv

TABLOLAR LİSTESİ... xxi

ÇİZİMLERDE KULLANILAN ÇİZGİLER VE İŞARETLER... xxii

BÖLÜM I 1. GİRİŞ 1.1. Konunun Tanımı ... 23 1.2. Amaç ... 24 1.3. Alt Amaçlar ... 24 1.4. Araştırmanın Önemi... 25 1.5. Sayıltılar ... 25 1.6. Kapsam ve Sınırlılıklar... 26 1.7. Tanımlar ... 26

(11)

BÖLÜM II

2. GİYİM VE GELENEKSEL KADIN DIŞ GİYİMİ

2.1. Giyimin Tanımı... 30

2.2. Giyimin Sınıflandırılması ... 32

2.2.1. Üst Giyim ... 32

2.2.2. Dış Giyim ... 32

2.2.3. İç Giyim... 33

2.3. Konya Geleneksel Kadın Dış Giyimlerinin Sınıflandırılması ... 33

2.3.1. Günlük Giysiler... 34

2.3.1.1. Sıkma ... 34

2.3.1.2. İşlik ... 34

2.3.1.3. Şalvar ... 35

2.3.2. Özel Amaçlı Giysiler... 37

2.3.2.1. Cepken şalvar ... 37 2.3.2.2. Silah Kürkü... 38 2.3.2.3. Entari... 38 2.3.2.4. Bindallı... 39 2.3.2.5. Üç etek ... 40 2.3.2.6. Kürklü etekçe... 41

2.4. Konya Geleneksel Kadın Dış Giyimlerinde Kullanılan Kumaşlar ... 42

2.4.1 Pamuklu Kumaşlar ... 42

2.4.2 İpekli Kumaşlar... 44

2.4.3 Yünlü Kumaşlar ... 46

2.4.4 Keten Kumaşlar ... 47

2.5. Konya Geleneksel Kadın Dış Giyimlerinde Kullanılan İşleme Teknikleri... 47

(12)

BÖLÜM III 3. YÖNTEM 3.1. Araştırmanın Modeli ... 52 3.2. Evren ve Örneklem ... 52 3.3. Verilerin Toplanması... 53 3.4. Verilerin Analizi ... 53 BÖLÜM IV 4. BULGULAR 4.1. Konya Geleneksel Kadın Giyimleri Gözlem Fişleri ... 55

4.2. Konya Geleneksel Kadın Giyimleri Belirtke Tabloları... 309

SONUÇ VE ÖNERİLER ... 326

KAYNAKÇA ... 331

(13)

ÖRNEKLER LİSTESİ

Örnek No Sayfa No

Örnek 1: Özel Koleksiyondan İşlik, Şalvar... 61

Örnek 3: Özel Koleksiyondan Sıkma, Şalvar... 84

Örnek 15: Özel Koleksiyondan Cepken Şalvar (Silah Kürkü)... 232

Örnek 16: Özel Koleksiyondan Cepken Şalvar ... 244

Örnek 17: Özel Koleksiyondan Bluz Etek (İki Parçalı Entari) ... 256

Örnek 18: Özel Koleksiyondan Kaftan (Kürklü Etekçe) ve Elbise (Entari) ... 271

Örnek 19: Özel Koleksiyondan Kaftan (Kürklü Etekçe) ve Elbise (Entari) ... 287

(14)

ÇİZİMLER LİSTESİ

Çizim No: 1-A Özel Koleksiyondan İşlik ... 66

Çizim No: 1-B Özel Koleksiyondan Şalvar ... 67

Çizim No: 3-A Özel Koleksiyondan Sıkma ... 90

(15)

Çizim No: 15-A Özel Koleksiyondan Cepken ... 237

Çizim No: 15-A Özel Koleksiyondan Şalvar ... 238

Çizim No: 15-A Özel Koleksiyondan Kuşak (zıbba) ... 239

Çizim No: 16-A Özel Koleksiyondan Cepken ... 248

Çizim No: 16-C Özel Koleksiyondan Kuşak ... 250

Çizim No: 17-A Özel Koleksiyondan Bluz- Etek (İki Parça Entari)... 263

Çizim No: 17-B Özel Koleksiyondan Bluz- Etek (İki Parça Entari) ... 264

Çizim No: 17-C Özel Koleksiyondan İki Parça Bluz Etek ... 265

Çizim No: 18-A Özel Koleksiyondan Kaftan (Kürklü Etekçe)... 280

Çizim No: 18-B Özel Koleksiyondan Elbise (Entari)... 281

Çizim No: 19-A Özel Koleksiyondan Elbise (Kürklü Etekçe) ... 295

Çizim No: 19-A Özel Koleksiyondan Kaftan (Kürklü Etekçe)... 296

Çizim No: 19-A Özel Koleksiyondan Cepken (Kürklü Etekçe) ... 297

Çizim No: 20-A Özel Koleksiyondan Bluz Etek... 307

(16)

FOTOĞRAFLAR LİSTESİ

Fotoğraf 1-A: Önden görünüşü... 61

Fotoğraf 1-B: Arkadan görünüşü... 62

Fotoğraf 1-C: Yaka detayı. ... 63

Fotoğraf 1-E: kol ağzı yırtmaç ve manşet detayı... 64

Fotoğraf 1-F: Şalvar cep detayı. ... 64

Fotoğraf 1-G: İşlik kumaş detayı. ... 65

Fotoğraf: 1-H Şalvar kumaş detayı. ... 65

Fotoğraf 1-I: İşlik astar detayı. ... 65

Fotoğraf 2 –A: Önden görünüşü. ... 73

Fotoğraf 2 –B: Arkadan görünüşü. ... 74

Fotoğraf 2- C: Ön kol ağzı detayı. ... 75

Fotoğraf 2 –D: Arka kol detayı... 75

Fotoğraf 2-E: Şalvar cep detayı. ... 76

Fotoğraf 2-F: işlik,şalvar kumaş detayı... 76

Fotoğraf 2-G: işlik,şalvar astar detayı... 76

Fotoğraf 3- A: Önden görünüşü... 84

Fotoğraf 3- B: Arkadan görünüş... 85

Fotoğraf 3- C: Ön kol agzı detayı. ... 86

Fotoğraf 3- D: Arka kol detayı. ... 86

Fotoğraf 3- E: Sıkma kapanma ve astar detayı... 87

Fotoğraf 3- F: Şalvar uçkur detayı. ... 87

Fotoğraf 3- G: Şalvar paça detayı. ... 88

Fotoğraf 3- H: Sıkma kumaş detayı. ... 88

Fotoğraf 3- I: Şalvar kumaş detayı. ... 89

(17)

Fotoğraf 4- B: Arkadan görünüşü... 98

Fotoğraf 4-C: Ön kol detayı. ... 99

Fotoğraf 4-D:İşlik yaka,kapanma ve astar detayı. ... 99

Fotoğraf 4-E: Şalvar bel detayı... 100

Fotoğraf 4-F: İşlik kumaş detayı... 100

Fotoğraf 4-G: İşlik astar detayı... 101

Fotoğraf 4-H: Şalvar kumaş detayı ... 101

Fotoğraf 4-I: Şalvar astar detayı. ... 102

Fotoğraf 5- A: Önden görünüşü... 110

Fotoğraf 5- B: Arkadan görünüşü... 111

Fotoğraf 5- C: Kol detayı. ... 112

Fotoğraf 5- D: Yaka, kapanma detayı. ... 112

Fotoğraf 5- E: Şalvar paça detayı. ... 113

Fotoğraf 5- F: İşlik kumaş detayı... 113

Fotoğraf 5- G: İşlik astar detayı... 114

Fotoğraf 5- H: Şalvar kumaş detayı ... 114

Fotoğraf 6-D: Şalvar ve uçkur bel detayı. ... 124

Fotoğraf 6-E: Şalvar paça detayı. ... 125

Fotoğraf 6-F: Kumaş detayı... 125

Fotoğraf 6-G: Astar detayı. ... 126

Fotoğraf 7 –A: Önden görünüşü. ... 134

(18)

Fotoğraf 7- C: Kol detayı. ... 136

Fotoğraf 7- D: Şalvar cep detayı... 136

Fotoğraf 7- E: Kumaş detayı. ... 137

Fotoğraf 7- F: Astar detayı. ... 137

Fotoğraf 8-C: Sıkma yaka ve kapanma detayı... 147

Fotoğraf 8-D: Sıkma bağcık detayı... 147

Fotoğraf 8-E: Kol detayı. ... 148

Fotoğraf 8-F: Şalvar bel ve uçkur detayı... 148

Fotoğraf 8-G: Şalvar cep detayı... 149

Fotoğraf 8-H: Sıkma kumaş detayı. ... 149

Fotoğraf 8-I: Sıkma astar detayı. ... 150

Fotoğraf 8-J: Şalvar kumaş detayı. ... 150

Fotoğraf 8-K: Şalvar astar detayı... 151

Fotoğraf No: 9-C: Kol detayı. ... 161

Fotoğraf 9-D: İşlik yaka, kapanma detayı. ... 161

Fotoğraf 9-E: Şalvar uçkur detayı... 162

Fotoğraf 9-F: İşlik kumaş detayı... 162

Fotoğraf 9-H: Şalvar kumaş detayı. ... 163

Fotoğraf 10-B: Arkadan görünüşü. ... 172

(19)

Fotoğraf 10-D: Kol detayı. ... 173

Fotoğraf 10-E: İşlik kumaş detayı. ... 174

Fotoğraf 10-F: İşlik astar detayı. ... 174

Fotoğraf 10-G: Şalvar kumaş detayı. ... 175

Fotoğraf 10-H: Şalvar astar detayı... 175

Fotoğraf No: 11-C: Sıkma yaka, kapanma ve astar detayı... 185

Fotoğraf 11-D: Kol detayı. ... 185

Fotoğraf 11-E: Sıkma kumaş detayı. ... 186

Fotoğraf 11-F: Sıkma astar detayı. ... 186

Fotoğraf 11-G: Şalvar kumaş detayı. ... 187

Fotoğraf 12-C: Kol detayı. ... 197

Fotoğraf 12-D: Kol ağzı, yırtmaç ve manşet detayı... 197

Fotoğraf 12-E: İşlik yaka detayı. ... 198

Fotoğraf 12-E: İşlik kapanma detayı... 198

Fotoğraf 12-G: İşlik kumaş detay.ı ... 199

Fotoğraf 12-H: İşlik astar detayı... 199

Fotoğraf 12-I: Şalvar kumaş detayı... 200

Fotoğraf 12-J: Şalvar astar detayı. ... 200

Fotoğraf 4-C: İşlik yaka ve kapanma detayı. ... 210

(20)

Fotoğraf 13-E: Manşet detayı. ... 211

Fotoğraf 13-F: İşlik kumaş ve dikiş detayı... 211

Fotoğraf 4-H: Şalvar kumaş detayı. ... 212

Fotoğraf 13-I: Şalvar astar detayı. ... 213

Fotoğraf 14-D: Manşet ve yırtmaç detayı ... 223

Fotoğraf 4-E: Yaka, kapanma ve astar detayı. ... 224

Fotoğraf 14-F: Şalvar uçkur detayı. ... 224

Fotoğraf 14-G: Kumaş detayı. ... 225

Fotoğraf 15-D: Kol ağzı detayı... 234

Fotoğraf 15-E: Yaka ve göğüs tülü (dafk) detayı. ... 235

Fotoğraf 15-F: Kemer ve kuşak (zıbba) detayı... 235

Fotoğraf 15-G: Kumaş detayı. ... 236

Fotoğraf 15-H: İşlik astar detayı... 236

Fotoğraf 15- I: Şalvar astar detayı ... 236

Fotoğraf 16-B: Arkadan görünüş... 245

Fotoğraf 16-D: Omuz ve süsleme detayı... 246

(21)

Fotoğraf 16-F: Kuşak (zıbba) detayı. ... 247

Fotoğraf 17-A: Bluz- Etek (iki parça entari) Önden görünüşü... 256

Fotoğraf 17-B: Bluz- Etek (iki parça entari) arkadan görünüşü. ... 257

Fotoğraf 17-C: Bluz- Etek (iki parça entari)arka beden detayı ... 258

Fotoğraf 17-D: Bluz- Etek (iki parça entari) kol detayı. ... 258

Fotoğraf 17-E Bluz- Etek (iki parça entari) kol üst detayı. ... 259

Fotoğraf 17-F: Kol ağzı Bluz- Etek (iki parça entari)detayı. ... 259

Fotoğraf 17-G: Bluz- Etek (iki parça entari) kol ağzı ve astar detayı... 260

Fotoğraf 17-H: Bluz- Etek (iki parça entari) yaka ve süsleme detayı... 260

Fotoğraf 17-I: Bluz- Etek (iki parça entari) arka yaka detayı. ... 261

Fotoğraf 17-J: Bluz- Etek (iki parça entari) bel detayı. ... 261

Fotoğraf 17-K: Bluz- Etek (iki parça entari) kumaş detayı... 262

Fotoğraf 17-L: Bluz- Etek (iki parça entari) astar detayı. ... 262

Fotoğraf 18-A: Kaftan önden görünüşü. ... 271

Fotoğraf 18-B: Kaftan arkadan görünüşü... 272

Fotoğraf 18-C: Kaftan kol detayı... 273

Fotoğraf 18-D: Kaftan Kol ağzı detayı. ... 273

Fotoğraf 18-D: Kaftan Yaka detayı. ... 273

Fotoğraf 18-E: Elbise önden görünüşü. ... 274

Fotoğraf 18-F: Elbise arkadan görünüşü... 275

Fotoğraf 18-G: Elbise yaka detayı. ... 276

Fotoğraf 18-H: Elbise kapanma (bağcık) detayı... 276

Fotoğraf 18-I: Elbise yırtmaç detayı ... 277

Fotoğraf 18-J: Elbise kol astar detayı. ... 277

Fotoğraf 18-K: Kumaş detayı. ... 278

(22)

Fotoğraf 18-M: Kuşak (zıbba) detayı... 279

Fotoğraf 18-N: Göğüs tülü (dafk) detayı... 279

Fotoğraf 19-A: Kaftan önden görünüşü. ... 287

Fotoğraf 19-B: Kaftan arkadan görünüşü... 288

Fotoğraf 19-C: Kaftan kol detayı... 289

Fotoğraf 19-D: Kaftan kol Ağzı detayı. ... 289

Fotoğraf 19-E: Elbise önden görünüşü. ... 290

Fotoğraf 19-F: Elbise arkadan görünüşü... 291

Fotoğraf 19-G: Elbise ve kıvratma gömlek yaka detayı. ... 292

Fotoğraf 19-H: Elbise kol ağzı detayı. ... 292

Fotoğraf 19-I: Kıvtarma gömlek kol ucu detayı. ... 293

Fotoğraf 19-J: Elbise yırtmaç detayı. ... 293

Fotoğraf 19-K: Kumaş detayı. ... 294

Fotoğraf 19-L: Kumaş detayı. ... 294

Fotoğraf 19-M: Kıvratma gömlek kumaş detayı. ... 294

Fotoğraf No: 20-A Bluz - Etek Ön görünüş ... 303

Fotoğraf No: 20-B Bluz - Etek Arkadan görünüş... 304

Fotoğraf No: 20-C Bluz - Etek: ön detay ... 305

Fotoğraf No: 20-D Bluz - Etek: Arka detay ... 305

Fotoğraf No: 20-E: Bluz - Etek Astar detay... 306

(23)

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo-1: Giysilerde Kullanılan Kumaşlar ... 310

Tablo-2: Giyside Kullanılan Yardımcı Malzemeler ve Süslemede Kullanılan Malzemler... 313

Tablo-3: Giysilerde Kullanılan Renkler... 315

Tablo-4: Giysilerde Uygulanan Beden ve Model Kesim Teknikleri... 318

Tablo-5: Giyside Uygulanan Dikiş Teknikleri ... 322

(24)

(25)

1. GİRİŞ

1.1. Konunun Tanımı

İnsanların giyinip kuşanması insanlık tarihi ile başlar. İlkel insanlarda giyim; başlangıçta tamamen diş etkenlerden korunma sebebi iken, tarih akışı içerisinde; özellikle iklim, din, ve teknolojiden etkilenerek, sürekli bir gelişim göstermiştir.

Giyim ve kuşam herkesin ilgisini çeken toplumsal, psikolojik ve ekonomik çok yönlü bir konudur. Dış etkenlerden korunma amacı ile başlayan giyim ve kuşam moda denilen olgunun da yaratılmasına yol açmıştır (Süslü,1989).

Giyim kuşam ve süsleme gelenekleri, toplumların estetik değerlerinin önemli bir göstergesini oluşturmaktadır. Giyinmeyi sadece örtünmek olarak algılayan bir anlayışın sanattan ve estetik zevkten son derece yoksun olduğu ortadadır. Araştırmalara göre giyim kuşam ve insan bedeninin tarih boyunca daima güzellik özentisi ve arayışı içinde olduğu görülmektedir. Kadın yaradılışı itibari ile daima güzel giyinmesini sevmiştir. Bulunduğu yerin iklim şartlarına göre, açık, kapalı, ince veya kalın giyinirken, giyiminde daima mahalli renk ve motiflerin etkisi altında kalmış, süsleme unsurları gibi giyim şekillerinde mahalli özellikler kazanmışlardır. Bir memlekette aynı dili konuşan insanların şiveleri nasıl bölge bölge ayrılıyorsa, giyim şekilleri de mahalline ve iklim şartlarına göre değişmekte, bazı özelliklerle biri diğerinde ayrılmaktadır (Önder, 1971: 429). Aynı bölgede olmasına rağmen her şehrin kendine özgü giyim farkları ortaya çıkmaktadır.

Araştırmamız kapsamındaki Konya ili; orta Anadolu bölgesinin en büyük ilidir. Kuzeyden Ankara, Eskişehir; Doğudan Mersin, Antalya, Batıdan Isparta, Afyon illeri ile çevrili bulunmaktadır. Konya şehri bu ilin merkezidir (Önder, 1971: 3).

Konya; tarihi geçmişi içinde, birçok devletin, uygarlıkların ve kültürlerin içinde yaşadığı bir kenttir. Konya ve çevresinde cilalı taş devrinde yaşayanlar olduğu yapılan kazılardan anlaşılmıştır (Esirgenler, 2002: 10).

(26)

Her ulusun, her şehrin hatta her kasaba ve köyün kendine göre gelenek halinde devam ettire geldiği bir giyiniş şekli vardır. Konya’nın cumhuriyetten önceki yıllarda özel biçimde bir giyim, kuşam, görenek ve adetleri vardır. Konya’nın bu kıyafetleri Akşehir’de biraz değişmekte buna karşılık şehrin hemen kıyısında bulunan sille bucağının tamamen değişik biçimde giyimler şekil almaktadır.

Konya ve çevresi giyim kuşamı günümüze ulaşan örnekleri ile Türk kültüründe önemli bir yer tutmaktadır (Kılınç, 2008: 1). Geleneksel giyimler kültür mirasımızın bir parçasıdır. Geleneksel kadın dış giyimleri günümüzde önemli ölçüde kullanılmamaktadır. Çeyiz sandıklarında saklanan eski geleneksel giysiler unutulmaya yüz tutmaktadır. ve yerini çok hızlı bir şekilde yaygınlaşan konfeksiyon giyime bırakmıştır. Annelerin,ninelerin çeyiz sandıklarında saklanan eski geleneksel giysiler, saklanılıp önemli günlerde giyilerek yaşatılmaya çalışılmaktadır (Şener 2006: 229).

Konya merkez geleneksel kadın dış giyimleri hakkında yeterli ve kapsamlı araştırma yapılmamıştır. Bu nedenle geleneksel kadın dış giyim cinsleri,giysilerde kullanılan kumaş, renkler, uygulanan yardımcı malzeme ve süsleme, uygulanan model ve kesim teknikler, uygulanan dikim teknikleri, giysilerde ve aksesuarlarda uygulanan süsleme teknikleri yönünden detaylıca incelenmelidir.

1.2. Amaç

Bu araştırmanın genel amacı Konya merkez geleneksel kadın dış giyimlerini giyim sanat dalı açısından incelemek, belgelemek ve çağdaş giyim tasarımında yararlanılabilecek bir kaynak oluşturmaktır.

1.3. Alt Amaçlar

Bu amaca bağlı olarak alt amaçlar şunlardır

1. Gözlem fişleri oluşturmak; kullanılan kumaş, malzeme, kullanılan renk, uygulanan model, kesim ve dikiş tekniklerini bilgilerle belgelemek.

2. Model ve kesim özelliklerini kalıp çizimleriyle belgelemek.

(27)

4. Literatür ve kaynak kişilerden elde edilen bilgilerle giysilerin kullanım alanlarını belgelemek.

5. Günümüzde halen bazı insanların kullandığı Konya’da giyilen geleneksel kadın dış giyimlerini günümüz nesli ve gelecek nesillere tanıtmak ve giyim tasarımında yararlanabilecek bir kaynak oluşturmaktır.

1.4. Araştırmanın Önemi

Giysiler bir dönemin, bir ülkenin, bir topluluğun özelliklerini yansıtan kültürel değerlerdir. Giyim oluştuğu toprakların en canlı kültürel belgeleri niteliğindedir. Bir ülkenin veya topluluğun giyim şekillerini incelerken tarihi boyunca yaşayış biçimi, yaşam şartları, ekonomik düzeyleri hakkında bilgi edinmek mümkündür.

Konya ili tarihte pek çok medeniyetlerin yerleştiği şehirlerden biridir. Selçuklu döneminde başkent olmuş Konya ilinde giyim kültürünü büyük gelişme göstermiştir

Konya ilinde kullanılan geleneksel kadın dış giyimler günümüzde giyim tekniklerinin gerektirdiği yöntemle yeterince incelenmemiştir. Evlerde ve sandıklarda muhafaza edilen bu giyimler bilinçsizce kesilerek, başka şekillerde kullanılmakta veya atılmaktadır. Bu sebeplerden dolayı tarihi mirasımız bu giysiler belgelenmelidir.

Kültürel değeri olan bu giysiler; Kullanılan kumaş, yardımcı malzeme ve süslemede kullanılan malzemeler, kullanılan renk, giysilere uygulanan model ve kesim, dikiş teknikleri, giysilerde ve aksesuarlarda uygulanan süsleme teknikleri yönünden ele alınarak incelenmeli; Kalıp çizimleri ve fotoğraflarla belgelenerek gelecek nesillere aktarılmaya çalışılmalıdır.bu geleneksel giysiler çağdsş giyim tasarımında esin kaynağı olabilecek niteliktedir.

1.5. Sayıltılar

Konya merkezdeki özel koleksiyonlarda bulunan giysilerin geleneksel Konya dış giyimlerini temsil ettiği kabul edilmiştir.

Giysilerin özelliklerine göre geliştirilen ve giysilerin incelenmesinde kullanılan gözlem fişinin geleneksel dış giyimlerin incelenmesinde yeterli olduğu kabul edilmiştir.

(28)

1.6. Kapsam ve Sınırlılıklar

Bu araştırmanın bulguları, Konya ili merkezindeki evlerde bulunan özel koleksiyonlar geleneksel kadın dış giyimleri ile sınırlıdır. Konya ilinde bulunan geleneksel erkek ve çocuk dış giyimleri araştırmanın kapsamı dışındadır.

Konya ili merkezde bulunan geleneksel kadın dış giyimlerin, giyim sanat dalı açısından incelenmesi ve özelliklerinin belirlenmesi ile sınırlıdır.

Konya ili merkezde bulunan kadın dış giyim cinslerinden 11 işlik, 3 sıkma, 16 şalvar, 2 cepken, 2 kaftan, 2 elbise, 2 bluz ve 2 etek ile sınırlıdır.

Konya ili merkez evlerinde bulunan geleneksel kadın dış giyimlerinin kullanılan kumaş, malzeme, renk, uygulanan model ve kesim teknikleri ve uygulanan dikiş teknikleri, giysilerde ve aksesuarlarda uygulanan süsleme teknikleri açısından incelenmesi ile sınırlıdır.

1.7. Tanımlar

Araştırmada kullanılan kavramlar şu şekilde tanımlanabilir:

Dış Giyim: Vücudu doğanın etkilerinden koruyan, vücuda estetik görünüm kazandıran, iç giyimlerin üzerine giyilen giysilerdir (Çağdaş vd., 1996: 5).

İşlik: Vücudu sıkıca saracak şekilde dar ve kısa bir gömlektir. Yakası yoktur (Bedük, 1996: 13).

Sıkma: Hafif geniş kesimli, sıfır yakalı, boyu bel ile kalça arasında tasarlanan kruvaze kapanmalı bir giysidir.

Şalvar: Beli büzgülü, paçaları ayrı ve genişçe dikilmiş, üst dondur. İpek ve pamuklu bezden yapılır. Kadınların şalvarı daha bol ve erkeklerin ise daha dar olur. Beli uçkur ile bağlanır. Şalvarın paçası dar olarak, diz kapağından ayak bileğine kadar inerse (potur) denir. Üzerine bazen tozluk giyilir. Şalvarlar desenli veya desensiz az büzgülü yahut degradeli olup ayak bileğinin üstüne dökülür (Süslü, 1989: 164).

(29)

Üç etek iki etek entari: Sıfır yakalı, uzun kolu,beden boyu ayak bileklerine kadar veya daha uzun, iki yada üç parçadan oluşan dış giyimlerdir (Karpuz, Esirgenler, 2015:5).

Zıbba: üzeri işlemeli ve üçgen biçiminde bir tür kuşaktır.

Kürklü etekçe: içe giyilen uzun bir elbise ile onun üstüne giyilen kaftana benzer bir ceketten oluşan iki parçalı bir giysidir.

Astar: Elbiselerde kumaşları daha dayanıklı bir hale getirmek için altlarına konulan bez ve kumaşlardır (Kılınç, 2008: 123).

Yırtmaç: Çoğunlukla giysilerde etek, paça veya kol yeninde dikilmiş uzunca açıklıktır (Kılınç, 2008: 127).

Kup: Giysinin beden kısmına yapılan boydan kesiklerdir (Kılınç, 2008: 127). Kuş: Giysinin kolları ile bedenin birleştiği yerde kol altına dikilen küçük parça, bu sayede kol rahat hareket sağlar (Kılınç, 2008: 127).

Dikiş: İki veya daha fazla malzemenin bir araya getirilerek bir yapı oluşturmasıdır (Lokmanoğlu, 1994: 97).

Kruvaze kapanma: Kapanma uygulanan yerde giysinin her iki tarafına, genellikle 6 cm ile 10 cm arasında değişen ölçülerde kapanma payı verilmesi ile, giysi parçalarının üst üste kapanması sağlanan kapanma tekniğidir (Çağdaş, 2002:6 ).

Çember (yazma): Yörede her kıyafete göre başa örtülen, kenarı oyalı örtü. 1.8. İlgili Yayın ve Araştırmalar

Konya merkez geleneksel kadın dış giyimlerinin giyim sanat dalı açısından incelenmesi konusunda literatür çalışması yapılmış; konu ile ilgili bilgi veren kaynaklar yazarın soyadının alfabetik sırası ile aşağıda verilmiştir.

Elibol Mukaddes, Konya Müzelerinde ve Evlerinde Bulunan İşlik ve şalvarlar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 1992. Tezde Konya ilinde bulunan,

(30)

müzelerde ve evlerde bulunan özel koleksiyonlardan kadın dış giyimlerinden işlik ve şalvar ile sınırlandırılmış ve bu giysilerin özellikleri gözlem fişleri aracılığı ile belirlenmiştir. Giysilerin teknik çizimleri yapılmış ve fotoğraflarına yer verilmiştir.

Esirgenler Emine, Konya Eski Kadın Giyimleri, Konya 2002. Makalesinde Konya eski kadın giyimleri hakkında bilgi vermiş, bu giysileri sınıflandırmış ve fotoğraflara yer vermiştir.

Çağdaş Miyase, Konya Müze ve Evlerinde Bulunan19- 20. Yüzyıl Ceket ve Hırkaları Yanyınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Konya 1992. Tezde Konya ilinde bulunan, müzelerde ve evlerde bulunan özel koleksiyonlardan ceket ve hırkalar incelenmiş ve bu giysilerin özellikleri gözlem fişleri aracılığı ile belirlenmiştir. Giysilerin teknik çizimleri yapılmış ve fotoğraflarına yer verilmiştir.

Çağdaş Miyase, Geleneksel Konya Merkez Kadın ve Erkek İç Giyimlerinden Kıvratma Gömleklerin Özelliklerinin Belirlenmesi, Proje No: 95 / 014, Konya, 1996. Bu projede, Konya ilinde giyilen ve Konya dürü geleneğinde önemli bir yere sahip olan kıvratma gömleği tanıtılmış ve kıvratma gömleğinin özellikleri gözlem fişleri aracılığıyla incelenmiştir.

Kılınç Nurgül, Geleneksel Konya Giysileri, Konya 2008. Kitapta, Geleneksel kadın dış giyimleri hakkında bilgi verilmiş; işlik şalvar teknik çizimleri yapılmış ve fotoğraflarla desteklenmiştir.

Karpuz emine ve Esirgenler Emine, Konya’nın Kırk Giyimi, Konya 2015. Kitapta, Geleneksel kadın dış giyimleri hakkında bilgi verilmiş; giysilerin teknik çizimleri yapılmış ve fotoğraflarla desteklenmiştir.

Küçükosmanoğlu Şerife, 1992’de “Konya Müzelerinde ve Evlerinde Bulunan Cepkenler” adlı çalışmada cepkenin tanımı, tarihçesi ve cepken çeşitlerine yer verilmiştir. Daha sonra da Konya müzelerinde ve evlerinde bulunan cepkenlerden örneklere yer verilerek bu örneklerden sonuç ve değerlendirmeye ulaşmıştır.

(31)

Küçükosmanoğlu Şerife, Osmanlı Dönemi Geleneksel Giyim Kuşamı içinde Konya Cepkenleri, Konya 2002. Küçükosmanoğlu bu makalesinde Konya kadın giyim kuşamı hakkında bilgi vermiştir.

Önder Mehmet, Mevlana Şehri Konya, Ankara 1971. Kitapta Konya şehrini birçok yönüyle ele almış milli kadın ve erkek giyimlerini tasnif etmiş ve fotoğraflara yer vermiştir.

Ceranoğlu, Mine, Konya Merkez Geleneksel Kadın İç Giyimlerinin Giyim Sanat Dalı Açısından İncelenmesi.Yüksek Lisans Tezi. Konya 2010. Ceranoğlu tezinde giyimin sınıflandırmasını yapmış giyim kuşam hakkında bilgi vermiştir.

Vural, Ebru, Konya İli Doğanhisar İlçesi Karağa Kasabası Geleneksel Kadın Giysileri Ve özgün Tasarımlar üzerine bir araştırma. .Yüksek Lisans Tezi. Ankara 2001. Vural bu tezinde Konya ilinde kullanılan geleneksel giysi tanımlarına ver vermiştir.

Esirgenler Emine, Konya’da Eski Kadın Giyimleri, Konya IV, Yeni İpek Yolu Konya Ticaret Odası Dergisi, Özel Sayı / Aralık 2001, Konya, 2002. Bu makalede, Konya’da giyilen giyim cinsleri tanımlanmış, modeli ve kumaşı hakkında bilgi verilmiştir.

Odabaşı Sefa, Geçmişten Günümüze Konya Kültürü, 1989, Konya. Bu kitapta, Konya kültürü içerisinde yer alan kadın ve erkek giyimleri sınıflandırılarak iç giyim cinsleri tanımlanmıştır.

Kılınç, Nurgül, Yıldıran, Fatma, Geleneksel Konya Giyiminde Şalvar ve İşlikler, 2008. Eskişehir. Halk Kültüründe Giyim Kuşam ve Süsleme Uluslararası Senpozyumu Bildirileri kitabı. Bu bildiride, Konya giyimleri tanımlanmış, dış giyimlerin modeli ve kesimi hakkında bilgi verilmiş ve teknik resimleri çizilmiştir.

(32)

BÖLÜM II

2. GİYİM VE GELENEKSEL KADIN DIŞ GİYİMİ

2.1. Giyimin Tanımı

Türkçe anlamı; “Giymek eylemi, giyiniş, giyinme biçimi” olarak açıklanır (www.tdk.gov.tr).

Çağdaş giyimi; “İnsanın vücudunu doğanın etkilerinden koruyan ve estetik görünüm sağlayan, sosyal, ekonomik, teknolojik gelişime paralel olarak değişen, gelişen çeşitli cinste giysiler ile bu giysilerin kullanım biçimidir” şeklinde tanımlamıştır (2002: 1).

Giyimi; ilk etapta vücudu çeşitli dış etkilerden koruma ve vücudun gizlenmesi gereken bölümlerini örtme maksadı ile kullanılan giysilerle ifade etemek mümkündür. (Eroğlu,Yatman 2008:11).

Giyim, vücudu tabiatın etkilerinden koruyan, medeniyetin ilerlemesiyle değişiklik gösteren, insanın vücuduna göre şekil alan giysilerin tümüdür (Bayraktar, 1979: 13).

Giyim tarihi kadar eski olan bir konudur. Soğuk ülkelerde yaşayanlar, avlandıkları hayvanların postlarına bürünerek, sıcak ülke insanları ise, sazlarla, çeşitli bitkiler ile vücutlarını korumaya çalışmışlardır. Daha sonra insanların kültür ve uygarlık seviyelerin gelişmesi, her alanda olduğu gibi, giyimde de kendisini göstermiştir. İlk kez tabiata karşı korunmak için giyinen insanlar, daha sonra, süslenmek amacıyla da giyinmişlerdir (Bayraktar, 1979: 13). Önceleri tabiat şartlarından korunmak amacı ile ortaya çıkan giyim, sonraları insanların toplum halinde yaşamasından dolayı sosyal bir ihtiyaç halini almıştır. Bu ihtiyaç zamanla pek çok şeyden etkilenerek değişip gelişmiştir (Kılınç, 2008: 19). Giyimmeyi sadece örtünmek olarak algılayan bir anlayışın sanattan ve estetik zevkten son derece yoksun olduğu ortadadır. Giyim kuşam ve insan bedeninin tarih boyunca daima güzellik özentisi ve arayışı içinde olduğu görülmektedir.

(33)

İnsanlar, yeryüzünde yaşarken giyinme, örtünme daha sonrada süslenme amaçlarını karşılamak için dokuma, örme ve dikme yoluna gitmişlerdir. Taş çağlarında avlanan hayvanların kürk ve derilerini ilkel malzemeler ile birbirlerine tutturarak kullanırken, zamanla malzeme çoğalmış ve giysi çeşidi artmıştır (Küçükosmanoğlu: 2002: 267).

Geleneksel öğeler içeren bir giyim-kuşam örneği bize, ait olduğu toplulukla ilgili pek çok bilgi sunabilir. Toplumların yerleşik ya da konar-göçer olup olmadıkları, hangi tarihi olayları yaşadıkları ve etnolojik kökenleri konusunda bilgi verirler. Örneğin bir Türkmen ya da Yörük köyüne gidildiğinde kimin sözlü, kimin nişanlı, kimin dul olduğu başlığından, giydiği renklerden anlaşılır (www.kültürturizm.gov.tr).

Giyim ve süsleme toplumların ekonomik, teknolojik, sosyal ve kültürel yapılarından etkilenmektedir. Buda giyimi ait olduğu topluma özgü kılmakta ve her toplumun kendine has giyim tarzını oluşturmaktadır. Geleneksel ögeler içeren, tarihin birikimli sürecini üzerinde taşıyarak barındıran türk giysileri, ait olduğu toplumu simgelemektedir (Bilki, 2006: 3).

Giyim kuşam ve örtünme, kâinattaki tüm varlıkların yaradılış durumuna göre vazgeçilmez bir ihtiyaç olarak görülmektedir. İnsanlar akıl ve ilim sayesinde dünyadaki tüm varlıklardan istifade ederek ruhlarına yerleştirilen giyinme ihtiyacı ve zevki kendileri tarafından giderilmiştir. Sonraları mensup bulundukları toplumun zevklerine göre biçimlenerek farklılaşmıştır. Değişik tabiat şartları, coğrafi konumlar ve iklimin de giyim kuşamı etkisi altına aldığı şüphesizdir (Erdoğan, 1999: 30).

Türk kültür ve zevki, binlerce yıllık tarihi boyunca Anadolu insanının medeniyet seviyesini göstermiştir.Kültür, devletlerin geçmişlerinini geleceğe bağlayan önemli unsurlardan biridir. Uluslar kültür mozaiklerini; tarihi geçmişleriyle, yaşayışlarıyla, gelenek ve görenekleri ile, giyim kuşamları ve kullandıkları eşyalar ile oluştururlar (Onat, Gülcü 2003: 2).

Kadın yaradılışı itibari ile daima güzel giyinmeyi sevmiştir. Bulunduğu yerin iklim şartlarına acık veya kapalı, ince veya kalın giyinirken, giyimde daima mahalli renk ve motiflerin etkisi altında kalmıştır, süsleme unsuru gibi, giyim şekilleride mahalli

(34)

özellikler kazanmıştır. Bundan böyle deyil bir kıtada yasayan kadınlar, birbirlerine komşu şehir ve kasabalarda yaşayanlar arasında dahi, bir dilin lehçe veya aynı lehçelerdeki şiveler gibi, giyim şekillerinde de az çok değişmeler olmuş, böylece mahalli giyimler doğmuştur (Önder,1962: 29).

Bu sebepledir ki her bölgenin kendine has giyim biçimleri oluşmuştur.

2.2. Giyimin Sınıflandırılması

Değişik amaçlar için kullanılan, çeşitli cinste giysilerden oluşan giyim, üç ana grupta toplanabilir.

a) Üst Giyim

b) Dış Giyim

c) İç Giyim

2.2.1. Üst Giyim

Vücudu ve dış giyimleri doğanın etkilerinden koruyan, vücuda estetik görünüm kazandıran, dış giyimlerin üzerine giyilen giysilerdir (Çağdaş vd., 1996: 5).

Dursunoğlu; üst giyimi “dış giyimlerin üzerine giydiğimiz kıyafetlere, genellikle üst giyimler denir” şeklinde tanımlamakta ve bunlar; “mantolar, pardesüler, ceketler, kaplar, iş önlükleri vb. giyimlerdir” diye üst giyimlerde yer alan giysi cinslerini belirtmektedir. (1976: 3).

2.2.2. Dış Giyim

Vücudu doğanın etkilerinden koruyan, vücuda estetik görünüm kazandıran, iç giyimlerin üzerine giyilen giysilerdir (Çağdaş vd., 1996: 5)

Güdül ve Karakülah, dış giyimi: “İç giyim üzerine giyilen tüm giysilerdir”

şeklinde genel tanımını vermektedir (1991: 12).

İç giyim üzerine giyilen, modaya, çevreye, yaşa, iklime, ekonomik duruma, sosyal yaşantıya, kumaş özelliğine göre değişiklik gösteren giysilerdir (https://tekstilbilgi.net/).

(35)

Dış giyim evde, okulda, iş yerinde ve mevsimine göre sokakta giyilen giysilerdir (Bayraktar, 1985: 11). Örneğin: Evde giyilen basit ev giysileri ile parti ve kokteyle gitmeyi kimse düşünmez (Bayraktar,1979:5). Çünkü evde giyilen giysiler ile partiye giyilecek giysiler, giysi cinsi bakımından birbirine benzerse de model kumaş ve süsleme yönünden çok farklıdır.

2.2.3. İç Giyim

Vücudu doğanın etkilerinden koruyan, vücuda ve dış giyimlere estetik görünüm kazandıran, dış giyimin altına giyilen giysiler ile yatak giysisi olarak kullanılan giysilerdir (Çağdaş vd., 1996: 5).

Dış giyimin altına giyildiğinden başkaları tarafından görülemeyen, koruma, hijyen ve konfor amaçlı kullanılan kıyafetlerin genel adıdır. Eski çağlardan beri insanların kullandığı kıyafetlerin başında gelen iç giyim ürünleri; zaman içinde teknolojinin de gelişmesiyle büyük değişim geçirmiş ve çok farklı model, desen ve renkte insanların beğenisine sunulmuştur. İç giyim denildiğinde ilk akla gelen ürünler; atlet, külot ve sütyendir. Bu üç ana ürün baz alınarak onlarca farklı isim altında yüzlerce farklı model ile yeni kombinasyonlar oluşturulmaktadır (www.erobee.com).

2.3. Konya Geleneksel Kadın Dış Giyimlerinin Sınıflandırılması

Günlük Giysiler Özel Amaçlı Giysiler

Sıkma İşlik-Şalvar İşlik Cepken-Şalvar Şalvar Silah Kürk Bindallı Üçetek Kürklü Etekçe Entari

Günlük giyim olarak kullanılan işlik-şalvar örneklerinde kullanılan kumaş ve süsleme özellikleri farklılaştırılarak özel amaçlı giysi olarak ta kullanılabilmektedirler.

(36)

2.3.1. Günlük Giysiler 2.3.1.1. Sıkma

‘Dar bir tür kadın yeleği’ olarak açıklanır (www.tdk.gov.tr).

Sıkma; hafif geniş kesimli, sıfır yakalı, boyu bel ile kalça arasında tasarlanan kruvaze kapanmalı, uzun kollu bir giysidir. Kapanma göğüs altında giysinin kendi kumaşından hazırlanan bağcık ile, yakada ise atkı ilik ile sağlanır. Konya geleneksel giyiminde ev işlerini yaparken, çamaşır yıkarken, ekmek yaparken v.s işliklerin üzerine sıkma giyilir. Sıkma bir iş giysisi olarak kullanılır (Emine Dudu Yılmaz, Kişisel İletişim 2017).

Uyan, Yüksel ve Avşar Afyon ilinde kadınların giydikleri sıkmanın özelliklerini şöyle belirtmekteler. Sıkma, sıfır yakalı, önden açık, kolsuz, kısa yelektir. Ön kısmı yeşil veya al kadifeden yapıldığı gibi pul ve boncuklarla işlenerek süslü bir görünüm verilen sıkma, üç etek içine giyildiği gibi, dışına da giyilir. Fonksiyonu aynı olmakla beraber köylere göre sıkma, cansıktı, camedan gibi adlar alır (2004: 417).

2.3.1.2. İşlik

Vücuda yapışacak biçimde dar ve kısa bir gömlektir. Yakası yoktur. Kolları bol ve uzunca yapılır ve birdenbire daralan kol ağızlarına tasma düğmeler dikilmiştir. Yırtmaçlı olan ön ”peş” kısımları sağa ve sola birer çift kaytan düğme ile iliklenir (Önder, 1971: 431).

Vücudun üst kısmına giyilen işlik; uzun kollu, sıfır yakalı, beden boyu bele kadar inen, önden veya yandan boydan boya açık olup düğme veya kopça ile kapatılarak giyilen, dar ve astarlı bir giysidir (Elibol, 1992: 9).

İşlik; boyu bele kadar, önden açık” sıfır” yaka ayrı bir parça ile tasarlanmış kruvaze bir giysidir. Astarlanmıştır. Kol boyu uzun, oyuntusuz ve kuşludur. Kol ağzı bol olup pili ve büzgü yapılarak manşetle toplanmıştır (Elibol, 1992: 9). İşlik bir nevi şalvar üstlüğüdür. Şalvarla birlikte aynı kumaştan yapılmış örnekleride mevcuttur. Vücudu sıkıca sarar. Önü açık olup yakada ve belde düğme ile kapalıdr. Kol ağzı manşetle büzülmüştür. Yaka çevresi biye ile temizlenmiştir. Kollar uzundur. İçi patiska

(37)

ve benzeri bir kumaşla astarlanmıştır. Manşetler düğme ile kapanmıştır.kol ağızları pililerle daraltılmıştır.beden boyu uzun değildir. Belden aşağı 8-10 cm uzunluğu vardır (Halıcı,1985: 420). Şetari, canfes, atlas, kadife, gezi, alaca v.b gibi kumaşlardan dikilmiştir (Bedük, 1996: 13).

İşliğin kolları düğme ile iliklenen manşetlidir. Bu giysinin düz renkli kımaşlardan dikilip üzeri kordon tuutrma, dival işi ve sarma vb. işleme teknikleriyle işlenmiş örnekleri bulunmaktadır. İşlik giydikten sonra bele ince şal kuşak sarılır ve bunun üzerine şalvar giyilirdi (Karpuz, Esirgenler 2015: 4).

2.3.1.3. Şalvar

Genellikle ağı çok bol olan, bele bir uçkurla bağlanan, geniş bir pantolon türü (www.tdk.gov.tr).

Üst kısmı bol, büzgülü, paçaları ayrı ve genişçe dikilmiş dondur (Süslü, 1989: 164).

Koçu şalvarı; hem erkeklerin hem kadınların giydiği geniş üst dondur (1967: 215).

Torba biçiminde, yukarısı işlemeli bir uçkurla bele, kuşağın üzerine bağlanan, yanları gizli cepli, yalnız ayak yerleri açık, gayet bol, dökümlü bir dondur. Ön ve yanları sırma, gelin teli ve pullarla süslenir (Önder, 1971: 431).

9000 yıldan fazla geçmişi olan Türkler, önceleri atlı- göçebe olarak yaşamışlardır. Atı, ilk defa ehlileştiren ve at kültürünü geliştirende onlardır. Atlı bir millet olan Türklerde, ata binmek, ok atmak kadının ve erkek herkesin doğal uğraşlarındandı. Kollu giyim, ceket ve çatal giyim yani ‘şalvar’ öteki adı ile ‘potur’ ilk defa türkler tarafından ortaya konmuştur.(Görgünay, 1994:45). Kadının sosyal hayattaki değişimlerinin görülmediği devirlere ait en eski kadın kıyafeti ev içinde şalvar ve ğöynektir (Lokmanoğlu, 1987:19).

Türk kadın ve erkeğinin en yaygın giyimi şalvardır. Şalvarın 90 kadar çeşidi belirlenmiştir. Dar, büzgülü, uzun bilekten bağlı, düz-verev kesimli şalvarlar en çok giyilenlerdir. Şalvar her türlü kumaştan dikilir (Özel, 1992: 16). Şalvar yün, ipekli, pamuklu, şayak gibi çok çeşitki kumaşlardan yapılır. Paçaları geniş olanlar ‘çakşır’, dar

(38)

olanlar ’potur’, elbise ile aynı kumaş ve renkte olanlar ‘holta’adını almıştır (Vural, 2011:21).

Şalvar vücudun belden aşağı kısmını örter. Vucüt hatlarını gizler. Oturur ve kalkarken kişinin rahat hareket etmesini sağlar. İş yaparken derli toplu bir görünüşü vardır. Mevsime göre ince ve kalın kumaşlardan yapılır. Kışın kalın kumaşlardan yapılanları vucüdu sıcak tutar. Yazı ise ince kumaşlardan yapılanaları ise serin tutar. Şalvarlar fantezi kumaştanda yapılmaktadır. Bu şekilde olanlar özel günler, düğünler, bayramlar için giyilir. Kumaşları simli ve satendir (Halıcı, 1985:419).

Üste giyildikten sonra bele uçkurla bağlanmıştır. Bacakları oldukça bol, paçaları ayak bilekleri üzerine kadar inerek paça ağzı ayağın rahat geçebileceği kadar, birden daralmaktadır. Cep ağızları, paça kenarları bazen şeritlerle, kaytanlar ve sırma şeritler ile süslenmektedir (Koçu, 1967: 215).

Bedük keles yöresinin şalvarlarını;’pamuklu, keten, pazen veya ipekli saten kumaştan yapılır. Paça kısımları 20-25 cm genişliğinde işlidir’ şeklinde tanımlamıştır (1996: 10).

Kütahya yöresinde ağsız ve bol kesimli olan şalvarın alt ucunda iki yırmaç bulunur.beli uçkurludur. Giyildiği zaman ayak bileklerine kadar dökülür(Bedük; 1996:13)

Kılınç, Yıldıran; Konya geleneksel giysilerini incelemiş ve müzelerdeki örneklerden yola çıkılarak Osmanlı Döneminde Konya kadınlarının, iki ucu işlemeli uçkurlarla bele toplanan, ağı ayak bileklerine kadar uzanan geniş şalvarlar giydiklerini belirtmiştir (Kılınç, Yıldıran 2008: 20).

Konya yöresi şalvarları; belden ayaklara kadar uzanan, ağsız torba biçiminde dikilen, bele uçkurla bağlı, yanda cepleri olan ve sadece ayakların geçmesi için açıklığı bulunan oldukça bol ve dökümlü bir giysidir. Belde uçkur geçirmek maksadı ile uçkurluk bulunur. Genellikle astarlıdır. İşlik ve şalavarlar takım halinde giyilecekse aynı kumaştan yapılır ve üzeri kordon tutturma, dival işi, sarma vb. işleme teknikleri ile süslenirdi. Konya örneklerinde, işlemeli işlik ve şalvarlar görülür. Şalvar ve diğer ayak giyimlerinin beline geçirilen uçkurlar; hümayun, keten, patiska gibi kumaşlardan

(39)

yapılmış olup dar ve kısa iki kenarı işlemelidir. Oldukça zenğin motifli ve farklı tekniklerin bir arada uygulandığı ilemeli uçkurlarla karşılaşılmıştır (Karpuz, Esirgenler 2015: 5).

Konya şalvarı torba biçiminde işlemeli bir uçkur ile bele kuşağın üzerine bağlanan, yanları gizli cepli, astarlı, yalnız ayak yerleri açık, gayet bol dökümlü bir dondur. Beli uçkurludur. Giyildiği zaman ayak bileklerine kadar dökülür (Kılınç, 2008: 19).

Bir kadının giydiği şalvar 8-9 metre kumaştan yapılırdı. Akşehir ve çevresinde 14 metre kumaştan bir takım elbise yapıldığı söylenir. Şalvar, belden topuklara kadar uzanır, gayet bol dikilir, çekme payı buna eklenmektedir. Paçalar oldukça dar olup, vücudun hatları şalvarın kıvrımları arasında belirsiz hale gelmektedir.

2.3.2. Özel Amaçlı Giysiler 2.3.2.1. Cepken şalvar

Kolları yırtmaçlı ve uzun, harçla işlenmiş bir tür kısa, yakasız üst giysisi (www.tdk.gov.tr).

Konya kadını nişan, düğün törenine gideceği zaman şalvarın üzerine sarka, cıbba, leykayıt gibi adları olan, darca dikilmiş, önü yırtmaçlı, kısa etekli ve uzun kollu cepkenler kullanırlardı. Bunlar; kadife, çuha, sevai gibi kumaşlardan dikilir ve ön yüzleri, kol ağızları ve omuzları kaytanlar veya sırmalarla süslenir. Belde gümüş tokalar ve sırmalı kuşaklar bulunur (Önder, 1971: 431). Anadoluda yayğın olarak giyilen bu giysinin; salta, camedan, fermene, sarka, kebe gibi farklı model uygulamaları ile karşılaşılmaktadır.

Günümüze ulaşan bazı örneklerde, cepkenlerin vücudu sıkıca sardığı, bazılarının kollarının ise kol üstüne serbestçe döküldüğü görülmektedir. Bu giysiler; aba, çuha, sevayi, kadife gibi yünlü veya ipekli kumaşlardan dikilmiştir (Karpuz, Esirgenler 2015: 3).

Cepken çuha, ipek atlas ve kadife kumaşlardan yapılan, kollu ve kolları sarkık bir durumda, yırtmaçlı, gümüş sim ve sarı simle süslenmiş yakasız bir kıyafettir. Önü

(40)

iliklenmeden giyilir. Bel kısmı kısadır. Bel kısmının kısa olmasının amacı bele sarılan kuşağı göstermektir. Gündelik olarak giyilenler olduğu gibi özel günlerde de giyilenleri mevcuttur. Bilhassa Konya civarındaki sille kasabasında; cepkenli şalvar giyiminde başta mutlaka fes bulunur. Cepkenin altında önden görünen göğüs tülü (dafk) vardır. Bu giyimde iken bir kadının boynunda top, top inciler, altun beşibiryerdeler bulunması gerekir (Önder, 1962: 30). Bu giyim şekli sille yöresimde geleneksel giyim biçimi olarak görülmektedir. Cepken yünlü, çuha ve kadife kumaşlardan yapılan, ön kısmı açık, birbirine kavuşmayan kolları uzun giysi çeşididir. Kol altlarından göğse gelen kısımları siyah katan veya sırma ile işlenen süslü saltalara kebe denilmektedir (Es, Aktaran: Bilki:18)

Cepkenlerde yer alan süslemeler yaşanılan toplumda cepkeni giyenin sosyal durumunu, statüsünü belirtmektedir. Örneğin bekâr-evli-dul, çocuk-genç-yaşlı, zen-gin-fakir olup olmadığını ve günlük yaşamda giyilenlerle geçiş dönemini doğum-ölüm-evlenme gibi durumları gösterir (Alıcı, 2014:18). Cepkenlerde değişik süsleme malzemeleri görülmektedir. Gümüş renginde sim kordonlar, metal iplikli kordonlar, metal iplikli harçlar, metal iplikli şeritler, renkli pamuklu iplikler, renkli pamuklu iplikli kordonlar, harçlar, payetler, boncuklar, pul, tırtıl gibi süslemelerin ağırlıkta kullanıldığı görülmektedir (Küçükosmanoğlu, 1992: 17).

2.3.2.2. Silah Kürkü

Boyu bele kadar inen bir cepkendir. Silah kürkün altına giyilen şalvar ve cepkeni en agır sevai ipekten yapılır.Şalvarı, ağsız bol kesimlidir. Cepken göğüs kısmı dikdörtgen şeklinde açıktır. Bu açıklıktan dafk görülür. Kol, yaka ve etek uçları kürk ile süslenir. Bele ipek kuşak (zıbba) bağlanır (Bedük: 1996:20).

2.3.2.3. Entari

Genellikle tek parçalı kadın giyeceği (www.tdk.gov.tr).

Göğsü örtmeyen, kollu ve ayak topuklarına kadar inen giysidir (Önder, 1971: 430).

(41)

Entari şalvar ya da çakşırın üzerine giyilen, uzun kollu, yanlardan yırtmaçlı, elbise tarzı bir giysi çeşididir (Özbel, 1992: 16).

Katip sınıfı ve zengin aileler tarafından daha çok kullanılan Mıhlama entariler Gelin elbisesi olarak kullanılır ve ayrıca başa yassı, oyalarla süslenmiş bir fes giyilip ince tül bir duvakla yüz kısmı örtülür. Bu entarilerle birlikte bele gümüş kemer takılırdı (Kılınç, 2008: 43). Başa taç şeklinde yassı oyalar ile süslü fes giyildiği ve ince bir tül duvakla yüz kısmı örtüldüğü zaman gelin elbisesi olurdu. Genç kız giydiği zaman başına yaşmak örtülürdü (Esirgenler, 2002: 270).

Entariler çizgili, düz kumaşlardan yapıldığı gibi en çok kadifeden yapılanları da makbuldür. Kadifeden yapılan entariler sim ve sırma ile işlenir. Bunlara mıhlama adı verilir. Etekleri yere kadar uzundur. Bazılarının arka etekleri kuyruklu olur. Mıhlama ile bele gümüş kemer takılır. Mıhlamalar ve diğer entariler önden bele kadar açık olur (Halıcı, 1985: 422). İpek ve sevai kumaştan yapılmıştır.

Şalvar ya da çakşırın üzerine giyilen, uzun kollu, yanlardan yırtmaçlı, elbise tarzı bir giysi çeşididir. Entari en eski Türk giyimleri arasındadır. Türkler her dönemde entari giymiştir (Bilki, 2006: 3). Konya'dan eskiden entariye pek ilgi gösterilmezdi. Ancak gelinler, birde yaşlı kadınlar entari kullanırlardı. Kadın giyimine ait gelinlik ve mutlu günlere ait bindallı ve peşli entaridir (Özbel,1992: 16).

2.3.2.4. Bindallı

Çoğunlukla kadife üzerine sırma ile kabartma dal, yaprak ve çiçek işlenmiş giysi (www.tdk.gov.tr).

Peşsiz entarilere Anadolu’nun bütün bölgelerinde tesadüf edilir ve her yerde ”bindallı” adı verilir. Çoğunlukla koyu kadifeden yapılan bu entarilerin son zamanlara ait olanlarının yaka, kol ve etek kenarları dantelle çevrilir. Bindallı entarilerin üzerine yalnız bir bel kemeri bağlanır ve kışın kürk veya hırka giyilir. Hırkaların çoğu uzun olur ve entarinin yapıldığı kumaştan olup aynı motifle işlenmiştir (Özbel, 1992: 6).

Konya ve civarında özellikle Karamanda bindallı adı verilen, uzun geniş kollu ve önü yırtmaçlı kadifeden yapılmış ve üzerleri ağır sim işleme çiçek ve kıvrım dallarla

(42)

süsülenmiş entariler giyilir. Bu giyim daha çok genç kız ve gelinlere mahsustur (Önder, 1971: 431)Başa taç şeklinde yassı ve oyala ile süslü bir fes giyilir ve ince tül bir duvak ile yüz kısmı örtüldüğü zaman mahalli bir gelin elbisesi olur. Bazen bu tip entarilerin yırtmaçları yanlarda olur. Yakasız olan bu entari göğüs kısımlarında kaytanlar ile düğmelenir. Bir geç kız giydiği zaman fesin üzerine oyalı bir yaşmak örtülür. Bazen de bele gümüş veya altun işlemeli tokalı ince bir kemer bağlanır (Önder, 1961: 30).

Kadifeden üzeri sim ve sırma ile maraş işi (mıhlama) işlenen bindallı elbiseler tek parçalı ve çift parçalı olarak bulunmaktadır. Tek parçalı bindallı elbiseler, “sıfır” yaka, ön ortası bele kadar açık, etek uçlarında, yanlarda peşleri bulunan uzun elbisenin bütün yüzeyi işlemelidir. Kolu uzundur. İki parçalı olanlar ise, ceket ve alt parça üzerinde, maraş işi işlemeler yoğunluktadır. Genelde, özel günlerde (nişan, düğün, kına gecesi gibi) giyilmektedir (Bedük, 1996: 14).

Önceleri gelinlik olarak giyilen bu giysiler, günümüzde bazı yörelerde nişan, kına, söz kesme, vb. özel günlerde yaygın olarak giyilmektedir. Konya müzeleri örnekleri incelendiğinde bindallının yanısıra saten, atlas vb. düz renkli, kaliteli kumaşlardan farklı modellerde dikilen ve üzerleri altın ve gümüş renkli metal bükümlü ipek ipliklerle dival işlemeli ve gelinlik olarak tanımlanan başka giyim örnekleri ile de karşılaşılmıştır (Karpuz, Esirgenler 2015: 1).

2.3.2.5. Üç etek

Genellikle köylü kadınlarının giydiği üç ayrı etekten oluşmuş özel bir giysi (www.tdk.gov.tr).

Üç etek entari boydan ayak bileğine kadar uzana ön ortası boydan boya açık bir elbisedir (Yakut; 2005: 43). Dar kollu ve önü yırtmaçlı entaridir (Önder, 1971: 431). Diba, canfes, kutnu türü kumaşlardan yapılır. Yuvarlak yakalı olup göğüs altından bel hizasına kadar önden düğmelidir. Bel hattından itibaren etek ucuna kadar yanlardan ve ortadan yırtmaçla üç parçaya ayrılmıştır. Kıyafetin kollarında bilekten dirseğe doğru yaklaşık 10 cm yırtmacı vardır. Üç eteğin iç kısmı düz patiska kumaşla astarlanmıştır (Tezel, 2011; 12).

(43)

2.3.2.6. Kürklü etekçe

Üç parçalı kol ve etek kenarları kürklü, sevai kumaştan dikilmiş giysidir (Önder, 1971: 430).

İpek kumaş olan sevai veya altın-gümüş işlemeli sevaiden dikilmiştir. Yaka kenarı, kol ağzı, ön ve etek kenarları kürk ile süslü olanl entariye ‘kürklü etekçe’ denilir ( Emine Cengiz, Kişisel İletişim 2017).

Siile bucağımda; göğüs tülü ve altındaki şalvarın üzerine önce dar kollu ve önü yırtmaçlı, üç etek adı verilen ince bir entari, bunun üzerine göğsü örtmeyen, ipek veya sevai kumaştan yapılmış, kollu ve ayak topuklarına kadar inen ikinci entari giyilir. Bunun üzerine de kürklü etekçe adı verilen üç parçalı, kol ve etek kenerları kürklü, sevai kumaştan dikilmiş diğer bir elbise giyilerek kullanılır (Önder,1962:29).

Sille kadınının özel gün giysilerinin önemli örneklerinden Kürklü Etekçe daha çok gelinlik olarak giyilmiştir. Bele zıbba adı verilen üçgen bir kuşakla kullanılmıştır. Bu

giysiyle kullanılan takı ve aksesuarlar oldukça zengindir. Konya ve civarında, evlenmiş,

zengin aile kadınlarının giydiği kürklü etekçe baştan ayağa doğru şu şekilde giyilirdi; fes, göğüs tülü (dafk), entariler (Önder, 1971: 430).

Kürklü etekçeyi tamamlayan aksesuarlar:

Fes: Çuhada veya yünden yapılmış bir başlıktır. Etekçe, silah kürkü, sarka, cıbba, leykayıt, ferace üzerinde kullanılan fesin üzerine üçgen ve sivri kısmı yukarı gelecek şekilde, üçgen çevre takılır. Şetari işlik ve şalvarda ise fes üzerine oyalı çember bırakılır (Bedük, 1996: 19).

Üstü basıktır. Fes etrafına şifon sarılır, şifonun üzerine iğne takılır veya fes oyaları ile süslenir (Halıcı,1985:424).

Çevre: Çevreler desenli veya düz olur. Etrafı iğne oyaları ile süslenir. Başa giyilen fesi süslemede kullanılan üçgen örtü, dik köşesi üste gelecek şekilde ikiye katlanıp fesin üzerine iğne ile tutturulur (Bedük, 1996: 19). Kadın başlıklarında, genellikle fes üzerinde kullanılan, bazende doğrudan doğruya bir başlık gibi saç üzerine yerleştirirlen tepelikler bir süsleme ögesidir. Altın, gümüş, bakır, pirinç değerli veya

(44)

değersiz madenlerden yapılan tepeliklerin taş kakma, kabartma, telkâri tekniği ile bezenen çeşitleri de bulunmaktadır. Bazı türlerin kenarları zincir veya benezler ile süslenmektedir (Özder, 1999: 73).

Gögüs tülü (dafk): Beyaz ipekten veya grapondan yapılır. Boynu bir parmak eninde yaka ile çevreler ve göğsü örter, önü yırtmaçlıdır. Kenarı iğne oyası ile süslenir. Beyaz ipek tülden yapılan birkaç santim eninde dik yakalı, kolsuz bir yelektir. İç çamaşırı üzerine giyilir ve yırtmaç kenarı oyalar ile süslenir (Önder,1962:29).

Zıbba: Şalvar üzerine bağlanan sim ve ipek işlemli üçgen parçadır. Üzeri oldukça süslü aplikeler, sim ve ipek sarmalar pullar ve harçlarla tamamına yakını süsleme ile kapatılmıştır.

Kemer (tokalı kuşak): Çapları 10-15 cm arasında iki büyük altın veya gümüşten yapılmış yuvarlak tokadır. Kemer tokları da ayrı bir özellik taşır. Kullanan kişinin varlığına göre altın, gümüşten hazırlanan bu tokaların üzerinde değerli ve yarı değerli taşlarda bulunmaktadır. Bel kemer toklarına ‘tokurdak’ ismi de verilmektedir.

2.4. Konya Geleneksel Kadın Dış Giyimlerinde Kullanılan Kumaşlar

Kumaş; pamuk, yün, ipek vb.nden makinede dokunmuş her türlü dokumadır (www.tdk.gov.tr). İpliklerin, çeşitli yöntemlerle bir araya getirilerek oluşturduğu kaplayıcı yüzeylerdir. Pamuk, yün, ipek, keten vb maddelerden elde edilir.

2.4.1 Pamuklu Kumaşlar

Pamuk bitkisinden elde edilen lifler, hafif sarımsı beyaz renktedir. Liflerin esneme özelliği yün ve ipek liflerden daha azdır. Onun için pamuklu kumaşlar çabuk kırışır. Pamuk yün ve ipeğe nazaran daha az nem çeker. Aşınmaya ve sürtünmeye karşı çok dayanıklıdır. Pamuk ipliği is bırakmadan süratle yanar. Alevden çekildiği zaman yanmaya devam eder. Yanık kağıt kokusu verir ve az kül bırakır (Korkusuz; 1971: 3)

Kıvratma (Bürümcük): Çağdaş, Barışeri ve Kelleci, geleneksel iç giyimde kullanılan kıvratma kumaşın hammaddesinin pamuk olduğunu düşünmekteler ve kıvratma kumaşın özelliklerini şöyle açıklamaktalar. Genellikle evlerde el tezgahlarında kadınlar tarafından pamuklu, çok bükümlü iplikten dokunan kumaşa, bez ayağı dokuma