Akdeniz bölgesi boncuk oyalarından yapılan ürünlerin incelenmesi

(1)

GAZĐ ÜNĐVERSĐTESĐ

EĞĐTĐM BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ

EL SANATLARI BĐLĐM DALI

AKDENĐZ BÖLGESĐ BONCUK OYALARINDAN

YAPILAN ÜRÜNLERĐN ĐNCELENMESĐ

SANATTA YETERLĐK TEZĐ

Hazırlayan Gülten KURT

(2)

2

GAZĐ ÜNĐVERSĐTESĐ

EĞĐTĐM BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ

EL SANATLARI BĐLĐM DALI

AKDENĐZ BÖLGESĐ BONCUK OYALARINDAN

YAPILAN ÜRÜNLERĐN ĐNCELENMESĐ

SANATTA YETERLĐLĐK TEZĐ

Gülten KURT

Danışmanlar Prof. Dr. Mediha GÜLER

Doç. Dr. Yücel GELĐŞLĐ

Ankara 2011

(3)

JÜRĐ ONAY SAYFASI

Gülten Kurt’un “Akdeniz Bölgesi Boncuk Oyalarından Yapılan Ürünlerin

Đncelenmesi” başlıklı tezi 01.04.2011 tarihinde, jürimiz tarafından El Sanatları Eğitimi Ana Bilim Dalı, Dekoratif Ürünler Eğitimi Sanatta Yeterlik Bilim Dalında Doktora Tezi olarak kabul edilmiştir.

Adı Soyadı Đmza

Üye (Tez Danışmanı):Prof.Dr. Mediha Güler ... Üye (Tez Danışmanı):Doç.Dr. Yücel GELĐŞLĐ ... Üye :Prof.Dr. Zeynep ERDOĞAN ... Üye :Yrd. Doç.Dr. H.Serpil ORTAÇ ... Üye : Yrd. Doç.Dr. Đbrahim KISAÇ ...

(4)

ii ÖNSÖZ

Dünya toplumlarını birbirinden farklı kılan özelliklerin başında kültürel yapısı gelir. Toplumdan topluma ayırt edici farklı nitelikler gösteren bir diğer özellik ise gelenek ve göreneklerdir. Geleneksel yaşantılar yoluyla oluşturulan değerlerimiz arasında yer alan El Sanatları gelecek kuşaklara aktarılan maddi kültür değerleridir. Ne yazık ki bu kültürel değerler ekonomik ve teknolojik değişimle beraber zaman içerisinde, işlerliğini ve güncelliğini kaybederek günden güne azalmaya ve unutulmaya başlamıştır.

El Sanatları içerisinde en ince ve en güzel örnekleri barındıran oyalar bu değişim süreciyle birlikte kültürümüz içerisinde devamlılığını sürdürmeye çalışmaktadır. Oyaların her birinin hayatı anlatan bir gerçeği, konuşulmayan toplumlarda iletişim aracı olmuş yaşanmışlıkları vardır. Đşte bu değerler kültürel değişim süreci içersinde bu tür çalışmalarla kuşaktan kuşağa aktarılarak devamlılığını sağlayacaktır.

Bu çalışma da Akdeniz Bölgesinde yer alan Adana, Antalya, Burdur, Mersin ve Kahramanmaraş illerinde yapılmakta olan boncuk oyaları araştırılarak derlenmiş, gözlem formlarında yer alan, kullanılan araç gereç, uygulanan teknik, renk ve model özelliğine göre incelenmiştir. Bu çalışma ile Türk kadınının üstün zevkini, zekâsını incelik ve yaratıcılığını yansıtan oyalar yazılı ve yazısız belgeler olarak büyüyüp, gelecek nesilleri aydınlatacak ve aktarıldıkça yaygınlaşacaktır.

Bu çalışmanın her aşamasında büyük katkı sağlayan, Sayın Hocam Prof. Dr. Mediha Güler’e, sabır ve anlayışla bana yol gösteren, yönlendiren Hocam, Doç. Dr. Yücel Gelişli’ye, sabrı, özverisi, maddi ve manevi desteğinden dolayı hayat arkadaşım eşime, zaman zaman ihmal ettiğim, zamanlarını çaldığım, ihtiyaçları olduğunda yanlarında olmaya çalıştığım, hayatta en değerli varlıklarım yavrularıma, araştırma sahasına gittiğim zaman bana en büyük desteği veren, öğrencilerimize, arkadaşlarıma, katkı sağlayan bütün bayanlara, yazım aşamasında her zaman yardımlarını esirgemeyen arkadaşım Serhan Balkanal’a teşekkürlerimi ve saygılarımı sunarım.

Gülten KURT Ankara 13.09.2010

(5)

iii ÖZET

AKDENĐZ BÖLGESĐ BONCUK OYALARINDAN YAPILAN ÜRÜNLERĐN ĐNCELENMESĐ

KURT, Gülten

Doktora/Sanatta Yeterlilik, El Sanatları Bilim Dalı

Tez Danışmanı: Prof. Dr. Mediha GÜLER, Doç. Dr. Yücel GELĐŞLĐ Eylül- 2010, 353 Sayfa

Bu araştırmanın genel amacı, Akdeniz Bölgesinde yapılmakta olan boncuk oyalarının yapım özellikleri ve kullanım alanlarını belirlemektir Bu genel amaç doğrultusunda, yapılan boncuk oyalarının çeşitleri, boncuk oyalarında kullanılan malzemeler, uygulanan teknikler, kullanılan motiflerin genel özellikleri, boncuk oyalarının yapılış amaçları, kullanım yerleri, boncuk oyası yapan bireyler ve oya yapımında etkili olan faktörler incelenmiştir.

Bu çalışmada, Burdur, Antalya, Mersin, Adana ve Kahramanmaraş illerinde yapılan boncuk oyaları, araç, gereç, teknik, renk, desen, kompozisyon özellikleriyle incelenmiştir. Evreni oluşturan 970 adet boncuk oyaları örneğinden kullanılan araç gereç, yapım teknikleri, renk, model özelliğine göre, 110 adet örneklem seçilerek, bunların fotoğraflarıyla birlikte bilgi formları düzenlenmiştir.

Araştırmanın alt amaçlara ilişkin verileri toplamak amacıyla 34 adet çoktan seçmeli ve 5 adet açık uçlu olmak üzere, toplam 39 soruluk anket hazırlanmış, hazırlanan anket, örneklem olarak seçilen illerin her birinde boncuk oyası yapan 50 kişiye olmak üzere toplam 250 kişiye uygulanmıştır.

Boncuk oyalarına ilişkin hazırlanan anket yoluyla elde edilen verilerin frekans, yüzde dağılım tabloları çıkarılarak yorumlanmıştır. Ayrıca örneklem olarak seçilen ürünlerin yapım özelliklerine ilişkin her verinin frekans ve yüzde tabloları hazırlanarak ürünlerin değerlendirmeleri yapılmıştır.

Akdeniz Bölgesinde boncuk oyalarının iki ve üç boyutlu olarak yapıldığı, en çok tülbent kenarlarına dikildiği ve başörtüsü olarak kullanıldığı görülmektedir. Boncukla yapılan oyalarda en çok % 57.6 ile tığ ve % 25.2 ile iğne oyası teknikleri uygulanırken farklı oranlarda mekik, firkete ve şişle yapılan temel tekniklerde kullanılmaktadır. Boncuk oyalarında en çok % 89 işlem görmüş sentetik iplik kullanılırken ipek iplikle yapılan oya tespit edilmemiştir. Yapılmış boncuk oyası örnekleri model alınarak yapılan örneklerde en çok, % 100 geometrik, % 60.9 bitkisel, % 19 sembolik, % 10.9

(6)

iv

figürlü, % 2.7 nesneli, bezemelerin farklı oranlarda, yer aldığı görülmektedir. Yapılan örneklerde kişilerin zevklerine göre her renk boncuklarla birlikte, tülbentlerde çoğunlukla % 85.4 ile beyaz iplik, yazmalarda ise renkli iplikler kullanılmıştır.

Boncuk oyasını eğitim düzeyleri düşük, evli, genç yaş da kadınlar, çeyiz, kullanım, hediye ve gelir amacıyla yapmaktadır. Ayrıca Akdeniz Bölgesinde yapılan boncuk oyaları özel olarak yapılmış tülbent sandıklarında özenle muhafaza edilmektedir. Çeyiz amacıyla yapılan ve satın alınan boncuk oyaların da yoğun olarak yuvarlak cam renkli kum boncukların kullanıldığı görülmektedir. Boncuk oyalarının yapım teknikleri ve kullanımına ait verilerin değerlendirmeleri çalışmada yer almaktadır.

Kullanımından kaynaklanan olumsuzluklar nedeniyle, boncuk oyalarının yapımında ve kullanımında azalma olduğu, renkli ipliklerle yapılan tığ oyalarının süslediği yazmaların tercih edilmeye başlandığı tespit edilmiştir. Oya olarak tülbentlerdeki kullanımı azalırken, yavaş yavaş farklı kullanım alanlarına yönelik tespitlerde bulunulmuştur. Bu sonuçlara bağlı olarak boncuk oyacılığının geliştirilmesi ve farklı alanlarda kullanımına yönelik önerilerde bulunulmuş yeni tasarım ve uygulamalar yapılmıştır.

(7)

v ABSTRACT

A STUDY INTO THE PRODUCTS MADE UP OF BEAD OYAS IN THE MEDITERRANEAN REGION

The purpose of this study was to determine the place and importance of bead oyas within handicraft arts of Mediterranean Region. In line with this general purpose, the questions of “what are the types of bead oyas, the materials used at bead oyas the techniques applied, the general features of the motives used, the aims of production of bead oyas, the places of usage, people producing them and the views concerning the factors effective on them?” were tried to answer.

The current study was a descriptive on and the bead oyas produced in the cities of Burdur, Antalya, Mersin, Adana and Kahramanmaraş were examined in terms of their features of tools, materials, techniques, colour, design and model. One hundred and ten sampling out of 970 bead oyas comprising the population of the study were chosen and information forms of them were made with their photos.

In order to gather the data concerning sub-problems, a questionnaire made up of 34 multiple choice and 5 open-ended questions, 39 in total, was prepared and applied to 250 people in total, 50 of whom were dealing with bead oyas, in the each city chosen as a sample.

Frequency and percentage dispersions of the data obtained through the questionnaire concerning bead oyas were tabulated and analyzed. In addition, the data regarding the data over the production characteristics of the products chosen as sampling were tabulated in terms of frequency and percentage and analyzed.

It is clear that bead oyas in the region of Mediterranean are produced as two and three dimension and mostly stitched along the edges of muslin and used as headscarves. Mostly the techniques made through crochet, needle, hairpin, shuttle and knitting needle are used in the bead oyas It was found in the laces examined that geometrical, plant, symbolic, figural, object decorations were taken place in various rates. Together with

every kind of bead colours depending on the pleasure of people, it was found in the samples produced that white thread was used in the muslins and colourful threads in yazmas.

Bead oyas were produced by married, young women with a low level of education for the purpose of trousseau, usage, gift and income. Some data concerning

(8)

vi

production, usage and preservation conditions of the bead oyas produced in the Mediterranean Region were also given.

It was found that due to its negative sides appearing in their usage, there became a decrease in the production and usage of bead oyas and the yazmas decorated with crochet laces made out of colourful threads were started to be preferred. It was also found that the usage of laces at muslins was getting decreased while new and different fields of usage were getting introduced. Depending on these results, some recommendations were proposed concerning the development of bead oyas and usage of them in different fields.

(9)

vii ĐÇĐNDEKĐLER JÜRĐ ÜYELERĐNĐN ĐMZASI ... i ÖNSÖZ ... ii ÖZET ... ii ABSTRACT ... v ĐÇĐNDEKĐLER ... vıı ŞEKĐLLER LĐSTESĐ ... xı TABLOLAR LĐSTESĐ ... xx GĐRĐŞ Problem ... 1 Araştırmanın Amacı ... 5 Araştırmanın Önemi ... 6 Sayıltılar ... 6 Araştırmanın Sınırlılıkları ... 7 Tanımlar ... 7 BÖLÜM I KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE ĐLGĐLĐ ARAŞTIRMALAR A- KAVRAMSAL ÇERÇEVE ... 9

1. AKDENĐZ BÖLGESĐ HAKKINDA GENEL BĐLGĐ ... 9

1.1. Adana Đli Hakkında Genel Bilgi ... 10

1.2. Antalya Đli Hakkında Genel Bilgi ... 13

1.3. Burdur Đli Hakkında Genel Bilgi ... 15

1.4. Mersin Đli Hakkında Genel Bilgi ... 18

1.5. Kahramanmaraş Đli Hakkında Genel Bilgi ... 20

2. KÜLTÜR VE SANAT ... 22 2. 1. Kültür ve Sanatın Tanımı ... 22 3. EL SANATLARI ... 26 3.1. El Sanatlarının Tanımı ... 26 3.2. El Sanatlarının Sınıflandırılması ... 27 3.3. El Sanatlarının Tarihçesi ... 29 4.ÖRÜCÜLÜK HAKKINDA GENEL BĐLGĐ ... 32 4.1. Örücülüğün Tanımı ... 32 4.2. Örücülüğün Sınıflandırılması ... 32

(10)

viii

4.3. Örücülüğün Tarihsel Gelişimi ... 34

5. OYA HAKKINDA GENEL BĐLGĐ ... 36

5.1. Oya Đle Đlgili Tanımlar ... 38

5.2. Oyanın Sınıflandırılması ... 39

5.3. Oyanın Tarihsel Gelişimi ... 45

5.4. Türk Kültüründe Oyanın Yeri ... 48

6. BONCUK HAKKINDA GENEL BĐLGĐ ... 55

6.1. Boncuğun Tanımı ... 55

6.2. Boncuğun Sınıflandırılması ... 55

6.3. Boncuğun Tarihçesi ... 60

6.4. Türk Kültüründe Boncuğun Yeri ... 65

7. CAM BONCUK YAPIMI ... 69

8. BONCUK OYASI HAKKINDA GENEL BĐLGĐ ... 72

8.1. Akdeniz Bölgesinde Yapılan Boncuk Oyalarının Genel Özellikleri ... 73

8.2. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Araç ve Gereçler ... 78

8.2.1. Araçlar ... 78

8.2.2. Gereçler ... 81

9. BONCUK OYALARINDA UYGULANAN ÖRÜCÜLÜK TEKNĐKLERĐ ... 87

9.1. Tığ Oyası Örgü Teknikleri ... 88 9.1.1. Zincir Đlmek ... 89 9.1.2. Basit Đlmek ... 90 9.1.3. Çift Đlmek ... 91 9.1.4. Üçlü ilmek ... 92 9.1.5. Kare ilmek(Trabzan) ... 94 9.1.6. Örümcek ilmek ... 95

9.2. Đğne Oyası Örgü Teknikleri ... 96

9.2.1. Zürefa Đlmek ... 97

9.2.2. Piko ilmek ... 99

9.2.3. Sinek Kanadı ... 100

9.2.4. Bülbül Tükürüğü ... 101

(11)

ix

9.3. Mekik Oyası Örgü Teknikleri ... 103

9.3.1. Đlmek Tekniği ... 104

9.3.2. Piko Đlmek ... 106

9.4. Firkete Oyası Örgü Teknikleri ... 107

9.4.1. Birinci Teknik ... 108

9.4.2. Đkinci Teknik ... 110

9.4.3. Üçüncü Teknik ... 111

9.5. Şiş Oyası Örgü Tekniği... 112

9.6. Đğne Đle Boncuk Örücülüğü Tekniği ... 112

10. BONCUK OYASI ANALĐZĐ ( Türkan Şoray’ın Kirpiği) ... 114

B- ĐLGĐLĐ ARAŞTIRMALAR ... 121 BÖLÜM II YÖNTEM 2.1. Araştırmanın Modeli ... 127 2.2. Evren ve Örneklem ... 127 2.3. Verilerin Toplanması ... 128 2.4. Verilerin Analizi ... 129 BÖLÜM III BULGULAR VE YORUMLAR 3.1.Boncuk Oyalarının Motif, Kompozisyon Ve Renk Özellikleri ... 130

3.2. Ankete Dayalı Verilere Đlişkin Bulgular ... 135

3.2.1. Boncuk Oyası Yapan Bireylerle Đlgili Demografik Özellikler ... 135

3.2.2. Akdeniz Bölgesinde Boncuk Oyası Yapımına Ait Özellikler ... 141

3.2.3. Boncuk Oyalarının Saklanma, Pazarlama ve Kullanım Alanlarına Ait Bilgiler ... 160

3.2.4. Açık Uçlu Sorulan Sorulara Verilen Cevaplara Đlişkin Bulgular ... 163

3.3. Bilgi Formundaki Ürünlere Dayalı Elde Edilen Verilere Đlişkin Bulgular ... 168

BÖLÜM IV SONUÇ VE ÖNERĐLER 4.1. Sonuç ... 203 4.2. Öneriler ... 209 KAYNAKÇA ... 210 EKLER

(12)

x

Ek.1. Bilgi Formları ... 217

Ek.2. Oya çizimleri ... 327

Ek.3. Tasarımlar ... 338

Ek.4. Tasarım Uygulamaları ... 347

(13)

xi

ŞEKĐLLER LĐSTESĐ

Şekil 1. Akdeniz Bölgesi Haritası ... 9

Şekil 2. Adana Đl Haritası ... 10

Şekil 3. Adana Đli Genel Görüntü. ... 11

Şekil 4. Antalya Đl Haritası ... 13

Şekil 5. Antalya Üç Kapılar ... 14

Şekil 6. Burdur Đl Haritası ... 15

Şekil 7. Burdur Đli Genel Görüntü ... 16

Şekil 8. Mersin Đl Haritası ... 18

Şekil 9. Mersin Đli Genel Görüntü ... 18

Şekil 10. Kahramanmaraş Đl Haritası ... 20

Şekil 11. Kahramanmaraş Đli Genel Görüntü ... 20

Şekil 12. Đğne Oyası ... 36

Şekil 13. Tığ Oyası ... 36

Şekil 14. Oyalar ... 40

Şekil 15. Đğne Oyası ... 40

Şekil 16. Tığ Oyası ... 40

Şekil 17. Mekik Oyası ... 41

Şekil 18. Firkete Oyası ... 41

Şekil 19. Koza Oyası ... 41

Şekil 20. Boncuk Oyası ... 41

Şekil 21. Saksı Oyası ... 44

Şekil 22. Cam Boncuklar ... 56

Şekil 23. Metal Boncuklar ... 56

Şekil 24. Ahşap Boncuklar ... 56

Şekil 25. Yuvarlak Boncuklar ... 57

Şekil 26. Kesme Boncuklar ... 57

Şekil 27. Boru Boncuklar ... 58

Şekil 28. Doğal Boncuklar ... 58

Şekil 29. Kum Boncuklar ... 58

Şekil 30. Đnci Boncuklar ... 58

(14)

xii

Şekil 32. Sedef Boncuklar ... 59

Şekil 33. Kristal Boncuklar ... 59

Şekil 34. Kesme Boncuklar ... 59

Şekil 35. Şeffaf Boncuklar ... 59

Şekil 36. Jan Janlı Boncuklar ... 59

Şekil 37. Geleneksel Kadın Kıyafeti ... 66

Şekil 38. Geleneksel Başlık ... 66

Şekil 39. Tepelik ve Örgü saç ... 67

Şekil 40. Hediyelik Boncuk Đşleri ... 69

Şekil 41. Cam Boncuk Yapımı ... 71

Şekil 42. Boncuk Oyaları ... 72

Şekil 43. Oya Sandıkları ... 73

Şekil 44. Nişan ve Düğün Sepeti ... 74

Şekil 45. Duvak Mevlidi Đçin Hazırlanmış Bir Sepet ... 74

Şekil 46. Sandığa Yerleştirilen Tülbentler ... 76

Şekil 47. Baş Bağlama Şekilleri ... 77

Şekil 48. Đğne ... 78

Şekil 49. Tığlar ... 79

Şekil 50. Mekik Çeşitleri ... 80

Şekil 51. Firkete ... 80

Şekil 52. Makas ... 81

Şekil 53. Çengelli Đğne ... 81

Şekil 54. Đpek Đplik ... 82

Şekil 55. Naylon Đplik ... 82

Şekil 56. Boncuklar ... 83

Şekil 57. Metal Pul ... 83

Şekil 58. Plastik Halka ... 84

Şekil 59. Yazma ... 84

Şekil 60. Boncuklu Tığ Oyaları ... 87

Şekil 61. Şerit Halinde Boncuklu Tığ Oyaları ... 88

Şekil 62. Başlangıç Đlmeği ... 90

Şekil 63. Tığ üzerinde ilmek içinden ilmek alma ... 90

(15)

xiii

Şekil 65. Đlmeği Tığ üzerindeki Đlmekten geçirme ... 91

Şekil 66. Temel Zincir Üzerinden Đlmek Alma ... 92

Şekil 67. Đki Đlmeği Tek Đlmekle Toplama ... 92

Şekil 68. Đlmek Dolayarak Đlmek Alma ... 93

Şekil 69. Đlmekleri Toplama ... 93

Şekil 70. Toplanan ilmekler ve üçlü ilmek ... 93

Şekil 71. Temel Zincir Üzerinden Đlmek Alma ... 94

Şekil 73. Uzun Đlmek Alma ... 95

Şekil 74. Đlmek Đçinden Đlmek Alma ... 95

Şekil 75. Örümcek Đlmek ... 95

Şekil 76. Üçgen ve Kare ilmek ... 96

Şekil 77. Boncuklu iğne oyası ... 97

Şekil 78. Zemin Üzerine Đlmek Atma ... 98

Şekil 79. Đğneye Đplik Atma ... 98

Şekil 80. Düğüm oluşturma ... 98

Şekil 81. Zürefa Đlmek ve Üzerine Uzun Đlmek Atma ... 99

Şekil 82. Đkinci Uzun Đlmek Atma ... 99

Şekil 83. Piko Đlmek ... 99

Şekil 84. Zürefa Đlmek, Uzun Đlmek ... 100

Şekil 85. Đlmeğin Tepe Noktasına Đlmek Atma ... 100

Şekil 86. Sinek kanadı ... 100

Şekil 87. Zürefa Đlmek Üzerine Đlmek Atma ... 101

Şekil 88. Tek ilmekten Đlmek Atma ... 101

Şekil 89. Bülbül Tükürüğü ... 101

Şekil 90. Zürefa Đlmek Üzerine Đlmek Atma ... 102

Şekil 91. Đpliği Sola Atarak Đlmek Atma ... 102

Şekil 92. Üçgen Đlmekli Kaya ... 102

Şekil 93. Đğne ve Mekik Oyası ... 104

Şekil 94. Tığ ve Mekik Oyası ... 104

Şekil 95. Birleştirme Teknikleri ... 104

Şekil 96. Halka içinden Đlmek Atma ... 105

(16)

xiv

Şekil 98. Đlmek Tekniği Đşlem Basamakları ... 105

Şekil 99.Đlmek Yapma... 106

Şekil 100.Piko Yapma ... 106

Şekil 101. Piko Đlmek ... 107

Şekil 103. Đlmekleri Zincirle Birleştirme ... 108

Şekil 104. Halka Aralarından Đlmek Alma ... 109

Şekil 105. Birinci Teknik Uygulama... 109

Şekil 106. Halka Aralarından Đlmek Alma ... 110

Şekil 107. Đkinci Teknik Uygulama ... 110

Şekil 108. Halkanın içinden ve Altından Đlmek Alma ... 111

Şekil 109. Üçüncü Teknik Uygulama ... 111

Şekil 110. Şiş Oya ... 112

Şekil 111. Đğne ile Boncuk Örücülüğü ... 113

Şekil 112. Boncuk Oyasında Araç ve Gereçler ... 114

Şekil 113. Đlmek Hazırlama ... 114

Şekil 114. Boncukları Zincire Geçirme ... 115

Şekil 115. Boncuk Oyasında Đkinci Sırayı Oluşturma ... 115

Şekil 116. Boncuk Oyasında Kirpik Oluşturma ... 116

Şekil 117. Boncuk Oyasında Kirpiği Tamamlama ... 116

Şekil 118. Boncuk Oyasında Dolgu Başlangıcı ... 117

Şekil 119. Boncuk Oyasında Dolguyu Hazırlama. ... 117

Şekil 120. Boncuk Oyasında Yapılan Dolguyu Boncukla Birleştirme ... 118

Şekil 121. Boncuk Oyasında Yapılan Dolguyu Toplama ... 118

Şekil 122. Boncuk Oyasında Ana Bordüre Yerleştirme ... 119

Şekil 123. Bordür Ara Zincirine Yerleştirme ... 119

Şekil 124. Boncuk Aralarına Yerleştirme ... 120

Şekil 125. Đki Motifi Birbirine Bağlama ... 120

Şekil 126. Boncuk Oyasını Tamamlama ... 120

Şekil 127. Boncuk Oyaları ... 130

Şekil 128. Motiflerin Kompozisyon Şekilleri ... 132

Şekil 129. Motiflerin Kompozisyon Şekilleri ... 132

(17)

xv

Şekil 131. Bilgi Formu 2 ... 218

(18)

xvi

(19)

xvii

(20)

xviii

Şekil 240. 1 Numaralı Bilgi Formu ... 327

Şekil 258. 72 Numaralı bilgi formu ... 333

(21)

xix

Şekil 270. Saç Aksesuarı Tasarımı ... 337

Şekil 271. Abajur Tasarımı ... 338

Şekil 272. Gelin Başı Tasarımı ... 339

Şekil 273. Gelin Buketi Tasarımı ... 340

Şekil 274. Saç Tokası ve Kolye Tasarımı ... 341

Şekil 275. Ayakkabı Tasarımı ... 342

Şekil 276. Başlık Tasarımı ... 343

Şekil 277. Şapka Tasarımı ... 344

Şekil 278. Ayakkabı Tasarımı ... 345

Şekil 279. Takı Tasarımı ... 346

Şekil 280. Boncuk Oyalarından Yapılan Gelin Başı ... 347

Şekil 281.Boncuk Oyalarından Yapılan Gelin Buketi ... 348

(22)

xx

TABLOLAR LĐSTESĐ

Tablo 1. Bölgede Đncelenen Boncuk Oyaları ... 127 Tablo 2 Ankete Katılan Bireylerin Yaş Aralığının Dağılımı ... 136 Tablo 3. Boncuk Oyası Yapan Bireylerin Öğrenim Durumlarının Dağılımı ... 136 Tablo 4. Boncuk Oyası Yapan Bireylerin Medeni Durumlarının Dağılımı ... 137 Tablo 5. Boncuk Oyası Yapan Bireylerin Çocuk Sayılarının Dağılımı ... 137 Tablo 6. Boncuk Oyası Yapan Bireylerin Ailelerinin Geçim Kaynaklarının Dağılımı ... 138 Tablo 7 Boncuk Oyası Yapan Bireylerin Oya Örmeye Başlama Yaşlarının Dağılımı ... 139 Tablo 8. Boncuk Oyası Yapan Bireylerin Oya Yapmayı Öğrenme Kaynaklarının Dağılımı ... 139 Tablo 9. Boncuk Oyası Yapan Bireylerin Bir Oyayı Tamamlama Sürelerinin Dağılımı ... 140 Tablo 10. Yapılan El Sanatlarının Dağılımı ... 141 Tablo 11. Yapılan El Sanatlarının Đllere Göre Dağılımı ... 142 Tablo 12. Yapılan Boncuk Oyalarında Kullanılan Araca Göre Tekniklerin Dağılımı ... 143 Tablo 13. Araca Göre Boncuk Oyası Yapım Tekniklerinin Đllere Göre Dağılımı .... 144 Tablo 14. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Tığ Teknikleri Dağılımı ... 145 Tablo 15. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Tığ Tekniklerinin Đllere Göre Dağılımı ... 145 Tablo 16. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Đğne Tekniklerinin Dağılımı ... 146 Tablo 17. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Đğne Tekniklerinin Đllere Göre Dağılımı ... 147 Tablo 18. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Mekik Tekniklerinin Dağılımı ... 148 Tablo 19. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Mekik Tekniklerinin Đllere Göre Dağılımı ... 148 Tablo 20. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Firkete Teknik Đsimlerinin Dağılımı ... 149 Tablo 21. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Firkete Teknik Đsimlerinin Đllere Göre Dağılımı ... 150 Tablo 22. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Yardımcı Araç Dağılımı ... 151

(23)

xxi

Tablo 23. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Tığ Numaralarının Dağılımı ... 151 Tablo 24. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Đpliğin Hammaddesine Göre Dağılımı ... 152 Tablo 25. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Đpliklerin Kat Özelliğinin Dağılımı ... 153 Tablo 26. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Đpliklere Uygulanan Đşlemlerin Dağılımı ... 153 Tablo 27. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Boncuk Türlerine Göre Dağılımı .. 154 Tablo 28. Boncuk Oyası Yapım Tekniklerinde, Tercih Edilen Boncuk Türlerinin Dağılımı ... 155 Tablo 29. Boncuk Oyası Yapımında Kullanılan Boncuk Türlerinin Şekillerine Göre Dağılımı ... 155 Tablo 30. Boncuk Oyası Yapımında Seçilen Renklerin Tercih Özelliğinin Dağılımı ... 156 Tablo 31. Boncuk Oyalarına Yapım Sonrası Uygulanan Đşlemlerin Dağılımı ... 157 Tablo 32. Boncuk Oyası Yapımında Seçilen Motifleri Tercih Nedenlerinin Dağılımı ... 157 Tablo 33. Boncuk Oyası Yapımında Modellerin Seçim Kaynaklarının Dağılımı ... 158 Tablo 34. Boncuk Oyasının Yapım Gerekçesinin Dağılımı ... 158 Tablo 35. Boncuk Oyası Yapımında Karşılaşılan Sorunların Dağılımı ... 159 Tablo 36. Erkek Oyalarının Yapılış Amacına Göre Dağılımı ... 160 Tablo 37. Gelir Amacıyla Üretilen Oyaların Pazarlama Şekillerinin Dağılımı ... 160 Tablo 38. Boncuk Oyalarını Satın Alanların Dağılımı ... 161 Tablo 39. Boncuk Oyalarını Satın Alanların Tercih Nedenlerinin Dağılımı ... 161 Tablo 40. Yapılan Boncuk Oyalarının Kullanım Alanlarının Dağılımı ... 162 Tablo 41. Yapılan Boncuk Oyalarının Muhafaza Şekillerinin Dağılımı ... 163 Tablo 42. Örneklem Olarak Đncelenen Boncuk Oyalarının Teknik Dağılımı ... 168 Tablo 43. Boncuk Oyalarında Kullanılan Araçlar ... 169 Tablo 44.Boncuk Oyalarında Kullanılan Araçların Dağılımı ... 170 Tablo 45.Boncuk Oyalarında Kullanılan Gereçler ... 171 Tablo 46. Boncuk Oyalarında Kullanılan Gereçlerin Dağılımı ... 172 Tablo 47. Boncuk Çeşitleri ... 173 Tablo 48. Boncuk Çeşitlerinin Dağılımı ... 176 Tablo 49. Boncuk Oyalarının Kullanım Alanı ... 177

(24)

xxii

Tablo 50. Boncuk Oyalarının Kullanım Alanı Dağılımı ... 178 Tablo 51. Boncuk Oyalarında Kullanılan Tığ Örücülüğü Teknikleri ... 179 Tablo 52.Boncuk Oyalarında Kullanılan Tığ Örücülüğü Teknikleri Dağılımı ... 180 Tablo 53. Boncuk Oyalarında Kullanılan Đğne Örücülüğü Teknikleri ... 181 Tablo 54. Boncuk Oyalarında Kullanılan Đğne Örücülüğü Teknikleri Dağılımı ... 182 Tablo 55. Boncuk Oyalarında Kullanılan Đğne ile Boncuk Örücülüğü Tekniği ... 183 Tablo 56. Boncuk Oyalarında Kullanılan Firkete Örücülüğü Teknikleri ... 185 Tablo 57. Boncuk Oyalarında Kullanılan Mekik Örücülüğü Teknikleri ... 187 Tablo 58. Boncuk Oyalarında Seçilen Konu ... 189 Tablo 59. Boncuk Oyalarında Seçilen Konu Dağılımı ... 190 Tablo 60. Boncuk Oyalarında Kullanılan Boncuk Renkleri ... 191 Tablo 61. Boncuk Oyalarında Kullanılan Boncuk Renklerinin Dağılımı ... 194 Tablo 62. Boncuk Oyalarında Kullanılan Đpliklerin Renkleri ... 195 Tablo 63. Boncuk Oyalarında Kullanılan Đplik Renklerinin Dağılımı ... 198 Tablo 64. Boncuk Oyalarının Kullanıldığı Eşyalardaki Zemin Renkleri ... 199 Tablo 65. Boncuk Oyalarının Kullanıldığı Eşyalardaki Zemin Renklerin Dağılımı..202

(25)

GĐRĐŞ Problem

Kültür, bir topluluğun duyuş ve düşünüş birliğini oluşturan, gelenek durumundaki her türlü yaşayış, düşünce ve sanat varlıklarının tümü (Türk Dil Kurumu, 1974: 532) olarak tanımlanabilir.

Bir başka bakış açısıyla kültür; bir millete şahsiyetini veren, diğer milletlerle arasındaki farkı tespite yarayan, tarihin seyri içerisinde teşekkül etmiş, o millete has maddi, manevi varlık ve değerlerin ahenkli bütünüdür (Bilgiç, 1977: 2).

Her toplumun kendine has bir kültürü vardır. Toplumlar varlıklarını, kendilerinin oluşturduğu fertlerin davranış ve tutumlarının karşılıklı düzenlenmesine ve uyumuna borçludur. Toplumun kültürünü oluşturan bu davranış kalıpları ve kurumları, üyeleri için hayati önemi olan bir amaç etrafında bütünleşir ve toplumun kimliğini belirler. Bu bütüne sahip olan her toplum, kendi davranışlarında açıkça görülen bir manayı, bir görüş, düşünüş, duyuş biçimini kendi kültürüne yansıtır ve onu kuşaktan kuşağa öğrenim yolu ile aktarır (Erdentuğ, 1977: 9).

Bir topluluğun kültürünün tanınması, o topluluğun kültürünün gerektirdiği davranışları anlamakla mümkündür. Toplum da bu tür davranış şekilleri geleneğe dayalı davranış kalıplarından başka bir şey değildir. Söz konusu ananeye bağlı davranışlar, ferdin doğumundan itibaren, içinde yaşadığı aile, okul ve ilişkilerde bulunduğu kişilerden öğrenilir. Bu davranışlar kişinin içinde yaşadığı topluluğa has ve nesilden nesile aktarılmış olan kültür değerleri tutumlarıdır. Kuşaktan kuşağa aktarılan temel kültür değerleri ve tutumları, ferdin biyolojik yapısı yanı sıra temel kişiliğini oluşturur (Erdentuğ, 1977: 67).

Terzioğlu’na göre, kültürün özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz; -Kültür, ferdi olmayan sosyal bir değerler ve davranışlar sistemidir.

-Kültür sosyal bir mirastır, genç kuşaklara öğrenme ve şartlanma yoluyla geçirilir. -Kültür bir birikimdir.

-Kültür, bir toplumun ideallerinin, sosyal kişiliğinin sembolüdür (Terzioğlu, 2003: 35).

Geçmişten bugüne üzerinde barındırdığı medeniyet ve kültürlerin yaşam tarzları, gelenek, görenek ve adetleriyle harmanlanarak, bu güne ulaşabilen maddi değerlerin özünü oluşturan folklor ve etnografik eserler Anadolu’nun bitmeyen kültür zenginliğini oluşturmaktadır. Bu etnografik eserler arasında özel bir yere sahip el sanatları ürünlerinin zenginliğini, çeşitliliğini ülkenin her bölgesinde görmek mümkündür.

(26)

Đklim şartlarının doğurduğu ve üretim ilişkilerinin biçimlendirdiği el sanatları, halkbilimsel bir unsur olarak süreç içinde gelişir ve yenilenir. El sanatları toplum yaşamının kendisi olan üretim biçimlerinden kaynaklanan kültürel bir olgudur ve yaşayan kültür örneklerinin en canlısıdır. Geleneğe bağlı bir özellik taşıyan el sanatları ulusal sanat beğenisinin en güzel örneklerini yansıtırlar (Taner, 1979: 11).

Asırlardan beri kuşaktan kuşağa aktarılarak gelen, yurdun çeşitli bölgelerinde yöresel karakter kazanarak bugünün maddi kültürünü oluşturan bu değerlerin güçlendirilmesi, korunması ve güvence altına alınması önemlidir.

El sanatları ürünlerini yapan kişi kullandığı malzemelere kendi duygu düşünce ve ruhuyla bütünleşerek bir anlam kazandırmaya çalışırken, yapıldığı yörenin karakteristik özelliğini de yansıtmaktadır.

Đnsanlar günlük geçim kaynaklarını ve ihtiyaçlarını sağlamak için el sanatı ürünlerinin yapımında, yapıldığı yörede bol bulunan doğal hammaddelerden yararlanmıştır. Tarım ve ormancılığın yoğun olduğu kesimlerde bitkisel örücülük ve tahta oymacılığından yapılan ürünler, hayvancılığın yapıldığı bölgelerde, yün tiftik dokumacılığı ve örücülükle yapılan ürünler, tarıma dayalı sıcak bölgelerde, pamuk, keten elyafına dayalı dokumacılık ve örücülükle yapılan ürünler bulunmaktadır (Onuk ve Akpınarlı, 2005:34). Bu yapılan el sanatları ürünlerinde, hammadde özelliğine göre bölgesel farlılıklar gözlenmektedir.

Hammaddelerine göre, ahşap, taş, toprak, metal, hayvansal, bitkisel ve yapay liflerden yapılan yaklaşık on grup da toplanan el sanatları ürünlerinin, ihtiyaca ve işleve göre üretiminde, geleneksel malzeme kullanımıyla birlikte az gelişmiş teknoloji de kullanılmaktadır. El sanatları ürünleri, yerine göre günlük kullanım eşyasından süs eşyasına, çeyizlik eşyadan, hediyelik eşyaya kadar pek çok ürünü içine almaktadır (Öztürk, 1998: 88).

El sanatları ürünlerini farklı şekillerde sınıflamak mümkündür. Bu açıdan bakıldığında, kullanılan malzemeler, yapım teknikleri ve ürün çeşitleri el sanatları ürünlerini, sınıflama da temel ölçütler olarak kabul edilmektedir.

Geleneksel Türk el sanatları olarak adlandırılan ürünlere, halıcılık, kilimcilik, cicim, zili, sumak, kumaş dokumacılığı, yazmacılık, çinicilik, seramik- çömlekçilik, işlemecilik, oya yapımcılığı, takı ve süs taşları işçiliği, bakırcılık, sepetçilik, semercilik, maden işçiliği, keçe yapımcılığı, örmecilik, ahşap işçiliği, arabacılık vb. örnek gösterilebilir (Türk El Sanatları, 1993:11).

(27)

Çoğu zaman geleneğe dayalı olarak üretilen el sanatları, geleneksel bilgi ve görgüye dayanmaktadır, evde ailenin kendi gereksinimleri için üretiliyorsa, aile bireylerince, işliklerde yapılıyorsa, çırak kalfa ve ustalar tarafından üretilmektedir. Bu tür üretim kişisel kullanım ya da ticari amaç için yapılmaktadır. El sanatları üretimi, ister aile içi, ister imalathanelerde olsun ara aşamalar ve koşullara göre farklı gelişmeler gösterebilir. Toplumdaki değişim ve gelişime göre yeni gereksinmelere yanıt verecek biçimde el sanatları üretimi yeni boyut kazanabilir (Öztürk,1998: 8).

Geçmişten bugüne insan hayatının maddi ve manevi ihtiyaçları birbirinden ayrılmamış, günlük ve manevi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla el sanatları ürünleri arasında yer alan bazı örneklerden, sembolik ve dinsel olarak yararlanılmıştır.Kendisini pek çok tehlikeden korumasını bilen insanoğlu; kaza, hastalık, ölüm getireceğine inandığı nazardan korunmak amacıyla çeşitli koruyucu nesneleri üzerinde taşımıştır.

Đslam öncesi inanç kaynakları ile ilgisini koparmayan Anadolu Türkleri, eskiye ait bazı değerlere Đslami biçim içinde saygı göstermeye devam etmiş, bazı Đslami inanışları Şamanizm ile birleştirmiştir. Bu birleştirmeye el sanatları ürünlerinden, nazara karşı kullanılan göz boncuğu ve üzerlikler örnek gösterilebilir. Dinsel ve büyüsel amaçlarla üretilen ürünler, bu amaçlarının ve işlevlerinin yanı sıra estetik değerlerde taşıyabilirler. Bu ürünler, camilerde, tekkelerde, kutsal olarak saklandıkları ya da duvara asıldıkları gibi, insanların, çocukların, hayvanların, bitkilerin ve eşyaların üzerinde de taşınmaktadır. Bereket ve iyilik getiren, nazara ve kötülüklere karşı koruyan tüm bu nesnelerin işlevlerinde renkleri de önem taşımaktadır (And,1994: 145).

El Sanatları ürünleri arasında dinsel içerikli olup, günlük yaşamı dışında, belirli gün ve önemli anlarda başvurulan örneklerde vardır. Bu eşyaların kullanıldığı yer ve duruma göre etkisi olduğu bilinmektedir (giyim- kuşamda süs öğesi olarak kullanılan bazı takılar, nazarlıklarda olduğu gibi) (Öztürk, 1998: 89). Anadolu’nun her tarafında temelinde nazar inancı olan cam boncukları görmek mümkündür. Nazardan korunması istenen canlı, cansız tüm varlıklarda nazar boncuğu bulundurulur.

Türk insanı pratik zekâsıyla birlikte, zevkini, inceliğini ve iç dünyasının zenginliğini, büyük bir özenle meydana getirdiği tüm el sanatları ürünlerine yansıtmaktadır. Bu el sanatları ürünlerinin içinde hammaddesi cam olan boncuk önemli kullanım alanlarına sahiptir.

Genellikle süslemek ve süslenmek amacıyla antik çağdan bugüne kadar gelen kültürlerin, değerli ve yarı değerli taşlardan, camdan, doğal malzemelerden ve

(28)

incilerden boncuk yaparak kullandıkları birçok yazılı kaynakta belirtilmektedir (Özay, 1998: 174).

Boncuk kullanımı, insanlık tarihinin başlangıcından bugüne değin sürüp gelen bir gelenektir. Đlk süs eşyaları ve takıların, insanların estetik kaygılarından çok, dinsel inançları doğrultusunda, kötülüklerden, büyüden ve nazardan koruyucu semboller olarak taşındığı düşünülebilir. Bunun yanı sıra boncuk, sosyal farlılaşmanın göstergelerinden biri olarak da kabul edilebilir (Karagöz, 2002: 1).

Boncuk: Cam, sedef, taş, tahta, plastik gibi çeşitli maddelerden yapılan, ipe dizilebilecek biçimde ortası delik, süs için kullanılan, değişik renk ve biçimlerdeki küçük cisim (Büyük Larousse, 1986: 1790) olarak tanımlanabilir.

Boncuk ve cam tarihi üzerinde yapılan araştırmalar, bu sanatın Akdeniz ve çevresinde filizlendiğini ortaya koymaktadır. Madeni işleyip pişmiş topraktan kap kacak üretenlerin camın temel malzemesi olan kum ile çam ağacının bulunduğu yerlerde cam boncuk da ürettikleri, kaynaklarda belirtilmektedir. Dizilmeye elverişli, taşınabilir ufak yuvarlaklar olarak tanımlanan boncukların ilk örnekleri; dikdörtgen, tüp ve disk

şeklinde, içi boş formlardır. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte bu geometrik formlarda ideal yuvarlaklığına ulaşmıştır (Özay, 1998: 174).

Boncuk, en küçükleri toplu iğne başı kadar, ceviz büyüklüğünde olanları da vardır, eşya ve esvap süslemede kullanılır cam habbeleri, damlaları olup ortaları bir nakış iğnesi geçecek genişlikte deliktir. Bu cam parçalarının “boncuk” tanımı - anlamı bu delik iledir (Koçu, 1996: 41).

Farklı toplumlarda, farklı kültürlerin inanç, dilek, beklenti ve farklı yaşam kültürleriyle doğru orantılı olarak yapılan boncuk işleri bugüne kadar ulaşarak, devam etmektedir.

Birçok el sanatları ürünlerinin yapım aşamasında ve süslemesinde boncuk ana malzeme veya yardımcı malzeme olarak kullanılmakta ve yapılan ürünlere farklılık katmaktadır. Özellikle kadınlar ve genç kızlar tarafından yapılan, giyim kuşamda süs öğesi olarak kullanılan, boncuk oyaları, takılar, işlemeler, üzerlikler, kese, çanta, yaka iğnesi gibi ürünlerle birlikte zaman zaman erkeklerin de yapmış olduğu bazı el sanatları ürünlerinde kullanılmaktadır.

Kadının özünde var olan süslenme ve beğenilme duygusuyla birlikte, yaşam biçimine ve kültürüne bağlı kalarak giyimin yanında baş süslemeleri de, süslenmenin bir parçası olmuştur. Türk kadınının giysilerinde özel bir yeri olan baş süslemeleri içinde oyalar ayrı bir öneme sahiptir. Gerek renkleri, gerekse desenleriyle oyalar

(29)

Anadolu kadınının kıvrak zekâsını ve zengin iç dünyasının inceliğini ortaya koymaktadır (Özgen, 2007: 16).

Boncuk ile yapılan oyalarda örgü tekniği kullanılmaktadır. Đnce ya da kalın bükümlü çeşitli cinste ipliklerin, iğne, mekik, firkete, tığ, şiş gibi basit araçlarla ve el yardımıyla sırayla birbiri üzerine ilmiklenerek tutturulmasından meydana gelen işlere örgü denmektedir (Öğüt, 1973: 55).

Anadolu’ da kuşaktan kuşağa aktarılarak gelen oyalar, kadının sözsüz iletişim aracı olmuştur. Genç kızların çeyizlerinde olmazsa olmazların arasında yer alan iğne oyalı yazmalar ve çeşitli formlarda kullanılan boncuklarla yapılan boncuk oyalı tülbentler yer almaktadır. Kültür içinde önemli yeri olan boncuk oyalarının giderek azalması, malzeme ve tekniklerdeki orijinalliğinin yok olması nedeniyle Akdeniz bölgesinde yapılmakta olan boncuk oyalarının çeşitli boyutlarda incelenerek araştırılması ihtiyacı ortaya çıkmıştır.

Bu araştırmada; Akdeniz Bölgesinde yapılmakta olan boncuk oyalarının yapım özelliklerini, kullanım alanlarını ve kültürümüz açısından önemini farklı açılardan incelemektir.

Araştırmanın Amacı

Bu araştırmanın genel amacı, Akdeniz Bölgesinde yapılmakta olan boncuk oyalarının yapım özellikleri ve kullanım alanlarını belirlemektir.

Bu genel amaç doğrultusunda aşağıdaki alt problemlere cevap aranmıştır. 1-Akdeniz bölgesinde yapılan boncuk oyalarının çeşitleri nelerdir?

2-Akdeniz bölgesinde yapılan boncuk oyalarında kullanılan malzemeler nelerdir?

3-Akdeniz bölgesinde yapılan boncuk oyaları yapımında uygulanan teknikler nelerdir?

4-Akdeniz bölgesinde yapılan boncuk oyalarında kullanılan motiflerin genel özellikleri nelerdir?

5-Akdeniz Bölgesinde yapılan boncuk oyalarının yapılış amaçları ve kullanım yerleri nelerdir?

6-Akdeniz Bölgesinde Boncuk oyası yapanların, oya yapımında etkili olan faktörlerle ilgili görüşleri nelerdir?

(30)

Araştırmanın Önemi

El sanatları ürünleri içinde önemli bir kullanım alanı olan boncuğun, aynı zamanda kendine özgü bir el sanatı olduğu ülkemizdeki kullanım alanlarından anlaşılmaktadır. Bölgelere göre farklılık gösteren boncuk oyalarının, yaşatılması, gelecek kuşaklara aktarılması, Türk Kültürünün devamlılığı açısından önemlidir.

Aynı zamanda boncuk oyalarının, örneklerinin toplanması, fotoğraflarının alınması, dijital ortamlarda saklanması, değerlendirilmesi ve belgelenmesi açısından da önem taşımaktadır.

El Sanatlarının içinde önemli yeri olan boncuk oyalarının orijinal örneklerinin giderek azalması, var olan örnek ve yapım tekniklerinin gelişen teknolojiyle birlikte yok olması nedeniyle Akdeniz Bölgesinde yapılmakta olan boncuk oyalarının çeşitli boyutlarda incelenerek araştırılması ihtiyacı çıkmıştır.

Akdeniz bölgesinde boncuk oyası yapanların boncuk oyalarıyla ile ilgili görüşlerinin alınması, ürünlerin yapımında ve kullanımında etkili olan faktörlerin belirlenmesi açısından da bu çalışma önemlidir.

Şimdiye kadar boncuk oyaları ile ilgili geniş kapsamlı bir araştırmanın yapılmamış olması, araştırma bulgularının bu alanla ilgili çalışma yapanlara, boncuk oyası literatürüne, boncuk oyası ile ilgili eğitim veren kişi ve kurumlara katkı sağlayacağı için de önemli bir belge olacağı düşünülmektedir.

Sayıltılar

1- Akdeniz bölgesinde yoğun olarak yapıldığı belirlenen, Burdur, Antalya, Mersin Adana ve Kahramanmaraş illerindeki boncuk oyalarından ve boncuk oyası kullanılmış el sanatları örnekleri evreninden seçilen 110 adet örneklem evreni temsil edecek niteliktedir.

2- Araştırma yönteminde belirlenen tekniklere uygun olarak hazırlanan anket formunun araştırmanın amacında belirtilen özellikleri ölçecek yeterliliktedir.

(31)

Araştırmanın Sınırlılıkları Bu araştırma;

1- Akdeniz Bölgesinde yapılan boncuk oyaları ile sınırlıdır.

2- Araştırma; boncuk oyalarının çeşitli boyutlarda yapım özelliklerini incelemek, veri toplamak amacıyla geliştirilen anket ve örneklem olarak seçilen boncuk oyaları için hazırlanan bilgi formlarından elde edilen verilerle sınırlıdır.

3- Araştırma Akdeniz Bölgesinde yer alan, Burdur, Antalya, Mersin, Adana, Kahramanmaraş illeri ile sınırlandırılmıştır.

Tanımlar

Boncuk: Sedef, cam, tahta, plastik, porselen veya çeşitli taşlardan yapılmış, ortası delik, çoğu yuvarlak ve renkli süs danesine denir (Eronç, 1984: 18).

Boncuk Oyası: Boncuk oyası, iplik üzerine geçirilen boncukların, iğne tığ, mekik, firkete gibi basit araçlarla yapılan örgü sırasında desene uygun olarak, belli sayılarda örgünün içine alınarak oluşturulmasıdır (Korkusuz, 1980: 377).

Çember: Anadolu’da kadınların başlarına örttükleri, alınlarına ve boyunlarına bağladıkları yemeni. Çemberler ince pamuk ve ipek dokumalardan kare biçiminde kesilir, kenarlarına oya ya da boncuk işlenerek süslenir. Yazma tekniğinde baskı motiflerle süslü olanları da vardır (Önder, 1995: 40).

El Sanatları: El sanatları plastik sanatların dışında araç gereç ve teknik yönden genellikle geleneksel yolları tercih eden ve bir toplumun geleneksel kültürünü yansıtan ürünlerdir (Barışta, 2005: 15).

Kese: Para, saat, mühür, tütün gibi, çeşitli eşyaların içinde korunduğu, örme ibrişimden, boncuktan, deriden ve kumaştan yapılma, ağzı büzmeli, küçük torbalar (Önder,1995:108).

Motif: Tek başına süs olarak kullanılan ve bir süslemeyi meydana getiren unsurlardan her biri (Ayverdi, 2006. c: 2: 096).

Oya: Đpek ibrişim, renkli iplikten tığ, mekik, iğne ve firkete ile işlenen ince örgü. Đşlendiği malzemeye göre, iğne, tığ, firkete, mekik, oyası gibi adlar alır. Yemeni, çevre, çember mendil kenarlarına, gömleğin yaka ve kollarına, hotozlara ve kadın başlıklarına da dikildiği görülmüştür. Oyaların tekniklerine göre koza, mum, boncuk, dokuma, gibi adları vardır (Önder, 1995: 154).

(32)

Pul: Metal selüloit veya plastikten yapılan düz veya bombeli küçük yuvarlaklar,

Đşlemelerde kullanılan parlak ortası delik, küçük çok ince sedeften levhacıklardır (Ayverdi, 2006:c: 3: 2532).

Tülbent: Çok ince pamuklu dokuma. Tülbentten başörtüsü, yemeni, yazma ve sarık (destar) yapılır. Osmanlı saray teşkilatında padişahların sarıklarını saran, çamaşırlarını hazırlayan “tülbent ağaları” vardır (Önder, 1995: 198).

Yemeni (Yazma): Üzerine el kalıpları ile çiçek şekilli süs motifleri basılmış büyükçe bir değirmi halindeki tülbent-bezin adı ki kadınlar tarafından başa bağlanır. Etrafı da oya dikilerek ayrıca süslenen yemeniler, kadın başına “kundak” yahut “salma” denilen iki tarzda bağlanmıştır. Kadınların bu baş yemenileri, etrafı oyalı düz bir beyaz tülbent de olabilirdi, onun içindir ki basma suretiyle çiçekli motiflerle süslenmiş olanlarına, bu süsleme sanatına verilen isme nispetle ayrıca “yazma yemeni” denilirdi (Koçu, 1996: 246).

Zürefa:. Đğne oyasının başlangıcında, kumaşla ana örgeyi birleştiren, bölümdür.

Đğne oyasın temel ilmeği olup düğümlü ilmekten meydana gelmektedir (Onuk, 1988: 9). Bu düğümlerin yatay ve dikey yönde yapılmasıyla motifler oluşturulmaktadır. Zürefa kelimesi farklı kaynaklarda “zürafa” ya da “zürefa” şeklinde yer almaktadır. Bu çalışmada Türk Dil Kurumu sözlüğünde geçen “zürefa” kelimesi kullanılmıştır.

(33)

BÖLÜM I

KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE ĐLGĐLĐ ARAŞTIRMALAR A- KAVRAMSAL ÇERÇEVE

1. AKDENĐZ BÖLGESĐ HAKKINDA GENEL BĐLGĐ

Şekil 13. Akdeniz Bölgesi Haritası (Nedir açıklaması kimdir, 13. 03. 2010).

Adını güneyindeki denizden alan Akdeniz Bölgesi, kuzey batıda Ege Bölgesi, kuzeyde Đç Anadolu Bölgesi, kuzeydoğuda Doğu Anadolu Bölgesi ve doğuda Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile komşudur. Kıyı uzunluğu doğuda Suriye sınırından batıda Marmaris'e kadar 1542 km'dir. Akdeniz Bölgesinin yüz ölçümü 89.493 km2 dolayındadır; Türkiye toplam alanının yaklaşık %14'ünü kaplar. Yüz ölçümü bakımından Türkiye'nin dördüncü büyük bölgesidir ve nüfusunun en çok değil ama fazla olduğu bir coğrafi bölgedir doğal bitki örtüsü makidir. 2007 nüfus sayımı sonuçlarına göre Akdeniz Bölgesi'nin nüfusu yaklaşık olarak 8,9 milyondur. Akdeniz Bölgesi diğer kıyı bölgelerimize göre daha az nüfusludur. Nüfus yoğunluğunun en az olduğu yerler Teke ve Taşeli Platosu ile dağlık alanlardır. Akdeniz Bölgesi sulak ve kurak olmayan bir bölge olduğundan nüfus dağınıktır (Vikipedi Özgür Ansiklopedi, 13. 03. 2010).

Akdeniz Bölgesi sınırları içerisindeki iller şunlardır: Adana Antalya Burdur Hatay Isparta Mersin Osmaniye Kahramanmaraş (Afşin ve Elbistan ilçeleri hariç) Konya’nın Bozkır, Halkapınar, Yalıhüyük, Ahırlı, Seydişehir ve Derebucak ilçeleri Karaman'ın merkez ilçe ve Ayrancı ilçelerinin bazı bölümleri Afyon Karahisar’ın Başmakçı, Dinar ve Dazkırı ilçeleri Muğla'nın Marmaris-Aksaz, Köyceğiz, Ortaca,

(34)

Dalaman ve Fethiye ilçesi Denizli'nin Acıpayam, Çameli, Bozkurt, Beyağaç ilçeleri Gaziantep'in Đslahiye, Nurdağı ilçeleri, Kilis (Vikipedi Özgür Ansiklopedi, 13.03.2010 ) Türkiye’nin Akdeniz kıyısında bulunan coğrafi bölgesi, Akdeniz Bölgesi adını aldığı deniz boyunda genişliği 120–180- km. arasında değişen bir şerit görünüşündedir. Özelliklerini çoğunlukla komşu olduğu denizden alır. Yüzey şekillerinin ana çizgilerini Toros sistemi meydana getirir. Bölge Akdeniz iklimi etkisi altında bulunur ve bu iklim rölyefe bağlı değişiklikler gösterir. Tabii bitki örtüsü de rölyef ile iklimin bileşik etkilerine bağlıdır. Nüfus daha ziyade su probleminin çözüldüğü oranda ovalarda yoğunlaşır. Yazların kurak ve sıcak geçmesi yaylacılığın gelişmesine yol açar (Büyük Larousse, 1986. c: 12: 18.).

1.1. Adana Đli Hakkında Genel Bilgi

Şekil 14. Adana Đl Haritası (Türkiye Rehberi,13.03.2010).

Adana, Türkiye'nin güneyinde Akdeniz Bölgesi'nin Doğu Akdeniz Bölümü'nde yer alan 14.030 km² yüz ölçümüne sahip bir ildir. Aladağ, Ceyhan, Feke, Đmamoğlu, Karaisalı, Karataş, Kozan, Pozantı, Saimbeyli, Seyhan, Tufanbeyli, Yumurtalık, Yüreğir olmak üzere ilçe sayısı 13 olan Adana'nın 46 Belediyesi, 550 köyü bulunmaktadır. Adana ilinin merkezi yine aynı adla anılan Adana kenti olup, Adana ili ve il merkezi Türkiye'nin en önemli tarımsal üretim bölgelerinden olan Çukurova Deltası'nda yer alır

ve esas olarak gelişimi ve ekonomisi tarımsal üretim ve tarıma dayalı endüstri

(35)

Şekil 15. Adana Đli Genel Görüntü ( Resimler Adana,13.05.2010 )

Kuzeyinde Kayseri, doğusunda Kahramanmaraş ve Gaziantep, batısında Niğde ve Đçel güneydoğusunda Hatay illeri bulunur. Akdeniz Bölgesinin en önemli beldesi, il merkezidir. Şehir Seyhan ırmağının Toros dağları arasından çıktığı yerde, kendi adıyla da tanınan Çukurova’nın kuzey kenarında, ırmağın sağ tarafında bir köprübaşı gibi kurulmuştur. (Büyük Larousse,1986. c:1: 88.).

Adana ilk çağda muhtemel olarak Anadolu’yu baştan başa kesen ve Gülek boğazından Çukurova’ya inen yol üzerinde aynı zamanda bir liman durumunda olan Tarsus ile daha doğuda Ceyhan ırmağı üzerindeki Mopsuestia (Misis) arasında bir konak yeri durumunda idi. Adana’nın önemi dağlar arasından ovaya inen Seyhan’ın kolay geçilen bir yerinde “köprü başı” rolü oynamasından ileri gelmiş olmalıdır. Bizanslı Stefan Uranus’un iki oğlu Adanus ile Sarus’un Tarsuslular ile savaşarak şehri kurduklarını, bunlardan birinin adını şehre, ötekinin de ırmağa (Sarus, Seyhan’ın eski adı) verdiklerini söyler. XVII. yy.’ın ikinci yarısında Adana’dan geçmiş olan Evliya Çelebi (1671) şehir hakkında oldukça geniş bilgi verir. O sırada Adana’nın iki kapılı ve yedi kuleli, bir tarafı Seyhan ile, öte kenarı hendekler aracılığı ile korunan bir iç kalesi vardı. Şehir kalenin batı ve kuzey taraflarında uzanıyor, hepside kerpiçten olmak üzere 8700 evi, beşi büyük olmak üzere 70 camii, 130 dükkânı, 17 hanı ve bir kapalı çarşısı bulunuyordu; şehrin çevresinde surlar yoktu, ama mahallelerin sokak başlarında geceleri kapatılan kapılar vardı. Sokaklar toprak olmakla beraber, çarşı ve Pazar yerlerinde yaya kaldırımları yapılmıştır. Şehrin etrafı bağ ve bahçeler ile çevrili bulunuyor, bunlar bostan dolaplarıyla ırmaktan sulandığını söylemektedir(Meydan Larousse, 1972. c :1: 76.).

XIX. yy.’ın ilk yarısında Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa tarafından istila edildi ve Kütahya Antlaşması (1840) ile tekrar Osmanlı Devletine döndü. 1914-1918

(36)

savaş yıllarında Toros ve Amanos Tünelleri açılarak Adana demir yolu ile Đstanbul ve Halep’e bağlandı. 24 Aralık 1918 de Fransızlar mütareke hükümlerine dayanarak Adana’ya girdiler. Sevr antlaşması ile Adana Osmanlı Devletine bırakıldı ise de, Ceyhan’ın aşağı sınırlarına dayanan sınır çizgisi şehrin 25 km. yakınına kadar sokuldu. Ermeni milis kuvvetlerinden de faydalanan Fransızlar Türk mücahitlerinin şiddetli direnmeleriyle karşılaşarak, pek çok kayba uğradılar. Sonunda Ankara Antlaşması (20 Ocak 1920) uyarınca 5 Ocak 1922 ‘ de Adana’dan çekildiler(Meydan Larousse, 1972. c: 1: 76.).

Bu kültür sentezini oluşturan etkenler içinde Hitit kültürü ağırlıklı bir yer tutmakla birlikte, diğer ulusların verdiği katkılarla da tarih boyunca zenginleşmiştir. Burada hüküm sürmüş 10 medeniyetin etkileri Adana'nın kültür yaşamında, hala görülmekte ve hissedilmektedir. Adana ve Çukurova kültürünü önemli şekilde etkileyen gruplar özellikle göçebe, Türkmen ve Yörük aşiretleridir. Adana ve çevresinde Çeşitli çağlara ait kalıntılara rastlanır. Đslam öncesi devre ait en mühim yapı, bu gün Taşköprü diye anılan, roma devri köprüsüdür. Ramazanoğulları’ndan kalma bir yapı olan ve çevresindekilerle beraber büyük bir yapı topluluğu meydana getiren Ulucamii Halil Bey başlatmış, oğlu Piri Paşa tamamlatmış, cami Osmanlılar devrinde yeniden elden geçirilmiştir. Osmanlı Đmparatorluğu devrinden kalan en güzel örneklerdendir. Ulucamiinin yanı sıra, daha erken bir tarih taşıyan “Ağaca Mescit” (1409) küçük bir yapı olmasına rağmen, birçok yönlerden özellikler gösterir. Yapını giriş kapısındaki taş süslemeler ve geometrik şekiller arasına yerleştirilmiş kuş figürleri, dini bir yapıda kullanılması bakımından ilgi çekicidir. Dini yapıların yanı sıra hamamlar, hanlar ve Kapalıçarşı, saat kulesi belirtilmeye değer tarihi yapılar arasındadır(Meydan Larousse, 1972 .c :1: 77).

Arkeoloji ve turizm bakımından Adana ili zengin bir alandır. Dağ sporlarına da elverişli olan Toroslar’da yazları serin yaylalar, kamp turizmine elverişli çam ormanları vardır. Gülek Boğazı, Çakıt boğazı gibi tabiat harikalarına sahiptir. Gayet geniş kumsallar yaz mevsimi için uçsuz bucaksız plajlar meydana getirirse de bunlardan yeterince faydalanılmamaktadır (Karataş) Adana ovasında tepeler üzerine tünemiş kaleler (Yılan Kalesi, Toprakkale),şehir kalıntıları (Anazarba, Sis Kalesi, Mopsuestia, yani Misis) çoktur. Bunlara Kadirli’nin güneydoğusunda kazılar yapılan Karatepe’de katılabilir (Meydan Larousse, 1972. c:1: 77.).

Adana bölge müzesi, Cafer Paşa Medresesinde, Osmanlı dönemi yapıtlarıyla açılmıştır. (1924) Müze önce Kuru köprüdeki Rum kilisesine, 1970’te de Kültür sitesi

(37)

yanındaki yapısına taşındı. Adana müzesinde Tarsus Gözlükule, Mersin Yümüktepe, Milis, Karatepe, Soğuksutepe vb. höyük ve iskan yerlerinde yapılan arkeolojik kazılarda çıkan eserler ile Adana ve çevresinden derlenen eserler bulunmaktadır. Müzede ayrıca Selçuklu ve Osmanlı devirlerine ait Đslami eserler ile giyim kuşama, halk sanatlarına ve el işlerine, Yörük çadırlarına ve Yörüklerce kullanılan eşyaya ait derlenmiş etnografik eserler bulunmaktadır(Meydan Larousse, 1972 .c: 1: 78.).

1.2. Antalya Đli Hakkında Genel Bilgi

Şekil 16. Antalya Đl Haritası( Türkiye Rehberi, 13.03.2010).

Antalya kendi adını taşıyan körfezin kuzeybatı ucunda aynı adlı ovanın Teke yöresi dağları önündeki bitimi yakınında kurulmuştur. Muğla, Burdur, Isparta, Konya ve Đçel illeriyle kuşatılır. Antalya ilinin 12 ilçesi vardır. Antalya, Akseki, Alanya, Elmalı, Finike, Gazipaşa, Gündoğmuş, Kaş, Korkuteli, Kumluca, Manavgat, Serik. Đl topraklarında genellikle tipik Akdeniz iklimi karakteri göstermekle beraber yüksek ve deniz etkisinden uzak kesimlerde az çok değişikliğe uğrar. Akdeniz iklimine örnek alabileceğimiz Antalya’da yazlar uzun sürer ve pek sıcak geçer. Tarım alanında iklim Antalya yöresine geniş imkânlar hazırlar, dağlık yerin çok geniş olması bu imkânları sınırlar. Alanya Antalya, Finike üç önemli turunçgil merkezidir(Meydan Larousse, 1972. c: 2 : 558.).

(38)

Şekil 17. Antalya Üç Kapılar

Türkiye’nin Akdeniz kıyılarında en güzel görünüşlü şehirlerinden biridir. Denize 20-30 metre yükseklikte dik yarlarla inen bir düzlük üzerinde kurulmuştur. Bu yarlar

şehrin kurulduğu düzlükten deniz düzeyine inilemeyecek kadar dik olduğu gibi, önündeki denizde de hemen kıyı yakınında 100 metreyi aşan derinliklere iner. Yalnız bir kesimde deniz yarların içine küçük bir koy şeklinde girer, burası Antalya limanıdır.

Đki yanında iki büyük plaj batıda Konyaaltı, doğuda Lara plajları yarları kesintiye uğratır(Meydan Larousse, 1972. c: 2 : 558).

Antalya şehri, Bergama Kralı Attalos II (M.Ö.159-138) tarafından, Pamphylia yöresi kıyılarında, belki eski bir yerleşme noktası üzerinde kurulmuş veya geliştirilmiştir. Bu günkü adı da oradan gelir: Đlkçağda burası kurucusunun adıyla Attaleia diye tanınıyordu. Doğu kaynaklarında, Türk eserlerinin çoğunda Adayla diye yazılmış, zamanımızda ise Antalya şeklini almıştır. Eski çağlardan kalan bazı şehirleri

şunlardır: Antiphellos, Aspendos, Myra, Side, Perge, Simena, Pheselis, Chimera-Olympos- Yanartaş, Patara, Ksanthos ve Hadrianus kapısıdır (Meydan Larousse, 1972. c:1 : 559.).

1671–1672 de Antalya’yı gören Evliya Çelebi surlar hakkında geniş bilgi verir. Surların 80 burcu bulunduğunu, çevresinin 4.400 adım olduğunu ve surlar içinde 3.000’e yakın kiremit örtülü evlerin meydana getirdiği dar sokaklı dört bucağın bulunduğunu söyler. Günümüze bu surlardan şehrin içindeki birkaç burçla Hadrianus kapısı ve yanında ki kuleler ile limana bakan büyük kule ve liman duvarlarının bazı parçaları kalmıştır. Selçuklular Antalya’yı ele geçirdikten sonra bu bölgede, pek çok burç, han, camii ve köprü yapmışlardır. Yivli Minare Alâeddin Keykubad’ın XIII yüzyılda kiliseden camiye çevirdiği Alâeddin Caminin minaresidir. Altı taş üstü tuğladan dilimli ve yivli olarak yapılmıştır. Tuğlaların arasına açık mavi renkte dört

(39)

köşe taşlar konularak göz alıcı bir süsleme yapılmıştır. Kuyucu Murat Paşa, Tekeli Mehmet Paşa, Bali ve Müsellim Bey Camileri, özellikle Kuyucu Murat Paşa’nın 1564’te cami Anadolu’daki Osmanlı dönemi mimarisinin en güzel örneklerinden biridir (Meydan Larousse, 1972. c:1 :559).

Antalya’da, Anadolu’nun önde gelen müzelerinden Antalya ve çevresinden derlenen arkeolojiye ilişkin buluntular önce Panaya Kilisesi’nde toplandı. (1923), daha sonra Yivli Minare Camisi’nde (1934-1969), sonunda yeni ve büyük müze yapısında ziyarete açıldı(1972). Lykia, Pisidia, Pamphylia bölgelerinde yapılan kazı ve araştırmalarda ele geçen yapıtlar ile Antalya ve çevresine yerleşmiş Yörük ve Türkmen’lere özgü giyim kuşam, mutfak eşyası, işlemeler,dokumalar, çorap, heybe kilim vb. yapıtlar 12 salon ve açık hava bölümünde sergilenmektedir. (Büyük Larousse, 1986 .c: 1: 670.).

1.3. Burdur Đli Hakkında Genel Bilgi

Şekil 18. Burdur Đl Haritası (Türkiye Rehberi, 13.03.2010).

Akdeniz Bölgesi Antalya Bölümünün iç kesiminde Ege Bölgesine komşu il. Merkez ilçe dışında 11 ilçe, bucak, 200 köy, merkezi Burdur’dur. Kent kendi adını taşıyan gölün Doğu kıyısından yaklaşık dört km kadar içeride kurulmuştur. Ege Bölgesinden Antalya kıyılarına ve Teke yöresinin içerlerine kadar uzanan yollar üzerinde önemli bir konak yeri olmaya devam etmektedir(Büyük Larousse, 1986 .c: 4 : 2012).

(40)

Şekil 19. Burdur Đli Genel Görüntü

Tarih öncesinden beri yerleşim alanı olmasına ve il sınırları içinde birçok antik kent bulunmasına karşılık, bugün de Burdur, nüfus yoğunluğu ve nüfus artış oranı ortalamalarının altında olan az nüfuslaşmış bir ilimizdir. Bu durum geçim kaynakları çoğu yörelerinde kısıtlı olan ilden, komşu bölgelere özellikle Akdeniz ve Ege Bölgelerine yönelen iç göçlerle ilgilidir. Kentleşme de zayıftır, nüfusun ancak % 50–65 kadarı kentsel yerleşmelerde yaşar.Burdur Đlinde özellikle tarıma elverişli topraklar sınırlıdır ve tarım ürünleri de tür açısından çeşitlilik göstermez. Đlin özellikle güney yarısında kırsal nüfusun başlıca uğraşı ve gelir kaynağı hayvancılık ve hayvan ürünleridir. Sanayi fazla gelişmemiştir. Başlıca sanayi kolları besin, traktör yapımı ve dokuma ile bazı geleneksel el sanatlarıdır (Halıcılık, dericilik, bakırcılık) (Büyük Larousse,1986. c: 4: 2012.).

Kentin bu günkü adının Orta Çağda bu yöreye verilen Polydorion adından geldiği sanılmaktadır. XI-XII yy. da Selçuklular’ın eline geçti ve Türkmenlerin yoğun olarak bulunduğu sınır bölgesinde yer aldı. XIV yy. başlarında Hamitoğulları’nın yönetimindeydi. XIV. yy sonlarında Osmanlı topraklarına katılan Burdur, önce Hamit (Isparta) sancağına bağlı bir kaza, daha sonra Konya vilayetine bağlı bir sancak olarak yönetildi. Cumhuriyet döneminde il merkezi oldu(Büyük Larousse,1986.c: 4: 2012.).

Burdur’un ilçeleri, Altınyayla’da Balbura, Ağlasun’da Sia, Bucak’ta Milias ve Gölhisar’da Bubon antik kent kalıntıları bulunmaktadır. Batı Anadolu’nun en eski yerleşim yeri olarak bilinen Burdur 9 bin yıllık tarihe sahip bir kenttir. Teke yöresi olarak bilinen bölgenin kültür başkenti olduğu ifade edilen kentte bu gün hala çeşitli medeniyetlerin izleri bulunmaktadır. Dünya arkeoloji tarihinde önemli bir yeri olan Hacılar ve Kuruçay Höyüklerinde, Truva’daki gibi her biri kendine özgü, uygarlık