Zaman Kesintisizliği

Kesinsizlik, filme çekilen olayın tutarlı, ses tarafından desteklenen, düzgün, sürekli ve mantıklı bir izlence akışı sunmasını ifade eder.

Gerçek zaman yalnızca ileri doğru kronolojik anlamda ilerler. Ancak sinema filmlerinin kronolojisi öyküyü gerçek zaman değerinden değil, film zamanı değerinde sunabilir. Mascelli, zaman nasıl ele alınırsa alınsın, ele alınışının seyirciler tarafından kolaylıkla kavranabilir olması gerektiğini vurgular (2002:73).

Gerçek zaman kullanımı ve düşsel zamanın uygulanması yalnızca film yapımcılarının hayal gücü ve teknik yetenekleriyle sınırlıdır. Zaman unsuru nasıl uygulanırsa uygulansın zaman kesintisizliğine dayanan film öyküsü, ya gerçek ya da düşlemsel zamanın geçmesiyle anlatılır (Mascelli 2002:73).

Şimdiki zaman kesintisizliği, devinimi sanki şu anda oluyormuş gibi görüntüler, bu eldeki malzemeyi sunmanın en yaygın ve en zahmetsiz yöntemidir. Olaylar mantıklı, dosdoğru bir anında izleme tarzında oluşurlar; böylece öyküsel gelişler, geçişler kesintisizlikte duraklamalar olmaksızın seyirci olayı şu anda izlemektedir. Olayları bu şekilde izleyen seyircinin perdede olanlara daha güçlü bir katılımı vardır. Ne o ne de perdedeki kişiler o sırada neyin olduğunu bilmezler. Bu da seyircinin film öyküsünü sonuna kadar ilgiyle izlemesini sağlar. Pek çok modern konulu filmde şimdiki zaman kesintisizliği kullansa da gerektiğinde diğer zaman geçiş tekniklerinden de yararlanılmaktadır. Gerçekleri anında izlem tarzında sunarak, çoğu belgesel film malzemeyi canlı tutan ve ona daha fazla dramatik etki ve seyirci katılımı kazandıran, şimdiki zaman kesintisizliğinden yararlanabilir. (…) Tek bir çekim yerinde gerçekleşen (bir yerden bir yere taşınmayan) bir olay şimdiki zaman kesintisizliği ile filme alınabilir (Mascelli 2002:73-74).

Geçmiş zaman kesinsizliği ise iki tipe ayrılabilir; “geçmişte gerçekleşen”; “şu anda geçmişe ulaşan”, yani geçmişe dönüş. Bir bütün olarak sunulan ya da bugünde geçen bir öyküye giriş olarak sunulan geçmişte olan olaylar, şimdiki zaman kesintisizliğinin görüntülendiği tarzda görüntülenmektedir; yalnızca seyircinin sözkonusu zaman unsuru konusunda haberdar edilmesi gerekir. Tarihsel öykülerin geçmiş zaman kesintisizlikleri vardır. Ancak seyircilerin bu olayların

çoktan gerçekleşmiş olduğunu bilmesi dışında, sunu açısından çok az değişiklik söz konusudur. Fakat seyircinin “işte her şey böyle oluyor” şeklinde değil de “işte her şey böyle oldu” şeklinde hissetmesi gerekir (Mascelli 2002:74).

Filmde geriye dönüş ile şimdiki öyküden önce başlayan bir olay yansıtılabilir ya da öykünün daha önce gösterilmeyen bir parçasını görüntülemek için zaman içinde geri gidilebilir, vaya bir önceki olay tekrarlanabilir. Böylece, bir karekter yıllar önce olan bir öyküyü ya da şimdiki öyküde gerçekleşmiş ama seyircilere gösterilmemiş bir olayı anlatıyor olabilir.

Mascelli, geriye dönüşlerin avantajlarını şöyle sıralamaktadır: Birkaç karakterin, öykünün kendilerine ait bölümünü anlatmalarına olanak sağlar. Anlatıcının zaman içinde geri gidip, tarihsel ya da arka plan türü malzemeyi sunmasını sağlar. Farklı gerçekler ya da kurgusal konular geriye dönüşler yoluyla çeşitli bakış açılarından sunulabilir. Öykü daha erken bir dönemi görüntüleyebilir. Öykü anlatımı yalnızca günümüzle sınırlı kalmaz, zaman içinde ileri-geri gidip anlatım açısından önemli olan olayları açıklayabilir ya da betimleyebilir. Mascelli, geriye dönüşlerin dezavantajlarını ise şöyle ifade eder: “kronolojik kesintisizliği bozar ve izleyen kişinin kafasını karıştırır. Çoğu durumda seyircilerden daha fazla dikkat ister, özellikle de birkaç geriye dönüş, sözkonusu ise. Filmi izleyen kişiler uzun bir geriye dönüşte “kayıp” hale gelebilir ve olayları karıştırabilir; öykü ilerleyeceği yere gerileyebilir ve böylece de bir doruk noktasına göre izlenen normal gelişme yapısı sekteye uğrar” (Mascelli 2002:75-76).

Gelecek zaman kesintisizliği iki öbeklenmeye ayrılabilir: “Gelecekte yer alanlar” ve

“Bugünden geleceğe yapılan bir ileriye atlayış”. Gelecekte oluşan olaylar tahmin edilebilir. planlanabilir, ya da hayal edilebilir. Gelecekte geçen bir olay, böylece bilim-kurgusal bir tahmini, endüstriyel bir planlamayı, bugünkü öykünün özetini, ya da bugünkü öyküdeki bir karakter tarafından hayal edilen olayları içerebilir. Filmi izleyen kişi geleceğe taşınır ve olayı, “olacağı ya da olabileceği” biçimde görür. Olay şimdiki zaman kesintisizliği ile sanki şimdi oluyormuş gibi sunulur. Seyirciler zaman unsuru konusunda uyanık tutulmalı ve böylece de kafalarının karışması engellenmelidir (Mascelli 2002:76).

İleriye atlayış, geriye dönüşün avantajlarından birkaçına sahiptir, ancak uygun biçimde sunulmazsa ileriye atlayışlar izleyicinin kafasını karıştırabilir. Mevcut öykünün önüne sıçrama yaparak ileriye atlayış, gerçekleri sunan belgesel bir filme gelecek boyutunu ekleyebilir. (…) Bir ileriye atlayış şimdiki zaman kesintisizliğinde olduğu gibi, toptan kesintisizlikle filme alınabilir ve kurgulanabilir. Ya da bir düşte veya hayal gücünde olduğu gibi, izlenimci parçalar halinde görüntülenebilir (Mascelli 2002:77). Koşullanmış (şartlı) zaman kesintisizliği, gerçek zamanla ilgilenmez. Zamanın başka öğeler tarafından koşullandırılmasının görüntüsüdür. (…) Zaman atılabilir, parçalanabilir, sıkıştırılabilir, genişletilebilir ya da herhangi bir biçimde birleştirilebilir. Ve böylece de bir ya da daha fazla olayı kesintisiz bir biçimde sunulabilir; bu gerçek yaşamda olanaksızdır. Koşullanmış zaman kesintisizliği bir karabasanı çılgınlık halini, oyuncunun sarhoş ya da diğer türlü çarpık düşünce halini ifade etmek için kullanılabilir. Ya da bir oyuncunun dalıp- gitmesini, anılarını ya da hayal gücündeki bir olayı yansıtmak için kullanılabilir (Mascelli 2002:77).