Zaman Çarteri Sözleşmesi

85 _{DAVİS, s. 202.}

86 _{ATAMER, Kerim, SÜZEL, Cüneyt, Yeni Deniz Ticareti Hukuku`nun Kaynakları, C. 1, 1.}

Baskı, İstanbul 2013, s. 71.

27 Zaman Çarteri, geminin taşıma kapasitesinin belli bir zaman süresi için belli bir

ücret karşılığında taşıtana tahsis edildiği sözleşmedir88_{. Bu sözleşme ile kiracının,}

geminin uğrayacağı limanlar, taşınacak yük ve diğer ticari meselelerle ilgili kaptana

ve diğer gemi adamlarına talimat verme yetkisi vardır89_{. Yani sözleşme, geminin ticari}

yönetimini90 _{kiracıya devredilmesini öngörmektedir}91_{. Bunun sonucu olarak da zaman}

çarterinde geminin ticari yönetiminden kaynaklanan yakıt temini, kanal, rıhtım, liman masrafları, kılavuzluk ücretleri, yükleme ve boşaltma giderleri, römorkör yardımı ücreti gibi masraf ve giderler çarterere ait olur. Geminin zilyetliği ise çıplak gemi kira

sözleşmesinden farklı olarak çarterer`e geçmemektedir92_{. Çarterer, geminin bakımı,}

tamiri, gemi adamlarının ihmali sonucu üçüncü kişilere verilen zarardan93_,

amortisman, sigorta gibi94 geminin sevk/idare ve teknik yönetimden kaynaklanan

harçlardan sorumlu değildir. Zaman çarteri sözleşmesinin çıplak gemi kira sözleşmesi ile en temel farkı da bunda – geminin teknik yönetiminin gemi malikinde kalmasındadır. Yine çıplak gemi kirasından farklı olarak kaptan ve diğer gemi

adamları gemi malikinin müstahdemi olmakta devam ederler95 _{ve onların ücretleri}

gemi maliki tarafından ödenir96. Ayrıca, çıplak gemi kirasında gemi maliki için

88 _{FORCE, s. 42; GÖĞER, Erdoğan, Deniz Hukukundaki Eşya Taşıma (Navlun)}

Mukavelelerinden Doğan Kanunlar İhtilafı, Ankara 1965; s. 21;

KENDER/ÇETİNGİL/YAZICIOĞLU, s. 149.

89 _{FORCE, s. 42-43; ÇAĞA, Tahir, KENDER, Reyegan, Deniz Ticareti Hukuku, C. 2, 16. Baskı,}

İstanbul 2010, (C.2), s. 8.

90 _{Sözer, ticari yönetim kavramından geminin gelir sağlamaya yarayan özelliklerinin idare}

edilmesinin anlaşılmalı olduğunu belirtmektedir. Bkz. SÖZER, 2014, s. 331.

91 _{Zaman Çarteri Sözleşmesinin tanımını veren TTK m. 1131, f. 1 de ticari yönetimin devrinden}

bahsetmektedir: “Zaman çarteri sözleşmesi, tahsis edenin, donatılmış bir geminin ticari yönetimini belli bir süre için ve bir ücret karşılığında tahsis olunana bırakmayı üstlendiği sözleşmedir”.

92 _{ÜLGENER, Gemi İşletme Müteahhidi, s. 23; SÖZER, 2014, s. 331.} 93 _{FORCE, s. 43; SÖZER, 2014, s. 338.}

94 _{ÜLGENER, Gemi İşletme Müteahhidi, s. 23; FORCE, s. 43; SÖZER, 2014, s. 338.} 95 _{FORCE, s. 43.}

28 geminin denize elverişliliği sadece geminin teslim anında uyulması gereken bir yükümlülük olduğu halde, zaman çarterinde geminin teknik yönetimi de gemi malikinde bulunduğundan geminin denize elverişli tutma yükümlülüğü sözleşme

süresi boyunca devam eder97_{. Çıplak gemi kirasında ise gemi malikinin gemiyi denize}

elverişli tutma yükümlülüğü yalnız geminin teslim edilmesi anındadır. Ayrıca aşağıda daha detaylı incelendiği üzere bu iki sözleşme açısından “denize elverişlilik” kavramları farklılık arzetmektedir.

Görüldüğü üzere bu iki sözleşme arasında temel bazı farklılıklar bulunmaktadır. Bu farkların da esası söz konusu sözleşmelerin hukuki mahiyetine dayanmaktadır. Çıplak gemi kirası sözleşmesinin hukuki nitelik olarak bir kira sözleşmesi olduğunu yukarıda ifade edilmiştir. Zaman çarteri sözleşmesinin ise hukuki niteliği ile ilgili bir takım tartışmalar mevcuttur. Zaman unsurunun ön planda gözükmesi ve söz konusu sözleşmenin standart türlerinden olan New York Produce Exchange (NYPE) ve Baltime sözleşmelerinde “let”, “hire”, “delivery”, “redelivery” gibi kira sözleşmesini andıran terimlerin kullanılması bu sözleşmelerin hukuki nitelik olarak bir kira

sözleşmesi olduğunu düşündürmektedir98_{. Ancak çıplak gemi kira sözleşmesinin temel}

unsurlarından sayılan geminin zilyetliğinin devri zaman çarteri açısından söz konusu olmadığı için bu tespit isabetli değildir.

TTK`da zaman çarteri sözleşmesini düzenleyen hükümlerde geminin zaman üzerine tahsis edilmesi ön plana çıkarılmış, gemi malikinin taşıma taahhüdünden

bahsedilmemiştir99_{. TTK m. 1131`in madde gerekçesinde zaman çarteri sözleşmesi ile}

gemi malikinin taşıma yükümlülüğünün olmaması şu şekilde belirtilmiştir: “Tahsis edenin çarterere karşı yük taşıma taahhüdü bulunmadığından bu sözleşme bir navlun sözleşmesi sayılmaz. Ancak geminin ticari idaresini elinde bulunduran çarterer yük taşıma taahhüdünde bulunabilir”. Zaman çarteri sözleşmesinin bir gemi kira

97 _{TEKİL, s. 230.}

98 _{ÜLGENER, Çarter, s. 33.} 99 _{SÖZER, 2014, s. 330.}

29

sözleşmesi olup olmaması hususu doktrinde çok tartışılmıştır100. Ancak genel olarak

Türk doktrininde genellikle zaman çarteri sözleşmesinin bir gemi kira sözleşmesi

değil, navlun sözleşmesi türü olduğu kabul edilmekte101 _{ve TTK m. 1131`in madde}

gerekçesinin yaklaşımı, hatalı olarak yorumlanmaktadır. Ancak zaman çarterinin navlun sözleşmesi olarak nitelendirilmemesi gerekir. Zira, tahsis olunan gemide zaman çartererinin yükünün yanısıra üçüncü kişilerin de yükü taşınabilir. Son cümledeki ilk ihtimalde taşıtanın, zaman çartereri, taşıyanın ise gemi maliki olmasından yola çıkarak zaman çarteri sözleşmesinin bir navlun sözleşmesi olduğu söylenebilir ki, bu yaklaşım da aslında ticari yönetimin artık gemi malikinde olmayacağı nedeniyle tartışmaya açıktır. İkinci ihtimalde zaman çartereri üçüncü kişilerle yapacağı bir taşıma sözleşmesi gereği onların yükünü taşırsa burada “taşıyan" sıfatı artık gemi malikinde değil, zaman çartererinde olacaktır. Dolayısı ile gemi malikinin taşıma taahhütü söz konusu olmayacaktır. Ayrıca “NYPE 93” ve “Baltime 39” standart zaman çarteri sözleşmelerinde de gemi malikinin herhangi bir taşıma taahhüdü veya gemi ile yüke değen zararlardan veya yükün gecikmesinden sorumluluğu ile ilgili kayıt bulunmamaktadır.

Sonuç olarak söylenebilir ki, zaman çarteri sözleşmesi TTK`nın yaklaşımında olduğu gibi kendine özgü “sui generis” bir sözleşmedir.