Zâtü‟r-Rikâ„

Hz. Ömer‟in halifeliği zamanında, Hz. Ali ile Hz. Abbas‟ın, Resûlullah‟tan kalan mirası istemesi üzerine, Hz. Ömer‟in Resûlullah‟ın ele geçirilen malları onlar (muhâcirler) arasında taksim ettiğini ifade etmesi rivayetlere yansıyan bilgiler arasındadır.166

2.9. Zâtü‟r-Rikâ„

Sahîh’deki rivayetlerde Zâtü‟r-Rikâ„ Gazvesi hakkında yirmi rivayet karĢımıza çıkmaktadır. Bu rivayetlerin dördü savaĢa gidiĢ safhası, sekizi korku namazı ve diğer sekizi de Medine‟ye dönüĢ yolunda yaĢananlarla ilgilidir. “SavaĢa GidiĢ Safhası” baĢlığı altındaki bir rivayet ile “Korku Namazı” baĢlığı altındaki bir rivayet ortaktır.

a) Savaşa Gidiş Safhası

Müslim‟in sunduğu rivayetlerin dördü savaĢ yolunda yaĢananlar hakkındadır. Bu rivayetlerin biri yolculuğun meĢakkati üçü ise yolculuk sırasında müĢriklerden bir adamın Hz. Peygamber ile yaptığı konuĢma hakkındadır.

163 Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 62.

164

Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 48.

165 Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 71.

Yolculuğun meĢakkati hakkında bize bilgi sunan rivayette, ashâbdan altı kiĢinin savaĢ yolculuğunda, bir deveye nöbetleĢe bindikleri zikredilmiĢtir. Sahâbîlerin yolculuğun büyük bir kısmına yürüyerek devam etmesi, yolun uzun ve taĢlı olması sebebiyle ayakkabılarının ve ayaklarının parçalandığı bu nedenle ayaklarına çaput sardıkları rivayetteki önemli ayrıntılardan birisidir. Rivayetin sonunda, savaĢın isimlendirilmesinin sebebi hakkında bilgi verilmektedir. Buna göre, sahâbîlerin ayaklarına çaput sarıp yolculuklarına devam ettikleri için bu savaĢa Zâtü‟r-Rikâ„ ismi verildiği belirtilmiĢtir.167

Yukarıdaki rivayette savaĢın isimlendirilmesi ile ilgili verilen bilgilerde sahâbîlerin ayaklarına çaput bağladıkları için bu isim verildiği ifade edilirken Müslim‟in vermiĢ olduğu baĢka rivayetlerde bu anlamdan ziyade Zâtü‟r-Rikâ‟nın bir vadi ismi olduğu görülmektedir. ġimdi bu rivayetleri zikredeceğiz. Buna göre Müslümanlar Necid tarafına doğru çıktıkları gaza yolculuğunun bir kısmında, Zâtü‟r-Rikâ„ denilen bir vadide konaklamıĢlardır. Burada Hz. Peygamber bir ağacın dalına kılıcını asmıĢ ve orada dinlenirken uyuyakalmıĢtır. O sırada müĢriklerden bir adam Allah Resûlü‟nün kılıcını almıĢ ve Hz. Peygamber hemen uyanmıĢtır.168

Adam kılıcı kınından çıkarmıĢ Hz. Peygamber‟e: “Seni benim elimden kim kurtaracak?” demiĢ Hz. Peygamber: “Allah!” diye cevap vermiĢtir. Bu konuĢma tekrarlanmıĢ ve adam kılıcı kınına sokup oturmuĢtur. Rivayetlerin sonunda bu olayda Hz. Peygamber‟in o adama kötü bir Ģey söylemediği belirtilmiĢtir.169

b) Korku Namazı

Sahîh‟de korku namazı ile ilgili sekiz rivayet karĢımıza çıkmaktadır. Bu rivayetlerin ikisinde savaĢ ismi zikredilmezken sadece ikisinde Zâtü‟r-Rikâ„ Gazvesi‟nın ismi zikredilmiĢtir. Diğer ikisinde ise Cüheyneli bir kavme karĢı sefere çıktıkları ve sefer sırasında korku namazı kıldıkları aktarılmıĢtır. Cüheynelilerin Necid tarafında yaĢadıkları170

bilinmektedir. Yukarıdaki rivayetlerde bu seferin Necid‟e doğru yapıldığı zikredilmiĢtir. Bu sebeple bu iki rivayet Zâtü‟r-Rikâ„ hakkında olmalıdır. Bizim ele aldığımız rivayetler Zâtü‟r-Rikâ„ ile ilgili olduğunu düĢündüğümüz rivayetlerdir. Ayrıca

167 Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 149.

168

Müslim, Salâtü‟l-Müsâfirûn ve Kasruha, 311.

169 Müslim, Fedâil, 13,14.

Apaydın‟ın tespitleri de bizim çıkarımımızı desteklemektedir.171

Bunun yanında yine Apaydın‟ın beyanlarından172

hareketle, savaĢ ismi zikredilmeyen, Ġbn Ömer‟den nakledilen iki rivayetin de Zâtü‟r-Rikâ hakkında olduğunu söyleyebiliriz.

Zâtü‟r-Rikâ„ kaydının geçtiği rivayetlerin ilkinde korku namazı Ģu Ģekilde kılınmıĢtır: Allah Resûlü orduyu iki gruba ayırmıĢ, birinci grup Hz. Peygamber ile birlikte namaz kılarken diğer grup düĢmanın karĢısında durmuĢtur. Hz. Peygamber birinci gruba bir rekât namaz kıldırdıktan sonra kıyamda beklemiĢ cemaat ise namazını tamamlayıp namazdan çıkmıĢ ve düĢmanın karĢısına geçmiĢtir. Daha sonra ikinci grup gelmiĢ, Hz. Peygamber onlarla kalan ikinci rekâtı tamamlamıĢtır. Sonra tahiyyatta beklemiĢ cemaat de namazını tamamlayınca Hz. Peygamber ile birlikte selam vermiĢlerdir.173

Ġkinci rivayette Allah Resûlü‟nün dört, her iki grubun ise ikiĢer rekât namaz kılmıĢ olduğu zikredilmiĢtir.174

Korku namazı ile ilgili diğer rivayetlerde savaĢın Cüheyneli bir kavimle yapıldığı ve çarpıĢmanın oldukça çetin olduğu ifade edilmiĢtir. MüĢrikler ikindi namazı vaktinde Müslümanlara karĢı bir hamle yapmadıklarının piĢmanlığını yaĢayarak bu namaz vaktinde saldırıda bulunmayı planladılar. Cibrîl bu durumu Hz. Peygamber‟e haber verdi. Ġkindi vakti geldiğinde Allah Resûlü‟nün ashâbına korku namazı kıldırdığı nakledilmiĢtir. Ayrıca namazı iki rekâtta tamamladıkları ifade edilmiĢtir.175

Ġbn Ömer‟den gelen nakillerde, kendisinin de Hz. Peygamber ile korku namazı kıldığı ve namazın kılınıĢ Ģekli hakkında bilgiler bulunmaktadır.176

c) Medine‟ye Dönüş Yolunda Yaşananlar

Sahîh‟de Câbir b. Abdullah‟tan aktarılan ve aynı olaydan bahsedilen ancak savaĢ ismi zikredilmeyen rivayetler bulunmaktadır. Davudoğlu‟nun verdiği bilgilere göre, bu rivayetlerin Zâtü‟r-Rikâ„ Gazvesi‟nde geçtiği görülmektedir.¹⁷⁷ Bu rivayetlere göre Câbir, savaĢ dönüĢünde hasta bir devenin üzerinde yol alıyordu. Devesi artık yürüyemez duruma gelince Hz. Peygamber, devesi için dua etti. Bunun üzerine deve iyileĢti ve daha önce hiç yürümediği kadar hızlı yürümeye baĢladı. Hz. Peygamber deveyi Câbir‟den

171

Apaydın, s. 566.

172

Apaydın, s. 566.

173 Müslim, Salâtü‟l Müsâfirûn ve Kasruha, 309, 310.

174 Müslim, Salâtü‟l-Müsâfirûn ve Kasruha, 311, 312.

175

Müslim, Salâtü‟l-Müsâfirûn ve Kasruha, 307, 308.

176 Müslim, Salâtü‟l-Müsâfirûn ve Kasruha, 305, 306.

satın almak istedi. Câbir de Medine‟ye varana kadar kullanmak Ģartıyla deveyi sattı. Câbir yeni evlendiğini belirterek önden gitmek için Allah Resûlü‟nden izin istedi. Medine‟ye vardıklarında Hz. Peygamber deveyi ücretiyle birlikte Câbir‟e geri verdi.178 Medine‟ye yaklaĢtıklarında Hz. Peygamber hemen Ģehre girmek istemedi, hanımların hazırlık yapmalarına fırsat vermek için yatsı namazı vaktinde girmeyi uygun gördü.179