BÖLÜM 2: EL-CÂMİU’S-SAHÎH‟DE YER ALAN MEGÂZÎ İLE İLGİLİ
3.9. Zâtü‟r-Rikâ
Tablo 17:
Zâtü‟r-Rikâ ile İlgili Rivayetlere Dâir Genel Karşılaştırma
Z AT ÜR -RİKÂ MÜSLİM İBN ŞİHÂB EZ-ZÜHRÎ MUSA B. UKBE VÂKIDÎ HİŞÂM İBN Müslümanların
savaĢtığı kabile Cüheyneli bir kavim - - * *
SavaĢın isimlendirilmesi
Ayaklarına çaput bağladıkları için
veya - - - +
SavaĢ mevkiinin adı olduğu için - - - *
Korku namazı
SavaĢ esnasında ikindi namazı vaktinde bir grup asker düĢman karĢısında beklerken diğer grup
namaz kılmıĢtır.
- - + +
Câbir b. Abdullah‟ın
devesi
Medine‟ye dönüĢ yolunda Câbir b. Abdulah‟ın hasta olan devesini
Hz. Peygamber satın almıĢtır. - - + +
Tablo 18:
Zatü‟r-Rikâ ile İlgili Rivayetlere Dâir Detaylı Karşılaştırma
Z AT Ü‟ R -RİKÂ MÜSLİM ŞİHÂB İBN MUSA B. UKBE VÂKIDÎ İBN HİŞÂM Müslümanların
savaĢtığı kabile Cüheyneli bir kavim - - Enmâr ve Sa„lebe kavimi Muhârib ve Sa„lebe kavmi
SavaĢın isimlendirilmesi Ayaklarına çaput bağladıkları için veya SavaĢ mevkiinin adı olduğu için - - - Sancaklarını çaputlarlar yamadıkları için veya
SavaĢın yapıldığı mevkideki bir ağacın adı
olduğu için SavaĢ esnasında kılınan namaz Korku namazı kılınmıĢtır. - - Korku namazı kılınmıĢtır. Korku namazı kılınmıĢtır. Câbir b. Abdullah‟ın devesi Medine‟ye dönüĢ yolunda Câbir b. Abdulah‟ın hasta olan devesine Hz. Peygamber dua etti ve iyileĢti sonra onu
satın aldı. - - Medine‟ye dönüĢ yolunda Câbir b. Abdulah‟ın hasta olan devesine Hz. Peygamber dua etti ve iyileĢti sonra satın
aldı.
Medine‟ye dönüĢ yolunda Câbir b. Abdulah‟ın hasta
olan devesine Hz. Peygamber dua etti ve iyileĢti sonra satın aldı.
Değerlendirme
Sahîh‟de, Müslümanların bu savaĢı Cüheyneli bir kavme karĢı yaptıkları bilgisinin yer aldığı daha önce zikredilmiĢti.496
Mukayese ettiğimiz eserlerden Ġbn HiĢâm ve Vâkıdî‟nin eserinde bu bilginin yer aldığı görülmektedir. Vâkıdî, bu savaĢın Enmâr ve Sa„lebe kabilelerine karĢı yapıldığını bildirirken497
Ġbn HiĢâm, Muhârib ve Sa„lebe kabilelerine karĢı yapıldığını zikretmiĢtir.498
Müslim, savaĢ yolculuğu sırasında sahâbîlerin yolculuğun büyük bir kısmını yürüyerek devam etmeleri sebebiyle ayaklarının parçalandığını, bu nedenle ayaklarına çaput sardıklarını bildirmiĢtir. Sahâbîlerin ayaklarına çaput sardıkları için bu savaĢın “Zâtü‟r-Rikâ499” olarak isimlendirildiği zikredilmiĢti.500
Müslim‟in sunmuĢ olduğu baĢka bir rivayette Zâtü‟r-Rikâ bölgesinde gerçekleĢen olaylardan bahsedilmiĢtir. Hadis metninde savaĢın bu mevkide gerçekleĢtiği için bu ismi aldığı zikredilmese de biz o ihtimale dayanarak bu rivayeti burada ele aldık.501 KarĢılaĢtırma yapılan kaynaklarda savaĢın isimlendirilmesine dâir bilgiler yalnızca Ġbn HiĢâm‟ın eserinde bulunmaktadır. Buna göre Ġbn HiĢâm, Müslümanların sancaklarını çaputlarla yamadıkları veya savaĢın gerçekleĢtiği mevkideki bir ağacın adı olduğu için bu ismi aldığını zikretmiĢtir.502
Sahîh‟de Zâtü‟r-Rikâ SavaĢı‟nda korku namazı kılındığına dâir rivayetlerin bulunduğu bir önceki bölümde ele alınmıĢtı.503
ÇalıĢmalarımız sonucunda Vâkıdî ve Ġbn HiĢâm‟ın eserlerinde bu bilgiye Müslim‟le aynı Ģekilde yer verdikleri görülmektedir.504
Müslim‟in Câbir b. Abdullah ile ilgili sunmuĢ olduğu savaĢ ismi zikredilmeyen rivayetleri ikinci bölümde Zâtü‟r-Rikâ baĢlığı altında ele almıĢtık.505 Davudoğlu‟nun Ģerhinde bu rivayetlerin Zâtü‟r-Rikâ‟da geçtiğinin bildirilmesi sebebiyle biz de söz
496 Müslim, Salâtü‟l-Müsâfirîn ve Kasruha, 307, 308.
497
Vâkıdî, I, 395.
498 Ġbn HiĢâm, III-IV, 203.
499 Ruk„a kelimesi “yamalamak” anlamına gelmektedir. SavaĢın isimlendirilmesinde ise bu kelimenin anlamını önem arzetmektedir. Gazveninin gerçekleĢtiği bölgede yama gibi renkli kısımları bulunan bir dağın bulunduğu, arazisinin yamalı gibi siyahlı beyazlı göründüğü, o bölgede Zâtü‟r-Rikâ isimli bir ağaç bulunduğu, gazve sırasında sancaklara yamalar konulduğu, askerlerin ayaklarına bez parçaları sardığı için bu ismi aldığı ileri sürülen görüĢlerdendir. Detaylı bilgi için bk. Mahmudov, Esad, “Zatürrika”, DİA, Ġstanbul: 2013, XLVI, 152.
500
Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 149.
501 Müslim, Salâtü‟l-Müsâfirîn ve Kasruha, 311, Fedâil, 13,14.
502 Ġbn HiĢâm, III-IV, 204.
503
Müslim, Salâtü‟l Müsâfirîn ve Kasruha, 310, 312, 307, 308.
504 Vâkıdî, I, 396; Ġbn HiĢâm, III-IV, 204.
konusu rivayetleri burada ele aldık.506 Rivayetlerde savaĢ dönüĢünde Câbir b. Abdullah hasta bir deve üzerinde yol alırken Hz. Peygamber‟in deve için dua ettiği, devenin iyileĢtiği, daha sonra Allah Resûlü‟nün deveyi satın aldığı bildirilmiĢti. Yapılan karĢılaĢtırmada Vâkıdî ve Ġbn HiĢâm‟ın aynı olayı Zâtü‟r-Rikâ Gazvesi‟nde zikrettikleri görülmektedir.507
Ayrıca Ġbn ġihâb ez-Zührî‟den gelen nakillerde Zâtü‟r-Rikâ hakkında hiçbir bilgi bulunmazken Musa b. Ukbe‟nin eserinde sadece savaĢın ne zaman yapıldığına dair bilgiler verilmiĢtir.508
3.10. Bedrü‟l-Mev„id
Tablo 19:
Bedrü‟l-Mev„id ile İlgili Rivayetlere Dâir Genel Karşılaştırma
B E D RÜ‟ L -M E V„ İD MÜSLİM İBN ŞİHÂB EZ-ZÜHRÎ MUSA B. UKBE VÂKIDÎ HİŞÂM İBN Teyemmümün farz kılınıĢı
ÂiĢe‟nin gerdanlığının kaybolması sebebiyle, onu aramak için ordu susuz
bir yerde konaklamıĢ ve teyemmüm ile ilgili âyetler nâzil olmuĢtır.
- - + -
Tablo 20:
Bedrü‟l-Mev‟id ile İlgili Rivayetlere Dâir Detaylı Karşılaştırma
B E D RU‟ L -M E V„
İD MÜSLİM İBN ŞİHÂB EZ-ZÜHRÎ MUSA B. UKBE VÂKIDÎ HİŞÂM İBN
Teyemmümün farz kılınıĢı
ÂiĢe‟nin gerdanlığının kaybolması sebebiyle, onu aramak için ordu
susuz bir yerde konaklamıĢ ve teyemmüm
ile ilgili âyetler nâzil olmuĢtır.
- -
ÂiĢe‟nin gerdanlığının kaybolması sebebiyle, onu aramak için ordu
susuz bir yerde konaklamıĢ ve teyemmüm
ile ilgili âyetler nâzil olmuĢtır
-
Değerlendirme
Teyemmümün farz kılınıĢından önce yaĢanan olaylar hakkındaki rivayetler ikinci bölümde ele alınmıĢtı. Buna göre Hz. ÂiĢe savaĢ yolcuğu sırasında gerdanlığını düĢürmüĢ, onu aramak için ordu susuz bir yerde konaklamıĢtır. Bunun üzerine
506
Davudoğlu, VIII, 94.
507 Vâkıdî, I, 399, 400; Ġbn HiĢâm, III-IV, 206.
teyemmüm farz kılınmıĢtır.509
Bu bilgiye karĢılaĢtırma yaptığımız kaynaklardan yalnızca Vâkıdî eserinde yer vermiĢ ve bu olayın Benû Mustalik Gazvesi‟nde geçtiğini belirtmiĢtir.510
3.11. Hendek
Tablo 21:
Hendek ile İlgili Rivayetlere Dâir Genel Karşılaştırma
H E NDEK MÜSLİM İBN ŞİHÂB EZ-ZÜHRÎ MUSA B. UKBE VÂKIDÎ HİŞÂM İBN Hendek kazımı
Ashâb ile birlikte Hz. Peygamber‟de kazım esnasında
çalıĢmıĢlardır. - + + +
Çıkan toprağı omuzlarında
taĢımıĢlardır. - - * -
Câbir b. Abdullah‟ın daveti
Hendek kazımı sırasında Hz. Peygamber‟in aç olduğunu farkeden Câbîr onu yemeğe davet
etmiĢtir
- - + +
Abdullah b. Ömer‟in durumu
YaĢı küçük olduğu için Uhud‟a katılmasına izin verilmeyen Abdullah b. Ömer‟e Hendek‟te on
beĢ yaĢında olduğu için izin verilmiĢtir
- - + +
Müslümanların namazlarını
kılamayıĢı
ÇatıĢmanın yoğunluğundan ikindi namazını kılamamıĢlardır. AkĢam vakti girince Buthân Vadisi‟nde
kaza etmiĢlerdir - * * - SavaĢta yaralanan sahâbîler Sa„d b. Muâz - + + + Übeyy - - - -
Evinde ölen sahâbî
SavaĢa katılan genç bir sahâbî savaĢ meydanında değil evine gittiği sırada bir yılan tarafından
öldürülmüĢtür - - + - Hz. Peygamber‟in görevlendirdiği sahâbîler Zübeyr - - + - Huzeyfe - + + +
Nâzil olan âyetler Ahzâb 33/10 Ahzâb 33/25 - * *
509 Müslim, Hayz, 108, 109.
Tablo 22:
Hendek ile İlgili Rivayetlere Dâir Detaylı Karşılaştırma
H
E
NDEK
MÜSLİM ŞİHÂB İBN MUSA B. UKBE VÂKIDÎ İBN HİŞÂM
Hendek kazımı
Ashâb ile birlikte Hz. Peygamber‟de kazım esnasında çalıĢmıĢ çıkan toprağı omuzlarında
taĢımıĢtır.
-
Ashâb ile birlikte Hz. Peygamber‟de kazım esnasında çalıĢmıĢtır.
Ashâb ile birlikte Hz. Peygamber‟de kazım esnasında çalıĢmıĢtır. Çıkan toprağı sepetlerle baĢlarının üzerinde
taĢımıĢlardır.
Hz. Peygamber ve Müslümanlar hendek kazımı sırasında çalıĢmıĢlardır. Câbir b.
Abdullah‟ın daveti
Hendek kazımı sırasında Hz. Peygamber‟in aç olduğunu fark
eden Câbîr onu yemeğe davet etmiĢtir.
- -
Hendek kazımı sırasında Hz. Peygamber‟in aç olduğunu fark eden
Câbîr onu yemeğe davet etmiĢtir.
Hendek kazımı sırasında Hz. Peygamber‟in aç olduğunu fark eden
Câbîr onu yemeğe davet etmiĢtir.
Abdullah b. Ömer‟in durumu
YaĢı küçük olduğu için Uhud‟a katılmasına izin verilmeyen Abdullah b. Ömer‟e Hendek‟te on
beĢ yaĢında olduğu için -izin verilmiĢtir.
- -
YaĢı küçük olduğu için Uhud‟a katılmasına izin verilmeyen Abdullah b.
Ömer‟e Hendek‟te on beĢ yaĢında olduğu için -izin verilmiĢtir
YaĢı küçük olduğu için Uhud‟a katılmasına izin verilmeyen Abdullah b.
Ömer‟e Hendek‟te on beĢ yaĢında olduğu için –izin verilmiĢtir Müslümanların
namazlarını kılamayıĢı
ÇatıĢmanın yoğunluğundan ikindi namazını kılamamıĢlardır. AkĢam vakti girince Buthân Vadisi‟nde
kaza etmiĢlerdir. - ÇatıĢmanın yoğunluğundan ikindi namazını kılamamıĢlardır.
Öğle, ikindi, akĢam ve yatsı namazlarlarını kılamamıĢlardır. Daha
sonra kaza etmiĢlerdir.
- SavaĢta
yaralanan sahâbîler
Sa„d b. Muâz
Übeyy - Sa„d b. Muâz Sa„d b. Muâz Sa„d b. Muâz
Evinde ölen sahâbî
SavaĢa katılan genç bir sahâbî savaĢ meydanında değil evine gittiği sırada bir yılan tarafından
öldürülmüĢtür.
- -
SavaĢa katılan genç bir sahâbî savaĢ meydanında değil evine gittiği sırada bir yılan tarafından öldürülmüĢtür
- Hz. Peygamber‟in görevlendirdiği sahâbîler Zübeyr
Huzeyfe - Huzeyfe b. Yemân Zübeyr
Huzeyfe Huzeyfe
Nâzil olan
âyetler Ahzâp 33/10 Ahzâb 33/25 -
Ahzâb 33/ 9, 10, 11,12, 13, 14, 15, 16,
22, 23, 24 Bakara 2/214 Nisâ 51, 52, 54, 55
Değerlendirme
Hendek kazımı sırasında Hz. Peygamber‟in ashâbıyla birlikte çalıĢtığı, çıkan toprağı omuzlarında taĢıdıkları daha önce zikredilmiĢti.511
Ġbn ġihâb ez-Zührî dıĢındaki müelliflerin tamamı Hz. Peygamber‟in ashâbıyla birlikte çalıĢtığını aktarmıĢtır.512 Diğerlerinden farklı olarak Vâkıdî, çıkan toprağı sepetlerle baĢlarının üzerinde taĢıdıklarını belirtmiĢtir.513
Hendekler kazılırken Allah Resûlü‟nün aç olduğunu fark eden Câbir‟in yemek hazırladığı ve Hz. Peygamber‟i yemeğe davet ettiği bir önceki bölümde ele alınmıĢtı.514 Vâkıdî ve Ġbn HiĢâm, bu bilgiyi Müslim‟in naklettiği Ģekilde zikretmiĢlerdir.515
Ġkinci bölümde yaĢı küçük olduğu için Uhud Gazvesi‟ne katılamayan Abdullah b. Ömer‟in Hendek Gazvesi‟nde on beĢ yaĢında olduğu için savaĢa katılmasına izin verildiği zikredilmiĢti.516
Ġbn HiĢâm, Müslim ile aynı bilgiyi vermiĢtir.517 Vâkıdî, hendek kazımı sırasında Hz. Peygamber‟in yanına bazı çocukların savaĢa katılmak üzere geldiklerini, Allah Resûlü‟nün çocuklardan bazılarına izin verdiğini bazılarını geri çevirdiğini bildirmiĢtir. Ġzin verdiği çocukların on beĢ yaĢlarında olduğu ve hendek kazımı sırasında çalıĢtıkları aktarılmıĢtır. Bu çocukların içlerinde Abdullah b. Ömer‟in de bulunduğu zikredilmiĢtir.518
SavaĢ sırasında çatıĢmanın yoğunluğu sebebiyle Müslümanların ikindi namazını kılamadıkları, akĢam vakti girdiğinde Buthân Vadisi‟nde519
kaza ettikleri ikinci bölümde ele alınmıĢtı.520
Yapılan karĢılaĢtırma neticesinde Ġbn ġihâb ez-Zührî ve Ġbn HiĢâm‟ın bu bilgiyi zikretmedikleri tespit edilmiĢtir. Musa b. Ukbe, ikindi namazını kılamadıklarını bildirmiĢ, ancak kaza etmelerine dâir bir bilgi vermemiĢtir.521
Vâkıdî ise öğle, ikindi, akĢam ve yatsı namazlarını kılamadıklarını bildirmiĢ, daha sonra da kaza ettiklerini aktarmıĢtır.522
511 Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 125, 126.
512 Musa b. Ukbe, s. 272, Ġbn HiĢâm, III-IV, 216.
513 Vâkıdî, II, 441, 442. 514 Müslim, EĢribe, 141. 515 Vâkıdî, II, 452. 516 Müslim, Ġmâre, 91. 517 Ġbn HiĢâm, III-IV, 66. 518 Vâkıdî, II, 453.
519 Medine‟deki üç büyük vadiden biri olan Buthân Vadisi için bk. Yâkût el-Hamevî, I, 447.
520
Müslim, Mesâcid ve Mevâdıi‟s-Salât, 209.
521 Musa b. Ukbe, s. 275.
SavaĢ sırasında Sa„d b. Muâz ile Übeyy‟in kolundaki ana toplardamardan yaralandıkları daha önce zikredilmiĢti.523
Ġbn ġihâb ez-Zührî dıĢındaki müellifler Sa„d b. Muâz‟ın yaralandığını bildirmiĢlerdir.524
Ancak diğer kaynaklarda Übeyy‟in yaralanması hakkında bilgi bulunmamaktadır.
SavaĢ sırasında günün belirli zamanlarında izin alarak evine giden yeni evlenmiĢ genç bir sahâbînin, yine evine gittiği sırada evde bulunan bir yılan tarafından öldürüldüğü önceki bölümde ele alınmıĢtı.525
Bu bilgiye yalnızca Vâkıdî eserinde yer vermiĢ, diğer müellifler bu bilgiyi zikretmemiĢlerdir.526
Ġkinci bölümde Hz. Peygamber‟in savaĢ sırasında Zübeyr ile Huzeyfe‟yi ayrı ayrı iĢler için görevlendirdiği bildirilmiĢti. Zübeyr‟in ne için görevlendirildiği belirtilmemiĢti.527 Huzeyfe‟nin ise düĢman hakkında bilgi toplamak için görevlendirildiği zikredilmiĢti.528 Musa b. Ukbe, Vâkıdî ve Ġbn HiĢâm Huzeyfe‟nin görevlendirilmesiyle ilgili bilgiler nakletmiĢlerdir.529 Zübeyr‟in görevlendirilmesiyle ilgili sadece Vâkıdî‟nin eserinde bilgi bulunmaktadır.530
Bir önceki bölümde, Ahzâb 33/10 âyetinin Hendek Gazvesi hakkında nâzil olduğu belirtilmiĢti.531
Hendek Gazvesi‟nde nâzil olan âyetler hakkında Ġbn ġihâb ez-Zührî Ahzâb 33/25 âyetinin nâzil olduğunu aktarmıĢtır.532
Vâkıdî Ahzâb Sûresi‟nden on bir âyet ile Bakara 2/214 âyetinin Hendek Gazvesi hakkında nâzil olduğunu bildirmiĢtir.533 Ġbn HiĢâm, Yahûdîlerin KureyĢ‟i Müslümanlara karĢı tahrik etmesi hakkında Nisâ 4/51-55 âyetlerinin, hendek kazımı hakkında Nûr 24/62-64 âyetlerinin nâzil olduğunu belirtmiĢtir.534
523 Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 65, Selâm, 74.
524 Musa b. Ukbe, s. 277; Vâkıdî, II, 469; Ġbn HiĢâm, III-IV, 226, 227.
525
Müslim, Selâm, 139.
526 Vâkıdî, II, 475.
527 Müslim, Fedâilü‟s-Sahâbe, 48.
528
Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 99.
529
Musa b. Ukbe, s. 280, Vâkıdî, II, 489, Ġbn HiĢâm, III-IV, 231.
530 Vâkıdî, II, 457. 531 Müslim, Tefsîr, 12. 532 Ġbn ġihâb ez-Zührî, s. 80, 81. 533 Vâkıdî, II, 494, 495. 534 Ġbn HiĢâm, III-IV, 215, 216.
3.12. Benû Kurayza
Tablo 23:
Benû Kurayza ile İlgili Rivayetlere Dâir Genel Karşılaştırma
B E N Û K URAY Z A MÜSLİM İBN ŞİHÂB EZ-ZÜHRÎ MUSA B. UKBE VÂKIDÎ HİŞÂM İBN Hendek Gazvesi‟nden sonra Cibrîl‟in getirdiği emir.
SavaĢın bitmediğini haber vermiĢ + + + +
Benû Kurayza‟nın üzerine
gitmeleri emrini getirmiĢtir. - + + +
Sa„d b. Muâz‟ın verdiği hüküm
SavaĢabilecek erkekler
öldürülmüĢtür. + + * *
Kadın ve çocuklar esir edilmiĢtir. * + + +
Malları paylaĢtırılmıĢtır + + + +
Kurayzalılardan bazılarına eman
verilmesi
Bazılarına eman verilmiĢ ve onlar
Müslüman olmuĢlardır - - * *
Ganimet Toprakları ve malları Müslümanlar
Tablo 24:
Benû Kurayza ile İlgili Rivayetlere Dâir Detaylı Karşılaştırma
B E N Û K URAY Z A
MÜSLİM İBN ŞİHÂB EZ-ZÜHRÎ MUSA B. UKBE VÂKIDÎ İBN HİŞÂM
Hendek Gazvesi‟nden sonra Cibrîl‟in getirdiği emir.
SavaĢın bitmediğini haber vermiĢ ve Benû Kurayza‟nın üzerine
gitmeleri emrini getirmiĢtir.
SavaĢın bitmediğini haber vermiĢtir.
SavaĢın bitmediğini haber vermiĢ ve Benû Kurayza‟nın üzerine
gitmeleri emrini getirmiĢtir.
SavaĢın bitmediğini haber vermiĢ ve Benû Kurayza‟nın üzerine
gitmeleri emrini getirmiĢtir
SavaĢın bitmediğini haber vermiĢ ve Benû Kurayza‟nın
üzerine gitmeleri emrini getirmiĢtir
Sa„d b. Muâz‟ın verdiği hüküm
SavaĢabilecek erkekler öldürülmüĢtür. Kadın ve çocuklar esir
edilmiĢtir. Malları paylaĢtırılmıĢtır
SavaĢabilecek erkekler öldürülmüĢtür. Çocukları esir edilmiĢtir.
Malları paylaĢtırılmıĢtır
SavaĢabilecek erkekler öldürülmüĢtür.
Kadın ve çocuklar esir edilmiĢtir. Malları paylaĢtırılmıĢtır
Buluğa eren erkeklerin öldürülmüĢtür
Kadın ve çocuklar esir edilmiĢtir. Malları paylaĢtırılmıĢtır
Erkekler öldürülmüĢtür. Kadın ve çocuklar esir
edilmiĢtir. Malları paylaĢtırılmıĢtır Kurayzalılardan
bazılarına eman verilmesi
Bazılarına eman verilmiĢ ve onlar Müslüman
olmuĢlardır.
- - Rifa„a b. Samuel‟e eman verilmiĢ
o da Müslüman olmuĢtur
Rifa„a b. Samuel‟e eman verilmiĢ o da Müslüman olmuĢtur. Ganimet Toprakları ve malları Müslümanlar arasında paylaĢtırılmıĢtır. -
Malları Müslümanlar arasında paylaĢtırıldı. Atlıya üç hisse (ata iki hisse sahibine bir hisse) yaya
olana bir hisse verildi.
Ganimetin beĢte biri ayrıldı. Geri kalanından atlıya üç hisse (ata iki sahibine bir) yaya olana bir hisse
verildi.
Ganimetin beĢte biri ayrıldı. Geri kalanından atlıya üç hisse (ata iki sahibine bir) yaya olana
Değerlendirme
Hendek Gazvesi‟nin ardından Müslümanların silahlarını bırakıp günlük iĢlerine dönmekle meĢgul oldukları sırada Cebrâil‟in gelip savaĢın bitmediğini haber verdiği ve Benû Kurayza‟ya doğru hareket etme emrini getirdiği önceki bölümde zikredilmiĢti.535 KarĢılaĢtırma yapılan kaynakların tamamında Cebrâil‟in savaĢın bitmediğini haber verdiği zikredilmiĢtir.536
Ġbn ġihâb ez-Zührî dıĢındaki müelliflerin tamamı Benû Kurayza‟ya karĢı savaĢ emrinin gelmesi hakkındaki bilgileri nakletmiĢlerdir.537
Benû Kurayza hakkındaki hükümleri538
Sa„d b. Muâz‟ın verdiği önceki bölümde ele alınmıĢtı. O, savaĢabilecek durumda olan erkeklerin öldürülmesine, kadın ve çocukların esir edilmesine, mallarının ise Müslümanlar arasında paylaĢtırılmasına hükmetmiĢti.539 KarĢılaĢtırma yaptığımız kaynakların müelliflerinin tamamı Sa„d b. Muâz‟ın hüküm verdiği konusunda ortak bilgi vermiĢlerdir. Ancak hükümler hakkındaki bilgiler arasında küçük farklılıklar bulunmaktadır. Buna göre Ġbn ġihâb ez-Zührî esir edilenler içinde kadınları zikretmemiĢtir.540
Vâkıdî ise farklı olarak buluğa eren erkeklerin öldürüldüğünü zikretmiĢtir.541
Musa b. Ukbe ve Ġbn HiĢâm‟ın naklettikleri ise Müslim ile aynıdır.542
Ġkinci bölümde Benû Kurayzalılardan bazılarına emân543
verildiği ve onların Müslüman olduğu zikredilmiĢti.544
Bu konu hakkında sadece Vâkıdî ve Ġbn HiĢâm bilgi vermiĢtir. Bildirildiğine göre Selma bint Kays, Hz. Peygamber‟in yanına gelerek Rifâ„a b. Semuel‟in bağıĢlanırsa Müslüman olacağını haber vermiĢ ve onun bağıĢlanmasını istemiĢtir. Hz. Peygamber de onu bağıĢlamıĢtır.545
Benû Kurayza‟ya ait toprakların ve malların Müslümanlar arasında paylaĢtırıldığı ikinci bölümde zikredilmiĢti.546
Bu konu hakkında Musa b. Ukbe, Benû Kurayza‟ya ait
535 Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 65.
536
Ġbn ġihâb ez-Zührî, s. 81; Musa b. Ukbe, s. 282; Vâkıdî, II, 497; Ġbn HiĢâm, III-IV, 233.
537 Musa b. Ukbe, s. 282; Vâkıdî, II, 497; Ġbn HiĢâm, III-IV, 233.
538 Benû Kurayza hakkında uygulanan hükümler ile ilgili bk. ġaban Öz, “Medine Yahûdîleri ve Benû Kurayza Hikâyesi Üzerine Yeni BakıĢlar”, İslam Araştırmaları Dergisi, 2004, XVII, sayı: 2, s. 139, 144.
539 Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 62, 64.
540 Ġbn ġihâb ez-Zührî, s. 82.
541
Vâkıdî, II, 512.
542
Musa b. Ukbe, s. 286; Ġbn HiĢâm, III-IV, 240.
543 Ġslam ülkesine girmek veya Ġslam ordusuna teslim olmak anlamına gelen emân hakkında detaylı bilgi için bk. Bozkurt, Nebi, “Eman”, DİA, Ġstanbul: 1995, XI, 74.
544
Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 62.
545 Vâkıdî, II, 515; Ġbn HiĢâm, III-IV, 244.
malların Müslümanlar arasında paylaĢtırıldığını, bu paylaĢım sırasında yayaya bir, atlıya üç hisse (ata iki hisse sahibine bir hisse) verildiğini bildirmiĢtir.547
Vâkıdî ve Ġbn HiĢâm ise ganimetin beĢte biri ayrıldıktan sonra geri kalanı atlıya üç, yayaya bir hisse olacak Ģekilde taksim edildiğini zikretmiĢlerdir.548
Ġbn ġihâb ez-Zührî bu konu hakkında bilgi vermemiĢtir.
3.13. Benû Mustalik
Tablo 25:
Benû Mustalik ile İlgili Rivayetlere Dâir Genel Karşılaştırma
B E N Û M U ST A L İK MÜSLİM İBN ŞİHÂB MUSA B. UKBE VÂKIDÎ HİŞÂM İBN Benû Mustalik‟e yapılan baskının neticesi SavaĢabilecek erkekler öldürülmüĢ geri kalanlar esir
edilmiĢtir.
- - * *
Hz. Peygamber‟in
nikâhlanması Cüveyriye bint Haris ile nikâhlanmıĢtır. - + + +
SavaĢ sırasında çıkan tartıĢma
Ensâr ve Muhâcirden birer kiĢi arasında kavga çıkmıĢ
daha sonra olay büyümüĢtür. - * * *
Tablo 26:
Benû Mustalik ile İlgili Rivayetlere Dâir Detaylı Karşılaştırma
BENÛ MUS TALİ K MÜSLİM ŞİHÂB İBN MUSA B. UKBE VÂKIDÎ İBN HİŞÂM Benû Mustalik‟e yapılan baskının neticesi SavaĢabilecek erkekler öldürülmüĢ
geri kalanlar esir edilmiĢtir.
- -
On kiĢi öldürüldü diğer Erkekler, kadınlar ve çocuklar esir edilmiĢtir.
SavaĢabilecek olanlar öldürülmüĢ diğerleri esir edilmiĢtir. Kadınları çocukları ve malları ganimet olarak verildi. Hz. Peygamber‟in nikâhlanması Cüveyriye bint Haris ile nikâhlanmıĢtır. - Cüveyriye bint Haris ile nikâhlanmıĢtır.
Cüveyriye bint Haris ile nikâhlanmıĢtır. Cüveyriye bint Haris ile nikâhlanmıĢtır. SavaĢ sırasında çıkan tartıĢma Ensâr ve Muhâcirden birer kiĢi arasında kavga
çıkmıĢ daha sonra olay büyümüĢtür. - Cahcâh el-Gıfârî Benû Sa„lebe‟den biri arasında kava çıkmıĢtır.
Cehcâ b. Sa„îd el-Gıfârî ile Sinân b. Veber el- Cühenî arasında kavga
çıkmıĢtır.
Cahcâh b. Mes„ûd ile Sinân
b. Veber el- Cühenî arasında kavga çıkmıĢtır.
547 Musa b. Ukbe, s. 286.
Değerlendirme
Ġkinci bölümde Müslümanların Benû Mustalik‟e yaptıkları baskının neticesinde savaĢabilecek olanların öldürüldüğü geri kalanların ise esir edildiği zikredilmiĢti.549
Ġbn ġihâb ez-Zührî ve Musa b. Ukbe‟den gelen nakillerde bu bilgiye ulaĢılamamaktadır.