Hayber

Müslim‟in Sahîh‟inde, Hayber Gazvesi ile ilgili altmıĢ rivayet bulunmaktadır. Söz konusu rivayetlerin on üçü savaĢın seyri, sekizi elde edilen taĢınabilir ganimetler, on ikisi ele geçirilen toprakların durumu, otuzu savaĢ sonrasında yaĢananlar ile ilgilidir. Ayrıca “SavaĢ Sonrasında YaĢananlar” baĢlığı altındaki üç rivayet “SavaĢın Seyri” baĢlığı altındaki rivayetlerle ortaktır. Bu sebeple rivayetler toplamda atmıĢ üç rivayet olarak görünmesine karĢın altmıĢ olarak belirlenmiĢtir.

a) Savaşın Seyri

Sahîh’de Hayber Gazvesi‟nin seyri ile ilgili on üç rivayet tespit edilmiĢtir. Bu rivayetlerin biri Hz. Peygamber‟in kıldığı namaz, beĢi Müslümanların Hayber‟e giriĢi, üçü Hayber muhasarası ve Âmir b. Ekvâ‟nın Ģehâdeti, son olarak dördü de sancağın Ali b. Ebû Tâlib‟e verilmesi hakkındadır.

Hayber yolculuğu sırasında yaĢananlar ile ilgili ilk rivayette Hz. Peygamber‟in bir merkep üzerinde Hayber‟e doğru yönelip namaz kıldığı bildirilmiĢtir.262

Bu olayın Hayber‟e yaklaĢtıkları veya oraya vardıkları sırada yaĢanmıĢ olma ihtimali yüksektir. Hayber‟in muhasara altına alınması ve Âmir b. Ekvâ‟nın Ģehâdeti hakkındaki rivayetlere göre Müslümanlar gece yolcuğu yaptıktan sonra Hayber‟e ulaĢmıĢ ve orayı muhasara altına almıĢlardır. Ayrıca Hayber‟in fethinin müjdelendiği ve fethin

260

Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 132.

261 Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 132.

gerçekleĢtiği aktarılmıĢtır. Rivayetlerdeki baĢka bir bilgiye göre Âmir b. Ekvâ, Hayber‟de bir Yahûdî ile çarpıĢırken yaralanmıĢ ve yaralanma sonucunda Ģehit olmuĢtur.263

Diğer bir rivayette çarpıĢtığı Yahûdî‟nin Merhab olduğu bildirilmiĢtir. Ayrıca Hz. Peygamber‟in Ali b. Ebû Tâlib‟e sancağı verdiği, daha sonra Hz. Ali‟nin de Merhab‟la çarpıĢtığı aktarılmıĢtır.264

Müslim‟deki beĢ rivayet sancağın Ali b. Ebû Tâlib‟e verilmesi hakkında bilgi içermektedir. Bu bilgilerin birisi bir önceki rivayetin son kısmında yer almaktadır. Diğerleri ise müstakil olarak karĢımıza çıkmaktadır. Buna göre Hz. Peygamber fetihten önceki gün sancağı vereceği kiĢi hakkında övgü içeren sözler söylemiĢ ardından sancağı Hz. Ali‟ye vermiĢtir.²⁶⁵ Hz. Ali‟nin o gün gözlerinden rahatsız olduğu ve Resûlullah‟ın onun gözünü iyileĢtirdiği de rivayette yer alan detaylardandır.266

Bunun yanında Hz. Peygamber, Hz. Ali‟nin Hayberlileri Ġslâm‟a davet etmesini ardından fetih gerçekleĢinceye kadar onlarla savaĢmasını istemiĢtir.267

Müslim‟in Müslümanların Hayber‟e giriĢi hakkında sunduğu bilgilere göre Hz. Peygamber ve ashâbı Hayberliler günlük iĢleriyle ilgilenirken, oraya girmiĢlerdir.268

Bu konu hakkındaki diğer rivayetler biraz önce zikrettiğimiz rivayetin benzeridir. Ġlave olarak Hz. Peygamber‟in Safiyye bint Huyeyy ile evlenmesi hakkında bilgi bulunmaktadır.269

Bu kısım aĢağıda zikredilecektir.

b) Elde Edilen Taşınabilir Ganimetler

Müslim‟in sunduğu rivayetlerin sekizi Hayber‟de elde edilen taĢınabilir ganimetlerle ilgilidir. Bu rivayetlerin yedisi ganimetlerin niteliği, sonuncusu ise HabeĢistan muhâcirleri ile Yemen‟den gelenlerin ganimetten pay almaları hakkındadır.

Hayber fethedildiği zaman pek çok taĢınabilir ganimet ele geçirilmiĢtir. Bunlardan kayda geçenler içerisinde bir tulum iç yağının ganimet olarak alındığı²⁷⁰ rivayetlerde görülmektedir. Ayrıca bir gerdanlığın satıĢ iĢlemi hakkında bilgiler karĢımıza

263 Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 123, 124.

264

Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 132.

265

Müslim, Fedâilü‟s-Sahabe, 35.

266 Müslim, Fedâilü‟s-Sahabe, 32, 34.

267 Müslim, Fedâilü‟s-Sahabe, 33.

268

Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 120, 121, 122.

269 Müslim, Nikâh, 84, 87.

çıkmaktadır.271

Bunun yanında ganimet mallarından bir hırkanın ve ayakkabı bağcığının izinsiz alındığı bilgisi de bulunmaktadır.272

Hayber fethedildiği zaman HabeĢistan‟dan dönen muhâcirler ile onlara katılan Yemen‟den gelen elli küsur kiĢi Hz. Peygamber‟in yanına gelmiĢtir. Bu konu hakkındaki rivayetlerde Hayber ganimetleri dağıtılırken Yemen‟den gelen muhâcirlere de ganimetten pay verildiği bildirilmiĢtir.273

c) Ele Geçirilen Toprakların Durumu

Sahîh‟de ele geçirilen Hayber topraklarının durumu ile ilgili on iki rivayet bulunmaktadır. Bunların altısı toprakların taksimi, diğer altısı ise Yahûdîlerin Hayber‟de bırakılması ile ilgilidir.

Müslim‟in sunduğu rivayetlerde Hayber topraklarından pay alanlar arasında Hz. Peygamber‟in,274

Ömer b. Hattâb‟ın,²⁷⁵ Kâ„b b. Mâlik‟in²⁷⁶ ve bazı muhâcirlerin²⁷⁷ olduğu görülmektedir.

Yahûdîlerin Hayber‟de bırakılmasıyla ilgili rivayetlerde savaĢtan sonra Hz. Peygamber‟in Yahûdîler‟i oradan çıkarmak istediği278

daha sonra Yahûdîlerin (veya Hz. Peygamber‟in)279

teklifi üzerine topraklarından elde edilen ürünün yarısını vermeleri Ģartıyla onların Hayber‟de kalmalarına izin verildiği bildirilmiĢtir.280

d) Savaştan Sonra Yaşananlar

Müslim‟in sunmuĢ olduğu otuz rivayet Hayber Gazvesi‟nden sonra yaĢananlar hakkındadır. Bu nakillerin ilki Yahûdî bir kadının Hz. Peygamber‟i zehirleme teĢebbüsü, yirmisi evcil eĢek etinin yenilmesinin ve mut„a nikâhının yasaklanması, dördü281

Hz. Peygamber‟in Safiyye bint Huyeyy ile evlenmesi, üçü dönüĢ yolculuğu sırasında konaklamaları ve son ikisi de yolculuk esnasında sarımsak tarlasına rastlamaları hakkındadır. 271 Müslim, Müsâkât, 89, 90, 91. 272 Müslim, Ġmân, 182, 183. 273 Müslim, Fedâilü‟s-Sahabe, 169.

274 Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 52, 53, 54.

275 Müslim, Vasâyâ, 15.

276

Müslim, Tevbe, 53. Bu rivayet “Tebük” baĢlığı altında tekrar zikredilecektir.

277

Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 70.

278 Müslim, Müsâkat, 6.

279 Müslim, Müsâkat, 5.

280

Müslim, Müsâkat, 1, 2, 3, 4.

281 Bu rivayetlerin ikisi (Müslim, Nikâh, 84, 87) “SavaĢın Seyri” baĢlığı altında zikredilen rivayetlerle ortaktır.

Sahîh‟de Yahûdî bir kadının Hz. Peygamber‟e koyun etinden yapılmıĢ bir yemek sunduğu ve bu yemeğin içinde zehir bulunduğuna dair bir rivayet bulunmaktadır. Hz. Peygamber yemeğin zehirli olduğunu fark edince kadını çağırtmıĢ bunun sebebini sormuĢ, ancak onu cezalandırmamıĢtır.282

Hayber‟in fethi gerçekleĢince Hz. Peygamber‟in bazı konularda yasaklar getirdiği bilinmektedir. Buna göre savaĢtan sonra ashâbın evcil eĢek eti piĢirdiği ancak Hz. Peygamber‟in piĢirilen bu etlerin dökülmesini istediği bildirilmiĢtir.283

Bu konu ile ilgili Ali b. Ebû Tâlib‟den de gelen nakiller bulunmaktadır. Ancak bu rivayetlerde ilave olarak mut„a nikâhının da yasaklandığı bildirilmiĢtir.284

SavaĢ sonrasında yaĢanan önemli olaylardan biri de Hz. Peygamber‟in Safiyye bint Huyeyy ile evlenmesidir. Bu konu hakkındaki rivayetlerde Allah Resûlü‟nün esirler arasında bulunan Safiyye bint Huyeyy‟i azat edip onunla evlendiği,285

yolculukta konakladıkları sırada düğün yemeği verildiği, sonra tekrar yola çıktıkları ve Medine‟ye yaklaĢtıklarında Hz. Peygamber ile Hz. Safiyye‟nin bineklerinden düĢtükleri bildirilmiĢtir.286

Bu yolculuk esnasında konakladıklarında muhtemelen düğün yemeği verildikten sonra Bilâl el-HabeĢî‟nin gece nöbet tuttuğu, ancak sabaha karĢı uyuyakaldığı için Müslümanların namazlarını kılamadıkları aktarılmıĢtır.287

Bu konu hakkında Ebû Hureyre‟den gelen bir nakil daha bulunmaktadır.288

Hadis metninde olayın Hayber‟de geçtiğine dair bilgi yoktur. Ancak Davudoğlu bu olayın Hayber‟de meydana geldiğini bildirmiĢtir.289

SavaĢ ismi zikredilmeyen, ancak Davudoğlu‟nun ifadelerinden Hayber‟de geçtiğini anladığımız baĢka bir rivayette yine aynı olaydan bahsedilmiĢtir.290

Ancak ilk uyanan kiĢilerin Hz. Ebû Bekir ile Hz. Ömer olduğunu ve Hz. Ömer‟in tekbir getirerek Hz. Peygamber‟i uyandırdığı aktarılmıĢtır. Bu rivayette yolculuk sırasında su sıkıntısı çektikleri ve yanında bir miktar su bulunan bir kadına rastladıkları bildirilmiĢtir. Ashâb o kadını Hz. Peygamber‟in yanına getirmiĢtir. Hz. Peygamber kadının suyunu bereketlendirmiĢ ve orada bulunan kırk kiĢi o sudan içmiĢ ve geriye yine su kalmıĢtır. Bunun üzerine herkes yanında bulunan yiyeceği getirmiĢ ve

282

Müslim, Selâm, 45.

283 Müslim, Sayd, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37. Müslim, Cihâd ve‟s-Siyer, 123. (Bu rivayet “SavaĢın Seyri” seyri baĢlığı altında zikredilen rivayetle ortaktır.)

284

Müslim, Nikâh, 29, 30, 31, 32, Sayd, 22.

285

Müslim, Nikâh, 84.

286 Müslim, Nikâh, 87, 88, 85.

287 Müslim, Mesâcid ve Mevâdıi‟s-Salât, 309.

288

Müslim, Mesâcid ve Mevâdıi‟s-Salât, 310.

289 Davudoğlu, IV, 62.

kadına vermiĢlerdir. Rivayetin sonunda yaĢadıklarını kabilesine anlatan kadının, hem kendisinin hem de kabilesinin Müslüman olduğu bilgisi yer almaktadır.291

DönüĢ yolculuğu esnasında ashâbın bir sarımsak tarlasına rastladığı ve onlardan yediği de rivayetlere yansıyan bilgilerden birisidir.²⁹²