Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı

Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB) 2010’da soydaş ve akraba topluluklarla sosyal ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla Başbakanlığa

608 “Türkiye’nin Kalkınma İşbirliği: Genel Özellikleri ve En Az Gelişmiş Ülkelere Yönelik Yaklaşımı”, http://www.mfa.gov.tr/turkiyenin-kalkinma-isbirligi.tr.mfa (Erişim: 12.10.2019).

609 Nilüfer Oba, a.g.e., s.53.

610 Anadolu Ajansı, Yükselen Afrika, Anadolu Ajansı Yayınları, 2018, s.212. 611 Engin Akçay, s. 147

bağlı olarak kurulmuştur.613 YTB; yurt dışı vatandaşlar, soydaş ve akraba topluluklar, uluslararası öğrenciler ve sivil toplum kuruluşları alanlarında çalışmalar yürütmektedir. Kardeş ve akraba topluluklar tanımı içerisinde dildaş, dindaş, soydaş ve gönüldaş topluluklarla aidiyeti öne çıkaran bir kimlik anlayışı yansıtılmaktadır. YTB’nin faaliyetleri, kamu diplomasisi uygulamaları çerçevesinde sosyo-kültürel ve eğitim başlıklarıyla bağlantılıdır.

YTB’nin açılışında yaptığı açıklamada Erdoğan: “Artık önemli olan güçlü ordular değil, gönüller fethetmektir. Dayanışmayı artırarak gönüller kazanmanın peşindeyiz.”614 diyerek kamu diplomasisi anlayışına matuf bir şekilde hareket edildiğini vurgulamaktadır. Ayrıca Erdoğan: “YTB ile Türkiye’nin barış elini, Türkiye’nin dayanışma iradesini, Türkiye’nin o koruyucu kollayıcı şemsiyesini yeryüzünün her köşesine ulaştırmaya başladık.”615 ifadesiyle de YTB aracılığıyla Türkiye’nin barış ve dayanışmaya verdiği öneme işaret edilmektedir.

YTB kuruluş kanunun 1. maddesinde: soydaş ve akraba topluluklar ile sosyal, kültürel ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla faaliyetler yürütmek yer alırken, 8. maddesinde: yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın bulunduğu ülkelerle ekonomik, sosyal, kültürel ve ticari bağları geliştirmek üzere Türkiye imajının güçlendirilmesi hedeflenmektedir.616 Bununla birlikte YTB’nin Türkiye’ye gelen uluslararası öğrencilerin eğitim süreçleriyle ilgili esasların belirlenmesi ve koordinasyonun sağlanması görevi de bulunmaktadır. YTB’nin yükseköğretimde uluslararasılaşma çalışmaları; akademik gelişme, ekonomik kalkınma ve dayanışma, sosyal ve kültürel etkileşimin ilerletilmesi esaslarına dayandırılmaktadır.

613 YTB, “Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun”, Kanun No. 5978, Resmi Gazete Sayı. 27544, 06.04.2010.

614 Artı90, “YVDK’nın İlk Toplantısı Ankara’da Yapıldı”, Sayı. 6, Nisan 2013, s.58.

615 Burcu Sunar Cankurtaran, “Türk Dış Politikasında “Diaspora Diplomasisi Açılımı” ve Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı”, Türk Dış Politikası ve Kamu Diplomasisi, Mehmet Şahin ve B. Senem Çevik (ed.), Nobel Yayıncılık, Eylül 2015, s.94.

YTB, Türk dış politikasında ‘diaspora diplomasisini’ harekete geçirmek ve bir ‘Türk diasporası’ inşa etmek amacındadır.617 Dönemin Dışişleri Bakanı Davutoğlu: “Diaspora kavramını değiştireceğiz. Anadolu topraklarından göçmüş her birey bizim diasporamızdır, dini ve mezhebi ne olursa olsun… Artık ekonomik olarak çalışmak ve sadece karın doyurmak için Türk diasporası yok. Orada bulunan ülkelerin insanlarına da istihdam sağlayan büyük bir girişimci zümresi var.” ifadelerinde bulunarak diasporanın önemine işaret etmiştir.618 Ayrıca Davutoğlu başka bir konuşmasında gönül diasporasından bahsederek, bu diasporanın Türklerden değil Türkiye’ye gönülden bağlı olanlarla oluşturulması gerektiğini de söylemiştir.619

Türkiye’de öğrenim görmek isteyen uluslararası öğrenci sayısı 2012’de 10 bin iken, 2017’de 100 binin üzerinde başvuruda bulunulmuştur. Genel itibarıyla bakıldığında 2018’de Türkiye’de yükseköğrenim gören SAA ülkelerinden gelen öğrencilerin sayısı 10 bini aşmıştır.620 Bu sayı içerisinde 2 bini aşkın Somalili öğrenci yer almaktadır. 2012’de YTB bünyesinde başarılı uluslararası öğrenciler için hazırlanmış kamu kaynaklı Türkiye bursları programının aktif hale getirilmiştir.621

Türkiye Bursları programı kapsamında her yıl yaklaşık 1000 öğrenciye Türkiye’deki üniversitelerde lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyinde burs sağlanmaktadır. Türkiye Bursları programı öğrencilere sağlanan burs barınma, sigorta, gidiş-dönüş uçak bileti, cep harçlığı vb. giderleri içeren tam kapsamlı bir devlet bursudur.⁶²² 2005-2017 yılları arasında 14270 Afrika kökenli öğrenci Türkiye’de eğitim görürken, bu sayının 3891’i Türkiye Bursları kapsamında eğitim almıştır.623

617 Burcu Sunar Cankurtaran, “a.g.ç.”, s.128.

618 Ahmet Davutoğlu, “Yurtdışı Vatandaşlar Danışma Kurulu toplantısı”, T.C. Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa.gov.tr/disisleri-bakani-davutoglu-yurtdisi-vatandaslar-danisma-kurulu-toplantisina-katildi.tr.mfa (Erişim: 20.10.2019).

619 Ahmet Davutoğlu, “Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu toplantısı”, T.C. Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa.gov.tr/disisleri-bakani-sayin-ahmet-davutoglu_nun-dis-ekonomik-iliskiler-kurulu-tarafindan-duzenlenen-toplantida-yaptiklari-konusma_-9.tr.mfa (Erişim: 20.10.2019).

620 “Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi”, https://istatistik.yok.gov.tr/ (Erişim: 12.10.2019).

621 Bkz. YTB, Burs Olanakları, https://www.ytb.gov.tr/uluslararasi-ogrenciler/turkiye-burslari (Erişim: 10.10.2019).

622 www.turkiyeburslari.gov.tr

623 “Afrikalı öğrencilerin yeni cazibe merkezi”, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/afrikali-ogrencilerin-yeni-cazibe-merkezi-/1002229 (Erişim: 23.12.2019).

Bununla birlikte Türkiye mezunları programı kapsamında Türkiye’de eğitimini tamamlamış mezun bilgileri mezun veri tabanına kaydedilmekte, mezunlarla olan irtibat güçlendirilmeye çalışılmaktadır.624

YTB’nin faaliyetlerinin konu başlıkları; Türkiye Bursları Programı, Türkiye Mezunları Programı, Akademik ve Bilimsel Araştırmalar Programı, Kültürel İşbirliği Programı ve Eğitim İşbirliği ve Kapasite Geliştirme Programı olarak ifade edilmiştir.625 YTB Afrika Koordinatörü Burhan Başoğlu, YTB’nin SAA’ya yönelik faaliyetlerini kamu diplomasisi açısından şöyle değerlendirilmektedir:

“Türkiye Mezunları Programı ile Türkiye’de aldıkları yükseköğrenim eğitimi sonrasında ülkelerine dönen mezunlarımızla ülkemiz arasındaki ilişkilerin uzun vadeli ve sistematik olarak devam etmesi amaçlanmaktadır. Kamu diplomasimizin kültürel diplomasi araçlarından bir olan öğrenci hareketliliği sonucu gelişen akademik etkileşim sayesinde bu ülkelerle uzun vadeli ilişki inşa etmemizi sağlayacak etkileşim imkanı ortaya çıkmaktadır.”626

Açıklamada da görüldüğü gibi öğrenci hareketliliği kamu diplomasisi açısından uzun vadeli etkileşim kurulmasını sağlamakta ve böylelikle ülkeler arasındaki ilişki inşası süreci gerçekleşmektedir. YTB’nin faaliyetleri sürecinde geri bildirimlerin; anket çalışmaları, performans ölçme ve değerlendirme çalışmaları, birebir görüşmeler ve kurumlar arası istişare toplantıları yoluyla elde edildiği belirtilmektedir.627 YTB’nin faaliyetlerinde karşılaşılan temel sorunlar arasında alana yönelik doğru ve kapsamlı bilgi eksikliğine dikkat çekilmiştir.⁶²⁸ Başoğlu, YTB’nin faaliyetlerinin güçlü yönüyle ilgili ise şu ifadeleri kullanmaktadır:

“İkili ülke ilişkilerindeki diplomatik münasebetler doğrultusunda şekillenen ilişkisel bağlam, bilhassa Türkiye Mezunları’na ilişkin çalışmalar

624 www.turkiyemezunlari.gov.tr

625 Burhan Başoğlu, Kişisel Görüşme, YTB, 22.01.2018. 626 Burhan Başoğlu, a.g.g.

627 Burhan Başoğlu, a.g.g. 628 Burhan Başoğlu, a.g.g.

çerçevesinde çeşitlenerek gerek akademik gerek sosyo-kültürel alanlarda geliştirilen doğrudan etkin işbirliği zeminleri, ülkemizin ikili ilişkilerdeki etkililiğini kuvvetlendirmeye yönelik bir alan tesis etmektedir. Bu alan çerçevesinde, Türkiye’nin uluslararası ilişkilerdeki araçlarına ilgili taraf açısından toplumsallık kazandırılarak çok boyutluluk sağlanmaktadır.”629

Öncelikle diplomatik ilişkilerin geliştirilmesiyle birlikte sosyo-kültürel alanlarda işbirliği zeminlerinin kurulması, ülkeler arasındaki ikili ilişkileri güçlendirici bir etki oluşturacağı vurgulanmaktadır. Böylelikle Türkiye’nin dış politika araçlarının toplumsallık kazanacağına dikkat çekilmektedir. Sonuç olarak YTB’nin çalışmalarıyla sosyal ve kültürel çerçevede kamu diplomasisi sürecine önemli ölçüde katkı sunulmaktadır.