Dışişleri Bakanlığı

Dışişleri Bakanlığı, temsilcilikler vasıtasıyla bir ülkenin dış politikasını yürütme hususunda asli role sahiptir. Öncelikle Osmanlı Devleti III. Selim döneminde 1793’te ilk sürekli büyükelçilik Londra’da açılmıştır. II. Mahmut döneminde ise tercüme odaları kurulmuştur. 1923 Cumhuriyet sonrasında Osmanlı Devleti Hariciye Nazırlığı, Dışişleri Bakanlığı’na dönüştürülerek kapsamlı düzenlemeler yapılmıştır. Dışişleri

546 https://www.iletisim.gov.tr/turkce/vizyon-misyon (Erişim: 10.10.2019). 547 https://www.iletisim.gov.tr/turkce/teskilat-semasi (Erişim: 10.10.2019). 548 https://www.iletisim.gov.tr/turkce/kurum-hakkinda (Erişim: 10.10.2019).

Bakanlığı’nın faaliyetleri barış, istikrar ve refaha katkıda bulunulması misyonu çerçevesinde şekillenmektedir.

Dışişleri Bakanlığı’nın bünyesinde araştırma ve dış politika, siyasi işler, ekonomik, kültürel ve sosyal işler, protokol, konsolosluk gibi hususlarla ilgili görev dağılımı bulunmaktadır. Kültürel İlişkiler Genel Müdürlüğü ve Enformasyon Genel Müdürlüğü aracılığıyla yerli ve yabancı kamuoyuyla iletişim sağlanıp bilgilendirme ve kamuoyunun aydınlatılması amaçlanmaktadır. Bununla birlikte kamu diplomasisi politikaları ekseninde Dışişleri Bakanlığı nezdinde Enformasyon Genel Müdürlüğü, Yurtdışı Tanıtım ve Kültürel İlişkiler, Diplomasi Akademisi Başkanlığı’nın faaliyetleri oldukça önemlidir. Bakanlık personelinin eğitiminin Diplomasi Akademisi Başkanlığı yürütmektedir.549 Afrika Genel Müdürlüğü ise Afrika bölgesiyle ilgili çalışmaları gerçekleştirmektedir.

Dışişleri Bakanlığı’nın yurtdışındaki tanıtım faaliyetleri, dış kamuoyu zihninde Türkiye imajını şekillendirmektedir.550 Nitekim kamu diplomasisi hedeflerine matuf olarak hedef kitlenin anlaşılmasından sonra ilişki inşasına yönelik çabaların en başında tanıtımın doğru biçimde yapılması gerekmektedir. Dışişleri Bakanlığı’nın kültürel konularda tanıtım faaliyetleri arasında; sergiler yapılmasına katkıda bulunmak, Türk günleri, Türk yılı ve festivalleri düzenlenmesine olanaklar sunmak, yurtdışında dış politikayla ile ilgili konferanslar vermek, Türkiye’yi tanıtan belgeseller ve filmler yayınlanmasına destek sunulması gösterilebilir.551

Ülke Temsilcilik

Açılış Yılı ^Ülke

Temsilcilik Açılış Yılı

Angola 2010 Kongo 2014

Benin 2014 Dem. Kongo 1974

Burundi 2018 Madagaskar 2010

Botswana 2014 Mali 2010

Burkina Faso 2012 Moritanya 2011

Cibuti 2013 Mozambik 2011

549 Baskın Oran, op.cit., 2013, ss.235-236.

550 Dışişleri Bakanlığı, “Promotion of Turkey Abroad”, http://www.mfa.gov.tr/promotion-of--turkey-abroad.en.mfa (Erişim: 15.10.2019).

Çad 2013 Namibya 2012

Ekvator Ginesi 2018 Nijer 2012

Eritre 2013 Nijerya 1962

Etiyopya 1926 Ruanda 2014

Gabon 2012 Senegal 1960

Gambiya 2011 Somali 1979-2011

Gana 1964-2010 Sierra Leone 2018

Gine 2013 Sudan 1957

Güney Afrika 1994 Tanzanya 1979-2009

Güney Sudan 2011 Uganda 2010

Kamerun 2010 Zambiya 2011

Kenya 1968 Zimbabve 2011

Tablo 7: Türkiye’nin SAA Bölgesindeki Diplomatik Temsilcilikleri552

Bugün gelinen noktada Türkiye’nin SAA bölgesi ülkelerindeki diplomatik temsilcilik sayısı 36’dır. 2009 ve öncesinde SAA bölgesindeki büyükelçilik sayısı 8 iken, 2010 yılıyla birlikte büyük bir artış gözlemlenerek 8 yıl içerisinde 28 büyükelçilik açılmıştır. Özellikle Afrika’ya açılım stratejisinden sonra Türkiye-Afrika arasında kurulan stratejik ortaklığın siyasi ilişkilere de yansıdığı açıkça görülmektedir.

Siyasi ilişkilerin önemli bir adımı olarak değerlendirilen büyükelçiliklerin mevcudiyeti, ekonomik ve sosyal ve kültürel ilişkiler üzerinde de bir kaldıraç vazifesi üstlenmektedir. Bununla birlikte kamu diplomasisi sürecinin ilk adımı olan dinleme faaliyetleriyle ilgili kamuoyunun anlaşılması hususunda diplomatik temsilcilikler oldukça etkili bir araçtır. SAA’da yaygın bir diplomatik ağa sahip olan Türkiye’nin bu hususta avantajlı olduğu belirtilmelidir.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Afrika’da yaygın bir diplomasi ağına sahip olmayla ilgili: “Hedefimiz 54 ülkede, 54 büyükelçiliği Afrika'da kurabilmektir. Çünkü her ülke irili, ufaklı, ne olursa olsun bizim için bir değerdir ve her ülkenin de Birleşmiş Milletlerde, ufağı, büyüğü yok, hepsinin bir rey hakkı vardır. Dolayısıyla bizim için hepsi önem ifade ediyor, bu dostluğumuzu, dayanışmamızı da bir arada

552 Türkiye bugün gelinen noktada 42 büyükelçilik ve 4 başkonsoloslukla Afrika’da en fazla elçilik misyonuna sahip ülkeler arasındadır. Türkiye’nin henüz elçiliğinin bulunmadığı Afrika ülkeleri: Burundi, Liberya, Malavi, Orta Afrika Cumhuriyeti, Gine Bissau, Komorlar Birliği, Mauritius, Svaziland Krallığı, Lesotho, Sao Tome ve Principe, Cape Verde ve Seyşeller.

sürdürebilmek için bizim Afrika ile olan bağlarımız çok daha güçlü olmalıdır.” vurgusunda bulunarak diplomatik ilişkilerin önemine dikkat çekmiştir.553

Dışişleri Bakanlığı’nın SAA’ya yönelik faaliyetlerini kamu diplomasisi çerçevesinde Afrika Genel Müdürü Ahmet Rıza Demirer şu şekilde değerlendirmektedir:

“Kamu diplomasisi yaklaşımı muhtevası itibarıyla çok geniş bir niteliğe sahiptir. Öncelikli amacımız kamu diplomasisi açısından Türkiye’yi tanıtmak, anlatmak ve ortak fırsatlar geliştirmektir. Bunu iki koldan yapıyoruz. Birincisi Afrika Birliği’yle kurduğumuz ortaklık, ikincisi ise bölge ülkeleriyle ikili ilişkilerin geliştirilmesidir. Bölgede sayısı 41’e ulaşan Büyükelçiliklerimizle birlikte angajmanımızı güçlendireceğiz. Bu durum bölgeye verdiğimiz değerin önemli bir göstergesidir.”554

Demirer’in açıklamasında da görüldüğü üzere kamu diplomasisi çerçevesinde tanıtmak, anlatmak ve ortak fırsatlar geliştirmek esastır. Bu hususta öncelikle Türkiye’nin Afrika Birliği’yle kurduğu ortaklıklık ilişkisinin altı çizilmiş, ayrıca ikili ilişkilerin önemi de vurgulanmıştır. Türkiye’nin SAA bölgesine verdiği değerin göstergesi olan diplomatik temsilcilik sayısındaki artışla birlikte de bağlantıların güçlendirileceği ifade edilmiştir. Dışişleri Bakanlığı’nın SAA bölgesine yönelik faaliyetlerin esasıyla ilgili Demirer şu ifadeleri kullanmaktadır:

“ ‘Afrika için Afrikalı çözümler’ sloganı geliştirmek esastır. Afrika Birliği’nin politikalarını ve ortaya koyduğu değer yargısının doğruluğunu sorgulamamaktayız. SAA bölgesi ülkelerinin uluslararası toplumla bütünleşmesine katkı sağlamaya çalışıyoruz. Tecrübe aktarımı yapıyoruz.”555

553 “Cumhurbaşkanı Erdoğan: Hedefimiz 54 büyükelçiliği Afrika’da kurabilmek”, https://www.aa.com.tr/tr/gunun-basliklari/cumhurbaskani-erdogan-hedefimiz-54-buyukelciligi-afrikada-kurabilmek/700646 (Erişim: 12.09.2019).

554 Ahmet Rıza Demirer, Kişisel Görüşme, Dışişleri Bakanlığı, 22.01.2018. 555 Ahmet Rıza Demirer, a.g.g.

‘Afrika için Afrikalı çözümler’ sloganı çerçevesinde Afrika Birliği politikaları ve değer yargılarıyla uyumlu bir ilişki kurulduğu vurgulanmaktadır. Ayrıca Türkiye’nin bölge ülkelerinin uluslararası toplumla bütünleşmesi çabaları da söz konusu işbirliklerinin ileri boyuta taşınmasını sağlayabilecektir. Kamu diplomasisi süreci açısından da oldukça önemli anlama sahip ‘tecrübe aktarımı’ hususunun da altı çizilmektedir.

Demirer, kamu diplomasisi politikalarının yansımalarının değerlendirilmesi noktasında geri bildirimleri; karşılıklı elçiliklerin açılması, ticaret rakamlarının gelişmesi ve toplumsal hareketliliğin artması ve SAA ülkelerinin uluslararası platformlarda Türkiye’yi desteklemeleri olarak belirtmektedir.556 Demirer, bu süreçte kurumların bölge ülkeleriyle ilgili anlaşmaların hukuki altyapısını geliştirmeye yönelik çalışmalarıyla birlikte etkili bir siyasi iradeye sahip olunmasının Türkiye ve SAA ülkeleri ilişkileri açısından güçlü bir yön olarak değerlendirmektedir.557