BÖLÜM I: KURAMSAL VE KAVRAMSAL ÇERÇEVE
1.2. Kavramsal Çerçeve
1.2.3. Kamu Diplomasisinde Aktör ve İmaj
Kamu diplomasisinde değişen toplumsal düzende sivil toplum ve devlet dışı aktörlerin etkisi önemli olsa da, devlet aktörü birincil konumunu korumaktadır. Devletten devlete nitelendirilen geleneksel diplomasi çalışmalarının yerini devletten halka ve halktan halka süreç içerisinde hareket eden kamu diplomasisi almaktadır. Bu bağlamda hem devlet hem de sivil toplum aktörü toplumlar arası ilişkilerde önemli bir konum kazanmaktadır. Kamu diplomasisinde devlet aktörünü temsil eden liderlerin yürüttüğü diplomasi faaliyetleri de önemsenmektedir. Özellikle değişen hükümet politikaları da bu sürecin gidişatını etkilemektedir. Ayrıca sivil toplum tanımının içerisinde ajanslar, hükümet dışı organizasyonlar, düşünce kuruluşları, üniversiteler, ülke markaları (bilinirlik, ün, ülkenin kalitesi) vb. kamu diplomasisi sürecini etkileyen unsurlar olarak değerlendirilebilir. Kamu diplomasisinde muhatap ülkenin kamuoyuna bütüncül perspektifle politikaları anlatabilmek esastır. Nihayetinde kamu diplomasisi aktörlerinin belirli bir amaç doğrultusunda hareket etmesi beklenmektedir.
Kamu diplomasisi sürecinde aktörlerin kimlikleri, politikaların başarısını belirleyebilmektedir.165 Kamu diplomasisinde aktör stratejik bir şekilde hareket ettiğinden kamu diplomasisini salt mesaj iletim süreci olarak görmek yanlıştır. Öte yandan devletler arasındaki ilişkilerin sürdürülebilirliği için de aktif faaliyetlere sahip kurumlara ihtiyaç olup, kurumsallaşmanın sağlanması ve buna yönelik politikalar üretilmesi beklenmektedir. Dolayısıyla kamu diplomasisi anlayışı hükümet politikalarından ziyade devlet politikalarına dönüşebilmelidir.
Kamu diplomasisi sürecinde aktörün kararları da belirleyicidir. En basit anlamıyla karar alma iki veya daha fazla alternatif arasında, bir kişi veya grubun irade tercihinde bulunmasıdır. Karar alma rasyonel bir şekilde yani var olan seçeneklerin en iyisinin
165 Ted Hopf, “The Promise of Constructivism in International Relations Theory”, International
tercih edilmesiyle gerçekleşmektedir. Karar alıcıların içerisinde bulundukları sosyal, ekonomik ve ideolojik ortamın da karar alma sürecine etkisi oldukça fazladır.166 Dış politikada karar alma sürecinde devletlerin örgütlenme biçimleri ve bireylerin tutum ve davranışları dikkate alınmalıdır ve rasyonellik kadar devletin hukuki veya kurumsal yapısı da önemlidir. Dolayısıyla bürokrasinin durumu karar alma davranışları üzerinde etki yaratmaktadır. Ülke kamuoyunun dış politikaya yönelik farkındalığı da karar alma sürecini şekillendirmektedir. Ayrıca dış politika kararlarının meşruiyet taşıması esastır.
Devlet çıkarları çerçevesinde karar alıcılar alternatif planlarla birlikte hareket etmektedirler. Bu noktada karar alma; dış politikanın unsurları ve dış politika oluşturma süreciyle birlikte değerlendirilmektedir. Bir ülkenin siyasi, askeri, ekonomik ve sosyo-kültürel durumu dış politikanın unsurlarını teşkil ederken, karar alıcı mekanizmalar/birimler süreci belirlemektedir.167 Ayrıca tüm bunların dışında uluslararası/sistemsel faktörlerin de bu sürece etkileri bulunmaktadır.
Dış ilişkiler çerçevesinde kararların analiz seviyeleri; birey (liderlerin bireysel özellikleri, kişisel inanç ve değerler), devlet (kamuoyu ve kamu kurumları) ve sistem (küresel düzen/konular) olarak şekillenmekte, farklı değişkenlerin birbirleriyle etkileşim içerisinde dış politikayı nasıl inşa ettiği meselesi tartışılmaktadır. Genel anlamda devlet karar ve politika değişimi bağımlı değişken olarak etkisini göstermekte iken karar alıcı aktörlerin kişisel özellikleri ve psikolojik faktörler bağımsız değişken olarak değerlendirilebilir.
Karar almada konjonktürel gelişmelerin etkisi de hesaba katılmalıdır. Karar alma sürecinde kamuoyu ve karar alıcıların algılamalarının da kararın oluşmasına etkisi oldukça büyüktür. Çünkü aynı olay karşısında farklı tepki/davranışlar gelişebilmektedir. Ayrıca karar alıcıların sübjektifliğinden kaynaklanan bazı
166 Valerie Hudson, “The History and Evolution of Foreign Policy Analysis”, Foreign Policy: Theories,
Actors, Cases, Steve Smith, Amelia Hadfield and Tim Dunne, Oxford University Press, 2016.
167 Faruk Sönmezoğlu, a.g.e., 2012, s.257; Lowell Barrington, Comparative Politics: Structures and
farklılıklar gözlemlenebilir. Bununla birlikte yasal sınırlar dış politikada seçenek ve kararların hukuki çerçevesini belirtmektedir.
Kamu diplomasisi süreciyle bağlantısı açısından demokrasi, ilgili aktörün uygulamalarında önemli bir referans noktasıdır. Çünkü demokratik anlayışın gelişmesiyle birlikte kamuoyu görüşü daha fazla önemsenmeye başlanmıştır. Kamu diplomasisi uygulamaları demokratik ülkeler tarafından etkili bir şekilde yürütülebilir. Ayrıca kamu diplomasisiyle elde edilmek istenen etki demokratik ülkelerde topluma yayılabilir. Bu bağlamda demokrasi temelinde siyasi değerlerin karşılıklı bir şekilde benimsenmesi ve uygulanması kamu diplomasisi sürecinde önemlidir. Bu doğrultuda siyasal katılım, siyasal kültürün gelişimi ve sivil haklar/özgürlükler öne çıkmaktadır. Kamuoyu bu sürece ne kadar katkı sağlarsa, etkinlik kurulabilir. Bununla birlikte kamu diplomasisi ilgili ülkede demokrasinin etkinliğine, insan haklarının sağlamlığına ve ifade özgürlüğünün yaygınlaştırılmasına dayandırılmaktadır.168 Dolayısıyla kamu diplomasisi sürecinde yer alan ülkelerin demokrasinin gelişmesi kamu diplomasisi faaliyetlerinin nitelikli bir şekilde uygulanmasını sağlamaktadır.
Kamu diplomasisi sürecinde devletlerin imaj ve itibarlarını kurarak faaliyette bulunmaları oldukça önemlidir.169 İmaj, değişime açık olup süreklilik arz ederek devletlerin toplumlar nezdindeki algısını yansıtmaktadır. İmajla birlikte ilgili toplum içerisinde güven oluşturmak esastır. İmaj aktörlerin karşılıklı olarak birbirlerini anlamaları üzerinden geliştirilmektedir. Dolayısıyla imaj algılar ve algılama biçimi çerçevesinde düşünülmektedir.
Kültür, strateji, çevre ve kaynaklar kamu diplomasisi aktörünün imajı oluşturmasında etkendir. Güçlü bir imaj inşasından sonra ise itibar gelişir ve değerlendirme yapılabilir. İtibar, diğer anlamıyla saygınlıktır. Uluslararası ilişkiler açısından itibara sahiplik imajı da olumlu anlamda etkileyecektir. İtibar, geçmişe dayalı kolektif bir süreç içermektedir. Bu minvalde özellikle algılar üzerinden itibar
168 Uğur Ünal, a.g.e., s.3.
169 Hatun Boztepe, “İtibar Çalışmalarının Yeni Bir Boyutu Olarak Ülke İtibarı”, İletişim Fakültesi
konusunda geçmiş ve gelecek arasında bağlantı kurulmaktadır.170 İtibar sosyal paydaşlardan olumlu geri bildirimler alarak geliştirilmektedir. İmaj ise kamuoyunun (iç ve dış) örgüt/kurum hakkında ne düşündüğünü tanımlamaktadır.
Kamu diplomasisi faaliyetleriyle birlikte hem imajın kurulması hem de itibarın sürdürülebilirliği hedeflenmektedir. İtibar kazanılması zor, fakat kaybedilmesi kolay bir olgudur. İtibarın kolay kaybedilebilmesinden hareketle bu hususta düzenli faaliyetlere ve tutarlılığa ihtiyaç vardır. Kamu diplomasisi sürecinde imajın oluşturulması bilinirlik ve farkındalığı arttırmaktadır. İtibar üzerinden de doğru ve etkin kamu diplomasisiyle politikaların geliştirilmesi kolaylaşmaktadır.