Sosyo-kültürel Faaliyetler

Kültür; toplumları birbirinden ayıran, geçmişten geleceğe nesiller boyu aktarılan somut ve soyut değerleri ifade etmektedir.190 Bir başka tanımda ise kültür; bir insan grubunu diğerlerinden ayırt eden kolektif bir zihin programlamasıdır.191 Kültürün temel olarak fikirler, değerler, tutumlar biçiminde üç ögesi bulunmaktadır. Toplumsal ilişkiler, yerleşim, üretim-tüketim, iletişim ve doğal çevre kültürün unsurları arasında gösterilebilir. Kültürle birlikte kolektif kimlik vurgusu öne çıkmaktadır.192 Kollektif kimlik yaklaşımı, uluslararası ilişkilerin bölgesel düzeyde incelenmesini kolaylaştırmaktadır.193 Bununla birlikte kimlik, uluslararası ilişkileri açıklama tarzının kültürel bir yansıması olarak da değerlendirilebilir.194

Kültür, ilgili toplumun değerleri bağlamında bir inşa sürecini yansıtmaktadır. Kimlik ekseninde düşünüldüğünde dini veya etnik benzerliklerin olduğu toplumlar

189 Nilüfer Oba, a.g.e., s.97.

190 Simon Anholt, Competetive Identity: The New Brand Management for Nations, Cities and Regions, Palgrave, 2007, s.26.

191 Yılmaz Esmer, “Siyasal Kültür ve Dış Politika”, Gelenekten Geleceğe Diplomasinin Dönüşümü, Burak Küntay (der.), Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, Şubat 2018, s.79.

192 Bahar Rumelili, “Bölgeselcilik ve İnşacılık: Kazanımlar ve Vaatler”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 12, Sayı 46, 2015, ss.169-185.

193 Bahar Rumelili, “a.g.m.”, 2015, s.170.

194 Fuat Keyman, “Kimlik ve Demokrasi”, Devlet ve Ötesi, Atila Eralp (ed.), İletişim Yayınları, 2005, s.218.

arasında kültürel ilişkiler daha kolay ilerletilebilir. Bu doğrultuda kimliğin dış politika aracı olarak kullanılması esası üzerinde kamu diplomasisi süreci belirlenebilir.195

Kültür tanımlamaları içerisindeki etnik vurgu biyolojik bağlam yerine, kültürel bağlamla ilişkilendirilmektedir. Bununla birlikte ülkeler değerleri, gelenekleri, dili, dini, sanatı ve tarihi açısından da kültürel ayrıma tabi tutulmaktadır.196 Kimlikler arası bir iletişim süreci olarak nitelendirilen kültürü anlamak için kimliklerin oluşumu ve yansımalarını da tartışmak gerekmektedir. Bir ‘medeniyet tasavvuru’ olarak kültür, insanların düşünce ve davranışlarını şekillendirmektedir.

Kültür bir belleği yansıtıp, nesilden nesile aktarılmakta, ilgili toplumun simgeleri üzerinden ortak bir zemin teşkil etmektedir. Dolayısıyla simgeler bir gruba ait olmayı, onun sınırlarının ve anlamlarının savunulmasını içermektedir. Kültürel unsurlar devletlerin değerlerinin tanınması ve yaygınlaştırılmasını sağlamaktadır. Toplumsal değerler; iyi-kötü, doğru-yanlış gibi soyut kavramlarla tanımlanırken, resmi/resmi olmayan davranış kuralları benimsenmektedir. Kültürel çerçevede fikirler ve kültür-sanat ögelerinin değişimi ve eğitim faaliyetlerinin de önemi ortaya çıkmaktadır.

Uluslararası ilişkilerde sorunların çözümüne yönelik yaklaşımlarda zihinsel arka planda kültürel tercihler yer edinmektedir. Nitekim siyaset bilimi içerisinde kültürel açıklamaların öne çıktığı çalışmalar, kültürün siyasi hususlar ekseninde değerlendirilmesini beraberinde getirmiştir.197 Bu bağlamda kültür, toplumlar arası iletişimin esası olduğu gibi toplumsal değişimin de katalizörüdür.198 Öte yandan aktörler arasında kültür ve kültürel değerler davranışları anlama ve düşünceleri etkilemektedir. Kültürel ilişkilerin gelişimi açısından ilgili ülkenin dilini bilme stratejik bir nitelik oluşturmaktadır.

195 Mehmet Emin Çağıran, “Din ve Uluslararası İlişkiler”, Uluslararası İlişkiler: Giriş, Kavram ve

Teoriler, Haydar Çakmak (der.), Platin Yayıncılık, 1.Baskı, 2007, s.374.

196 Manuel Castells, The Power of Identity: The Information Age: Economy, Society, and Culture, Wiley-Blackwell, 2.Baskı, 2009, s.6.

197 Gabriel A. Almond ve Sidney Verba, The Civic Culture: Political Culture Political Attitudes and

Democracy in Five Nations, Princeton University Press, 1963.

198 Fırat Purtaş, “Türk Dış Politikasının Yükselen Değeri: Kültürel Diplomasi”, Gazi Akademik Bakış, Cilt 7, Sayı 13, Kış 2013, s.2.

Kültür eksenindeki düşünsel faktörlerle birlikte politikalar inşa edilmektedir.¹⁹⁹ Bu noktada kültürel çevre tarafından toplumun düşünceleri biçimlendirilmektedir. Örneğin; popüler kültür, değişik toplum kesimlerini bir araya getirerek insanların izlediği ve takip ettiği unsurlara göndermede bulunmakta ve toplum yaklaşımını etkilemektedir. Bununla birlikte kültürün metalaşmasını yansıtan popüler kültür, neticede bir sonucu ifade etmekte ve sosyoloji içerisinden türemektedir.²⁰⁰

Kültürel ilişkilerin geliştirilmesi kamu diplomasisine referansla vatandaş diplomasisi yaklaşımıyla da adlandırılmaktadır. Ülke kamuoyu ve dış politika kararlarının uygulama biçimi vatandaş diplomasisini etkilemektedir.201 Vatandaş diplomasisinde bireylerin kültür elçisi olarak ülkenin imajını yansıtma rolü üstlendiği görülmektedir. Özellikle eğitim faaliyetleri çerçevesinde öğrenci değişim programlarıyla birlikte sosyo-kültürel ilişkiler gelişebilecektir.

Kültürün dış politika ve iletişim ekseninde değerlendirilmesiyle ‘kültürel diplomasi’ kavramı da tartışılmaktadır.²⁰² Kültürel diplomasi toplumlar arası ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla bir ülkenin kültürel kaynakları ve üretiminin dış dünyaya aktarılmasına yönelik bir iletişim sürecini belirtmektedir. Ayrıca kültürel diplomasi, kültürün dış politika tarafından siyasallaştırılmasıdır.203 Kültürel diplomasi dış politika önceliklerine bağlı bir şekilde kültürel nesnelerin ülkeler arasında iş birliğini kurulmasına yardımcı olmaktadır.²⁰⁴

Kültürel diplomasi yaygınlaşabilmek için bilgi teknolojilerine ihtiyaç duymaktadır. Dolayısıyla yeni iletişim teknolojilerinin kullanılması kültürel

199 Manuel Castells, “The New Public Sphere: Global Civil Society, Communication, Networks and Global Governance”, AAPSS, 2008, s.80.

200 Hasan Bülent Kahraman, Kitle Kültürü Kitlelerin Afyonu, Agora Yayınları, 2003, s.188.

201 Ellen Huijgh, “Changing Tunes For Public Diplomacy: Exploring the Domestic Dimension”, The

Journal of Public Diplomacy, Vol.2, Iss.1, 2013, s.70.

202 Ien Ang, Yudhishthir Raj Isar ve Philip Mar, “Cultural Diplomacy: Beyond The National Interest?”,

International Journal of Cultural Policy, Vol.21, Iss.4, 2015, ss.365-381; Hasan Saliu, “The New

Nature of Cultural Diplomacy in the Age of Online Communication”, Journal of Media Critiques, June 2017, ss.87-96.

203 Hwajung Kim, “Cultural Diplomacy as the Means of Soft Power in an Information Age”, 2011. 204 Erik Pajtinka, “Cultural Diplomacy in Theory and Practice of Contemporary International Relations”, Politicke Studies, 2014, s.105.

diplomasiyi kolaylaştıracaktır. Küresel ve yerel değerler kültürel diplomasi sürecinde bir arada yürümektedir. Bu noktada dil, sanat, spor ve turizm gibi faaliyetler kültürel diplomasinin en önemli araçlarıdır. Netice itibariyle kültürel diplomasisine yönelik çabalar yumuşak güç niteliğine haiz bir şekilde değerlendirilmektedir.

Kamu diplomasisinin kültürel iletişimle ilgisinden yola çıkılarak ‘kültürel iletişim modelleri’ geliştirilmiştir. ‘Değiş tokuş ve iş birliği’ olarak adlandırılan ilk modelde karşılıklı taraflar eşit haklara sahiptir ve her iki taraf toplumsal ve kültürel sorunları çözmek için bir araya gelmektedir. İkinci model olan ‘bir kültürün yurtdışına tek yönlü transferinde’ ise dış politikayla ilgili merkezlerin faaliyetleri öne çıkmaktadır. ‘Enformasyon’ adlı üçüncü modelde amaç; medya kanalları yoğun biçimde kullanılarak yurt dışında bilgilendirme yapılmaktadır. ‘Öz-tasvir’ yaklaşımı olan dördüncü modelde ise anlama çabaları üzerinden diğer ülkenin mevcut durumuyla ilgili analiz gerçekleştirilmektedir.²⁰⁵

Kamu diplomasisinde kültürel faaliyetler olarak; turizm, sanat, müzik, eğitim, sinema, dizi, spor, gastronomi, moda başlıkları öne çıkmaktadır.206 Sosyal ve kültürel faaliyetler toplumlar arası diyalogun artırılması açısından oldukça kritiktir. Özellikle ülkelerin kimlik aidiyetlerinin farklılığı üzerinden düşünüldüğünde karşılıklı ilişkilerin etkilenmesi kaçınılmazdır. Uluslararası düzeydeki sportif faaliyetler ve bu faaliyetlerde elde edilen başarılar ülke imajı üzerinde pozitif sonuçlar oluşturmaktadır. Ayrıca sinema ve dizi faaliyetleri de halklar arasında tanınırlığı arttırıp ilgili ülkeye ekonomik çıktılar da sağlamaktadır. Kültürel ilişkilerin geliştirilmesine yönelik ülkelerle ilgili tanıtım günleri düzenlenmesi de toplumlar arasındaki iletişim sürecini yoğunlaştıracaktır.

Sonuç olarak kültürel ilişkiler ekseninde iletişime geçilmek istenen halkın kültürel unsurlarını öğrenmek başarılı kamu diplomasisi için elzemdir. Nitekim kamu

205 Sema Yıldırım Becerikli, Uluslararası Halkla İlişkiler, Nobel Yayınları, 2005, s.19.

206 İsmail Ermağan ve Aybars Karcı, “Avrupa Birliği ve Yumuşak Güç Uygulamaları”, Yumuşak Güç

ve Kamu Diplomasisi Üzerine Akademik Analizler, Ayhan Nuri Yılmaz ve Gökmen Kılıçoğlu (der.),

diplomasisi yoluyla politikaların karşı tarafa anlatılması, iletişimde olunan toplumun özelliklerini ve hassasiyetlerini bilmeyi gerekmektedir. Kültürel benzerliklerle ve evrensel değerlerle birlikte kamu diplomasisi sürecinde etkinlik sağlanabilir.