Kamu Diplomasisinin Tanımı ve Kullanımı

Kamu diplomasisi olarak Türkçeye çevrilen public diplomacy kavramını 1965’te geleneksel diplomasiden farklı bir şekilde ilk kez kullanan Edmund Gullion olduğu belirtilse de, kamu diplomasisi kavramının daha önceki tarihlerde söylemlere yansıdığı görülmektedir.116 Ayrıca 1965 öncesinde kamu diplomasisi faaliyeti olarak Birinci Dünya Savaşı sırasında Woodrow Wilson’un talimatıyla ABD’nin savaştaki hedeflerinin diğer devletler tarafından anlaşılmasını sağlamak amacıyla Kamu Enformasyon Komitesi ve 1942’de halkı bilgilendirmek için Savaş Bilgi Ofisi ve Amerika’nın Sesi (VOA) radyosu kurulması gösterilebilmektedir. 1977’de Beyaz Saray’dan yapılan açıklamanın kamu diplomasisi başlığıyla verilmesi de kavramın kullanımını yansıtmaktadır.117 Nitekim 19. ve 20. yüzyıl içerisinde gelişen iletişim araçları sayesinde ülke kamuoyları arasında artan diyalog da kamu diplomasisi zemini çerçevesinde değerlendirilebilir.

Kamu; bir ülkede yaşayan insanların bütününü ifade ederken, kamuoyu; herhangi bir konuda fikir ve kanaat sahibi olan kişilerin oluşturduğu bir topluluğu belirtmektedir.¹¹⁸ En temel anlamıyla diplomasi ise; belirli konudaki görüşlerin diğer devletlerin karar alıcılarına iletilmesi sürecidir.119 Diplomasi bir devletin dış ilişkilerini yansıtan ve politikaları uygulama zemini teşkil eden bir araçtır. Dolayısıyla diplomasi dış politikadan bağımsız değildir. Politika stratejiyi oluştururken diplomasi

116 Bilgi için bkz. https://www.uscpublicdiplomacy.org/blog/public-diplomacy-gullion-evolution-phrase

117 Walter R. Roberts, “What is Public Diplomacy?, Past Practices, Present Conduct, Possible Future”,

Mediterranean Quarterly, Vol.18, No.4, Fall 2007, s.44.

118 Faruk Sönmezoğlu (der.), Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, Der Yayınları, 2005, s.379. 119 Faruk Sönmezoğlu, a.g.e., s.226.

taktiklerin belirlenmesini ve uygulanmasını sağlamaktadır. Ayrıca uluslararası ilişkilerde diplomasi; görüşme, müzakere ve uzlaşma aracı olarak da değerlendirilmektedir.120 Bu bağlamda en temel tanımıyla kamu diplomasisi; bir ülkenin uygulamalarıyla diğer ülke kamuoyunu etkileyebilmesi ve toplumlar arasında etkileşim inşa etme sürecidir.

Kamu ve diplomasi arasındaki ilişkide kamu; tüm toplumu yansıtan bir anlam içeriyorken, diplomasi hükümet tarafından yürütülmektedir. Diplomasi tek yönlü ve bilgilendirici bir şekilde yapılırken, kamu diyaloğa dayalı iki yönlülük gerektirmektedir.¹²¹ Kamu alanı, siyasi kurumları etkileyen sosyal ve politik alanın esas unsurudur. Ayrıca kamuoyunun durumu, oluşma süreci ve etkinliği de önemli bir tartışma konusudur.122

Kamu diplomasisiyle ilgili: “başka ülkelerin halkları üzerinde, klasik diplomatik yöntemlerin yanında; olumlu algı yaratılması ve ülke çıkarları doğrultusunda yönetilmesi amacı ile girişilen, uzun dönemli fayda sağlayan ve farklı yollardan marka/imaj yönetimi, algı yönetimi, halkla ilişkiler, uluslararası ilişkiler, diplomasi gibi alanlarda ilerleyen birçok çalışmanın, bir bütün halinde istenilen sonucu vermesini sağlayan bir süreçtir.” tanımı yapılmaktadır.123 Kamu diplomasisi kavramı içerisinde rıza, ortak çıkarlar, diyalog ve müzakere gibi hususlar önemsenirken; siyasi, ekonomik ve sosyal ve kültürel alanlardaki uygulamalar yer almaktadır. Kamu diplomasisi süreci; stratejilerin belirlenmesi, ilgili mesajların tasarlanması, araçlarının belirlenmesi ve uygulamalar çerçevesinde yürütülmektedir. Kamu diplomasisi ilgili ülkedeki fikirlerin, ideallerin, kurumların ve kültürlerin üzerinde anlayış oluşturmaya çalıştıkları iletişim sürecidir. Bu doğrultuda kamu diplomasisi açık bir iletişim süreci üzerinden gerçekleştirilmektedir. Ayrıca bu durum, kamu diplomasisinde iletişim araçlarının çeşitliliği ve niteliğini de önemli kılmaktadır.

120 Temel İskit, Diplomasi Tarihi, Teorisi, Kurumları, Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2018.

121 Nancy Snow, “Rethinking Public Diplomacy”, Routledge Handbook of Public Diplomacy, Nancy Snow ve Philip M. Taylor (ed.), Routledge, 2009, s.8.

122 Thomas Risse-Kappen, “Public Opinion, Domestic Structure and Foreign Policy in Liberal Democracies”, World Politics, Vol.43, No.4, 1991, s.510.

Kamu diplomasisinde geleneksel diplomasinin aksine toplumun etkisi oldukça fazladır. Dolayısıyla kamu diplomasisi, farklı ülke halklarıyla iletişime geçerek algıların değiştirilmesi ve yönlendirilmesi çerçevesinde kullanılmaktadır. Özellikle sosyal ilişkiler her zaman belli bir akıştadır/değişim içerisindedir ve buna yönelik kamu diplomasisi yardımcı rol üstlenmektedir. Kamu diplomasisi sürecinde etkileşimde bulunulacak toplumu siyasal ve kültürel açıdan tanıma esastır. Dolayısıyla kamu diplomasisi tanıtıcı stratejiler içermektedir. Belirlenmiş bir strateji çerçevesinde kamuoyunda çeşitli kaynaklarla güvenilir bilgi akışı sağlanmaktadır. Bu hususta kamu diplomasisinin bir dış politika davranışı olarak bilgi, düşünceler ve değerler ağırlıklı politika (noopolitik)¹²⁴ gerektirdiği söylenebilir.¹²⁵ Bu doğrultuda hedef kitle bilgilendirilerek, belirlenen politikaların daha geniş insan topluluğuna yayılması gerçekleştirilmektedir. Neticede kamu diplomasisi sürecinde tabandan başlayan karşılıklı diyalog önemliyken, bu sürecin devamlılığı yukarıdan aşağıya seyretmesiyle mümkündür. Bununla birlikte bu süreçte söylemler ve eylemler arasındaki dengenin korunması da gerekmektedir.

Kamu diplomasisi açısından kaynak ülkenin siyasi değerlerine ve ekonomik gelişmişliğine ‘hayranlık’ duyulabilir. Bu noktadan hareketle ilgili devlet bir ‘çekim merkezi’ haline de gelebilmektedir. Kamu diplomasisinde diğer ülkelerin algılamaların düzeltilmesi, ortak amaçlar için uygun zeminlerin bulunması da oldukça önemlidir. Bir ülkenin değer ve politikaları muhatap kamuoyları tarafından ilgi çekici görülmezse, kamu diplomasisi süreci etkili yürütülemez. Dolayısıyla kamu diplomasisi yönetiminde; imaj, etki ve ikna düzlemi içerisinde hareket edilmektedir. Öncelikle kamu diplomasisi uygulamalarında muhatap ülke ne kadar daha iyi anlaşılırsa, kamu diplomasisi uygulayıcı ülke kendisini o kadar iyi tanıtabilir. Daha sonrasında ise imaj geliştirilir, ikna ve etki çerçevesinde stratejik tutum benimsenebilir.

124 John Arquilla ve David Ronfeldt, The Emergence of Noopolitik: Toward An American Information

Strategy, RAND Corporation, 1999.

Kamu diplomasisi sürecinde ilgili toplumlar arasında ilişki inşası gerçekleşirken, yanlış algılamaların da düzeltmesi esastır. Nitekim kamu diplomasisi iletişim ekseninde doğru anlama ve anlatma faaliyetlerini gerektirmektedir. Bu süreçte kamuoyu oluşturucuları; hükümet, siyasi partiler, medya ve çıkar gruplarının etkisi kaçınılmazdır.126 Ayrıca kamu diplomasisinde sosyolojik, psikolojik ve zihinsel (düşünceler, beklentiler, inanışlar ve sosyal gerçeklikler) hususların ön planda olduğu görülmektedir.127

Kamu diplomasisi faaliyetlerinin başarısı için; değerler, vizyon ve söylemin tüm insanlığa ve kültürlere saygı çerçevesinde yansıtılması, ‘dinleme ve diyalog’ eyleminin gerçekleştirilmesi, medyanın aktif olarak sürece katılması gerekmektedir. Kamu diplomasisinde dış politikaya ilişkin destek oluşturulması amaçlanmaktadır. Dolayısıyla iç kamuoyunun ikna edilmesi elzemdir. Kamu diplomasisi, politik süreçlerin artarak diğer ülkelerle olan ilişkilerin geliştirilmesiyle sağlamlaştırılabilir. Bu süreçte tutarlılık ve süreklilik beklenmektedir. Kamu diplomasisi sürecinin istişareye açık bir şekilde yürütülmesi, tarafların dış politikalarını daha doğru bir seyir içerisinde şekillendirmesini sağlamaktadır. Ayrıca her iki taraftan da beklenen nesnel olmak, düşünceleri empoze ediyor görünmemektir.

Kamu diplomasisinde yumuşak güç unsuru olarak ‘ilgi çekme’, gücün askeri ve ekonomik boyutları üzerinde önemli bir tamamlayıcıdır.128 Ayrıca değer ve çıkar ekseninde gerçekleştirilen kamu diplomasisi uygulamaları, durum ve talebe göre değişiklik gösterebilir. Ani değişiklikler ve süreç yönetimi önemsendiğinden kamu diplomasisi tepkiselliği ve proaktifliği gerektirmektedir.

Kamu diplomasisi politikası kültür, dil ve sosyal etkenleriyle birlikte düşünülmektedir. Bu noktada toplumsal bağlar inşa edilmektedir. Ayrıca kamu diplomasisi uygulamalarında temsiliyet, diyalog ve bilgi toplama etkilidir. Kamu

126 Faruk Sönmezoğlu, Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi, Der Yayınları, 5.Baskı, 2012, s.591.

127 Walter Lippmann, Public Opinion, Free Press, 1997, s.xxiv,

128 Mark Leonard, Catherine Stead and Conrad Smewing, “Public Diplomacy”, The Foreign Policy Centre, 2002, s.4.

diplomasisi sürecinde uzmanlık, güvenilirlik, iyi niyet, karar vericilerin özellikleri, kurumların dinamikliği ve toplumun kültürü de önemlidir. Neticede kamu diplomasisi yaklaşımı ilgili hükümete etkinlik sağlayabilecek bir ortam yaratmaktadır.

Uluslararası ilişkilerde ad hoc diplomasiyle¹²⁹ başlanmış, bugün gelinen noktada kamu diplomasisi kavramına ulaşılmıştır. Kamu diplomasisiyle ilgili literatür henüz yeni gelişmeye başladığından kavramla ilgili yaklaşımların seyri oldukça önemlidir. Bununla birlikte kamu diplomasisi tartışmalarının disiplinler arası bir şekilde yürüdüğü görülmektedir. Geniş çerçeveden bakıldığında kamu diplomasisini destekleyen disiplinler; uluslararası ilişkiler, halkla ilişkiler, pazarlama, tarih, diplomasi, strateji, sosyoloji, psikoloji, kültürel çalışmalar, medya ve teknoloji olarak değerlendirilmektedir.130 Bu hususta başarılı kamu diplomasisi stratejileri siyaset bilimi, iletişim bilimleri, sosyoloji, antropoloji ve psikoloji vb. disiplinler kullanılarak kurulmaktadır. Ayrıca kamu diplomasisi faaliyetleri olarak akademik çerçevede değişim programları, sportif ve kültürel aktiviteler, ziyaret programları önemli bir yer teşkil etmektedir. Kamu diplomasisinin etkinliğini artırma hususunda eğitimsel ve kültürel normlar ve kamu diplomasisi materyallerinin paylaşımı öne çıkmaktadır.131

Ancak birçok faktörün varlığı kamu diplomasisi uygulamalarının etkisini ölçme konusunda zorluk doğurmaktadır.132 Kamu diplomasisinin hangi değerlerle birlikte uygulanacağına yönelik eleştiriler de bulunmaktadır.133

129 Tek yanlı ve geçici nitelikte belirli bir amacı gerçekleştirmeye matuf oluşturulur. 130 Eytan Gilboa, “op.cit.”, s.74.

131 Bruce Gregory, “Public Diplomacy and Strategic Communication: Culture, Firewalls, and Imported Norms”, Conference on International Communication and Conflict, August 2005, s.6.

132 William A. Rugh, “Conclusion: Field Experiences and Best Practices”, The Practice of Public

Diplomacy, William A. Rugh (ed.), Palgrave Macmillan, 2011, s.248.

133 Alan K. Henrikson, “What Can Public Diplomacy Achieve”, Discussion Papers in Diplomacy, 2006, s.31.

Kamu Diplomasisi Türü Zaman Aralığı Bilgi Akışı

Dinleme Kısa ve uzun vadeli Politika süreci ve analistlere

doğru

Savunma Kısa vadeli Dışarıya doğru

Kültürel Diplomasi Uzun vadeli Dışarıya doğru

Değişim Diplomasisi Çok uzun vadeli İçeriye ve dışarıya doğru

Uluslararası Yayıncılık Orta vadeli Bir haber ajansından dışarıya

doğru

Tablo 2: Kamu Diplomasisinde Bilgi Akışı Sınıflandırması134

Kamu diplomasisi uygulamaları zaman aralığı kurularak incelenebilmektedir. Örneğin; yukarıdaki tabloda kamu diplomasisi sürecinde bilgi akışı kısa, orta ve uzun vadede; dinleme, savunma, kültürel diplomasi, değişim diplomasisi ve uluslararası yayıncılık üzerinden gerçekleştirilmektedir. Kısa, orta ve uzun vadeli uygulamalara dayandırıldığı için kamu diplomasisinin bilgi akışı ve faaliyetlerle yoğun bir şekilde desteklenmesi gerekmektedir.

Kamu diplomasisi, insani diplomasi olarak da tanımlanabilir. İnsani çerçevede tüm imkanları kullanma iradesini yansıtan insani dış politika Türk dış politikasında da son dönemde gelişme göstermektedir.135 İnsani diplomasi, geleneksel diplomasinin salt çıkar eksenli yönüne karşılık insani değerlerin öne çıkarılmasıdır. İnsani diplomasi; ilgili ülkenin zor durumdaki insanların temel insani değerlerine saygı çerçevesinde karar alıcılar ve alandaki tüm paydaşlarla görüşmeler yaparak ve girişimlerde bulunularak oluşturulmakta, izlenecek politikaların ikna edici, toplumun talep ve beklentilerini karşılayan niteliği önemsenmektedir.

134 Nicholas J. Cull, “Public Diplomacy: Taxonomies – Histories”, AAPSS, Vol.616, No.10, 2008, s.35. 135 Alpaslan Özerdem, “İnsaniyetçilik ve Türk Dış Politikası”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 13, Sayı 52, 2016, ss.129-149.