Yurt Ġçinde Yapılan AraĢtırmalar

Türkiye’ de öğretimsel liderlik konusunda yapılan çalıĢmalar incelendiğinde, bu kavrama doğrudan yönelik ilk çalıĢma GümüĢeli (1996) tarafından yapılmıĢtır. GümüĢeli’ nin, ―Ġstanbul Ġli’ndeki Ġlköğretim Okulu Müdürlerinin Öğretim Liderliği DavranıĢları‖ adlı araĢtırmasının amacı, ilköğretim okulu müdürlerinin öğretim liderliği görevlerini hangi derecede yerine getirdiklerini belirlemek ve bu görevleri yerine getirirken kendi kiĢisel özellikleri ile okulun örgütsel özelliklerinden etkilenip etkilenmediklerini ortaya çıkarmak olmuĢtur. AraĢtırmanın örneklemini Ġstanbul ilindeki 110 ilköğretim okulunda görevli okul müdürleri ve her okuldan ikiĢer olmak üzere toplam 220 öğretmen oluĢturmuĢtur. Öğretmenler okul müdürlerinin okulun amaçlarını açıklama, amaçları geliĢtirme, eğitim programını eĢgüdümleme, öğretim zamanını koruma, varlığını hissettirme, öğretmenleri çalıĢmaya özendirme, akademik standartlar geliĢtirme ve öğrencileri öğrenmeye özendirme görevlerini ―çoğunlukla‖ yerine getirdiklerini, öğretimi denetleme ve değerlendirme, öğrenci baĢarısını izleme ve öğretmenlerin mesleki geliĢimlerini sağlama görevlerini ―arasıra‖ yaptıklarını algılamıĢlardır.

ġiĢman (1997) tarafından yapılan ―Okul Müdürlerinin Öğretim Liderliği DavranıĢları‖ adlı araĢtırmada EskiĢehir il merkezindeki ilköğretim okullarında görevli okul müdürlerinin öğretim liderliği davranıĢlarını ne ölçüde yerine getirdikleri belirlenmek istenmiĢtir. Bu kapsamda (a) Okul amaçlarının belirlenmesi ve paylaĢılması, (b) Eğitim programı ve öğretim sürecinin yönetimi, (c) Öğretim süreci ve öğrencilerin değerlendirilmesi, (d) Öğretmenlerin desteklenmesi ve geliĢtirilmesi ve (e)

Düzenli öğretme-öğrenme çevresi ve iklimi oluĢturulması Ģeklinde beĢ boyuttan ve 50 maddeden oluĢan anket ile yapılan bu araĢtırmada, 18 ilköğretim okulunda görev yapan 317 öğretmen, müdürlerin ortalama olarak öğretmenlerin desteklenmesi ve geliĢtirilmesi boyutunda yer alan davranıĢları ―arasıra‖, diğer boyutlardaki davranıĢları ise ―çoğunlukla‖ yerine getirdiklerini belirtmiĢlerdir. Kıdem değiĢkeni ele alındığında kıdemli müdürlerin öğretim liderliği davranıĢlarını daha fazla sergilediği görülmüĢtür. Sosyo-ekonomik çevre yönünden kümeler arasında anlamlı bir farklılık görülmemiĢtir. Okulların akademik baĢarı düzeyleriyle, öğretim liderliği davranıĢları arasında da okulun amaçlarının belirlenmesi ve paylaĢılması boyutunda yer alan davranıĢlarla kısmen bir iliĢki bulunurken diğer boyutlarda yer alan davranıĢlarla iliĢki bulunamamıĢtır. AraĢtırma bulgularına göre, müdürlerin özellikle ―öğretmenlerin desteklenmesi ve geliĢtirilmesi‖ boyutunda daha yetkin duruma getirilmeleri gerektiği sonucuna varılmıĢtır.

Akgün (2001) tarafından ―Ġlköğretim Okulu Müdürlerinin Öğretimsel Liderliği‖ araĢtırması diğerlerinden farklı olarak nitel bir çalıĢmadır. Bu çalıĢmanın amacı, ilköğretim okulu müdürlerinin öğretimsel liderliğe iliĢkin davranıĢlarının neler olduğu ile ilgili ilköğretim okulu müdürleri ve öğretmenlerinin görüĢlerini belirlemektir. AraĢtırma sonucuna göre ilköğretim okulu müdürleri ve öğretmenlerinin görüĢlerine göre; okul müdürleri genellikle öğretimsel liderlik görevlerini yerine getirdikleri belirlenmiĢtir. Okul müdürleri ve öğretmenler arasında çoğunlukla görüĢ birliği olduğu tespit edilirken; varlığını hissettirme, öğretmenleri mesleki geliĢimlerini sağlama ve akademik standartlar geliĢtirme ve uygulama görevleri ile ilgili görüĢ farklılığı olduğu belirlenmiĢtir. Okul müdürlerinin yönetmelik, program veya denetim açısından kendilerini sorumlu hissettikleri, gözlem, koordinasyon, yıllık plan, öğretim zamanını koruma gibi görevlerde daha aktif davranıĢlarda bulundukları; öğretmen ve öğrencilere yönelik etkinliklerde ise daha pasif, isteksiz veya kendilerini çok fazla sorumlu hissetmedikleri sonucuna ulaĢılmıĢtır.

Aksoy (2006), ilköğretim okulu yöneticilerinin öğretimsel liderlik rolleri konulu çalıĢmasında; Aydın il merkezinde bulunan ilköğretim okulu yöneticilerinin öğretimsel liderlik rollerini hangi düzeyde gerçekleĢtirdiklerini, öğretmen görüĢleri açısından belirlenmesi amaçlanmıĢtır. AraĢtırmada ġiĢman (1997) tarafından geliĢtirilen veri toplama aracı kullanılmıĢtır. AraĢtırma sonucunda ilköğretim okulu yöneticilerinin

öğretimsel liderlik rollerini gerçekleĢtirme düzeylerinin öğretmen algılarına göre yüksek düzeyde çıktığı görülmüĢtür. Ayrıca öğretimsel liderliğin alt boyutlarında yer alan davranıĢların sergilenmesinde cinsiyet değiĢkenine göre anlamlı bir farklılık bulunamazken, eğitim programı ve öğretim sürecinin yönetimi ile öğretim süreci ve örgencilerin değerlendirilmesi boyutlarındaki öğretimsel liderlik rollerini gerçekleĢtirme düzeylerinin kıdeme ve branĢa göre farklılık gösterdiği, öğretimsel liderliğin tüm boyutlarında hizmet içi eğitime katılanlarla ile katılmayanlar arasında anlamlı farkların bulunduğu belirlenmiĢtir. Okul büyüklüğü ile öğretimsel liderlik davranıĢları arasında anlamlı bir fark bulunamamıĢtır.

Aksu, Gemici ve ĠĢler (2006), tarafından gerçekleĢtirilen çalıĢmanın amacı ilköğretim okulu müdürlerinin öğretimsel liderlik yaklaĢımları ve rollerini ortaya koymaktır. Bu bağlamda ilköğretim okulu müdürlerinin öğretimsel liderlik yaklaĢımları ve rolleri diğer birçok öğretimsel liderlik konulu araĢtırmanın aksine müdürlerin kendi görüĢlerine göre incelenmiĢtir. AraĢtırma, 2002-2003 öğretim yılında Ġzmir ili Buca ilçesi ilköğretim okullarında çalıĢan okul müdürleri ile gerçekleĢtirilmiĢtir. ÇalıĢmada nitel araĢtırma tekniklerinden yarı yapılandırılmıĢ görüĢme kullanılmıĢtır. AraĢtırma sonuçlarına göre ilköğretim okulu müdürleri kendi portrelerini çizerken öğretimsel liderliğin sırasıyla (1) öğretimsel yönetim ve destek, (2) kaynak yönetimi, (3) sorun gidericilik, (4) öğretmenlerin denetlenmesi ve geliĢimi, (5) nitelik izleme (6) öğretmen değerlendirme, (7) eĢgüdümleme boyutuna kendi portrelerinde yer vermiĢlerdir. Ayrıca ilköğretim okulu müdürleri en önemli rolleri olarak öğretimsel liderliğin öğretim yönetimi ve destek, kaynak yönetimi boyutunu öne çıkardıkları görülmüĢtür.

Özyurt (2007), okul müdürlerinin öğretimsel liderlik anlayıĢları ile öğretmenlerin mesleki tükenmiĢliklerinin karĢılaĢtırılması konulu çalıĢmasında 2005- 2006 öğretim yılında çalıĢan öğretmenlerin görüĢlerini anket yoluyla değerlendirmiĢtir. AraĢtırmada okul müdürlerinin kendini öğretimsel lider olarak algılama düzeyi ile öğretmenlerin okul müdürlerini öğretimsel lider olarak algılama düzeylerinin nasıl olduğu belirlenmiĢtir. Ġnceleme sonucunda araĢtırma kapsamındaki okulların genelinde ortalama olarak; okul müdürlerinin ―okul amaçlarının belirlenmesi ve paylaĢılması‖, ―eğitim programı ve öğretim sürecinin yönetimi‖, ―öğretim süreci ve öğrencilerin değerlendirilmesi‖, ―düzenli öğretme ve öğrenme çevresi oluĢturma‖ davranıĢlarını çoğu zaman; ―öğretmenlerin desteklenmesi ve geliĢtirilmesi‖ davranıĢını ise ara sıra

sergiledikleri bulunmuĢtur. Ayrıca, okul müdürlerinin kendi algılarına göre öğretim liderliği davranıĢlarını okullar genelinde ortalama olarak her zaman sergilemekte oldukları bulunmuĢtur.

Ġnandı ve Özkan (2006) tarafından yapılan araĢtırmanın ana amacı, yönetici ve öğretmen görüĢlerine göre, müdürlerin göstermiĢ oldukları öğretim liderliği davranıĢlarını belirlemektir. AraĢtırmanın alt amaçları ise katılımcıların konum, okul düzeyi ve kıdem değiĢkenlerine göre görüĢleri arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığının araĢtırılmasıdır. AraĢtırmanın örneklemini ise yansız olarak seçilen 33 yönetici, 139 öğretmen toplam 172 kiĢi oluĢturmaktadır. AraĢtırmanın sonucunda yönetici ve öğretmenlerin, müdürlerin öğretim liderliği davranıĢlarına iliĢkin genel görüĢleri birbirinden oldukça farklılık göstermiĢtir. Yöneticiler müdürlerin öğretim liderliği davranıĢlarını tüm boyutlar için bir madde hariç ―her zaman‖ ve ―sık sık‖ yerine getirdiklerini ifade etmiĢlerdir. Öğretmenler ise, müdürlerin öğretmenlerin derse geç girip, erken çıkma davranıĢlarını sınırlar maddesi dıĢındaki diğer maddelere ve tüm boyutlara yönelik müdürlerin göstermiĢ olduğu öğretim liderliği davranıĢlarını ―nadiren‖ ve ―ara sıra‖ yerine getirdiklerini ifade etmiĢlerdir.

Can (2007), ilköğretim okulu yöneticisinin bir öğretim lideri olarak yeni öğretim programlarının geliĢtirilmesi ve uygulanmasındaki yeterliliği adlı çalıĢmasının sonucunda Ģu bilgiler elde edilmiĢtir. Ġlköğretim programlarının eğitim çalıĢanlarına yeterince açıklanamaması ve geleneksel bürokratik yöneticilik rollerinden çıkılamaması gibi nedenlerle okul yöneticilerinin yeni öğretim programları hakkında yeterli bilgilere sahip olamadıkları anlaĢılmaktadır. Okul yöneticilerinin eğitim programlarının geliĢtirilmesiyle ilgili teknik yeterliklerden program hedeflerine ulaĢabilme düzeyini izlemek üzere program değerlendirme çalıĢmaları yapılmasını ve öğretmenlerin, bilgi, beceri ve yaratıcılıklarını geliĢtirmeleri için cesaretlendirme, destekleme kapsamındaki yeterlikler de eğitim çalıĢanlarınca ―az‖ bulunmuĢtur. Yöneticilerin programla ilgili araç ve gereçlerin inceleme ve seçimine aktif olarak katılamadıkları ve öğretmenlerin bilgi ve deneyimlerini birbirleriyle paylaĢabilecekleri ortamlar hazırlama yeterliliğine de iĢlevsel düzeyde sahip olamadıkları görülmektedir. Okul yöneticilerinin öğretim program ve planlarının sınıftaki uygulamalarını izleme ve öğretmenlere etkili rehberlik yapma yeterlilikleri de sınırlı gözlenmektedir.