Yumurta ağırlığı

Yumurta tavuğu rasyonlarına farklı seviyelerde B, Cu ve bunların kombinasyonlarının ilavesinin YA‟ya etkisi Çizelge 4.3.‟de ve muamelelerin etkisinin tespit edildiği variyans analiz sonuçları EK-3‟de verilmiştir.

Yumurta tavuk rasyonlarına B ilavesinin YA‟ya asıl etkisi 3. dönem hariç diğer bütün dönemlerde istatistikî olarak önemli olmuştur (P<0.01, P<0.05). Ayrıca deneme süresince (0-4. dönemler arası) ilave B‟nin ortalama YA‟ya asıl etkisi de % 1 ihtimal seviyesinde önemli olmuştur. Birinci dönemde en düşük YA değeri 57.59 ile 240 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta olurken, en yüksek YA ise 59.35 g ile B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Bünyesinde 0, 60 ve 120 mg/kg B ilave edilmiş rasyonlarla yemlenen grupların ortalama YA‟ları, 240 mg/kg B ilave rasyonla yemlenen grubun ortalama YA değerinden istatistikî olarak daha yüksek olmuştur (P<0.01). Denemenin 2. döneminde de birinci dönemdekine benzer bir temayül görülmüş, bu dönemde en düşük ortalama YA 59.28 g ile 240 mg/kg B ilaveli grupta, en yüksek ortalama YA ise 61.42 g ile B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Duncan testi sonuçları 0, 60 ve 120 mg/kg B ilaveli diyetlerle yemlenen grupların ortalama YA‟larının, 240 mg/kg B ilave edilmiş rasyonla yemlenen

Çizelge 4.3. Rasyon bor (B) ve bakır (Cu) seviyesinin yumurtlayan tavuklarda yumurta ağırlığına (g) etkisi Muameleler DÖNEMLER* 1 2 3 4 0-4 B seviyesi, mg/kg 0 59.35±0.35A 61.42±0.44A 60.74±0.34 62.65±0.41a 61.04±0.34A 60 59.20±0.43A 60.82±0.49A 61.27±0.41 62.70±0.46a 61.00±0.40A 120 59.26±0.41A 60.97±0.53A 60.89±0.49 62.35±0.44ab 60.87±0.43A 240 57.59±0.33B 59.28±0.35B 59.91±0.36 60.77±0.39b 59.39±0.31B Cu seviyesi, mg/kg 0 57.07±0.38 60.02±0.48 60.92±0.44 62.50±0.46 60.41±0.40 75 56.98±0.49 60.39±0.51 60.48±0.47 62.12±0.55 60.37±0.47 150 58.14±0.31 61.09±0.47 60.53±0.35 61.74±0.41 60.68±0.35 300 58.18±0.40 60.99±0.48 60.88±0.41 62.12±0.40 60.83±0.39 B x Cu mg/kg interaksiyonları 0 x 0 58.92±0.67 60.56±0.67 61.13±0.79 62.89±1.08 60.88±0.71 0 x 75 58.84±0.99 61.56±1.00 59.98±0.71 62.65±0.94 60.76±0.79 0 x 150 60.41±0.64 62.70±1.17 61.08±0.66 62.78±0.75 61.74±0.78 0 x 300 59.22±0.27 60.88±0.50 60.77±0.69 62.30±0.72 60.79±0.50 60 x 0 57.85±0.81 60.13±1.18 61.42±1.19 62.96±1.00 60.59±1.00 60 x 75 59.25±0.82 60.52±0.98 61.30±0.98 62.82±1.29 60.97±0.98 60 x 150 59.99±0.41 61.89±0.71 61.06±0.51 62.81±0.81 61.44±0.57 60 x 300 59.71±1.13 60.72±1.14 61.30±0.76 62.22±0.77 60.99±0.86 120 x 0 58.93±0.88 60.91±1.00 60.88±1.05 62.92±0.54 60.91±0.80 120 x 75 58.92±1.26 60.86±1.25 61.43±1.08 63.05±0.96 61.06±1.09 120 x 150 58.99±0.50 60.02±0.63 59.67±0.56 60.52±0.69 59.80±0.49 120 x 300 60.19±0.59 62.10±1.33 61.60±1.21 62.92±0.94 61.71±0.97 240 x 0 57.07±0.53 58.48±0.79 60.27±0.53 61.25±1.01 59.27±0.64 240 x 75 56.98±0.71 58.63±0.50 59.21±0.80 59.95±0.82 58.69±0.65 240 x 150 58.14±0.46 59.75±0.54 60.30±1.01 60.84±0.60 59.76±0.52 240 x 300 58.18±0.87 60.27±0.79 59.85±0.52 61.04±0.78 59.83±0.68

* 1, 2, 3 ve 4. dönemler tavukların sırasıyla, 26-29, 30-33, 34-37 ve 38-41 haftalık yaşları arasındaki dönemlerdir. A, B: Aynı sütunda farklı harfle gösterilen ortalamalar arasındaki fark önemlidir (P<0.01).

a, b: Aynı sütunda farklı harfle gösterilen ortalamalar arasındaki fark önemlidir (P<0.05).

grubundakinden istatistikî olarak daha yüksek olduğunu göstermiştir (P<0.01). Denemenin 4. periyodu sonunda ilave B‟nin ortalama YA değerine asıl etkisi önemli olmuştur (P<0.05), bu dönem sonunda en düşük ortalama YA 60.77 g ile 240 mg/kg B ilave edilmiş yemle yemlenen grupta, en yüksek ortalama YA ise 62.70 g ile 60 mg/kg B ilave edilmiş yemle yemlenen grupta olmuştur. Bazal rasyona 0 ve 60 mg/kg B ilave edilerek oluşturulan deneme rasyonları ile yemlenen grupların ortalama YA‟ları, 240 mg/kg B ilave edilmiş grubunkinden istatistikî olarak daha yüksek olurken, diğer mukayeseler arasındaki farklar istatistikî olarak önemli bulunmamıştır. Deneme süresince (0-4. dönemler arası) ilave B‟nin grupların ortalama YA değerlerine asıl etkisi önemli olmuştur (P<0.01). En düşük ortalama YA değeri 59.39 g ile 240 mg/kg B ilave edilmiş rasyonla yemlenen grupta, en yüksek ortalama YA değeri ise 61.04 g ile B ilave edilmemiş diyetle yemlenen grupta olmuştur. Duncan testi sonuçları 0, 60 ve 120 mg/kg

B ilave edilmiş diyetlerle yemlenen grupların ortalama YA‟ları 240 mg/kg B ilave edilmiş diyetle yemlenen grubun ortalama değerinden önemli derecede daha yüksek olmuştur. Yumurta tavuk rasyonlarına farklı seviyede B ilavesinin ortalama YA‟ya etkisinin araştırıldığı çalışma sonuçları ile mevcut çalışmanın ilgili sonuçları arasında kısmi de olsa bir uyumdan söz edilebilir. Wilson ve Ruszler (1998) uzun dönem ilave B‟nin YA‟ya etkisini araştırdıkları çalışmada, yumurta tavuk rasyonlarına 400 mg/kg seviyesinde ilave edilen B‟nin YA‟ya etkisinin olumsuz olduğunu, benzer şekilde Olgun ve ark. (2009a) üç ay devam eden bir çalışmada rasyona ilave edilen 100, 200 ve 300 mg/kg B‟nin YA‟ya etkisinin olumsuz olduğunu bildirmişlerdir. Ancak Rossi ve ark. (1993b) damızlık broyler, Wilson ve Ruszler (1996) yumurta tavuk, Kurtoğlu ve ark. (2002) yumurta tavuk ve Mızrak ve Ceylan (2009) damızlık yumurta tavuk, Olgun ve ark. (2010), Mızrak ve ark. (2010) yumurta tavuk rasyonlarına farklı seviyelerde ve formda B ilavesinin YA‟ya etkisinin önemli olmadığını bildirmişlerdir. Yeşilbağ ve Eren (2008) yaşlı yumurta tavuk rasyonlarına 25, 50 ve 100 mg/kg borik asit ilavesinin YA‟ya etkisinin olumlu olduğunu ifade etmişlerdir. Mevcut çalışmanın ilave B‟nin YA‟ya etkisiyle ilgili sonuçları ile Wilson ve Ruszler (1998) ve Olgun ve ark. (2009a) bildirdikleri sonuçlar arasında belli bir uyum ve benzerlikten söz edilebilir. Mevcut çalışmada rasyonda artan ilave B seviyesiyle YA‟nın düştüğü ve çalışmanın bütün dönemlerinde ve deneme sonu itibariyle rakamsal veya istatistiksel olarak en düşük YA değerlerinin 240 mg/kg B ilaveli rasyonlarla yemlenen grupta oluşu, adı geçen B seviyesinin yumurta tavuklarında kronik bir B zehirlenmesini düşündürebilir.

Yumurta tavuk rasyonlarına farklı seviyelerde Cu ilavesinin denemenin tüm dönemlerinde ve deneme süresince (0-4. dönemler arası) YA‟ya asıl etkisi istatistiki olarak önemli olmamıştır (P>0.05). Deneme süresince ilave Cu‟nun YA‟ya etkisi önemli olmamakla beraber en düşük YA 60.37 g ile 75 mg/kg Cu ilave edilmiş grupta, en yüksek YA değeri ise 60.83 g ile 300 mg/kg Cu ilave edilmiş grupta olmuştur. Yumurta tavuk rasyonlarına farklı seviyelerde Cu ilavesinin (0 ila 300 mg/kg arası) YA‟ya etkisi istatistikî olarak önemsiz olmuştur. Bu durum, konu ile ilgili birçok literatür sonuçlarıyla uyum halindedir. Mesela, Pesti ve Bakalli (1998) yumurta tavuk rasyonlarına farklı seviyelerde küprik sülfat (CuSO4) ilavesinin, Balevi ve Coşkun (2004) yumurta tavuk rasyonlarında farklı seviyelerde ilave Cu‟nun, Azman ve Yılmaz (2006) yumurta tavuk rasyonlarına ilave edilen farklı seviyelerdeki Cu‟nun, Idowu ve ark. (2006) ve Gazdağı ve ark. (2009) yumurta tavuk rasyonlarına farklı seviyelerde ilave edilen Cu‟nun performansa etkisini çalıştıkları çalışmaların sonuçlarında ilave

Cu‟nun YA‟ya etkisinin önemli olmadığı bildirilmiştir. Ancak Kaya ve ark. (2009) yumurta tavuk rasyonlarına 200, 250 ve 300 mg/kg Cu ilavesinin performansa etkisini araştırdıkları çalışmada, rasyonda artan Cu seviyesiyle YA‟nın düştüğünü bildirmişlerdir.

Yumurta tavuk rasyonlarına farklı seviyelerde ilave edilen B ve Cu‟nun YA‟ya interaksiyon etkisi tüm dönemlerde ve deneme süresince önemsiz olmuştur (P>0.05). Deneme sonu itibariyle en düşük YA 58.69 g ile 240x75 rasyonuyla yemlenen grupta olurken, en yüksek ortalama YA değeri 61.74 g ile 0x150 rasyonuyla yemlenen grupta olmuştur. Bu parametrede de ilave Cu seviyesine bakılmaksızın yüksek B ihtiva eden diyetlerle yemlenen gruplarda ortalama YA değerlerinde rakamsal olarak bir düşme gözlenmiştir.