Kemiğin biyomekanik özellikleri

Yumurta tavuğu rasyonlarına farklı seviyelerde B, Cu ve bunların kombinasyonlarının ilavesinin kemiğin biyomekanik özelliklerine etkisi Çizelge 4.18.‟de ve muamelelerin etkisinin tespit edildiği variyans analiz sonuçları EK-18‟de verilmiştir.

Çizelge 4.18. Rasyon bor (B) ve bakır (Cu) seviyesinin yumurtlayan tavuklarda kemiğin biyomekanik özelliklerine etkisi

Muameleler Kemik _Çapı Kemik Duvar _{Kalınlığı} Kesit Alanı Kesme Kuvveti Kesme Gerilmesi Kesme Enerjisi mm mm mm2 N N/mm2 N.mm B seviyesi, mg/kg 0 7.43±0.07 0.67±0.012B 34.04±0.62 630±10.0B 18.59±0.39B 776±29.2b 60 7.30±0.06 0.71±0.014AB 33.22±0.54 685±13.8A 20.70±0.51A 907±28.2a 120 7.30±0.05 0.75±0.015A _{33.39±0.47 695±15.2}A _20.89±0.52A _876±24.7a 240 7.29±0.06 0.70±0.014AB 33.06±0.50 685±15.9A 20.76±0.45A 861±35.2a Cu seviyesi, mg/kg 0 7.37±0.07 0.70±0.016 33.79±0.60 673±11.7 20.05±0.51 875±27.0a 75 7.27±0.05 0.69±0.016 32.77±0.46 681±17.9 20.81±0.56 779±35.9b 150 7.35±0.06 0.72±0.011 33.68±0.56 658±8.4 19.65±0.41 880±26.8a 300 7.33±0.06 0.71±0.017 33.47±0.51 683±19.1 20.43±0.54 886±29.0a B x Cu mg/kg interaksiyonları 0 x 0 7.36±0.18 0.69±0.027 33.63±1.71 629±12.7EF 18.92±1.08DEF 868±36.4 0 x 75 7.34±0.15 0.64±0.022 33.20±1.25 640±26.3CDEF 19.28±0.40CDEF 710±92.6 0 x 150 7.62±0.11 0.67±0.020 35.86±1.07 637±19.9DEF 17.86±0.95F 810±27.0 0 x 300 7.38±0.07 0.65±0.020 33.48±0.68 613±23.4F 18.31±0.56EF 716±33.5 60 x 0 7.33±0.14 0.69±0.022 33.31±1.22 721±11.7ABCD 21.80±1.01ABCD 911±23.3 60 x 75 7.26±0.11 0.70±0.037 32.73±1.11 727±19.5ABC 22.30±0.95ABC 845±66.4 60 x 150 7.45±0.12 0.74±0.015 34.70±1.12 665±12.4BCDEF _19.21±0.51CDEF _888±75.1 60 x 300 7.18±0.09 0.71±0.036 32.13±0.83 627±35.2EF 19.51±0.98BCDEF 986±43.2 120 x 0 7.44±0.11 0.74±0.042 34.57±1.06 635±19.6DEF 18.44±0.82EF 850±74.3 120 x 75 7.21±0.08 0.75±0.020 32.59±0.65 756±20.1A 23.25±0.82A 809±23.1 120 x 150 7.13±0.08 0.73±0.017 31.87±0.67 655±16.5BCDEF 20.57±0.58ABCDEF 939±36.0 120 x 300 7.43±0.12 0.75±0.043 34.52±0.94 734±26.8AB 21.28±0.70ABCDE 906±41.2 240 x 0 7.37±0.13 0.69±0.032 33.65±1.07 707±14.6ABCDE 21.03±0.37ABCDEF 871±77.3 240 x 75 7.26±0.11 0.66±0.027 32.56±0.87 600±24.6F 18.42±0.40EF 753±90.9 240 x 150 7.18±0.08 0.73±0.027 32.27±0.64 676±17.9ABCDEF 20.96±0.52ABCDEF 883±62.3 240 x 300 7.35±0.17 0.72±0.016 33.75±1.44 758±19.4A 22.61±1.00AB 937±29.9

A, B, C, D, E, F: Aynı sütunda farklı harfle gösterilen ortalamalar arasındaki fark önemlidir (P<0.01). a, b: Aynı sütunda farklı harfle gösterilen ortalamalar arasındaki fark önemlidir (P<0.05).

Yumurta tavuk rasyonlarına farklı seviyelerde ilave edilen B‟nin kemiğin biyomekanik özelliklerinden kemik duvar kalınlığı (P<0.01), kesme kuvveti (P<0.01), kesme gerilmesi (P<0.01) ve kesme enerjisine (P<0.05) asıl etkisi istatistikî olarak önemli olmuştur. En düşük kemik duvar kalınlığı 0.67 mm ile B ilave edilmemiş grupta, en yüksek kemik duvar kalınlığı ise 0.75 mm ile 120 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuş, sözü edilen ortalamalar arasındaki fark istatistikî olarak önemli olurken (P<0.01), diğer ortalamalar arasındaki farklar istatistikî olarak önemsiz olmuştur (P>0.05). En düşük kesme kuvveti 630 N ile B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta, en yüksek kesme kuvveti ise 695 N ile 120 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Yapısına 60, 120 ve 240 mg/kg B ilaveli rasyonlarla yemlenen grupların kesme kuvveti B ilave edilmemiş grubunkinden istatistikî olarak daha yüksek olmuştur (P<0.01). En düşük kesme gerilmesi değeri 18.59 N/mm2

ile B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta, en yüksek kesme gerilmesi değeri ise 20.89 N/mm2 ile 120 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Duncan testi

sonuçlarına göre 60, 120 ve 240 mg/kg B ilaveli rasyonlarla yemlenen grupların kesme gerilmesi değeri B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grubunkinden istatistikî olarak daha yüksek olmuştur (P<0.01). En düşük kesme enerjisi 776 N.mm ile B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta, en yüksek kesme enerjisi ise 907 N.mm ile 60 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. İstatistikî olarak 60, 120 ve 240 mg/kg B ilaveli rasyonlarla yemlenen grupların kesme enerjisi B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grubunkinden daha yüksek olmuştur (P<0.05). İstatistiksel olarak önemli olmamakla beraber en düşük kemik çapı 7.29 mm ile 240 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek kemik çapı ise 7.43 mm ile B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta olmuştur. En düşük kesit alanı 33.06 mm2 ile 240 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek kesit alanı ise 34.04 mm2

ile B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Önceki yıllarda konu ile ilgili yapılan çalışma sonuçları ile mevcut çalışmanın sonuçları arasında kısmen bir uyumdan bahsedilebilir. Wilson ve Ruszler (1998) yumurta tavuk, Wilson ve Ruszler (1997) yumurtacı yarka rasyonlarına B ilavesinin kesme kuvveti, kesme gerilmesi ve kesme enerjisini arttırdığı, Mızrak ve Ceylan (2009) damızlık yumurtacı rasyonlarına B ilavesinin femur kırılma kuvvetini arttırdığını, Armstrong ve ark. (2000) domuzlarda B ilavesinin femur kesme gerilmesini arttığını bildirmişlerdir. Ancak Wilson ve Ruszler (1996) yumurta tavuk rasyonlarına B ilavesinin kesme kuvveti, kesme gerilmesi ve kesme enerjisine, Bozkurt ve ark. (2009) broylerlerde, Mızrak ve ark. (2010) yumurta tavuklarında B ilavesinin tibia kırılma kuvvetine etkisinin olmadığını, ancak Mızrak ve ark. (2010) 25 ve 50 mg/kg B ilavesinde femur kırılma kuvvetinin daha yüksek olduğunu bildirmişlerdir. Mevcut çalışma sonuçlarından yumurta tavuklarında kemiğin biyomekanik özelliklerini iyileştirme bakımından rasyona 60 mg/kg B ilavesinin yeterli olduğu söylenebilir.

Yumurta tavuk rasyonlarına farklı seviyelerde ilave edilen Cu‟nun kesme enerjisine asıl etkisi istatistikî olarak önemli olurken (P<0.05), kemiğin diğer biyomekanik özelliklerine asıl etkisi istatistikî olarak önemsiz olmuştur (P>0.05). En düşük kesme enerji değeri 779 N.mm ile 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek kesme enerji değeri ise 886 N.mm ile 300 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Bazal rasyona 0, 150 ve 300 mg/kg Cu ilaveli rasyonlarla yemlenen grupların kesme enerji değerleri, 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grubunkinden istatistikî olarak daha yüksek olmuştur (P<0.05). İstatistikî olarak önemli olmamakla beraber en düşük kemik çapı 7.27 mm ile 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonla

yemlenen grupta, en yüksek kemik çapı ise 7.37 mm ile Cu ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta olmuştur. En düşük kemik duvar kalınlığı 0.69 mm ile 75 mg/kg Cu ilaveli, en yüksek kemik duvar kalınlığı ise 0.72 mm ile 150 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. En düşük kesit alanı 32.77 mm2

ile 75 mg/kg Cu ilaveli rasyona yemlenen grupta, en yüksek kesit alanı ise 33.79 mm2

ile Cu ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta olmuştur. En düşük kesme kuvveti 658 N ile 150 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek kesme kuvveti ise 683 N ile 300 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. En düşük kesme gerilmesi değeri 19.65 N/mm2 ile 150 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek kesme gerilmesi değeri ise 20.81 N/mm2

ile 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Yumurta tavuk rasyonlarına farklı seviyelerde ilave edilen B ve Cu‟nun kesme kuvveti ve kesme gerilmesine interaksiyon etkisi istatistikî olarak önemli olmuş (P<0.01), incelenen diğer kemiğin biyomekanik özelliklerinde ise bu etki önemli olmamıştır (P>0.05). En düşük kesme kuvveti 600 N ile 240x75 rasyonuyla yemlenen grupta, en yüksek kesme kuvveti ise 758 N ile 240x300 rasyonuyla yemlenen grupta olmuştur. Duncan testi sonuçlarına göre 120x75 ve 240x300 rasyonlarıyla yemlenen grupların kesme kuvveti 0x0, 0x75, 0x150, 0x300, 60x150, 60x300, 120x0, 120x150 ve 240x75 rasyonlarıyla yemlenen gruplarınkinden, 120x300 rasyonuyla yemlenen grubununki 0x0, 0x75, 0x150, 0x300, 60x300, 120x0 ve 240x75 rasyonlarıyla, 60x0 rasyonuyla yemlenen grubunki 0x150, 0x300, 120x0 ve 240x75 rasyonlarıyla yemlenen gruplarınkinden, 240x300 rasyonuyla yemlenen grubunki 0x0, 0x75, 0x150, 0x300, 60x150, 120x0 ve 240x75 rasyonlarıyla yemlenen gruplarınkinden, 60x75 rasyonuyla yemlenen grubunki 0x0, 0x150, 0x300,120x0 ve 240x75 rasyonlarıyla yemlenenlerinkinden, 60x0 rasyonuyla yemlenen grubunki ise 0x150, 0x300, 120x0 ve 240x75 rasyonlarıyla yemlenenlerinkinden istatistikî olarak daha yüksek olmuştur (P<0.01). En düşük kesme gerilmesi değeri 17.86 N/mm2 ile 0x150 rasyonuyla yemlenen grupta, en yüksek kesme gerilmesi değeri ise 23.25 N/mm2 ile 120x75 rasyonuyla yemlenen grupta olmuştur. İstatistikî olarak 120x75 rasyonuyla yemlenen grubun kesme gerilmesi değeri 0x0, 0x75, 0x150, 0x300, 60x150, 60x300, 120x0 ve 240x75 rasyonlarıyla yemlenen gruplarınkinden daha yüksek olmuştur (P<0.01). İstatistiksel olarak önemli olmamakla beraber en düşük kemik çapı 7.13 mm ile 120x150 rasyonuyla yemlenen grupta, en yüksek kemik çapı ise 7.62 mm ile 0x150 rasyonuyla yemlenen grupta olmuştur. En düşük kemik duvar kalınlığı 0.64 mm ile 0x75 rasyonuyla yemlenen grupta, en yüksek kemik duvar kalınlığı ise 0.75 mm ile

120x75 ve 120x300 rasyonlarıyla yemlenen gruplarda olmuştur. En düşük kesit alanı 31.87 mm2 ile 120x150 rasyonuyla yemlenen grupta, en yüksek kesit alanı ise 35.86 mm2 ile 0x150 rasyonuyla yemlenen grupta olmuştur. En düşük kesme enerji değeri 710 N.mm ile 0x75 rasyonuyla yemlenen grupta, en yüksek kesme enerji değeri ise 986 N.mm ile 60x300 rasyonuyla yemlenen grupta olmuştur.