Tibia mineral elementleri

Yumurta tavuğu rasyonlarına farklı seviyelerde B, Cu ve bunların kombinasyonlarının ilavesinin tibia mineral elementlerine etkisi Çizelge 4.19.‟da ve muamelelerin etkisinin tespit edildiği variyans analiz sonuçları EK-19‟da verilmiştir.

Çizelge 4.19. Rasyon bor (B) ve bakır (Cu) seviyesinin yumurtlayan tavuklarda tibia mineral elementlerine etkisi Muameleler B Cu Ca P Mg Zn mg/kg mg/kg mg/g mg/g mg/g mg/100 g B seviyesi, mg/kg 0 6.58±0.54D 24.31±2.64C 226.8±1.5 97.9±0.5ab 3.52±0.04a 24.78±4.96C 60 26.19±0.23C 36.33±1.38B 227.4±1.2 96.7±0.6b 3.36±0.06b 31.44±7.36B 120 41.27±1.46B 43.91±1.32A 231.0±1.4 98.9±0.7a 3.56±0.05a 35.99±9.31A 240 72.28±1.81A 36.08±1.39B 228.4±0.9 96.5±0.4b 3.39±0.06b 30.93±7.24B Cu seviyesi, mg/kg 0 35.01±5.57BC 32.45±3.90B 228.8±1.4 97.9±0.7 3.36±0.07b 31.47±13.50ab 75 32.56±5.35C 38.04±1.78A 228.7±1.0 97.5±0.5 3.41±0.05ab 31.80±12.17a 150 39.84±6.12A 36.40±1.32AB 227.2±1.2 97.2±0.5 3.48±0.03ab 29.81±9.85b 300 38.91±5.39AB _33.74±1.34B _{228.8±1.5 97.4±0.7 3.58±0.06}a _30.06±10.45b B x Cu mg/kg interaksiyonları 0 x 0 4.20±0.47g _5.25±0.77F _{225.0±2.8 96.8±0.9 3.52±0.09 23.04±3.69}G 0 x 75 6.60±1.00g 28.05±1.10E 225.4±2.9 98.7±1.2 3.51±0.07 26.11±6.89FG 0 x 150 6.29±0.57g 32.70±1.23DE 230.1±3.3 98.8±1.1 3.48±0.05 24.65±9.70FG 0 x 300 9.23±0.90g 31.23±2.25DE 226.6±3.3 97.4±1.1 3.57±0.11 25.34±13.58FG 60 x 0 23.78±1.56ef 36.71±2.90CDE 230.9±2.2 98.5±0.8 3.29±0.18 30.95±12.33CDE 60 x 75 22.02±0.49f 39.02±2.11BCD 229.3±1.0 97.2±1.0 3.28±0.15 28.69±8.94DEF 60 x 150 30.56±1.29d 32.12±2.07DE 223.6±1.6 95.7±0.9 3.45±0.05 31.71±9.07CDE 60 x 300 28.41±2.08de 37.46±3.50CD 225.8±3.6 95.5±1.8 3.43±0.12 34.41±17.27BC 120 x 0 42.84±1.50c 48.86±2.97A 231.3±4.3 99.9±2.0 3.48±0.14 38.28±13.61AB 120 x 75 32.72±2.68d 47.02±1.53AB 229.7±2.3 97.5±1.4 3.41±0.10 39.22±9.36A 120 x 150 43.28±1.34c 42.09±1.48ABC 228.1±1.4 98.0±1.0 3.61±0.08 33.64±20.16CD 120 x 300 46.23±1.72c 37.66±0.91CD 234.7±1.9 100.2±1.2 3.71±0.09 32.82±13.66CD 240 x 0 69.22±2.94b _38.98±2.03BCD _{228.1±1.2 96.2±0.9 3.15±0.10 33.61±7.50}BCD 240 x 75 68.92±3.05b 38.08±2.31CD 230.5±1.4 96.6±0.9 3.45±0.06 33.19±11.18CD 240 x 150 79.23±3.66a _38.67±2.82BCD _{226.8±2.4 96.4±0.8 3.38±0.05 29.23±11.26}DEF 240 x 300 71.77±3.70b 28.59±0.71E 228.1±1.9 96.6±1.1 3.60±0.13 27.67±6.66EFG

A,B,C,D,E,F,G: Aynı sütunda farklı harfle gösterilen ortalamalar arasındaki fark önemlidir (P<0.01). a, b, c, d, e, f, g: Aynı sütunda farklı harfle gösterilen ortalamalar arasındaki fark önemlidir (P<0.05).

Yumurta tavuk rasyonlarına B ilavesinin tibia B, Cu ve Zn seviyelerine asıl etkisi istatistikî olarak % 1 ihtimal seviyesinde, tibia P ve Mg seviyelerine asıl etkisi ise

istatistikî olarak % 5 ihtimal seviyesinde önemli olmuştur. En düşük tibia B seviyesi 6.58 mg/kg ile B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta, en yüksek tibia B seviyesi ise 72.28 mg/kg ile 240 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuş ve Duncan testi sonuçları tibia B seviyesinin tüm gruplar arasında önemli derecede farklı olduğunu gösterirken, rasyonda artan B seviyesiyle tibia B seviyesinde de paralel bir artış olmuştur (P<0.01). En düşük tibia Cu seviyesi 24.31 mg/kg ile B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta, en yüksek tibia Cu seviyesi ise 43.91 mg/kg ile 120 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. İstatistiksel olarak 120 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grubun tibia Cu seviyesi 0, 60 ve 240 mg/kg B ilaveli rasyonlarla yemlenen gruplarınkinden, 60 ve 240 mg/kg B ilaveli rasyonlarla yemlenen grupların tibia Cu seviyeleri ise B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen gruptan daha yüksek olmuştur (P<0.01). En düşük tibia P seviyesi 96.5 mg/g ile 240 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek tibia P seviyesi ise 98.9 mg/g ile 120 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Bazal rasyona 120 mg/kg B ilave edilen rasyonla yemlenen grubun tibia P seviyesi 60 ve 240 mg/kg B ilaveli rasyonlarla yemlenen gruplarınkinden istatistikî olarak daha yüksek olmuştur (P<0.05). En düşük tibia Mg seviyesi 3.36 mg/g ile 60 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek tibia Mg seviyesi ise 3.56 mg/g ile 120 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. İstatistikî olarak 0 ve 120 mg/kg B ilaveli rasyonlarla yemlenen grupların tibia Mg seviyeleri 60 ve 240 mg/kg B ilaveli rasyonlarla yemlenen gruplarınkinden daha yüksek olmuştur (P<0.05). En düşük tibia Zn seviyesi 24.78 mg/100 g ile B ilave edilmeyen grupta, en yüksek tibia Zn seviyesi ise 35.99 mg/100 g ile 120 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. İstatistikî olarak 120 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grubun tibia Zn seviyesi 0, 60 ve 240 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen gruplarınkinden, 60 ve 240 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupların tibia Zn seviyeleri ise B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen gruptan daha yüksek olmuştur (P<0.01). İstatistiksel olarak önemli olmamakla beraber en düşük tibia Ca seviyesi 226.8 mg/g ile B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta, en yüksek tibia Ca seviyesi ise 231.0 mg/g ile 120 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Önceki yıllarda rasyona B ilavesinin kemik mineral element seviyesine etkisinin araştırıldığı çalışma sonuçları ile mevcut çalışma sonuçları kısmen uyum göstermektedir. Wilson ve Ruszler (1996; 1998), Mızrak ve ark. (2010) yumurta tavuk, Wilson ve Ruszler (1997) yumurtacı yarka, Kurtoğlu ve ark. (2005b) broyler, Mızrak ve Ceylan (2009) damızlık yumurtacı tavuk rasyonlarına farklı seviye ve formda B ilavesinin kemik B seviyesini

arttırdığını bildirmişlerdir. Ayrıca Armstrong ve ark. (2000; 2002) domuz rasyonlarına B ilavesiyle kemik B seviyesinin arttığını, ancak kemik Ca, P, Mg, Zn ve Cu seviyelerinin rasyona 5 ve 15 mg/kg B ilavesinden etkilenmediğini bildirmişlerdir. Kurtoğlu ve ark. (2005b) broyler rasyonlarına B ilavesinin tibia Cu seviyesini etkilemediğini bildirmişlerdir. Wilson ve Ruszler (1996; 1998) yumurta tavuk rasyonlarına B ilavesinin tibia Ca ve P seviyesini düşürdüğünü, Mızrak ve ark. (2010) yumurta tavuklarında B ilavesinin tibia ve femurda Ca seviyesini arttırmasına rağmen P seviyesinin etkilemediğini, Fassani ve ark. (2004) broyler rasyonlarına B ilavesinin tibia Ca seviyesini etkilemediğini, ancak Kurtoğlu ve ark. (2005b) broylerlerde Ca, Bozkurt ve ark. (2009) broyler, Mızrak ve Ceylan (2009) damızlık yumurtacı tavuk rasyonlarına farklı form ve seviyede B ilavesinin kemik Ca ve P seviyelerini arttırdığını bildirmişlerdir. Kurtoğlu ve ark. (2005b) broyler rasyonlarına B ilavesinin tibia Zn seviyesini arttırdığını bildirmişlerdir. Tibia B, Cu ve Zn seviyelerini artırmada rasyona 60 mg/kg B ilavesinin, tibia P ve Mg seviyelerini arttırmada ise 120 mg/kg B ilavesinin yeterli olduğu ve tibia Ca seviyesinin rasyona B ilavesinden etkilenmediği söylenebilir. Yumurta tavuk rasyonlarına farklı seviyelerde Cu ilavesinin tibia B (P<0.01), Cu (P<0.01), Mg (P<0.05) ve Zn (P<0.05) seviyelerine asıl etkisi istatistikî olarak önemli olmuştur. En düşük tibia B seviyesi 32.56 mg/kg ile 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek tibia B seviyesi ise 39.84 mg/kg ile 150 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. İstatistikî olarak 150 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grubun tibia B seviyesi 0 ve 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonlarla yemlenen gruplarınkinden, 300 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grubun tibia B seviyesi ise 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grubunkinden daha yüksek olmuştur (P<0.01). En düşük tibia Cu seviyesi 32.45 mg/kg ile Cu ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta, en yüksek tibia Cu seviyesi ise 38.04 mg/kg ile 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Duncan testi sonuçlarına göre 75 mg/kg Cu ilaveli grubun tibia Cu seviyesi 0 ve 300 mg/kg Cu ilaveli rasyonlarla yemlenen gruplarınkinden istatistikî olarak daha yüksek olmuştur (P<0.01). En düşük tibia Mg seviyesi 3.36 mg/g ile Cu ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta, en yüksek tibia Mg seviyesi ise 3.58 mg/g ile 300 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuş ve sözü edilen gruplar arasındaki fark istatistikî olarak önemli olurken (P<0.05), diğer ortalamalar arasındaki farklar istatistikî olarak önemsiz olmuştur (P>0.05). En düşük tibia Zn seviyesi 29.81 mg/100 g ile 150 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek tibia Zn seviyesi ise 31.80 mg/100 g ile 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur.

İstatistiksel olarak 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grubun tibia Zn seviyesi 150 ve 300 mg/kg Cu ilaveli rasyonlarla yemlenen gruplarınkinden daha yüksek olmuştur (P<0.05). Her ne kadar istatistikî olarak önemli olmasa da en düşük tibia Ca seviyesi 227.2 mg/g ile 150 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek tibia Ca seviyesi ise 228.8 mg/g ile 0 ve 300 mg/kg Cu ilaveli rasyonlarla yemlenen gruplarda olmuştur. En düşük tibia P seviyesi 97.2 mg/g ile 150 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek tibia P seviyesi ise 97.9 mg/g ile Cu ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Literatürde rasyona Cu ilavesinin kemik mineral bileşimine etkisinin incelendiği Wang ve ark. (2007) tarafından yapılan çalışmada broyler rasyonlarına 10 mg/kg‟dan 500 mg/kg‟a kadar Cu ilavesinin kemik Cu muhtevasının arttığını bildirmişler ve bu çalışmanın sonucuyla mevcut çalışmanın sonuçları arasında bir uyumdan söz edilebilir.

Yumurta tavuk rasyonlarına farklı seviyelerde ilave edilen B ve Cu‟nun tibia B, Cu ve Zn seviyelerine interaksiyon etkisi istatistikî olarak önemli olmuştur (P<0.01). En düşük tibia B seviyesi 4.20 mg/kg ile 0x0 rasyonuyla yemlenen grupta, en yüksek tibia B seviyesi ise 79.23 mg/kg ile 240x150 rasyonuyla yemlenen grupta olmuştur. İstatistikî olarak 240x150 rasyonuyla yemlenen grubun tibia B seviyesi diğer tüm BxCu interaksiyon gruplarından, 240x0, 240x75 ve240x300 rasyonlarıyla yemlenen grupların tibia B seviyesi 240x150 grubu hariç diğer tüm BxCu interaksiyon gruplarınkinden, 120x0, 120x150 ve 120x300 gruplarınınki 0x0, 0x75, 0x150, 0x300, 60x0, 60x75, 60x150, 60x300 ve 120x75 gruplarınkinden, 60x300 grubununki 0x0, 0x75, 0x150, 0x300 ve 60x75 gruplarınkinden daha yüksek olmuştur (P<0.01). En düşük tibia Cu seviyesi 5.25 mg/kg ile 0x0 rasyonuyla yemlenen grupta, en yüksek tibia Cu seviyesi ise 48.86 mg/kg ile 120x0 rasyonuyla yemlenen grupta olmuştur. İstatistiksel olarak 120x0 rasyonuyla yemlenen grubun tibia Cu seviyesi 120x75 ve 120x150 haricindeki diğer tüm BxCu interaksiyon gruplarından daha yüksek olmuştur (P<0.01). En düşük tibia Zn seviyesi 23.04 mg/100 g ile 0x0 rasyonuyla yemlenen grupta, en yüksek tibia Zn seviyesi ise 39.22 mg/100 g ile 120x75 rasyonuyla yemlenen grupta olmuştur. Duncan testi sonuçlarına göre 120x75 rasyonuyla yemlenen grubun tibia Zn seviyesi 120x0 rasyonuyla yemlenen grup dışındaki diğer tüm BxCu interaksiyon gruplarından istatistikî olarak daha yüksek olmuştur (P<0.01). Çizelge 4.19. incelendiğinde BxCu interaksiyon gruplarının tibia B seviyesine etkisi, Cu seviyesine bakılmaksızın B ilavesiyle arttığı ve B grupları içinde Cu seviyesinin artmasıyla tibia B seviyesinin arttığı söylenebilir. Bor seviyesinin 0 olduğu interaksiyon gruplarında artan Cu

seviyesiyle tibia Cu seviyesinin rakamsal olarak arttığı, bu durumun B seviyesinin 120 mg/kg‟a kadar artmasıyla devam ettiği, fakat 240 mg/kg B seviyesindeki interaksiyon gruplarında tibia Cu seviyesinin düşmeye başladığı, ayrıca 120 mg/kg B ilaveli interaksiyon gruplarına Cu ilavesiyle tibia Cu seviyesinin azaldığı söylenebilir.