Deneme sonu (112 gün) plazma mineral elementleri

Yumurta tavuğu rasyonlarına farklı seviyelerde B, Cu ve bunların kombinasyonlarının ilavesinin deneme sonu (112. gün) plazma mineral elementlerine etkisi Çizelge 4.17.‟de ve muamelelerin etkisinin tespit edildiği variyans analiz sonuçları EK-17‟de verilmiştir.

Çizelge 4.17. Rasyon bor (B) ve bakır (Cu) seviyesinin yumurtlayan tavuklarda deneme sonu (112. gün) plazma mineral elementlerine etkisi

Muameleler B Cu Ca Mg Zn mg/L mg/L mg/100ml mg/100ml mg/L B seviyesi, mg/kg 0 1.61±0.13D 1.116±0.02B 27.2±0.65A 3.64±0.07A 8.06±0.17A 60 3.70±0.22C 1.765±0.24A 27.2±0.53A 3.75±0.10A 8.48±0.25A 120 5.81±0.25B 1.728±0.13A 21.0±0.55B 3.09±0.09B 7.27±0.19B 240 12.03±0.47A 1.645±0.09A 21.0±0.52B 2.94±0.06B 6.95±0.17B Cu seviyesi, mg/kg 0 5.70±0.85AB 1.463±0.10B 24.8±0.94 3.50±0.15A 7.70±0.25 75 5.17±0.80B 1.330±0.08B 23.5±0.97 3.20±0.10B 7.49±0.23 150 6.56±1.14A 1.438±0.05B 23.6±0.74 3.25±0.09AB 7.74±0.26 300 5.72±0.92AB 2.024±0.25A 24.5±0.93 3.48±0.10A 7.82±0.22 B x Cu mg/kg interaksiyonları 0 x 0 2.06±0.21FGH 1.119±0.02C 29.7±0.56 3.78±0.16BC 8.63±0.28ABC 0 x 75 1.85±0.29FGH 1.062±0.02C 25.3±1.33 3.55±0.10BCDE 8.07±0.38ABCD 0 x 150 1.16±0.06H 1.147±0.07C 25.5±0.56 3.35±0.05BCDEF 7.51±0.19BCD 0 x 300 1.36±0.23GH 1.135±0.05C 28.4±1.45 3.89±0.12AB 8.01±0.37ABCD 60 x 0 3.56±0.58EF 1.261±0.06C 27.3±0.59 4.34±0.10A 7.86±0.54ABCD 60 x 75 3.49±0.50EF 1.071±0.02C 27.2±1.61 3.32±0.13BCDEF 7.73±0.11BCD 60 x 150 4.45±0.30DE 1.652±0.05BC 27.0±0.63 3.61±0.10BCD 9.32±0.17A 60 x 300 3.29±0.12EFG 3.078±0.69A 27.1±1.39 3.75±0.17BC 9.00±0.23AB 120 x 0 5.72±0.27CD 1.610±0.13BC 21.9±1.08 2.97±0.07F 7.68±0.43BCD 120 x 75 4.45±0.14DE 1.521±0.14BC 19.0±1.37 2.93±0.28F 6.67±0.39D 120 x 150 6.47±0.38C 1.522±0.04BC 21.5±0.83 3.24±0.13CDEF 7.35±0.43CD 120 x 300 6.60±0.49C 2.261±0.42AB 21.6±0.84 3.22±0.06CDEF 7.40±0.13CD 240 x 0 11.46±0.59B 1.861±0.26BC 20.3±0.42 2.91±0.08F 6.64±0.36D 240 x 75 10.88±0.34B 1.664±0.21BC 22.5±1.39 3.01±0.12EF 7.50±0.35BCD 240 x 150 14.16±1.25A 1.431±0.03BC 20.4±1.19 2.81±0.19F 6.78±0.33D 240 x 300 11.61±0.73B _1.622±0.11BC _{20.8±0.87 3.05±0.05}DEF _6.88±0.28D

A, B, C, D, E, F, G, H: Aynı sütunda farklı harfle gösterilen ortalamalar arasındaki fark önemlidir (P<0.01).

Yumurta tavuk rasyonlarına farklı seviyelerde ilave edilen B‟nin deneme sonu (112. gün) plazma mineral elementlerinden B, Cu, Ca, Mg ve Zn‟ye asıl etkisi istatistikî olarak önemli olmuştur (P<0.01). Deneme sonu en düşük plazma B seviyesi 1.61 mg/L ile B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta, en yüksek plazma B seviyesi ise 12.03 mg/L ile 240 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Deneme sonu plazma B seviyesi tam doğrusal olmasa da B ilavesinin her kademesinde istatistikî olarak

önemli derecede artmıştır (P<0.01). En düşük plazma Cu seviyesi 1.116 mg/L ile B ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta, en yüksek plazma Cu seviyesi ise 1.765 mg/L ile 60 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Bazal rasyona 60, 120 ve 240 mg/kg B ilave edilen rasyonlarla yemlenen grupların plazma B seviyesi B ilave edilmemiş grubunkinden istatistikî olarak daha yüksek olmuştur (P<0.01). Deneme sonu en düşük plazma Ca seviyesi 21.0 mg/100ml ile 120 ve 240 mg/kg B ilaveli rasyonlarla yemlenen gruplarda, en yüksek plazma Ca seviyesi ise 27.2 mg/100ml ile 0 ve 60 mg/kg B ilaveli rasyonlarla yemlenen gruplarda olmuştur. İstatistikî olarak 0 ve 60 mg/kg B ilaveli rasyonlarla yemlenen grupların plazma Ca seviyesi 120 ve 240 mg/kg B ilaveli gruplarınkinden önemli derecede yüksek olmuştur (P<0.01). En düşük plazma Mg seviyesi 2.94 mg/100ml ile 240 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek plazma Mg seviyesi ise 3.75 mg/100ml ile 60 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Duncan testi sonuçları plazma Ca seviyesinde olduğu gibi 0 ve 60 mg/kg B ilaveli rasyonlarla yemlenen grupların plazma Mg seviyeleri de 120 ve 240 mg/kg B ilaveli rasyonlarla yemlenen gruplarınkinden istatistikî olarak daha yüksek olmuştur (P<0.01). En düşük plazma Zn seviyesi 6.95 mg/L ile 240 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek plazma Zn seviyesi ise 8.48 mg/L ile 60 mg/kg B ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. İstatistikî olarak plazma Ca ve Mg seviyelerine benzer şekilde 0 ve 60 mg/kg B ilaveli grupların plazma Zn seviyeleri 120 ve 240 mg/kg B ilaveli rasyonlarla yemlenen gruplarınkinden daha yüksek olmuştur (P<0.01). Mevcut çalışmanın plazma mineral elementleri ile ilgili sonuçları önceki yıllarda yapılan çalışmaların ilgili sonuçları ile kısmen uyumluluk göstermektedir. Armstrong ve ark. (2000) domuzlarda plazma B, Kurtoğlu ve ark. (2005b) broylerlerde plazma B ve Cu, Mızrak ve Ceylan (2009) damızlık yumurtacı tavuklarda B seviyelerinin rasyona farklı seviye ve formda B ilavesiyle arttığını bildirmişlerdir. Rasyona B ilavesiyle plazma Ca seviyesinin Kurtoğlu ve ark. (2002), Eren ve ark. (2004) yumurta tavuklarında arttığını, Kurtoğlu ve ark. (2001) broylerlerde, Yeşilbağ ve Eren (2008) yumurta tavuklarında değişmediğini, ancak Karabulut ve Eren (2006) besi bıldırcınlarında düştüğünü bildirmişlerdir. Rasyona B ilavesiyle plazma Mg seviyesinin Yeşilbağ ve Eren (2008) yumurta tavuklarında yükseldiğini, ancak Karabulut ve Eren (2006) besi bıldırcınlarında düştüğünü bildirirlerken, Kurtoğlu ve ark. (2001; 2002), Eren ve ark. (2004) etkilenmediğini bildirmişlerdir. Kurtoğlu ve ark. (2005b) broyler rasyonlarına B ilavesiyle plazma Zn seviyesinin düştüğünü bildirmişlerdir. Yumurta tavuk rasyonlarına B ilavesinin deneme ortası ve sonunda plazma B seviyesini, her ilave

B seviyesinde istatistikî olarak arttırdığı, plazma Cu seviyesini arttırmada ise deneme sonunda deneme ortasına göre B ilavesinin daha etkili olduğu görülmektedir. Deneme ortasında 60 mg/kg ve üzeri B ilavelerinin plazma Ca seviyesini düşürücü etkisi olduğu görülmekte, ancak deneme sonunda sözü edilen plazma mineral element seviyelerini düşürücü etkisi 120 mg/kg seviyesinde başlamaktadır. Deneme ortasında rasyona B ilavesi plazma Mg ve Zn seviyelerini istatistikî olarak etkilememekle beraber, deneme sonunda rasyona 120 mg/kg ve üzeri B ilavesinin plazmada sözü edilen mineral elementleri istatistikî olarak düşürdüğü görülmektedir.

Yumurta tavuk rasyonlarına farklı seviyelerde ilave edilen Cu‟nun deneme sonu (112. gün) plazma mineral elemenlerinden B, Cu ve Mg‟ye asıl etkisi istatistikî olarak önemli (P<0.01), Ca ve Zn‟ye ise bu etki önemsiz olmuştur (P>0.05). Deneme sonu en düşük plazma B seviyesi 5.17 mg/L ile 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek plazma B seviyesi ise 6.56 mg/L ile 150 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuş, bu iki grup arasındaki fark istatistikî olarak önemli olurken (P<0.01), diğer ortalamalar arasındaki farklar istatistikî olarak önemli olmamıştır (P>0.05). En düşük plazma Cu seviyesi 1.330 mg/L ile 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek plazma Cu seviyesi ise 2.024 mg/L ile 300 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Duncan testi sonuçları 300 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grubun plazma Cu seviyesinin 0, 75 ve 150 mg/kg Cu ilaveli rasyonlarla yemlenen gruplarınkinden istatistikî olarak daha yüksek olduğunu göstermiştir (P<0.01). En düşük plazma Mg seviyesi 3.20 mg/100ml ile 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek plazma Mg seviyesi ise 3.50 mg/100ml ile Cu ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta olmuştur. İstatistikî olarak 0 ve 300 mg/kg Cu ilaveli rasyonlarla yemlenen grupların plazma Mg seviyeleri 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grubunkinden daha yüksek olmuştur (P<0.01). Deneme sonu itibariyle (112. gün) istatistikî olarak önemli olmamakla beraber en düşük plazma Ca seviyesi 23.5 mg/100ml ile 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek plazma Ca seviyesi ise 24.8 mg/100ml ile Cu ilave edilmemiş rasyonla yemlenen grupta olmuştur. En düşük plazma Zn seviyesi 7.49 mg/L ile 75 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta, en yüksek plazma Zn seviyesi ise 7.82 mg/L ile 300 mg/kg Cu ilaveli rasyonla yemlenen grupta olmuştur. Konu ilgili önceki yıllarda yapılan çalışma sonuçları ile mevcut çalışma sonuçları arasında kısmi bir uyumdan bahsedilebilir. Ankari ve ark. (1998) yumurta tavuk rasyonlarına Cu ilavesinin plazma Cu seviyesini arttırdığını, ancak Gazdağı ve ark. (2009) rasyona Cu ilavesinden plazma Cu

seviyesinin etkilenmediğini bildirmişlerdir. Yumurta tavuk rasyonlarına Cu ilavesinin plazma B ve Zn‟yi istatistikî olarak etkilemekle beraber düzensiz bir etki gösterdiği söylenebilir. Plazma Cu seviyesi ise rasyona yüksek seviyede Cu ilavesiyle arttığı görülmektedir.

Yumurta tavuk rasyonlarına farklı seviyelerde ilave edilen B ve Cu‟nun deneme sonu (112. gün) plazma mineral elementlerinden B, Cu, Mg ve Zn‟ye interaksiyon etkisi istatistikî olarak önemli olmuştur (P<0.01). En düşük plazma B seviyesi 1.16 mg/L ile 0x150 rasyonuyla yemlenen grupta, en yüksek plazma B seviyesi ise 14.16 mg/L ile 240x150 rasyonuyla yemlenen grupta olmuştur. Duncan testi sonuçlarına göre 240x150 rasyonuyla yemlenen grubun plazma B seviyesi diğer tüm BxCu interaksiyon gruplarından, 240x0, 240x75 ve 240x300 rasyonlarıyla yemlenen grubun plazma B seviyesi ise 240x150 rasyonuyla yemlenen grup dışındaki diğer tüm BxCu interaksiyon gruplarınkinden istatistikî olarak daha yüksek olmuştur (P<0.01). En düşük plazma Cu seviyesi 1.062 mg/L ile 0x75 rasyonuyla yemlenen grupta, en yüksek plazma Cu seviyesi ise 3.078 mg/L ile 60x300 rasyonuyla yemlenen grupta olmuştur. İstatistikî olarak 60x300 rasyonuyla yemlenen grubun plazma Cu seviyesi 120x300 rasyonuyla yemlenen grup dışındaki tüm BxCu interaksiyon gruplarınkinden daha yüksek olmuştur (P<0.01). En düşük plazma Mg seviyesi 2.81 mg/100ml ile 240x150 rasyonuyla yemlenen grupta, en yüksek plazma Mg seviyesi ise 4.34 mg/100ml ile 60x0 rasyonuyla yemlenen grupta olmuştur. İstatistikî olarak 60x0 rasyonuyla yemlenen grubun plazma Mg seviyesi 0x300 rasyonuyla yemlenen grup dışındaki diğer tüm BxCu interaksiyon gruplarınkinden daha yüksek olmuştur (P<0.01). En düşük plazma Zn seviyesi 6.64 mg/L ile 240x0 rasyonuyla yemlenen grupta, en yüksek plazma Zn seviyesi ise 9.32 mg/L ile 60x150 rasyonuyla yemlenen grupta olmuştur. Duncan testi sonuçlarına göre 60x150 rasyonuyla yemlenen grubun plazma Zn seviyesi 0x150, 60x75, 120x0, 120x75, 120x150, 120x300, 240x0, 240x75, 240x150 ve 240x300 rasyonlarıyla yemlenen gruplarınkinden istatistikî olarak daha yüksek olmuştur (P<0.01). Mevcut çalışmanın plazma mineral element sonuçları ile daha önceki yıllarda yapılan çalışma sonuçları arasında kısmi bir uyumdan bahsedilebilir. Deng ve ark. (2009) yüksek seviyede (600 ve 800 mg/kg) Cu ilave edilmiş broyler rasyonalarına 60 ve 120 mg/kg B ilave edilmesi durumunda serum Cu seviyesindeki artışın düştüğünü (hafiflediği) bildirmişlerdir.