Yetki ve Denetim Alanı

Belirtildiği gibi Fransız SayıĢtayının yetkileri kurulduğu günden beri sürekli geniĢlemiĢtir. Özellikle, 23 Temmuz 2008 tarihindeki anayasal düzenlemelerden itibaren Fransız SayıĢtayı denetleme, yargılama, değerlendirme ve tasdik etme (certifying) faaliyetlerini yürütmektedir.603

a) Denetim Faaliyeti

Fransa SayıĢtayının denetim faaliyeti, dünyada bulunan diğer YDK’lerin denetim görevlerine benzemekte olup mali tabloların ve mevzuata uygunluğun denetiminden oluĢan düzenlilik denetimi ile kamu kaynakların verimlilik, etkinlik ve tutumluluk kriterlerine uygun kullanımını sağlamak üzere yürütülen performans denetiminden oluĢmaktadır.604

Düzenlilik denetimi kurumun geleneksel denetim iĢlevidir. Ancak SayıĢtay bu denetim iĢlevini yerine getirirken, denetlenen iĢlemlerin mali mevzuata uygun olarak

601 _{Fransız Cumhuriyeti SayıĢtayı, (Mahkeme organizasyonu), https://www.ccomptes.fr/en/who-we-}

are-and-what-we-do/cour-des-comptes#c (27.06.2018).

602 _{Avcı a.g.e., s. 164; Köse (2007), a.g.e., s. 122; Alptürk ve Akbulut, a.g.m., s. 3.} 603 _{The Cour des comptes, 2015, p. 4, https://www.ccomptes.fr/en (E.T. 03.06.2016).} 604 _{Avcı, a.g.e., s. 166.}

131

etkin bir Ģekilde yerine getirilip getirilmediğini de tespit etmektedir. Bu tür denetim yönetim denetimi veya etkinlik kontrolü olarak da adlandırılmaktadır.605

SayıĢtaya, performans denetimine iliĢkin yetki, yukarıda belirtildiği gibi, 22 Haziran 1967 tarihli kanunla verilmiĢtir. Bu kanunla kurum kamu fonlarının iyi kullanımının sağlanması görevini üstlenmiĢtir. Diğer ifadeyle, kanun çerçevesinde SayıĢtay denetlenen kurumların organizasyonunu, çalıĢanlarının sayısı, özellikleri ve bunlara ödenen ücretlerin, satın alma politikasının ve techizat politikasının incelenmesini ve söz konusu denetlen kurumun bu anlamdaki maliyetlerine kıyasla ürettiği hizmetlerinin devlete ve kamuya sağladığı faydalarını karĢılaĢtırılarak değerlendirilmesini yürütmeye baĢlamıĢtır.606

Günümüzde Fransa SayıĢtayının her dairesi tarafından kendi görevleri kapsamında yürütülen performans denetimi etkinlik ve program verimliliği denetimi Ģeklinde yürütülmekte ve kamu kurumlarının, hizmetlerinin ve programlarının yönetiminin kalitesine ve düzenliliğine, faaliyetlerin etkinliğine yönelik gerçekleĢtirilmektedir.607

Kurum bu tür denetime kaynaklarının üçte ikisini ayırmaktadır.608

Bu arada, SayıĢtay dairelerinin denetim görevleri Ģöyle sıralanmaktadır: 1. daire, maliye, ekonomi ve bütçe bakanlıklarını; 2. Daire, savunma, sanayi, enerji, dıĢ ticaret, ticaret ve zanaat endüstrileri alanlarından sorumlu devlet bakanlıkları ile bu bakanlıklara bağlı kamu kurumlarını ve belirlenen sektörlerde çalıĢan sanayi kuruluĢları; 3. daire, eğitim, kültür, araĢtırma ve kamu yayıncılığından sorumlu bakanlıkları; 4. daire, Bölge SayıĢtayları kararlarına karĢı itirazlara bakmakta ve BaĢbakanlık, adalet, içiĢleri ve dıĢiĢleri bakanlıkları; 5. daire, istihdam, çalıĢma, mesleki eğitim, barınma ve sosyal iĢlerden sorumlu bakanlıkları ile kamu katkılarıyla finanse edilmiĢ kuruluĢları; 6. daire, sağlık ve sosyal güvenliğinden sorumlu bakanlıklar ile sağlık ve sosyal güvenlik kurumları; 7. daire, kamu iĢleri, bölgesel kalkınma planlaması, tarım ve balıkçılık, çevre ve turizm alanlarından sorumlu devlet bakanlıkları ile bu sektörlere bağlı kamu kurum ve kuruluĢları denetlemekle görevlidir.609

SayıĢtay daireleri tarafından performans denetimi konuları seçilirken risk durumuna, denetim dönemine, ilgili alan hakkında

605 _{Köse (2007), a.g.e., s. 123; Alptürk ve Akbulut, a.g.m., s. 4; Gaudemet, a.g.e., s. 297.} 606 _{Köse (2007), a.g.e., s. 125.}

607 _{Avcı, a.g.e., s. 166.}

608 _{National Audit Office of UK, a.g.e., p. 94.}

609

132

sahip olunan tecrübeye, siyasal ve toplumsal ilgiye önem verilmektedir.610

SayıĢtay daireleri tarafından performans denetimi konuları seçilirken risk durumuna, denetim dönemine, ilgili alan hakkında sahip olunan tecrübeye, siyasal ve toplumsal ilgiye önem verilmektedir.611

Böyle olmakla beraber Fransa bütçeleme sistemine göre her bir bakanlık her bir programın ulaĢtığı hedefleri tespit etmek üzere dönemlik performans planını, etkinlik ve verimlilik değerlendirmesi için performans göstergelerini ve dönemlik performans raporlarını hazırlamakla yükümlü olduğuna iĢaret edilmesi gerekir. Bakanlıklar bu performans raporlarıyla her bir programın amacına ulaĢma derecesini ve amaçlara ulaĢmada verimlilik, etkinlik ve tutumluluk göstergelerini ve bütçe kaynaklarının önceden belirlendiği Ģekilde neden kullanılamadığının açıklamasını yapar. Bu süreçte SayıĢtay, genel bir rapor hazırlayarak bakanlıklarda performans ölçümü sisteminin kulanımı ile ilgili genel değerlendirmelere yer verir. Ayrıca kurum bakanlıkların dönemlik performans raporlarını göz önüne alarak, yürüttüğü performans denetimleri sonucunda hazırlanan uygunluk raporlarda performans göstergelerinin etkinliğinin ve verimliliğinin değerlendirmeye elveriĢli olup olmadığı hakkında görüĢünü belirtir.612

SayıĢtay performans denetimini geliĢtirmek amacıyla çeĢitli rehber ve kılavuzları yayınlamakta ve bu yönde kurum çalıĢanlarına eğitim vermektedir. Performans denetiminin geliĢmesiyle birlikte Fransa Parlamentosu bu yönde Teknoloji Seçimi Değerlendirme Ofisini, Eğitim Bakanlığı ise Üniversitelerin Değerlendirilmesi Ulusal Komisyonunu kurmuĢtur.613

b) Yargılama

Bilindiği gibi Fransa SayıĢtayı bir mahkeme olarak 1807 yılından beri çalıĢmaktadır.614

Bu hususta günümüzde SayıĢtay kamu gelirleri ve giderlerinin mevzuata uygun olarak toplanması, harcanması ve kontrolü ile yükümlü olan kamu saymanlarının sorumlulukları hakkında karar vermektedir.615

SayıĢtay tarafından hesap yargılama iĢlevi yapılması için kuruma ibraz edilen hesaplar ve ilgili belgeler

610 _{The Cour des comptes, a.g.e., p. 14.}

611 _{National Audit Office of UK, a.g.e., p. 94; Avcı, a.g.e., s. 167.}

612 _{Mustafa Sakal, Elif AyĢe ġahin, “Kamu Kurumlarında Performans Ölçümü ve Sayıştay}

Denetimi İlişkisi: Türkiye’deki Düzenlemeler Bakımından Bir Değerlendirme”, SayıĢtay

Dergisi, S. 68, 2008, s. 15.

613 _{National Audit Office of UK, a.g.e., p. 95.}

614 _{SĠGMA, a.g.e., s. 45.}

133

incelenirken, gelirlerin tahsili ile yapılan harcamaların mevzuata uygun olup olmadığı denetlenir. Eğer hesaplar düzenli ise ilgili saymanın ibrasına, harcamalar düzensiz ise ilgili sayman hakkında geri ödeme veya benzeri Ģekilde mali sorumluluğa karar alınır. Aynı zamanda sayman olarak isimlendirilmeyen ancak kamu idarelerine ve iĢletmelerine ait kaynaklarla ilgilisi olan kiĢilerce tutulan hesaplar, SayıĢtay tarafından incelenmektedir. Bu kiĢiler hakkında yapılan incelemeler sonucunda verilen hükümler saymanlara verilen hükümlerle aynı olarak nitelendirilmektedir.616

c) Değerlendirme

Belirlendiği gibi 23 Temmuz 2008 tarihinde yapılan anayasal değiĢiklerin neticesinde Fransa SayıĢtayı kamu politikalarını değerlendirme göreviyle yetkilendirilmiĢtir.617

Diğer ifadeyle, SayıĢtay kamu politikaların etkinliğini denetlemeye ve sonuçları değerlendirmeye baĢlamıĢtır.618

Kurum bu tür faaliyeti ile hem genel olarak devletin kamu politikalarını hem de belirli bir organın politikasını değerlendirebilmektedir. Ayrıca eğer kamu politikaları hem ulusal hem de yerel seviyede düzenleniyorsa değerlendirilmesi SayıĢtay ve Bölge SayıĢtayları tarafından ortaklaĢa yapılmaktadır. Bununla birlikte denetim ile değerlendirme arasında önemli farklar bulunmaktadır. Örneğin denetim kritik bakıĢ açısıyla bir iĢletmenin hesapları ile belirli bir standart arasındaki farklılıkları tespit etmekte odaklanır. Değerlendirme ise kimin sorumlu olduğuna yönelik değildir. Objektif bir bakıĢ açısı ile baĢlar ve olumsuz tarafların eleĢtirilmesiyle olumlu taraflara vurgulanır. Öte yandan değerlendirme sonuçları bir kamu politikasının onaylanmasına yardımcı olabilmekte veya aksine politikanın uygun olmadığı hakkında görüĢ bildirilmektedir. Ayrıca Fransa SayıĢtayının geniĢ görevleri ile çalıĢma yöntemlerinin tarafsızlık, bağımsızlık, kolektif sorumluluk ve adil yargılama ilkeleri temelinde yürütülmesi değerlendirmelerin düzgün ve etraflıca yapılmasına yardımcı olmaktadır.619

ç) Tasdik Etme (certifying)

616 _{Avcı, a.g.e., s. 168.}

617

The Cour des comptes, a.g.e., s. 4. 618 _{Avcı, a.g.e., s. 169.}

619 _{Fransız Cumhuriyeti SayıĢtayı, https://www.ccomptes.fr/en/Our-organisations/Cour-des-comptes}

(E.T. 07.06.2016), https://www.ccomptes.fr/en/who-we-are-and-what-we-do/cour-des-

134

Tasdik etme faaliyeti Fransa SayıĢtayı için yeni bir yetkidir. 2008 yılından itibaren yürütülmektedir.620

Bu yetki çerçevesinde, SayıĢtay tarafından Devlete ve Genel Sosyal Güvenlik Sistemine bağlı kuruluĢların hesapları ve sosyal güvenlik sistemi tahsilatlarının yasallığı ve doğruluğu tasdik edilmektedir.621 SayıĢtayın bu faaliyeti sayesinde kamu yönetimi tablolarının ve mali durumunun doğruluğu garantilenmektedir.622