Yeşil Alanların Sosyal İşlevleri:

Eğitim ve kültürel faaliyetlere imkân sağlama: Parklar ve oyun alanları, çocuklar ve yetişkinlerin eğitimi için, çok sayıda eğitimsel fırsatlar sunar. Çocuklar ve gençler sağlıklı gelişime için gereksinim duyulan 4 temel ilgi alanı olan fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal alanlardır.

Oyun alanları çocukların bu yöndeki gelişmelerine katkıda bulunurlar. Parklar tüm yaşlardaki çocuklar için ileriye dönük yaşamlarında onlara yol gösterecek yeteneklerini ve güçlerini göstermek için mükemmel fırsatlar sağlar. Özellikle evlerinin yakınlarında kolay ulaşabilecekleri yerlerde oyun alanlarının olması çocuğun iletişim, işbirliği, yaratıcılık, denetim gibi yeteneklerinin gelişmesi için çok önemlidir [13].

Kültürel ve sanatsal etkinliklere ve bu yöndeki eğitime mekân oluştururlar. Açık hava tiyatrosu, dans gösterisi, konserler, spor gösterileri, heykel ve resim sergileri, vb. faaliyetlere olağanüstü olanaklar sunarlar. Yeşil alanlar kent içinde doğal alan yaratarak insanların doğayı kullanımı, merakı ve algılamalarında önemli rol oynarlar. Ekolojik eğitimin gerçekleştirilme alanlarıdır. Kentlilerin, kentlerde kaybolan bitki hayvan dünyası ile ilişki kurmalarını sağlarlar [13].

Parklar özellikle bitkilerin büyüme süreçlerinin gözlendiği ve sincap, kelebek, böcek gibi bazı hayvanların izlendiği yerlerdir. Kent ekosistemini değiştirerek ekolojik ve biyolojik farkına varma zevki sağlarlar. Ayrıca ağaçların tesisi sırasında çalışmalara bizzat katılan kişilerin insanlarla bir arada olma ve yararlı işler yapma duygusunu arttırırlar [13].

Suç oranını azaltma: Rekreasyonel faaliyetler suç oranlarını düşürerek toplumsal gelişimi yükseltir. Yeşil alanlar saldırganlığı azaltarak insanların rahatlaması ve canlanmasına yardımcı olmaktadır. Kent mekânlarında, araştırmacılar günlük yaşamın herhangi bir bölümünde yaklaşık 400 m veya 5 dk bir yürüyüş mesafesinde erişebilinecek kent parkları gibi canlandırıcı açık mekânları tavsiye etmektedirler. A.B.D. Teksas’ta suç ve rekreasyona ilişkin yapılan bir çalışmada 1 mil çapında uygulanan gece yarısı basketbolu suç oranını % 28 düşürdüğü bulunmuştur [13]. Parklar ve rekreasyonel faaliyetlere erişim suçun azaltılmasında ve özellikle çocuk suçlarının azaltılması ile güçlü bir şekilde bağlantılıdır. Rekreasyonel etkinlikler gençliği sokaklardaki tehlikeden uzak tutar, onları grup etkileşimleri sağlayacak emniyetli

16

çevreler sağlar ve onların başka sorunlara girmeden zamanı tam kullanmalarını sağlar. Fort Myers, A.B.D. Florida’da polislerin akademik ve rekreasyonel destek ile başarı programının başlaması ile çocuk suçlarından tutuklanma oranının % 28 düştüğünü belgelendirmiştir. Gençlerin okul dereceleri önemli oranda gelişmiştir [13].

Rekreasyonel faaliyetlere imkân sağlama: Yeşil alanlar kent insanın birlikte rekreasyonel aktiviteye katıldığı birçok rekreasyonel aktivite için olanak sağlayan sosyal cazibe alanlarıdır. Kentsel yeşil alanların rekreasyonel değeri yer verilen etkinlikler ve doğrudan kullanım değerinden oluşmaktadır.

Bu alanlar eğlence, dinlenme, oyun ve spor faaliyetlerine olanak vermektedir. Kullanım açısından yeşil alanların ulaşılabilirliği, kullanılabilirliği ve çok fonksiyonlu oluşu önemlidir. Bu bağlamda yeşil alanların rekreasyonel değerinin belirlenmesinde sosyal istekler göz önüne alınmaktadır [13].

A.B.D. Washington Seattle’de yapılan bir araştırmaya göre, çocuklu ailelerin semtte ki diğer gidilecek yerlere oranla parklara yönelik daha sık gezinti yaptığı ve yapılan bu gezintilerde özellikle vejetasyon faktörü etkili olduğu bulunmuştur. Semt yeşili ile fiziksel etkinlik/sağlık arasında pozitif bir ilişki belirlenmiştir [13].

Hong Kong ve Çin’de yapılan anket çalışması sonucu, parkları çoğunlukla yaşlı insanların kullandıkları ve kullanıcıların da çoğunlukla yürüyüş ve fiziksel egzersize yönelik etkinlikleri tercih ettikleri belirtilmiştir. Bu etkinliklerin onların fiziksel ve psikolojik sağlıklarına katkı sağladığına inandıkları tespit edilmiştir [13].

Toplumsal gelişmeye katkıda bulunma: Doğa dış mekânların kullanımını özendirir, ortak kullanılan dış mekânlarda ağaçların ve çimlerin varlığı sosyal bağların gelişimini desteklemektedir. Parklar, toplumsal ilişkilerin gelişmesine imkân sağlayan, dayanışmayı arttıran, sosyal ilişkilerin kurulabileceği yerlerdir. Farklı yaş gruplarından ve sosyal sınıflardan gelen gençler, yaşlılar, komşular ve ailelerin karşılaşma ve farklı etkinliklerde (tanışma, karşılaşma, yürüme, oyun oynama, sohbet etme v.b.) bulunma yerlerdir. Çeşitli etnik grupların kültürel karakteristikleri ile kültürler arası etkileşim fırsatları sağlayabilir. Ayrıca, toplumun tüm üyeleri parkları kullanarak sosyal gerilimi düşürebilir ve sınıfları birbirinden haberdar edebilir [13].

A.B.D. Chicago ve Illinois Üniversiteleri tarafından yapılan bir çalışmada kent halkı için semt sosyal bağlarının oluşumu vejetasyon seviyesi ile hesaplanarak bulunmuştur. Yaygın yeşil alanlardaki semt sakinlerinin kısıtlı beton çevrelerde yaşayanlara göre daha

17

güçlü sosyal bağlara sahip olduğunu göstermiştir [13].

Kamu sağlığı koruma: Yeşil alanların insan ruh ve beden sağlığı üzerine küçümsenemeyecek ölçüde olumlu etkileri vardır [13]. Her şeyden önce kent yaşamı içinde doğadan kopmuş insanlara mevsimlere göre değişen görünümleriyle doğayı ve doğal güzellikleri gözleme olanağı sağlayarak doğa ile bütünleşme olanağı yaratarak stresi azaltır. Yeşil renkleri ile insanlara canlılık, sevinç ve yaşam isteği vererek sözsüz, simgesel bir iletişim aracı oluştururlar. Yeşil alanlar sosyal ilişkilere, spor ve sanat faaliyetlerine imkân sağlamaları nedeniyle insan sağlığı üzerinde çok olumlu etkilere sahiptir.

Günümüze kadar yapılan araştırmalar, kentlerde yaşayan insanların kalabalık, gürültü, açık-yeşil alan eksikliği gibi nedenlerden dolayı, kırsal alanlarda yaşayan insanlardan çok farklı davranışlar gösterdiğini ortaya koymuştur. Ayrıca çevresinde ağaç bulunmayan konutlarda yaşayan insanların eşlerine ve çocuklarına uyguladıkları şiddetin, çevresinde ağaç bulunan konutlarda yaşayanlara göre daha fazla olduğu da araştırmalarla ortaya konulmuştur.

Bahçe terapisi bahçenin terapik etkilerine dayalı zihinsel sağlığın tedavisi için gelişmektedir. Ayrıca günümüzde, toplum tabanlı programlar, jeriyatri (yaşlılık) programları, cezaevleri, gelişimsel özürlü programları ve özel eğitimde kullanılmaktadır

[13].

Yaşlılar için yapılan bir çalışmada parka dayalı boş zaman deneyimleri ruh hali, stres ve sağlık üzerine pozitif bir etkiye sahip olduğu bulunmuştur. Hastanelerde yapılan sağlık çalışmalarında yeşil mekânı gören hastaların diğerlerine göre daha hızlı iyeleştiğini göstermektedir [13].

Pennsylvania hastanesinde cerrahi hastaların iyileşmesi bir araştırmada incelenmiştir. Bazı hastaların ağaç manzaralı odaları varken bazılarının ki kahverengi tuğla duvarla kaplıdır. 10 yıllık tıbbi kayıtlar incelendiğinde ağaç manzaralı odalardaki hastaların tuğla duvarlı hastalarla mukayesesinde daha kısa yatmış, daha az ağrı kesici kullanmış ve hemşire notlarında daha az negatif yorum almıştır [13].

[15] Stresi yenmede doğal manzaraların etkili olduğunu bildirmektedir. Nitekim konuyla ilgili yaptığı bir araştırmada, hastanede odalarından ağaçları izleme şansına sahip hastaların iyileşme süreçlerinin, odalarında yalnızca tuğla duvarlar gören hastalara oranla daha hızlı olduğunu saptamıştır. Ağaç gören hastalar, bir taraftan daha az ağrı

18

kesiciye gereksinim dayarken, diğer taraftan da daha az olumsuz düşüncelere sahip olmaktadırlar. Hastane penceresinden izlenen doğal bir güzelliğin safra kesesi ameliyatı olmuş hastalarda iyileştirici etkisinin olduğunu belirtmektedir.

[15] Doğal elemanlarla tasarlanmış kreşlerdeki çocukların, doğal oyun alanlarına sahip olmayan kreşlerdeki çocuklara göre daha az ateşli hastalığa yakalandığını belirtmektedir. İskandinav araştırmacalar, doğal elemanlarla tasarlanmış topografya ve bitkilendirmedeki çeşitliliklerin daha fazla olduğu oyun alanlarında oynayan çocuklarda konsantrasyon, motor becerileri (özünde hareket olan becerilerin gelişimi; tutma, kavrama, denge, uzanma vb. yetenekler) ve sosyal aktivitelerinin daha üst düzeyde olduğunu saptamışlardır [13].

Yukarda Açık ve yeşil alanların temel işlevlerinden bahsedilmiştir. Ekonımik, Ekolojik ve Sosyal amaçlarla planlanan açık ve yeşil alanlar, kentsel büyümenin denetlenmesinde ve kent formunun oluşturulmasında önemli rol oynamaktadır. Ayrıca kentlileşme için gerekli olan sağlıklı ve kaliteli kentsel çevrelerin oluşmasında açık ve yeşil alanların işlevleri büyüktür (Şekil 2.1). Tüm bu işlevlerinin yanısıra açık ve yeşil alanların planlama yönünden fiziksel birtakım işlevleri vardır.

19